Научная статья на тему 'ПОЯСНЕНИЕ ПОНЯТИЯ "ЛЮБОВЬ" С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ МАВЛОНО'

ПОЯСНЕНИЕ ПОНЯТИЯ "ЛЮБОВЬ" С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ МАВЛОНО Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
40
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ШАМС / МАВЛОНО / МИСТИЦИЗМ / НАУЧНЫЙ / ЛИТЕРАТУРНЫЙ / СМЫСЛ / ИССЛЕДОВАНИЕ / ОБРАЗ / ЛЮБОВЬ / СОЛНЦЕ / ЕДИНСТВО / SHAMS / MAVLONO / MYSTICISM / SCIENTIFIC / LITERARY / MEANING / RESEARCH / IMAGE / LOVE / SUN / UNITY

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Холова Фарзона

Статья «Пояснение понятия «любовь» с точки зрения Мавлоно посвящена исследованием наиболее важной темы литературоведения - мистицизма (ирфон). Автор пытается рассмотреть различные аспекты образа «любви» с точки зрения Мавлоно и других исследователей. Статья написана на исследовательском уровне, она интересна, содержательна и научно обоснована. С учётом научных выводов автора в конце статьи, можно сказать, что он достиг своей цели и статься рекомендуется для печати в научных журналах.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTERPRETATION OF THE CONCEPT OF "LOVE" FROM THE FROM THE POINT OF VIEV OF MAVLONO

The article «Interpretation of the concept of «Love» from the viev of Mavlono» is devoted to the study of the most important topic of literary criticism - mysticism (Irfon). The author tries to consider various aspects of the image of «Love» from the point of view of Mavlono and other researchers. The article is written at the research level, it is interesting, informative and scientifically substantiated. Taking into account the author's scientific conclusions at the end of the article, he achieved his goal and the article is recommended for publication in scientific journals.

Текст научной работы на тему «ПОЯСНЕНИЕ ПОНЯТИЯ "ЛЮБОВЬ" С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ МАВЛОНО»

ШАРХИ МАФ^УМИ «ИШК>> АЗ ДИДГО^И МАВЛОНО

Холова Ф.

Дomшгo%u давлаmuu oмузгoрuu To^KucmoH ба homu С. Айнй

Мавзyи ишк аз мyxиммтаpин падида даp эчодиёти шоиpони таcаввyф ба шyмоp pафта, мyxтавиёти он теш аз xама ба тавcифи авомили pyшдy такомyли шаxcият ва xyдшиноcии инcон нигаpонида шyдааcт.

Даp ин миёна теш аз xама мeтавон аз нyбyFи оpифи тавонмандe чун Мавлоно ёдоваp шуд, ки таваччУxи тамоми аxли илму маъpифати оламpо ба заковати маънавии xyд чалб намyдааcт. Ллбатта пeш аз xама бояд гуфт, ки алокаи шадиди аxли маъpифати олам ба назаpиёти ин оpиф пeш омада аст, ки эшонpо даp иpтибот маcpyф мeдоpад.

Максуд аз дидгоxи накду тафcиp ва таxкдкоти ин донишмандон пeш аз xама, ба нишон додани паxлyxои илмиву бадeии оcоpи y нигаpонида шуда ва чумлагй бо нepyи чаззобe, ки cаpфи таxкдк; каpоp мeдиxанд, мexоxанд даp xаp cypат аз ишки иpфонии y баpxypдоp бошанд ва аcаpи ин иш^о ба аxли cамъy баcаp pаcонда тавонанд.

Бояд гуфт, ки оcоpи Мавлоно мyтаноcибан бо оcоpи дигаp оpифони аxди y ва баъдй пypаxаммият pаcидаанд, ки мyтафаккиpон ва аxли илмpо баpои баpxypдоpй аз далоили боз xам бeштаp ба cyи оcоpи бeгазанди y чазбу майл мeдиxанд, ба xадди он ки бeштаp даp таълифоти xeш cамаpаи маъpифати фитpй ва ишки пypcавдои ypо мавpиди баppаcй ва пажyxиш каpоp мeдиxанд.

Намунаи баpчаcтаи офаpиниши оcоpe чунин баxшида ба ин мавзyъpо мeтавон даp эчодиёти оpифонаи бyзypгони фаpxангy адаби точик, xоcатан Лбулмачди Саной, Фаpидyддини Лттоp, Саъдии Шepозй, Фаxpyддини Иpокй, Имоми X,иpавй, Лбдyppаxмони Ч,омй, Соиби Табpeзй, Бeдили Дexлавй, нигоштаxои Ибни Лpабй, Маxмyди Шабиcтаpй, Шамcyддини Лоxичй ва cадxо тани дш^ бо cаpоxат даpёфт.

Лммо чумлаи оcоp ва бавижа, даp мавpид аз омузиши pyзгоpи xyAH Мавлоно Ч,алолуддини Балxй баpмeояд, y аз зyмpаи он оpифонecт, ки ба мафxyми «ишк» баxои маxcyc мeдиxад ва онpо вобаcта баp аноcиpи мавчудаи xиccии инcон тавъам даpмeёбад, чунон ки xycyли тафаккypи афонии xeшpо даp cаpопои ашъоpи муштамил баp «Дeвони кабиp», «Маотавии маънавй», «Рубоиёт», таълифоти «Фщй мо фш,», «Мачолиш cабъа» «Мактубот» ва ди^ xотиpот, ки аз ypфy каpомоти y ёдоваpанд, дyчоp мeоeм.

Ишк даp андeшаи y «табиби чумла иллатxо»-и инcон ва «Уcтypлоби аcpоpи Хyдоcт!». Саpоxатбаxши pyxy pавон ва ваееофи cифоти инcонй, чаpоFи маъpифат даp калбxо ва боpваp аз нафаxоти «Kroxï»-cr, ки онpо аз «пиpy мypод»-аш Шамcyддини Табpeзй баpxypдоp шyдааcт, чунон ки авcофи ypо даp xадди «Худо»-й мecитояд. Балки xам бо Xидояти ин «п^у мypод» ва ишки cаpшоpи y аз таpикат ба макоми xакшк;ат pаcида аcт.

Валe даp амpи вок^ъ ин ишкк боpоваpдаи мyxаббати Зот аcт, ки бо тобишxои маънавиаш «зилол», яънe cояи Х,ак, оши^о аз FOяти «мачоз», ки баpангeзандаи xавовy xаваc ва нафc аcт, аз гиpифтоpй ба .nyp мeкашад. Чунон ки мeгyяд:

Ишк з-авсoфu Хyдou бениёз, Ошщй бар гайри У бoшад ма^з! Ишци раббoнuсm хyршедu камoл, Амр Hypu ycm, халкрн 4yH зuлoл [3, с.584 J.

Лйни мавpиди штоиш каpоp г^ифтани ишки мачозй ва вокeиpо даp xикоёти чудогонаи «Маотавии маънавй» ва xам абёти чудогонаи «Дeвони кабиp» ва дигаp оcоpи y зиёд дyчоp мeоeм ва ба cаpоxат pавшан мeгаpдад, ки он чй ба cypатy зоxиp маpбyт аcт, даp XOли xyд маxдyд ва мукайяд намeмонад ва окибат ба ишки xакшкй табодул мeёбад ва аз чузв ба кулл мeомeзад ва аз намои зоxиp ба ботин pоx мeгиpад ва оши^о бо маъшук, чун ка^а даp мyxит воcилy яте маxв мeгаpдонад.

Лз ин чост, ки Мавлоно камоли оши^о даp фано ва фидо шудан даp маъшук мeбинад ва талаби маъpифати инcон низ баp ин ишк аcоc мeчyяд. Даp иpтибот ба мавpид аcт, ки аз ин cyтyдаи Шайx Лттоp ёдоваp бошeм, чун мeгyяд:

Гар ба сидке ишк пеш oяд mypo, Ошщаm маъшyкu хеш oяд myрo [5, с. 294 J.

Айни ^моли ишк acT, ки дap нaзapгоx,и Мaвлоно «худ»-бинй Ba «ax,вaл»-бинивy «ду»-бинй as миён бapмeхeзaд Ba тaвx,идy вycyл бa боp мeояд Ba бa чуз ишки ac^n дap ин миён 4roe бокй нaмeмонaд.

Мухдккики оcоpи Мaвлоно, Сaлими Хaтлонй, дap китоби «Ишк; мeгyяд...» бap тaвcифи ин нaзap бa capоx,aт овapдaacт, ки: «.ишк бaлоecт бологиp Ba cyзбоpecт cозaндaвy нaййиp Ba дap apкони Tapiar x,идоятпepой aз бидоят то них,оят Ba комилонpо иноят бap FOят...» [ 4, c. 28 ]. Ba бо нaзapдошти мaънии ин вожaи мax,cyc cитоиши ишки ин оpифи бyзypгномpо ca^^Aa Ba мeшyмоpaд.

Бо бapдошт мaъpифaти Maвлоно дap мaвpиди «ишк» мeтaвон бeбaён гуфт, зepо cиppи ишк нyx,yфтa acт Ba бa шapx,y бaён ниёз нaдоpaд Ba шapx,чyёнpо дap хичолaт мeдоpaд. Зepо чунон ки мeгyяд:

%apчй гуям иш^о шap%y баён,

4yH ба ишк оям, хицил бошам аз он.

Гapчй maфcupu забон paвшaнгap аcm,

Лек ишки безабонpaвшaнmap acm...

Акл дap шap%aш чу xüp дap гил бuхyфm,

Шap%u ишку ошщй %ам ишк гyфm! [3, с. 19 J.

Аммо дap x,ap мaвpиди A^ap низ ишк capмояи чунуни ошик aCT, ки дap ш^д^ти бypyз мeтaвонaд aклpо бapx,aм зaнaд Ba ишони оши^о aз «худ» бa «Худой» моил гapдонaд, зepо ин ишки чyнyнбоp эътои Илох,ист. Аз ин чост, ки Maвлоно ин capомaди pyъёиpо бо номи «ишк» дap хyдшиноcии инcон, ки бa хyдошиноcии y иpтибот доpaд, бa capоx,aт мecитояд Ba мeгyяд:

Ишк бошад, к-он mapaф бap rnp давад,

Лоуболй ишк бошад, нех^ад...

Неcm аз ошик касе девoнamap,

Акл аз савдои y куp а^у mp.

З-он ки ин девонагии ом mm

Тuббpo щшоди ин а%ком не

Щp maбuбеpo pacaд з-ин гун цунун,

Дaфmapu muббpo фypy шуяд ба хун.

Тибби цумлай акл%о мащуши ym

Руйи цумлай дuлбapoн pyпyшu ym.

Руй дap pyrn худ op, эй ишккеш,

Неm эй мaфmyн, mypo цуз хеш хеш! [3, с.б09].

Аз чунин бapдошт мeтaвон хyлоca кapд, ки Maвлоно, ки дap шфоти ишк бeштap мypочиaт бa cифaти Офapидгоp доpaд, дap шинохту бax,огyзоpй бap мохдяти кaзовy кaдap, capнaвишт Ba окнбaти хдстй дap зaминaи ^x,py бaхшоиш дap оcоpи хeш пaйвacтa ин шкши мухи^^о мaвpидн нaзap доpaд Ba aйни гиpифтоpии хyдpо низ дap зохдоу ботин бa ин mA^ax^ мaxcyc вобacтa бa вaзъи paвонии инcон дap мyкоиca бо чaнбax,ои х^ши хeш бa дacти тax,кнк Ba омузиш мecyпоpaд Ba мeгyяд:

Ишк W^op а^у ман мaк%ypu ишк, Чун шaкap шщин шудам аз шypu ишк. Ошикон дap сели myнд aфmoдaaнд, Бap казои ишк дил бин%одаанд.[3, с.582 ].

Maънaвияти фи^ии Maвлоно, ки дap pyнaмой бa xaE^a1 мучи6и шинохти инcони комил Ba иpтиботи он бо Хдк гapдидaacт, бa тaвaccyти тaълимоти иpфонй Ba мaъpифaти бaFOят бaлaндн оcоpaш дap эчоди бyзypгтapин мyъчизaи мaънaвии тacaввyф дap зaминaи тapFиби «BaxAara By4yln>> Ba шинохти «инcони комил» тaмоми бaшapиятpо бa cyи яктaнй Ba хдмдилй мeхонaд. Аммо мyaммо бa ифодaи paмзy pозecт, ки чapо ин оpифи хyшномpо дap гиpифтоpии ишки як инcони хокй бо номи «Шямо» кapоp додaacт?

Чунон ки бapмeояд, Maвлоно ишки хyдpо дap caдокaт бap «пиpy мypод»-aш Шaмcи Тaбpeзй ошиконa тaчpyбa кapдaacт Ba бо ифодaи «Пиpи мaнy мypоди мaн, Шaмcи мaнy Худои мaн» ин capмояи мyx,aббaти хyдpо «capчaшмaи aбaдии caъодaтy дycтдоpй» мeшyмоpaд.

«Ишк»-и Maвлоно бо Шaмc шмуши caдокaти инcон бо Офapидгоp aCT Ba мучи6и нaчоти бaшapият aз худбинй Ba x,aвовy x,aBac Ba тaъaccyб. Baлe x,aмзaмон, Maвлоно ин

иш^о ишки комилон ва мояи отдк баp Шамc, баp «пиpy мypод»-и xeш ва xам тулуъи онpо даp cypатe pашки тамоми ошикрни олам мeшyмоpад:

Шамси Табрезй барoмад бар уФук чун oфmoб, Шамъ^и ахmарoнрo бемyуoбo мекушад! [ 2, с. 729 J.

Даp ифодаxои зиëдe xамзамон мeтавон аз коpгиpии Мавлоно баp маcалxои маpдyмй ëдоваp шуд, ки xаммонанд ба мантику мазмунанд ва xам байти фавк^ззи^ маcали шифоxии «Офтобpо ба шамъ ниёз набошад! »фо ëдоваp мeтавонад бошад.

Ишк аз назаp ва андeшаи Мавлоно пушти паpдаxои ноаëн, аммо пypэътибоp каpоp доpад. Чунон ки ин ишк баpои y наxycтмояи имтиxони маpг баp зиндагй ба шyмоp мepавад ва даp бyнëди ин оpиф огоxивy ак^о мyтeъи эxcоcоти xаcтибаpандоз мeгаpдонад, ки намунаи идeалии онpо xyди Мавлоно даp мyxаббат баp Шамc ифшо каpдааcт.

Шамc аз дидгоxи y баp мабдоъи фаpотаp аз аноcиpи табий OFOз мeчyяд ва тавотфи он баpобаp баp «нypи маxз» ва «чаpоFи оcмон» аcт. Ин ки мeгyяд:

Шамси Табрез, нури маузи, Зерo ки чарoгu oсмoнй! [2, с. 1016J.

Мавлоно даp фаpоcyи xаcтй ва даp ин моваpо ба xотиpи ишки xeш тамоми мyxиммоти ин дyнëвy табиатpо баpxам задааcт, зepо бакои абадpо даp ин ишк мeбинад. Ва ин ишк аcт, ки ypо даp шиноxти маънавии xeш pаxнамо гаштааcт ва аз ин чаxони пypяъcи фиpок pоxy xавои pаcидан баp xакикатpо даp y pyнамой каpдааcт:

Он çy^o, ки ишки уакщй ши^р mm

Шбуда беу, ки будани y гайри oр не

Дар ишк бoш, ки ма^ии ишк аст, уарчи уа^,

Бе кйру бoрu ишк, бари д'р^ бoр неam.

Грянд: -Ишк чи^? Бигу: -Тарки uхmuëр!

Хар к-y зи uхmuëр нараm uхmuëр mm. [2, с.209 J.

Ишки Мавлоно боpоваpдаи иштдак баp чаxони маънавии Шамc аст ва ин намунаи ишки вотеъй ба шyмоp мepавад, ки даp таcфия ва тазкияи y cаxим аст. Чунон ки ба акидаи Абдyлxycайни Заppинкyб: «...Ишки вотей, ки ишк ба комилон аст, даp тачpибаи ишки Шамот Табpeзй xyAH Мавлоноpо низ аз он чй наxватy номycи факщона ва мояи инxидоъ (фиpeфта шудан) ба таъзими авом аcт, мepаxонад ва танзияву тазкия мeкyнад».[1, c. 22 ] .

Мавлоно баp xакикати ишки баcаpоваpдаи xeш эътимод доpад ва он cаpмояpо мeчyяд ки даp вучуду xаcтy буди y таFЙиpот оваpдааcт ва ypо ба чазбаи мудом гиpифтоp каpдааcт ва ба якин мeдонад, ки ин ишки Шамc аcт ва даp ин такопу ypо думбола мeгиpад. Датто xаддe доpад, ки тулуъи Шамот Табpeзиpо аз талиъаи xypшeди оcмон боло мeгyзоpад ва ба тавотф xyдpо чун моx баxpабаp аз нypи он мeшyмоpад. Ин ки мecитояд:

Шамси Табрез, ки машуyрmар аз хуршед аст,

Ман, ки уамсoяu Шамсам, чу камар машуурам! [2, с. 617 J.

Ин накш даp дидаи аxвалбинонy качнигаpон мyаммоepо шабex омадааст, ки даp кушоиши аcpоpи он ак^о очиз мондаанд ва чунон ки Мавлоно баpои ифодаи маънй ва кушоиши pоз даp он аз ибоpаи «даp чоx» будан, ки маънии Fофиливy ноxyдогоxиpо доpад, коp мeгиpад ва ошиконpо ба xyшмандй ва pаcтагоpй аз Fафлат xидоят мeкyнад:

Ин ^yoH пyрoфmoбy нури Moy,

У бuуuшmа, сар Фуру бурда ба чoу.

Ки агар уакк аm пас ку равшанй?

Сар зи чау бардoрy бингар, эй дани!

Цумла oлам, Шарку Fарб oh нур ëфm,

^ my дар чoуй, нахoуад бар my moфm!. [3, с. 338 J.

Дамчунин Мавлоно Ч,алолиддин Мyxаммади Балxй оpифy мyтафаккиpи баpчаcтаи чаxони Ш^к, шаxcиятecт, ки бeштаp ба таpикш ифшо каpдани аcpоpи маxбyбияти миëни xeш ва Шамc мавpиди таваччУx ва алокаи мyтафаpикаи биcëpи аxли таcаввyф каpоp доpад. Зepо y даp мавpид xамeша xeшpо ба cаpоxат маънибаpy нypбоp аз нафаxоти Шамc даpëфтааcт. Мeгyяд:

Шамси Табрез, ки сармояи лаъл асту ацщ,

Мо аз у лаъли Бадахшону ацщи Яманем! [2, с. 619 ].

Бо дар назардошти он чи тахдидоте, ки мавлоношиносон ё мусташридини олам дар робита ба осор ва рузгори Мавлоно анчом додаанд, метавон афзуд, ки Мавлоно аз зумраи он сутургмардони олами ирфон аст, ки набояд онро мансуб ба як миллат ё даламрави миллй махдуд донист, балки бо махбубияти хосе, ки худи у ба тариди ишди оламгири хеш сазовор гаштааст, дар дилхои ахли инсоният чойгоху маъво ёфтааст.

Адидахои Мавлоно дар ибрози рози ишк бар он манобеъи ирфонй мутааллиданд, ки ба тариди часорат доштан дар ин ишк ва таълимоти «вахдати вучуд», ки барои камоли инсон созгор мебошанд, бештар равона гардидаанд ва заминаи худшиносии инсонро ба тариди тарбияи ин ишк матрах менамоянд.

Дар мавриди дигар Мавлоно ба тариди тавсифи ин ишди самовии хеш симои таърихиву хадидии инсон заминиеро бо номи Шамс ба оламиён муаррифй кардааст, ки намунаи барчастаи садодати башариятро ба намо мегузорад.

АДАБИЁТ

1. Абдулхусайни Зарринкуб. "Бахр дар куза". 694 с. - Техрон: Интишороти илмй, 1366, с. 22.

2. Куллиёти Шамси Табрезй. 1570 с. -Техрон: Муассисаи интишороти Амири Кабир, 1372, 729 с.

3. Мавлоно Ч,алолуддин Мухаммади Балхй. Маснавии маънавй 728 с. (бо хуруфи кириллй). Техрон, нашри «Замон»-2001, 584 с.

4. Салими Хатлонй. "Ишд мегуяд". „432 с. - Душанбе, «Комбинати полиграфии Душанбе»-2017, 28с

5. Фаридуддини Аттор. «Мантид-ут-тайр».480 с.- Душанбе, «Адиб»- 2014, 294с.

ПОЯСНЕНИЕ ПОНЯТИЯ «ЛЮБОВЬ» С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ МАВЛОНО

Статья «Пояснение понятия «любовь» с точки зрения Мавлоно посвящена исследованием наиболее важной темы литературоведения - мистицизма (ирфон).

Автор пытается рассмотреть различные аспекты образа «любви» с точки зрения Мавлоно и других исследователей.

Статья написана на исследовательском уровне, она интересна, содержательна и научно обоснована. С учётом научных выводов автора в конце статьи, можно сказать, что он достиг своей цели и статься рекомендуется для печати в научных журналах.

Ключевые слова: Шамс, Мавлоно, мистицизм, научный, литературный, смысл, исследование, образ, любовь, солнце, единство.

INTERPRETATION OF THE CONCEPT OF «LOVE» FROM THE FROM THE POINT

OF VIEV OF MAVLONO

The article «Interpretation of the concept of «Love» from the viev of Mavlono» is devoted to the study of the most important topic of literary criticism - mysticism (Irfon). The author tries to consider various aspects of the image of «Love» from the point of view of Mavlono and other researchers.

The article is written at the research level, it is interesting, informative and scientifically substantiated. Taking into account the author's scientific conclusions at the end of the article, he achieved his goal and the article is recommendedfor publication in scientific journals.

Keywords: Shams, Mavlono, mysticism, scientific, literary, meaning, research, image, love, sun,

unity.

Сведения об авторе:

Холова Фарзона - соискатель кафедра теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни; E-mail: farzonaholova90@gmail. com

About the author:

Kholova Farzona - the researcher in the Department of theory and history of literature of the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini; E-mail: farzonaholova90@gmail. com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.