Научная статья на тему 'POLITICAL AND SOCIAL-ECONOMIC SITUATION OF THE PERIOD OF LIFE OF SOINUDDIN KHUJANDI'

POLITICAL AND SOCIAL-ECONOMIC SITUATION OF THE PERIOD OF LIFE OF SOINUDDIN KHUJANDI Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
19
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПОЛИТИЧЕСКОЕ И ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ПОЛОЖЕНИЕ / ЭМИР ТИМУР / КАЗНИ И ГРАБЕЖИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Мирзоев Садриддин

В статье рассматривается политическое и экономическое положение Мавераннахра, Хорасана и Ирана в конце XIV и начала XV века, ставшее одним из факторов миграции творческих и научных сил в другие регионы. Автор на основе изучения авторитетных историко-литературных источников приходит к выводу, что в результате нападений Эмира Тимура и внутренних раздоров в семействе Тимуридов, а также ухудшения социально-экономического положения региона многие литераторы мигрировали в другие культурные и научные центры. В частности, Соиннуддин Худжанди в Курдистан, Хамадан, Касим Анвар в Самарканд и другие.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПОЛИТИЧЕСКОЕ И СОЦИАЛЬНО - ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ПОЛОЖЕНИЕ ПЕРИОДА ЖИЗНИ СОИНУДДИНА ХУДЖАНДИ

The article is dealt with the political, economic epoch Mediterrian, Khurasan and Iran at the end of 14th and the first half of 15th centuries. According to research the author came to conclusion that the seizure of Amir Temur and the family wars of Temuriyon Dynasty made the political and economic life of that period worse as well. The political, social and educational limitations became the reason for scholars and literarians to leave the country. Finally, Soinuddini Khujandi left Kurdiston and Hamadan, Kosim Anvar left Samarkand etc.

Текст научной работы на тему «POLITICAL AND SOCIAL-ECONOMIC SITUATION OF THE PERIOD OF LIFE OF SOINUDDIN KHUJANDI»

АВЗОИ СИЁСИ ВА И^ТИМОИ-ИКТИСОДИИ ЗАМОНИ ЗИНДАГИИ

СОИНУДДИНИ ХУЧДНДИ

Мирзоев С.

Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б. Fафyров

Яке аз шахсиятxои маъpyф, вале камшинохтаи хонадони Хучандии Исфаxон Хоча Соинуддин Алй ибни Мyxаммад аст, ки арбоби таxкик баpxак Уро «Спинозаи Эронй» хондаанд [6, c. 312]. Вай ба Ибни Турка, Туркаи Хучандй, Соинуддин Туркаи Хучандй, Соинуддини Хучандй ва Соинуддини Исфаxонй шyxpат дорад. Замони зиндагонй ва фаъолиятxои Соинуддин (1370-1433) ба давраи xамлаи мyFyлxо ва асосан xyчyми Темури Ланг рост меояд, ки дар ин рузгор мyxити сиёсй-ичтимой ва иктисодии Моваpоyннаxpy Хуросон, Эрон ва Ховари миёна хароб шуда, низоми давлатдорй ва пояxои фармонравойи бисёре аз кишваpxои мусулмонй заиф гардида буд. Иллати аслии табоxй ва бесарусомонии кишваpxои мусулмонй ва бархе саpзаминxои дигари он замон xyчyми урдуи мyFyл ба хоки он саpзаминxо будааст: «Мусибати бузург аст, ки гашти рузгор xанyз мисли онро наёварда ва оташи он домани халоикро умуман ва муслиминро ,хусусан гирифтааст. Агар касе бигуяд, ки аз бад-у хилкати Одам то кунун олам ба назири чунин xодисае гирифтор наёмада, pоxи хилоф нарафтааст. Чи таърих XOдисаеpо, ки шабеxё наздик ба ин вокеа бошад, ба хотир надорад » [12, c. 101].

Аммо мyшоxидаи таърихй нишон медиxад, ки Чингиз дар ибтидо максади xyчyм ба кишваpxои исломиро надоштааст [9, с. 20]. Натичаи муносибат ва муомилаи худсарона ва нангини Султон Мyxаммади Хоpазмшоx боис гардида, ки вай нахуст давлати Эрон ва минбаъд сарзамини Моваpоyннаxppо ба хоку хун яксон намояд. Дануз харобщо ва бесарусомонщои Чингиз ва ворисони у таъмир нашуда буд, ки боз xам чангу чидол авч гирифт, «шаxpxо ва дашту кyx аз хуни аxолй лолагун гардид» [13, c. 363]. Лолагун гардидани дашту ^x аз хуни одамон ишора ба xадиси амир Темур аст, ки пас аз сад соли Чингиз по ба майдони сиёсат ва чангу чидол гузошт ва дар беpаxмию хунрезй аз у камй надошт. Бино ба кавли ичмои таърихнигорон нахуст мyxоpибаи Темур бо шикасти хонадони Чотатойи дар Моваpоyннаxp OFOЗ шудаст. Тавзеx он ки дар он рузгор Моваpоyннаxp, Хоразм, КошFаp ва баъзе кишваpxои дигар xамчyн мерос ба ЧаFатой - писари дуюми Чингиз расида буд. Хонадони ЧаFатой 136 сол, яъне аз соли 624 то 760 x./ 1227 то 1359 м. дар шаxpxои мазкур xyкyмат доштанд [1, c. 394]. Бар асари кашмакашxои дохилй пояи давлатдории Чотатой хароб гардид ва дар ин фурсат амир Темур бо xамpоxии амир Дусайн соли 765 x./ 1364 м. Илёс Хочаро шикаст дод. Пас аз ин вокеа миёни Дусайн ва Темур мочаро бархост, чун хоxаpи Дусайн завчаи Темур буд, бар xамин асос риштаи хешовандй xам миёни ощо катъ гардид. Мунокиша ва мyxоpиба миёни ин ду амир то соли 769 x./1368м. давом ёфт ва муш^о соли 771x. / 1370 м. одамони Темур дар гирду атрофии Балх амир Дусайн ва ду писари уро куштанд ва Темур фармонравойи Моваpоyннаxp гардид [14, c. 660-661].

Аз махсусияти иклимгирии Темур буда, ки бо xаp баxонае сарзамищои мyxталифpо забт мекардааст. Бар xамин асос у ба Дусайн Суфй xокими Хоразм паЙFOм фиристод, ки он шаxpxоpо xамчyн мерос ба СyюpFyтмиш вогузорад. Дусайн Суфй напазируфт ва Темур дар фосилаи солxои 773-781x. / 1371-1379 м. чаxоp маротиба ба Хоразм лашкар кашид. Дар ин фосила Темур ба шимоли шаркии Моваpоyннаxp, яъне МyFyлистон, Дашти ^ипчок ва КошFаp низ чанд бор тохту тоз намуда, ин кишваpxоpо xам харобу бесомон кард [14, c. 662]. Амир Темур баъд аз ин тохту тоз ва забткорщо дар Моваpоyннаxpy Хоразм муваффак шуд ва тачрибаи бои чангй xосил намуда, сипас азми юриши Эрон кард. Дар он аxд авзои Эрон xам нобасомон буд. Заъфи хонадони Элхонй сабаб шуд, ки давлати Эрон ба дасти силсилаxои мухталиф афтод ва умарои xаp силсила байни худ ихтилоф доштанд [13, c. 363].

Он замон дар Эрон асосан чаxоp хонадони маxаллй xyкмфаpмой доштанд: Оли Чдлоир ё давлати Элхонй, Оли Музаффар, Сарбадорон ва Оли Курт. Муаррихи маъруф Абдyллоxи Розй 60 сол пеш дар китобаш «Таърихи комили Эрон» чунин кайд кардааст. Амир Темур ба осонй кишвари паxноваpи Эронро тасарруф намуд « xеч аз ин силсилаxо натавонист чилавгирй аз он сели хонахаробкун намояд. Балки пешопешаш сари итоат фуруд оварданд. Масалан, Сарбадорон ва Оли Курт таслим шуданд ва xанyз Темур дар Хуросон буд, ки Оли Музаффар аз Шероз боби дустй ба у бозкарданд» [13, c. 363-364]. Дарвокеъ чанщои дохилии хонадощои маxаллии Эронй ва катли вазирони

донишманд аз чониби Элхониён аxвол ва мyxити сиёсии Эpонpо ниxоят хаpоб каpд ва Темyp аз ин мавкеъ баxpа бypда, соли 782x. /1380 м. ба касди шикасти Оли Кypт, ба Эpон xyчyм каpд. Нахyст Диpотpо, сипас шаxpxои Нишопyp, Сабзавоp ва Исфаpоинpо тасаppyф намyд [1, c. 394]. Даp соли 785x. / 1383 м. xиpотиён баp зидди темypиён шypиш баpдоштанд ва даp фаpчом маpдyми Диpотpо беpаxмона кyштанд ва аз саpxои эшон каламаноpаxо сохтанд [14, c. 661]. Баъд аз вокеаи Диpот Темyp ба Гypгонy Рай ва Табpез xамла оваpд ва амиp Валй аз бими y ба Озаpбойчон фиpоp намyд. Аз ин мавкеъ, Тyхтамишхон, ки ypо Темyp ба салтанати Кипчок pасонида 6уд, фоида бypда, аз таpики Даpбанд ба Табpез тохта, он шаxppо катлу Fоpат каpд. Ин хабаp сабаб шуд, ки амиp Темyp маpотиби дуюм ба хоки Эpон xyчyм намояд. Бинобаp ин, y соли 788x. / 1386 м. аз даpёи Ч,айxyн гузашта, то се сол даp вилоятxои мухталифи ин саpзамин ба тохту тоз ва хyнpезй машFyл буд [5, c. 379-380]. Ин xаpбy заpби Темyppо, ки се сол идомат ёфт, яъне солxои 788 - 790x. / 1386 - 1388 м. таъpихнависони pyзгоpи y, аз чумла Шаpафиддин Алии Яздй юpиши сесола хондааст [3, c. 199]. Темyp, ки даp забони тypкй ба маънии оxан аст [11, c. 218], даp ибтидои юpиши сесола, ба баxонаи мучозоти писаp ва чонишини Шоx Шучоъ- Зайнулобиддин, аз таpики Дамадон ба Исфаxон омад ва аз маpдyм молу мулки зиёде ситонид. Гумоштагони y зулму ситамpо аз xад гyзаpониданд ва «^атто дасти тааppyз ба навомиси маpдyм даpоз каpданд» [2, c. 7]. Мyнтаxо исфаxониён ба монанди xиpотиён фиpистодаxои Темyppо куштанд ва y xангоми Fypyби офтоб ба Исфаxон лашкаp кашид ва ба катли оми исфаxониён амp каpд. Даp ин вокеаи хунин 70 xазоp саp аз тан бypиданд ва аз саpxои куштагон даp шаxpи Исфаxон бисту xашт маноpа сохтанд [14, c. 664-665]. Катли оми Исфаxон ва окибатxои даxшатбоpи он даp осоpи зиёди таъpихию адабй бо тафсилоти мухталиф накл шудааст. Дамчунонки даp китоби «Равзат-ус-сафо» мехонем: «Аз мавкифи Чдлол xyкм содиp шуд, ки... саpи куштагон биёваpанд ва баpои забти ин муомила девоне алоxида ниxода, ба pивояти акал, xафтод xазоp саp чамъ омада, даp зоxиpи Исфаxон аз pyyси (чамъи pаъс, ба маънии саp.-С.М) куштагон маноpаxо баpоваpданд» [10, c. 157]. Баpхе навиштаанд, ки яке аз баpодаpони Соинуддин Хучандй низ бо сабаби мухолифат бо амиpони темypй даp даpвозаи маxаллаи «Нимоpyд»-и Исфаxон ба доp овехта шуд. Бояд гуфт, ки xангоми юpиши Темyp ба Исфаxон Соинуддин 18 сола буд ва табиист, ки он вокеоти заxматбоppо ба чашми саp мyшоxида каpда, аммо даp чое xам аз осоpаш даp бобати хyнpезиxои Темyp даp Исфаxон ва катли баpодаpаш сухан нагуфтааст. Тащо даp китобаш «Нафсат-yл-масдypи дуюм» зи^ мекунад, ки баъди тасаppyфи диёpашон, яъне шаxpи Исфаxон аз чониби амиp Темyp баpодаpонаш даp xаёт будаанд: «Чун Aмиpи бyзypг ... сояи сатpи тасхиp бад он диёp андохт, вучуд ва аъёни онpо фаpмyд кyчонидан, баpодаpонам даp xаёт буданд...» [17, c. 54].

Мyнокишаxо ва мyxоpибаxои Темyp таpтиби хосе надоштанд. Танxо шypиш ва исёни душманонаш баpномаи чангии ypо муайян мекаpд. Аз ин py, кашмакаши вай бо Тухтамиш даp миёнаи солxои 790 - 773x. / 1388 - 1391 м. сypат гиpифт. Сабаб ин буд, ки Камаpyддин аз таpафи ФаpFOна ва Тухтамиш аз чониби Бyхоpо даp соли 790 x. / 1388м. Моваpоyннаxppо мавpиди xамла каpоp доданд [14, c. 667 - 668]. Яъне аз ду таpаф ба Моваpyннаxp, ки фаpмонpавойи он Темyp буд, xyчyм намуданд. Даp ин вазъият маpдyми Хоpазм xам чиxати гиpифтани интиком баp мукобили Темyp ошyбиданд.

Даp натича Камаpиддин аз писаpи Темyp - Умаp Шайх шикаст хypд ва Тyхтамиш ба дашти Кипчок гypехт. Темyp ба чониби Хоpазм pафт ва ба xадде он шаxppо хаpоб намуд, ки « даp саpосаpи он девоpе, ки касе даp сояи он биёсояд баpпо намонд ва баp саpосаpи фазои вайpони он чав коштанд» [14, c. 666]. AлиасFаpи Муиниён даp мукаддимаи «Рашаxоти айн-ул- xаёт», ба накл аз китоби «Матлаъ - ус - саъдайн» кайд мекунад, ки байти зайли мактаи Fазали Хоча Дофиз ёде аз он кyштоpи даxшатангези Хоpазми он давpон аст:

Ба хубон дил мадеx, Дофиз, бубин он бевафощо, Ки бо Хоpазмиён каpданд тypкони Самаpкандй.

Аммо Хоча Дофиз аз бими амиp Темyp, ки даp xамон фосила Шеpозpо xам ба кабзаи худ даpоваpда буд, байти мазкyppо ба сypати зеp таFЙиp дод: Ба шеъpи Дофизи Шеpоз меpаксандy менозанд, Сиёxчашмони кашмиpию тypкони Самаpкандй [2, c. xашт-нyx].

Темyp сию панч маpотиба ба тамоми навоxии Эpонy Моваpyннаxp ва Ховаpи Миёна лашкаp кашид, аз каноpи Сайxyн то фypот , кишваpxои Динд ва маpкази Руссия шаxpи Маскавpо xам забт намуд. Дамчунон ки адабиётшинос Аълохон Aфсаxзод гуяд:

«Темури Ланг дар натичаи юpишxои паёпай ва катлу Fоpат Моваpоyннаxpy Туркистон, Хуросону Эрон, АфFOнистонy Кавказ, Осиёи Хурду дашти Кипчок як бахши Диндустон ва як кисми Россияро забту истило карда, империяи паxноваpе таъсис намуда буд» [4, c. 10]. Вокеан Темур дар натичаи лашкаркашщо ва юpишxои 40 солаи худ (765 -807x. / 1384 - 1405м.), ки дар хунрезй ва хушунат аз Чингизи мyFyл камй надошт, ба саxнаи xаpбy зарб ворид шуда, ба давлати бузурге дар чаxон асос гузошт. Аммо ин давлати бузургро дар замони зиндагияш байни писарону писаpзодаxояш таксим карда буд. Ба шаxодати Алии Яздй «36 писар ва писарзода аз он муайяди беxамол боз монда» [3, c. 492]. Манзури Алии Яздй аз «36 писар ва писарзода» хонадони миpзоxо ва темуриён мебшад, вагарна мусаллам аст, ки Темур чаxоp писар дошт ва аз миёни ощо беxтаpинy донишмандтаринаш Шоxpyх Мирзо ( 779 - 850x. / 137 7 - 1476м.) буд, ки дар сини 37- солагй бар тахт нишаст ва 43 сол xyкyматдоpй кард [12, c. 370].

Темур ба касди он мамлакаташро байни фарзанд ва фаpзандзодаxояш таксим намуда буд, ки миёни ощо мубориза барои точу тахт сурат нагирад, лекин ин тадбири у ба кор наёмад.Зеро бо гузаштани андак фосила миёни ду писари Темур Миpоншоxy Шодрух ва наводагони дигари у мунокиша даргирифт ва кишвари паxноваpи Темур ба ду давлати алоxида таксим гардид: яке давлати Миpоншоx ва писаронаш Абубакру Мyxаммадyмаp дар Эрони Fаpбй, Ироки арабва Гурчистону Арманистон ва дигаре давлати Шоxpyх дар Хуросон, Дирот ва Моваpоyннаxp [14, c. 672]. Кудрати Оли Чдлоир ва Туркмонони Карокуюнлу боис гардид, ки давлати навтаъсиси Миpоншоx ба зудй аз байн биравад [3, c. 405]. Дар манбаъxои таърихй xам омадааст, ки худи Миpоншоx низ чандон аклу заковати давлатдорй надошт ва бештари вакти хешро бо айшу нуш мегузаронид. Дар сурате, ки Шодрух бо кордонй ва аклу фаросаташ наздик ба 50 сол фармонравойи кард ва дарбори у, ки пойтахташ шаxpи Дирот буд, яке аз беxтаpин маpказxои илму адаб ва xyнаpи он рузгор гардид. Шоирону нависандагони он давра xам аз сyлxдyстй ва кишваркушойи Шодрух Мирзо, инчунин аxли имону эътикод будани вай суханони бисёр гуфтаанд. Ба вижа худи Соинуддини Хучандй бо шоxзодагони темурй: Мирзо Шоxpyх, Пиpмyxаммад, Искандар Мирзо ва Бойсужур Баxодyp робита ва xамкоpй дошт. Зеро бидуни нависанда ва мутафаккир буданаш, мансаби казо xам дошт ва бо инояти Шодрух козии вилояти Язд таъйин гардида буд. Дамчунин муддате козии шаxpxои Самарканду Нишопур xам буд, аз ин ру дар осораш аз меxpyбониxои амирзода Пиpмyxаммад ва амирзода Искандар ки аз Соинуддин Xимоят мекарданд, ёдоварй кардааст [17, c. 241-243].

Шодрух бо тачрибаи хубй давлатдорй, ки аз чавонй ба ин амал машFyл буд, мехост каламрави хонадони темуриёнро нигоx дорад, лекин шароити он замон нобасомону ноxамвоp буд, ва азми вай ба чое нарасид. Дар ин аxвол золимон бар чону моли мардум даст дароз карда, гумоштагони давлатй низ ба гирифтани молиёт ва ришва шароити зиндагиро душвор мекарданд. Соxибони кудрат барои чоxy мансаб бародар, падар ва авлоди хешро ба катл мерасониданд. Яке аз омилxои асосии аз байн рафтани давлати саду чщил солаи темуриён xам низоъxои дохилии хонадони у будааст. Масалан, Мирзо УлyFбек, ки фармонравойи Самарканд буд ва чщил сол давлатдорй кард, дар соли 853x. / 1489 м. ба дасти писараш Абдулатиф кушта шуд [2, c. бист]. Соли 850x. / 1446 м. набераи дигари Шодрух Султон М^аммад бар хилофи тадбири чаддаш Исфаxонy Шерозро ба мyxосиpа гирифт [4, c. 13]. E султон Абусаид набераи Миpоншоx соли 861x. / 1457 м. Гавxаpшод завчаи Шоxpyхpо дар Дирот ба катл расонид [13, c. 372]. Кисме аз кашмакашщо ва талошxо xанyз дар замони дар xаёт будани амир Темур OFOЗ гардида буд. Баъд аз даргузашти вай дар тамоми Моваpоyннаxpy Хуросон ва умуман саросари кишвари темуриён ошyбxои хунин барои тахту точ авч гирифт. Аз омилxои дигари нооромй, харобй ва муш^о футур рафтани силсилаи темуриён боданушй миёни амирон ва шоxзодагон ба масобае буд, ки бархе аз онон xамчyн БойсyнFyp Мирзо ва фарзандаш Бобур Мирзо (ваф. 861x. / 1457 м.) бар сари майхорагй чон аз даст доданд [7, c . 190; 15, c. 265). Худи Темур xам бар асари боданушии аз xад зиёд дар маxаллаи Утрор, дар канори дарёи Сайxyн чон супурда буд [14, c. 671].

Хулоса, бар асари муборизаи хунин барои точу тахт, таксимоти давлат миёни амиpзодаxо ва ба айшу ишрат машFyл будани шоxзодагони темурй ,зиддиятxои мавкуравй, инчунин ба расми сyюpFOл супоридани шаxpy вилоятxо ба хонадони миpзоxо, сарлашкарон ва ходимони дин авзои ичтимой, иктисодии кишварро харобтар ва xаёти мардумро бадтар мекард.Масалан, Чдлолуддин Миpоншоx (ваф. 810x./1408 м.) писари сеюми Темур аз ин вазъият баxpа бурда, чанозаи муаррих ва уламои маъруф

Рашидуддини Фазлyлоxpо (648-718x./1250-1318м.) аз макбаpа беpyн каpда, даp кабpистони Яxyдиëн дафн каpд [13, c. 368]. Ё Axмади Лyp яке аз пайpавони фиpкаи xypyфия соли 830x./1427м. даp назди масчиди чомеи Диpот Шоxpyх Mиpзо коpд зад. Ба ин вокеа донишмандон ва аxли иpфонpо тyxмат намуда, гypyxеpо катл ва баpхеи ононpо ба шаxpxои Дамадону Tабpез ва Кypдистонy Cамаpканд саpгашти каpданд. Аз чумла хаттоти машxyp Mавлоно Mаъpyф набеpаи Фазлyллоxи Изyддинpо катл намуда, Cоинyддини Хучандй ба Кypдистонy хиттаи Чолус, Cайид Косим Aнвоp ба Cамаpканд ва даxxо нафаpони дигаpи баpои табакаи xоким номакбул аз Диpот беpyн pафтанд [4, c. 21-22; 16, c. 206-208). Худи ^инуддин xам аз азобу шиканчаxояш, ки ypо ба баxонаи ин вокеа нахуст зиндонй ва сипас ба шаxpxои Tабpезy Гелон, Дамадону Кypдистон ва пистону Натназ саpгашта намуданд, даp pисолаxояш «Нафсат-ул-масpypи аввал» ва «Нафсат-yл-масдypи дуюм» ба таассуф ëдоваpй каpдааст [17].

Бинобаp ин, чунин авзои ошуфтаву паpешон, xаводиси даxшатбоpy xавлнок ва табоxии xаëти сиëсию иктисодии кишваpxои он замон наметавонист даp pyxия ва чаxоншиносии шоиp ва нависандаи бyзypге xамчyн Cоинyддини Хучандй таъсиp нагyзоpад. Аз як чониб маxдyдиятxои сиëсй- ичтимой ва заиф гаpдидани xyкyмати маpказй, аз чониби дигаp мyнокишаxои мафкypавй ва зиддиятxои мазxабй боис мегаpдид, ки аxли илму адаб, xyнаpмандонy санъатгаpон ва шайхону оpифон таpки ватан моянд ва ë онxоpо аз диëpашон беpyн кунанд. Cоинyддин xам даp pобита бо вазъи замона xаëти нооpом дошт ва ба хотиpи чустучуи макони осоишта ва осуда аз шаxpе ба шаxpе сафаp мекаpд.

Aдабиëт xам аз таъсиpи замон ва мyxити сиëсй- ичтимой чудо буда наметавонад Бинобаp ин, xаpтаpафа омyхтани вазъи сиëсй-ичтимой ва мyxити адабии pyзгоpи шоиp ë нависанда аз xаp нигоx мyxим ва муфид буда, масоили эчоди адабии он давpаpо pyшан хоxад намуд .

Адабиёт:

1. AлиасFаp Mиpбокиpй ва дигаpон.Tаъpихи адабиëти Эpон.Даp 3 чилд.-Цилди 2.-Tеxpон, 1389

2. Алии Cафи.Pашаxоти айн-yл-xаëт/Бо мукаддима ва тасxеxи AлиасFаpи Myиниëн.Даp 2 чилд.-Цилди 1.-Tеxpон, 1356

3. Алии Яздй.Зафаpнома /Tасxеx ва таxшияи Mалавй Myxаммад ал-Даддод.Даp 2 чилд.-Цилди 1.-Калката, б.с.нашp.

4. Aфсаxзод ,Aълохон.Aдабиëти фоpсy точик даp нимаи дуввуми асpи15 .-Душанбе,1987

5. Даxбyзypгй,Fyломxyсайн.Tаъpих ва тамаддуни Эpон кабл ва баъд аз ислом.-Tеxpон,1388

6. Донижпажyx,Myxаммадтакй.Mачмyаи pасоили Хyчандй//Фаpxанги Эpонзамин.-Цилди 4.-C.307-312

7. Исфиpозй,MyиниддинMyxаммадPавзот-yл-чаннот/Tасxеxва xавошии Myxаммадкозими Имом.Даp 2чилд.-Цилди 2.-Tеxpон1339,

8. Заppинкyб,Aбдyлxyсайн.Ошной бо таъpихи Эpон.-Tеxpон,1385

9. Mаксyдов Бадpyддин.Цyстyчy даp аxвол ва осоpи Иpокй.-Дyшанбе,2009

10. Mиpхонд.Pавзат-yс-сафо/ Tаxзиб ва талхиси Аббоси Заpëб.Цилди 6.-Tеxpон,1373

11. Myxаммад Fиëсyддин. Fиëс-yл-лyFOт/Tаxияи ва пешгyфтоpи Амон Нypов. Даp 3 чилд.-Ц 1.-Душанбе, 1987.

12. ОштданйДббос Икбол.Tаъpихи мyFyл.-Tеxpон, 1364.

13. Розй, Aбдyллоx.Tа ъpихи комили Эpон.-Tеxpон, 1364.

14. Пиpниë Дасан-Оштданй ,Аббос Икбол.Tаъpихи Эpон аз0F03 то инк^ози Кочоpия.-Tеxpон, 1389.

15. Cамаpкандй,Камолиддин Aбдypазок.Mатлаъ-yс-саъдайн/Ба эxтимоми Aбдyлxyсайни Навой Даp ду чилд.- Цилди 2. - Tеxpон, 1353

16. Оафо Забеxyлло. Tаъpихи адабиëт даp Эpон ва каламpави забони поpсй аз поëни каpни xаштyм то авоили каpни даxyми xичpй.-Цилди 4.-Tеxpон, 1373.

17. Ооинуддин Алй ибни Myxаммад.Чаxоpдаx pисолаи фоpсй / Ба эxтимоми Cайидмаxмyди Tоxиpй. - Tеxpон, 1391.

ПОЛИТИЧЕСКОЕ И СОЦИАЛЬНО - ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ПОЛОЖЕНИЕ ПЕРИОДА

ЖИЗНИ СОИНУДДИНА ХУДЖАНДИ

В статье рассматривается политическое и экономическое положение Мавераннахра, Хорасана и Ирана в конце XIV и начала XV века, ставшее одним из факторов миграции творческих и научных сил в другие регионы. Автор на основе изучения авторитетных историко-литературных источников приходит к выводу, что в результате нападений Эмира Тимура и внутренних раздоров в семействе Тимуридов, а также ухудшения социально-экономического положения региона многие литераторы мигрировали в другие культурные и научные центры. В частности, Соиннуддин Худжанди в Курдистан, Хамадан, Касим Анвар в Самарканд и другие.

Ключевые слова: политическое и экономическое положение, Эмир Тимур, казни и грабежи, Соинуддин.

POLITICAL AND SOCIAL-ECONOMIC SITUATION OF THE PERIOD OF LIFE OF

SOINUDDIN KHUJANDI

The article is dealt with the political, economic epoch Mediterrian, Khurasan and Iran at the end of 14th and the first half of 15th centuries. According to research the author came to conclusion that the seizure of Amir Temur and the family wars of Temuriyon Dynasty made the political and economic life of that period worse as well. The political, social and educational limitations became the reason for scholars and literarians to leave the country. Finally, Soinuddini Khujandi left Kurdiston and Hamadan, Kosim Anvar left Samarkand etc.

Keywords: political and economic situation, Amir Timur, executions and looting, Soinuddin.

Сведения об авторе: Мирзоев Садриддин, кандидат филологических наук, доцент кафедры таджикского классического литература Худжанского государственного университета имени академика Б. Гафурова, e-mail: sadriddin-mirzoev@mail.ru

About author: Sadriddin Mirzoev, PhD in Philology, associate professor of Tajik Classical Literature Department in Khujand State University named after academician B. Gafurov.

ОСОБЕННОСТИ ТВОРЧЕСТВА И. С. БУНИНА

Бобокулов Дж. А.

Кулябский государственный университет имени А. Рудаки

Особенности творчества выдающегося русского писателя и поэта, лауреата Нобелевской премии Ивана Бунина - чрезвычайно своеобразное явление в истории русской литературы. Стихотворения и проза Бунина на темы Востока являются составной частью бунинского художественного осмысления духовной истории человечества и поиска скрытого смысла исторических событий.

Коран вместе с Библией стал для Бунина выражением универсальной правды о жизни и человеке, что позже нашло свое отражение в творчестве писателя. Интерес к исламу побудил Бунина к путешествиям по странам мусульманского Востока: в апреле 1903 г. писатель впервые посетил Константинополь. По словам жены писателя В. Муромцевой-Буниной, перед этим "он в первый раз целиком прочел Коран, который очаровал его, и ему хотелось непременно побывать в городе, завоеванном магометанами" [2, с. 219].

С содержанием главной священной книги ислама «Коран» Иван Бунин ознакомился по так называемому Корану М. Казимирского, изданному в Москве в 1865 г. Это был перевод Корана на русский язык, выполненный К. Николаевым с французского перевода М. Казимирского. Как писала В. Муромцева-Бунина, "пребывание в Константинополе в течение месяца было одним из самых важных, благотворных и поэтических событий в его (Бунина) духовной жизни" [2. с. 223]. Именно после этого, по ее же словам в письме к брату писателя Ю. Бунину, "ислам глубоко вошел в его душу" [2, с. 86].

Весной 1907 г. Бунин совершил еще более продолжительное путешествие по странам мусульманского Востока, в ходе которого, помимо Константинополя, посетил Палестину, Сирию и Ливан, бывшие в то время в составе Османской империи, а также Египет. В следующем 1908 г. писатель вновь посетил Константинополь, а весной 1910 г.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.