Научная статья на тему 'ПОКИСТОННИНГ ХАЛҚАРО ВА МИНТАҚАВИЙ ТАШКИЛОТЛАР ДОИРАСИДАГИ ТАШҚИ СИЁСАТИ'

ПОКИСТОННИНГ ХАЛҚАРО ВА МИНТАҚАВИЙ ТАШКИЛОТЛАР ДОИРАСИДАГИ ТАШҚИ СИЁСАТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
138
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Покистон / БМТ / Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти (ШҲТ) / Жаҳон Савдо Ташкилоти / Жануби-Шарқий Осиё давлатлари уюшмаси (АСEАН) / Ислом Конференцияси Ташкилоти. / Pakistan / UN / Shanghai Cooperation Organization (SCO) / World Trade Organization / Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) / Organization of the Islamic Conference.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Маматқулов Сирожиддин

Бугунги кунга келиб, Покистон кўплаб минтақавий ва халқаро ташкилотлар доирасида икки ва кўп томонлама ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйиб келмоқда. Жумладан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, Жаҳон Савдо Ташкилоти, Халқаро Валюта Жамғармаси, Москва Тикланиш ва Тараққиёт Банки, Жануби-Шарқий Осиё давлатлари уюшмаси (АСEАН), Ислом Конференцияси Ташкилоти ва Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти сингари яна бошқа кўплаб ташкилотларнинг аъзоси ҳисобланади. Ушбу маколада Покистон давлатининг халқаро ва минтақавий ташкилотлар доирасидаги ташқи сиёсати тахлил килинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PAKISTAN'S FOREIGN POLICY IN INTERNATIONAL AND REGIONAL ORGANIZATIONS

To date, Positon has established bilateral and multilateral cooperation within many regional and international organizations. It is a member of many other organizations, including the United Nations, the World Trade Organization, the International Monetary Fund, the Moscow Bank for Reconstruction and Development, the Association of Southeast Asian Nations (ASEAN), the Organization of the Islamic Conference and the Shanghai Cooperation Organization. This article analyzes the foreign policy of Pakistan in the framework of international and regional organizations.

Текст научной работы на тему «ПОКИСТОННИНГ ХАЛҚАРО ВА МИНТАҚАВИЙ ТАШКИЛОТЛАР ДОИРАСИДАГИ ТАШҚИ СИЁСАТИ»

ПОКИСТОННИНГ ХАЛКАРО ВА МИНТАКАВИЙ ТАШКИЛОТЛАР ДОИРАСИДАГИ ТАШКИ СИЁСАТИ

Маматкулов Сирожиддин

ТошДШУ магистр талабаси

АННОТАЦИЯ

Бугунги кунга келиб, Покистон куплаб минтакавий ва халкаро ташкилотлар доирасида икки ва куп томонлама хамкорлик алокаларини йулга куйиб келмокда. Жумладан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, Жахон Савдо Ташкилоти, Халкаро Валюта Жамгармаси, Москва Тикланиш ва Тараккиёт Банки, Жануби-Шаркий Осиё давлатлари уюшмаси (АСЕАН), Ислом Конференцияси Ташкилоти ва Шанхай Хдмкорлик Ташкилоти сингари яна бошка куплаб ташкилотларнинг аъзоси хисобланади. Ушбу маколада Покистон давлатининг халкаро ва минтакавий ташкилотлар доирасидаги ташки сиёсати тахлил килинади.

Калит сузлар: Покистон, БМТ, Шанхай Хамкорлик Ташкилоти (ШХТ), Жахон Савдо Ташкилоти, Жануби-Шаркий Осиё давлатлари уюшмаси (АСЕАН), Ислом Конференцияси Ташкилоти.

PAKISTAN'S FOREIGN POLICY IN INTERNATIONAL AND REGIONAL

ORGANIZATIONS

ABSTRACT

To date, Positon has established bilateral and multilateral cooperation within many regional and international organizations. It is a member of many other organizations, including the United Nations, the World Trade Organization, the International Monetary Fund, the Moscow Bank for Reconstruction and Development, the Association of Southeast Asian Nations (ASEAN), the Organization of the Islamic Conference and the Shanghai Cooperation Organization. This article analyzes the foreign policy of Pakistan in the framework of international and regional organizations.

Keywords: Pakistan, UN, Shanghai Cooperation Organization (SCO), World Trade Organization, Association of Southeast Asian Nations (ASEAN), Organization of the Islamic Conference.

КИРИШ

1947 йил 30 сентябрда Покистон БМТга аъзо булган. Ушандан бери Покистон унда фаол иштирок этиб келмокда. 1993 йилда Покистон БМТ Хавфсизлик Кенгашининг вактинчалик кузатувчиси булди. Покистон, шунингдек, БМТнинг ривожланиш дастурларида хам фаол. Покистон бугунги кунда БМТ

тинчликпарвар кушинларида энг куп аскари бор мамлакат саналади. Биргина 2007-йилда БМТ тинчликпарвар кушинлари таркибида 10.000 Покистонлик харбийлар фаолият юритишган.1 Бу эса мамлакатнинг БМТ таркибида хам фаол иштирок этгаётганлигини курсатади.

НАТИЖА ВА ТАХДИЛ

Покистон Ислом Республикаси минтакага катта таъсир курсатаётган Афгонистондаги вазиятни бартараф этиш, Россия, Хитой ва Марказий Осиё мамлакатлари билан хавфсизлик ва баркарорликни таъминлаш борасида хамкорликни йулга куйиш максадида, Шанхай Хдмкорлик Ташкилоти (ШХ,Т)га аъзоси булишдан катта манфаатдор саналади. Покистон хукумати вакиллари таъкидлаганидек: "Афгонистондаги тичлик афгон халци учун цандай зарур ва керакли булса, бизнинг мамлакат учун уам шундай мууимдир." 2005 йилда ташкилотга аъзо мамлакатлар рахбарларининг учрашувида, бирлашма куп жихатдан бугунги халкаро тизимда катта ролга эга булиши кераклиги алохида таъкидланди. Шу сабабли хам, Эрон ва Покистоннинг ШХ,Т кузатувчиси булишига рухсат берилди. Ташкилот томонидан бундай ташаббуснинг килиниши куплаб гарб олимлари томонидан каттик танкид этилди. Бу холатни, Россия ва Хитойнинг хавфсизлик, терроризмга карши кураш ва баркарорликни таъминлаш сари килинаётган харакатлар никобида А^Ш гегемонлигига карши тузилган аллианс сифатида бахоланди. Яхши биламизки Покистон давлати 11 сентябрь вокеаларидан кейин А^Ш томонидан Афгонистондаги харбий харакатларни олиб бориш жараёнида А^Ш бошчилигидаги НАТО харбий контингентига катта ёрдамини курсатишни бошлаганди. Мамлакатнинг эндиликда ШХ,Т га аъзо булишга килаётган харакати А^Ш хукуматини катта ташвишга солди. Хитой Ташки Ишлар Вазирлиги вакили Конг Кваннинг билдиришича, "ШХ,Т мунтазам равишда минтакавий ва халкаро даражада тинчликка таъсир курсатаётган терроризм сингари муаммоларга карши кураш олиб боришда минтакадаги ва унга кушни булган худудларда жойлашган мамлакатлар билан хамкорлик олиб боришни максимал даражада ташкил килишга харакат килади. Покистон бир озча илгарирок ШХ,Тга аъзо булишга кизикиши борлигини билдирган эди. Умид киламизки, ташкилотга аъзо мамлакатлар, янги аъзо булишга кизикиш билдираётган давлатларга узларининг куллаб-кувватлашлари оркали ёрдам берадилар. Покистон хукумати хам ташкилотга аъзо булган Хитой, Россия, Узбекистон, ^озогистон, ^иргизистон ва Тожикистон мамлакатларининг куллаб кувватлашларидан катта манфаатдор саналади.

2009 йилнинг март ойида Ташкилотга аъзо мамлакатлар Ташки Ишлар Вазирларининг Москвадаги учрашувида иштирок этган Покистон Ташки Ишлар

1 Monthly Summary of Contributors to UN Peacekeeping Operations (PDF).United Nations,-http://www.un.org/ZDepts/dpko/dpko/contributors/2007/march07-2.pdf

Вазири Шох Махмуд Курайши мамлакатнинг ШХ,Тга кириши борасида фикр билдирар экан куйидагиларни билдирди: " ...мен уйлайманки бир оз мудатдан сунг мамлакатимиз хам ушбу ташкилотнинг аъзолилига кабул килинади." 2017 йилда июнь ойида Астанада булиб утган ШХ,Т нинг навбатдаги саммитида Покситон ташкилотнинг тулаконли аъзоси булди.

Покистон хукумати ШХ,Тга аъзо булиш оркали факатгина мамлакат ва минтака хавфсизлиги ва баркарорлигини таъминлашнигина эмас, балки мамлакат миллий манфаатлари учун мухим булган куйидагиларни амалга оширишни хам мухим деб билади:

- Покистон, ^иргизистон ва Тожикистон хукуматлари томонидан имзоланган "Марказий Осий давлатларидан электр энергиясини экспорт килишни таъминлаш" ни амалга ошириш;

- Туркманистон - Афгонистон - Эрон - Покистон - Х,индистон ва Эрон -Покистон - Х,индистон энергетика кувурлари лойихасини амалга оширишни таъминлаш;

- Россия ва Марказий Осиё мамлакатлари билан шимол-жануб ва аксинча йуналиш оркали иктисодий ва савдо муносабатларини ривожлантириш кабилардан иборат.

Покистон Ислом Рсепубликаси сифатида Ислом конференцияси ташкилотида (ИКТ) фаол булишга харкат килиб келади. Бугунги кунда у ташкилотда етакчи куч саналмасада бирок харбий жихатдан кудратли давлат булганлиги нуктаи назаридан унинг ташкилотда иштирок этиши мусулмон давлатлари учун катта ахамият эга.

Ислом конференцияси ташкилоти 1969 йилда ташкил этилган булиб, унинг бош кароргохи Саудия Арабистонида жойлашган. Хрзирги пайтда унинг таркибига 57 та мусулмон давлатлари киради. Покистон 1969 йилда Рабатда булиб утган ташкилотнинг ташкил этилишида мусулмон мамлакатлари давлат ва хукумат рахбарларининг учрашувида иштирок этган. Биринчи конференцияда 28 та давлат катнашди. 70-йилларнинг бошларида Покистон нафакат ИКТнинг турли форумларига расмий ташрифлар билан чекланиб унинг ишларида сезиларли катнашмаган. Хукмрон, Покистон Халк партияси / ПНП эътиборини биринчи навбатда ижтимоий базани мустахкамлашга, мамлакатнинг ички ижтимоий-иктисодий муаммоларига каратган эди. Бирок 70 йилларда вазият узгариб Покистон ташкилотда етакчилик макомига даво кила бошлаган2.

90-йилларда халкаро вазиятнинг узгариши ва Совет кушинларининг Афгонистондан олиб чикилиши Покистоннинг мусулмон дунёсидаги, хусусан, ИКТдаги ролига таъсир курсатди ва у воситачи ролини уйнай бошлади. Бош вазир Навоз Шариф хукумати Саудия Арабистони ва Эрон билан биргаликда икки

2 http://www.iimes.ru/?p=7333. Пакистан и организация «Исламская конференция»

Uzbekistan www.scientificprogress.uz

карама-карши гурух - Президент Раббоний ва Афгонистон Бош вазири Хикматяр уртасида сулх тузиш учун куп харакатларни амалга оширди3. Исломобод учун Ислом Хамкорлик Ташкилотидаги иштирокнинг янги боскичи 1998 йил май ойида, Покистон ядровий давлат макомини олган пайтдан бошланади. Сунгги бир неча йил ичида Покистон вакиллари бир неча бор ташкилотнинг ички ислохотларини куллаб-кувватладилар. Бирок Покистон томонидан ташкилотни таъсир кучини ошириш борасида илгари сурилаётган дастурлар аъзо давлатлар томонидан кенг куллаб кувватланилаётганлиги йук. Покситонлик расмийлар "ИКТ уз потенциалидан хали хам узок" эканлигини таъкидлаб келади.

Покситон халкаро ташкилотларда иштирок этиш билан бирга минтакавий ва халкаро муаммоларни бартараф этиш борасида вактинчалик ташкил килинадиган харбий блокларда хам иштирок этади. Бу холат Покситоннинг 2001 йилдан кейинги тарихида куп кузатилади. Кушниси Афгонистондаги бекарорлик уни терроризмга карши блокларда иштирок этишга ундайди.

2001 йил 11 сентябрь вокеаларидан кейин Покистондаги вазият кескин узгарди. Хукуматнинг А^Ш бошчилигидаги НАТО аллиансининг Афгонистонда фаолият юритишини куллаб-кувватлагандан сунг, мамлакат шимолий худудларидаги террористик гурухлар харакати хам кескин кучайиб кетди. Покистон хукумати томонидан Совук Уруш даврида Афгонистонда А^Ш ёрдамида шакллантирилган Толибонларни хам уз вактида куллаб-кувватлаган. Мамлакатнинг Хиндистон билан Жамму ва Кашмир масалалари борасида бир неча йиллик можароси, худутда давлатга карашли булмаган Милитант харакатини кучайишига сабаб булди. 2001 йилгача Покистон хукумати билан муросада булган Милитант харакати вакилларининг НАТО томонидан Афгонистонда Толибон хукумати ва унга алокадор булган гурухларни, шу уринда Покистон шимолий сархадларини хам жангарилардан тозалашга каратилган фаолиятнинг бошланиши бир томондан Милитиант харакати гурухларининг хукумат билан келишмовчиликга боришларига сабаб булди ва окибатда Покистон кейинги вактларда террористик фаолиятлар кучайган мамлакатга айланди.

Покистон миллий ва минтакавий баркарорликни таъминлаш учун мамлакатнинг ичида ва унинг Афгонистон билан чегараларидаги худудаларида фаолият олиб бораётган террористик гурухларга карши халкаро жамоатчилик билан бирга курашиб келмокда. 2008 йилнинг 16 январида Халкаро Тинчлик буйича Карнеги Жамгармаси тадкикотчиси Эшли Теллис Покистонда фаолиятда булган террористик ва экстремистик гкрухларни куйидаги йуналишларга булган:

[1] Турли секталарга алокадор гурухлар. (Сунни Сипох - э- Шахаба ва Шиа Техрик - э-Жафрия); [2] Анти-Х,инд гурухлар. Мазкур гурухлар доимий равишда Покистон Ички Разведка Хизмати томонидан куллаб-кувватланган.

3 Pakistan Times 07.07.08.

Uzbekistan

(Лашкар -э-Тоиба (LeT), Жиш-э-Мухаммад (JeM) ва Хдракат ул Мужохидин (HuM) [3] Афгон Толибонлари. Хдкикий Толибон харакати ва унинг Кандахордаги рахбари Мулла Мухаммад Умар Покистонда фаолият юритишга катта умид боглаганлар; [4] Ал Коида ва унинг тарафдорлари; [5] Покистонлик "Толибонлар". Байтуллох Максуд бошчилигидаги Жанубий Вазиристондаги Максуд гурухи, Мавлоно Факир Мухаммад ва Мавлоно Кази Фазлулох рахбарлик килаётган Техрик-э-Нафаз-э-Шариат-э-Мухаммади (TSNM) гурухи ва Мангал Бох Африди рахбарлигидаги Лашкар-э-Исломия кабиларни айтиш мумкин.

Бу каби террористик ва экстремистик гурухларнинг Покистонда фаолиятда булиши мамлакатнинг фактгина ички сиёсий мувозанатини бузибгина колмай, балки унинг ташки сиёсатидаги фаолиятига хамма узининг катта таъсрини курсатиши аник. Шунинг учун хам Покистон хукумати иложи борича гарб ва шарк аллианслари сифатида халкаро сиёсатчилар томонидан айтилаётган НАТО ва ШХ,Т доирасида тенг позицион муносабатларни олиб боришга харакат килмокда.

АКШ собик Давлат Бош Котиби Мэдэлин Олбрайт таъкидлаганидек: "Узининг Ядро куролига эгалиги, терроризм, жамияти, коррупция, жуда суст иктисодий ривожланиши, хукумат сохасидаги нотинчлиги, критик хусусиятга эга геостратегик жойлашуви билан Покистон Обама хукуматининг асосий эътиборида булиши аник"

2008 йилнинг декабрь ойида НБС (NBC) мухбирларига берган интервью АКЩнинг собик рахбари Барак Обама куйидаги фикрларни билдирган эди: "Биз Афгонистондаги вазиятни Покистондаги нотинчликни уал цилмай туриб, бартараф эта олмаймиз." 2008 йилнинг ноябрида Мумбайда булган портлаш натижасида Х,индистон хукуматининг Покистон милитант харакатини бунда айблаши ва унга нисбатан харбий харакатни бошлаши расмий Дехли ва Исломобод уртасидаги муносабатларнинг совуклашувига сабаб булган эди. Шунинг учун хам янги АКШ хукумати иложи борича Жанубий Осиё минтакасида хам тинчликни урнатишга катта эътиборини бериши аник.

REFERENCES

1. Monthly Summary of Contributors to UN Peacekeeping Operations (PDF).United Nations, http: //www.un. org//Depts/dpko/dpko/contributors/2007/march07-2 .pdf

2. http://www. iimes.ru/?p=7333. Пакистан и организация «Исламская конференция»

3. Pakistan Times 07.07.08.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.