Научная статья на тему 'PGPR МИКРООРГAНИЗМЛAРДAН БИОПРЕПAРAТ СИФAТИДA ФОЙДAЛAНИШДA ИММОЛИЗAЦИЯНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЖИҲAТЛAРИ'

PGPR МИКРООРГAНИЗМЛAРДAН БИОПРЕПAРAТ СИФAТИДA ФОЙДAЛAНИШДA ИММОЛИЗAЦИЯНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЖИҲAТЛAРИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
52
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
шўрлaниш / стресс / ризобaктерия / иммобилизaция / ферментaция / препарат / бактерия / «Зaмин-М» / salinization / stress / rhizobacteria / immobilization / fermentation / drug / bacteria / "Zamin-M".

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Муродова Сайёра Собировна, Хўжаназарова Мўътабар Қўшоқовна, Собирова Мукаддас Батировна

Ушбу мақолада Гипaннинг 0,1% ли концентрaцияси билaн чўктирилгaн ҳужaйрaлaрнинг чўкмa усти суюқлиги зичлиги 0,070968 мг /л ни тaшкил этиб, 0,2% ли Гипaн билaн чўктиришдa 0,092487, 03% дa 0,97640, 04% дa 0,81941, 0,5% дa 1,06351 мг/л гa етгaнлиги, чўкмa усти суюқлигининг тиниқлaшиши учун aйнaн 0,1% ли Гипaннинг сaбaб бўлгaнлиги, қолгaн кўрсaткичлaрдa биомaссaнинг чўкиши қийин бўлгaнлиги, Гипaн концентрaциясини ошириб бориши полимернинг биомaссa билaн қуюқлaшишигa олиб келиши қaйд этилган. Шунингдек, кўчaт қaлинлиги ғўзaнинг ўсиб ривожлaниши вa ҳосил тўплaшидa ҳамда ҳосили миқдорини белгилaшдa ҳaл қилувчи омиллaрдaн бири бўлиб ҳисоблaнaди. Шунгa кўрa энг мaқбул кўчaт қaлинлиги вa ғўзa яхши ўсиб ривожлaнa олaдигaн дaрaжaдa кўчaт қaлинлиги ярaтилиши керaк. Шу сaбaбли тaжрибa вaриaнтлaридa ғўзa кўчaтлaри қaлинлиги тaҳлил қилинди. Тaжрибa мaйдонидa 1 гa мaйдонгa 85,0 минг-90,0 минг донa уруғ экилгaн, бўлиб, чигитгa экиш олдидaн ишлов берилмaгaн нaзорaт вaриaнтлaридa кўчaт қaлинлиги 80,4 минг донaни, Гипaн флокулянти билaн иммобиллaнгaн биопрепaрaтнинг қуруқ шaкли билaн ишлов берилгaн вaриaнтлaрдa 81,6 вa «Зaмин-М» биопрепaрaти билaн ишлов берилгaн вaриaнтлaрдa 81,0 минг донaни тaшкил этгaн. Ушбу кўрсaткичлaрдaн кўриниб турибдики, Гипaн флокулянти билaн иммобиллaнгaн биопрепaрaтнинг қуруқ шaкли ўсимлик кўчaт қaлинлигигa сaмaрaли тaъсир кўрсaтгaн.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по биологическим наукам , автор научной работы — Муродова Сайёра Собировна, Хўжаназарова Мўътабар Қўшоқовна, Собирова Мукаддас Батировна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROMISING ASPECTS OF IMMOBILIZATION WHEN USING PGPR MICROORGANISMS AS A BIOLOGICAL PRODUCT

In this article, the density of the supernatant of cells precipitated with 0.1% Gipan was 0.070968 mg/l, 0.092487 with 0.2% Gipan, 0.97640 with 03%, 0.97640 with 04%.81941 reached 1.06351 mg/l. at 0.5%, it was noted that 0.1% Gipan is the cause of clarification of the settling liquid, according to other indicators, the sedimentation of biomass is difficult, an increase in the concentration of Gipan leads to thickening of the polymer with biomass. Also, the thickness of seedlings is one of the decisive factors in the growth and development of cotton, as well as in determining the amount of the crop. Accordingly, an optimal planting thickness and planting thickness must be created at which cotton can grow well. Therefore, the thickness of cotton seedlings in experimental variants was analyzed. On the experimental field, 85,000-90,000 seeds per 1 ha were sown, and the seedling thickness was 80,400 seeds on untreated control options before sowing, 81.6 and 81,600 seeds on options treated with a dry form of a biological product immobilized with hypan. flocculant In the variants treated with the Zamin-M biopreparation, it amounted to 81,000 pcs. From these indicators, it can be seen that the dry form of the biological product, immobilized with the Khipan flocculant, had an effective effect on the thickness of plant seedlings.

Текст научной работы на тему «PGPR МИКРООРГAНИЗМЛAРДAН БИОПРЕПAРAТ СИФAТИДA ФОЙДAЛAНИШДA ИММОЛИЗAЦИЯНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЖИҲAТЛAРИ»

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

УДК 575.23:576.85:632.931 PGPR МИКРООРГАНИЗМЛАРДАН БИОПРЕПАРАТ СИФАТИДА ФОЙДАЛАНИШДА ИММОЛИЗАЦИЯНИНГ ИСТЩБОЛЛИ ЖЩАТЛАРИ

Муродова Сайёра Собировна

Биология фанлари доктори, Узбекистан Миллий Университети Жиззах филиали

Биотехнология кафедраси профессори Хужаназарова Муътабар ^ушоковна

Биология фанлари номзоди, Тошкент давлат аграр университети ^ишлок хужалиги фитопатологияси ва биотехнологияси кафедраси катта ук;итувчиси mutabarxujanazarova@gmail. com Собирова Мукаддас Батировна

Биология фанлари номзоди, Узбекистон Миллий Университети Жиззах филиали

Биотехнология кафедраси ассистенти

sobirovamuqaddas35@gmail.com https://doi. org/10.5281/zenodo.7367975

Аннотация. Ушбу мацолада Гипаннинг 0,1% ли концентрацияси билан чуктирилган хужайраларнинг чукма усти суюцлиги зичлиги 0,070968 мг /л ни ташкил этиб, 0,2% ли Гипан билан чуктиришда 0,092487, 03% да 0,97640, 04% да 0,81941, 0,5% да 1,06351 мг/л га етганлиги, чукма усти суюцлигининг тиницлашиши учун айнан 0,1% ли Гипаннинг сабаб булганлиги, цолган курсаткичларда биомассанинг чукиши цийин булганлиги, Гипан концентрациясини ошириб бориши полимернинг биомасса билан цуюцлашишига олиб келиши цайд этилган. Шунингдек, кучат цалинлиги гузанинг усиб ривожланиши ва хосил туплашида хамда хосили мицдорини белгилашда хал цилувчи омиллардан бири булиб хисобланади. Шунга кура энг мацбул кучат цалинлиги ва гуза яхши усиб ривожлана оладиган даражада кучат цалинлиги яратилиши керак. Шу сабабли тажриба вариантларида гуза кучатлари цалинлиги тахлил цилинди. Тажриба майдонида 1 га майдонга 85,0 минг-90,0 минг дона уруг экилган, булиб, чигитга экиш олдидан ишлов берилмаган назорат вариантларида кучат цалинлиги 80,4 минг донани, Гипан флокулянти билан иммобилланган биопрепаратнинг цуруц шакли билан ишлов берилган вариантларда 81,6 ва «Замин-М» биопрепарати билан ишлов берилган вариантларда 81,0 минг донани ташкил этган. Ушбу курсаткичлардан куриниб турибдики, Гипан флокулянти билан иммобилланган биопрепаратнинг цуруц шакли усимлик кучат цалинлигига самарали таъсир курсатган.

Калит сузлар: шурланиш, стресс, ризобактерия, иммобилизация, ферментация, препарат, бактерия, «Замин-М».

ПЕРСПЕКТИВНЫЕ АСПЕКТЫ ИММОБИЛИЗАЦИИ ПРИ ИСПОЛЬЗОВАНИИ МИКРООРГАНИЗМОВ PGPR В КАЧЕСТВЕ

БИОПРЕПАРАТА

Аннотация. В данной статье плотность супернатанта клеток, осажденных концентрацией Гипана 0,1%, составила 0,070968 мг/л, 0,092487 при осаждении 0,2% Гипаном, 0,97640 при 03%, 0,97640 при 04%.81941 достигла 1,06351 мг/л. при 0,5 % отмечено, что 0,1 % Гипана является причиной осветления отстойной жидкости, по другим показателям затруднено осаждение биомассы, увеличение концентрации Гипана приводит к загущению полимера с биомассой. Также толщина всходов является одним из

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

решающих факторов в росте и развитии хлопчатника, а также в определении количества урожая. Соответственно, должна быть создана оптимальная толщина посадки и толщина посадки, при которой хлопчатник может хорошо расти. Поэтому была проанализирована толщина проростков хлопчатника в опытных вариантах. На опытном поле высевали 85 000-90 000 семян на 1 га, а толщина всходов составила 80 400 семян на необработанных контрольных вариантах перед посевом, 81,6 и 81 600 семян на вариантах, обработанных сухой формой биопрепарата, иммобилизованного гипаном. флокулянт В вариантах, обработанных биопрепаратом «Замин-М», она составила 81 000 шт. Из этих показателей видно, что сухая форма биопрепарата, иммобилизованная с флокулянтом Хипан, оказала эффективное влияние на толщину проростков растений.

Ключевые слова: засоление, стресс, ризобактерии, иммобилизация, ферментация, препарат, бактерии, «Замин-М».

PROMISING ASPECTS OF IMMOBILIZATION WHEN USING PGPR MICROORGANISMS AS A BIOLOGICAL PRODUCT

Abstract. In this article, the density of the supernatant of cells precipitated with 0.1% Gipan was 0.070968 mg/l, 0.092487 with 0.2% Gipan, 0.97640 with 03%, 0.97640 with 04%.81941 reached 1.06351 mg/l. at 0.5%, it was noted that 0.1% Gipan is the cause of clarification of the settling liquid, according to other indicators, the sedimentation of biomass is difficult, an increase in the concentration of Gipan leads to thickening of the polymer with biomass. Also, the thickness of seedlings is one of the decisive factors in the growth and development of cotton, as well as in determining the amount of the crop. Accordingly, an optimal planting thickness and planting thickness must be created at which cotton can grow well. Therefore, the thickness of cotton seedlings in experimental variants was analyzed. On the experimental field, 85,000-90,000 seeds per 1 ha were sown, and the seedling thickness was 80,400 seeds on untreated control options before sowing, 81.6 and 81,600 seeds on options treated with a dry form of a biological product immobilized with hypan. flocculant In the variants treated with the Zamin-M biopreparation, it amounted to 81,000 pcs. From these indicators, it can be seen that the dry form of the biological product, immobilized with the Khipan flocculant, had an effective effect on the thickness of plant seedlings.

Key words: salinization, stress, rhizobacteria, immobilization, fermentation, drug, bacteria, "Zamin-M".

Кириш. Бугунги кунда кишлок хужалиги ишлаб чикаришини оптималлаштириш ва тупрок унумдорлигини саклаб колишда тупрок микроорганизм жараёнларини илмий асосланган бошкариш буйича етарлича тажриба тупланган булиб, унда усимликшуносликда интенсив технологияларни асосий бугини сифатида микробиологик препаратларни яратиш ва куллаш назарда тутилган [23. 29. 30].

Шурланиш жиддий экологик муаммолардан бири х,исобланиб, усимликларда осмотик стресс юзага чикиши ва усиш жараёнининг пасайиши хдмда кургокчил ва ярим;урго;чил минтакаларда кишлок хужалик экинлари х,осилдорлигини пасайишига олиб келади [2]. Шурланиш стресси усимликларнинг метаболик тизимига салбий таъсир этиши натижасида х,осилдорлик пасаяди. Тупрок эритмасидаги тузнинг ортикча микдори илдиз оркали сув сурилишини осмотик тормозланиши ёки специфик ионлар таъсирида усимликларнинг усишини пасайтиради. Шурланиш №+ ионларининг сурилишини

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

кучайтиради, натижада Са+ ва K+ ионларининг сурилиши камаяди [18. 19. 20]. Na+ ионларининг ортикча микдорда тупланиши моддалар алмашинуви жараёнларининг издан чикишига сабаб булади, чунки бу жараёнларда Na+ ионларининг микдори паст K+ ёки Са+ ионлариники юкори булиши лозим. Cl+ ионларининг сурилиши ва тупланиши нитратредуктоза ферментининг ингибирланиши хисобига фотосинтетик фаолиятнинг бузилишига олиб келади.[17]. Тузларни саклаб туриш учун хужайраларнинг хужайралараро бушликдаги хажми камайгач, хужайралар дегидратацияга учрайди[11]. Бирмунча юкори шурланиш даражаси барг сатхининг камайиши, баргларнинг усиши ва улчамининг камайиб, усимликнинг нобуд булишига олиб келади.[12. 16].

Дунё амалиётида анъанавий кулланиб келинаётган минерал угитлар ва кимёвий пестицидларнинг микдорини маълум даражада пасайтиришга юкори самарадор микробиологик препаратларни [4.5. 10.13. 25] жорий этиш, жумладан, фойдали эндофит ва ризосфера бактерияларидан фойдаланиш йули билан эришиш мумкин. ^ишлок хужалигида экинларни усиши ва ривожланишини стимулловчи ризобактериялардан фойдаланиш, усимликлар хосилдорлигини ошириш билан бир каторда уларни абиотик омилларга чидамлилигини оширишга хизмат килади[6. 14. 21. 22].

Биопрепаратлар олиш технологияси суюк фазали ва каттик фазали ферментацияга асосланган булиб, бу жараёнларнинг барча боскичларини оптималлаштириш ракобатбардош сифатли ва талаб этиладиган биопрепаратларни ишлаб чикаришда мухим хисобланади. Суюк фазали ферментация усули суюк ва курук шаклдаги биопрепаратларни ишлаб чикариш учун сеперация, чуктириш, флотация, вакуум бу куюлтириш ёки мембрана технологияларидан фойдаланиб [24], намлантирадиган кукунларни культурал суюкликдан олинадиган концентратни кейинги боскичда куритиш йули билан турли хил усулларда олиниб, суюк шаклдаги препаратларни олиш концентрлаш ва пастани консерва тайёр товар шаклида стандартлашга кадар стандартлаш оркали пастасимон махсулоти, уз-узидан эмульгирланадиган паста, дуст, гранула, таблетка ва микрокапсулаланган препаратларни тиббиётда ишлатиладиган полемирлар асосида ишлаб чикарилади [27. 28].

Шунингдек, сунгги йилларда продуцент- штаммларни турли хил таркибдаги ташувчиларда иммобилизация килиш кенг кулланилмокда. Бундай усуллар ёрдамида каттик табиий сорбентларга кушиш ёки иммобилизация килиш йули билан донадор ва кукунли биологик махсулотлар олинади. ^ишлок хужалиги амалиётида бир неча йиллардан бери тупрок унумдорлигини оширишга хизмат килувчи бир катор торф шаклидаги (Ехтрасол, Ризоторфин, Агрофил ва бошкалар) препаратлар кулланилмокда. Уларни ишлаб чикариш технологияси анча содда булиб, катта харажатларни талаб килмайди ва шунингдек, озука мухити микроорганизмларнинг хаётчанлигини йукотмасдан узок вакт давомида фаол купайишига имкон беради [15. 26. 33.].

Ризобактерияларни иммобилизация килишда ризобактериялар аралашмаси билан алгинат-крахмал эритмасини кальций эритмасига томизиш йули билан амалга оширилади ва бу жараён бактерияларнинг усиш боскичига, осмопротекторларнинг табиатига ва калций эритмасига караб тахлил килинади [10]. Бундан ташкари, Azospirillum brasilensew уз ичига олган курук препаратда 76% хужайраларнинг яшовчанлиги йил давомида сакланиб колганлиги кайд этилган [1].

Ким ва бошкалар Escherichia coli бактерияларини кремний диоксид таркибли зол-гел матрицасида иммобилизация килиш оркали уларнинг биологик фаоллигини саклаб

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

колишга эришишган [7]. Микроорганизмларни силикат матрицалари ва гидрогелларда иммобилизациялаш кадмий, симоб, хром, цинк ва бошка ифлослантирувчи огир металларни зарарсизлантириб, атроф-мухитни тозалашда фойдаланилади [9]. Bacillus бактериялари хужайраларига асосланган купгина биологик препаратлар суюк, паста ёки намланган кукун шаклида булади. Суюк шакл фойдаланиш учун кулай, лекин, саклаш муддати киска булади, саклаш ва ташиш пайтида жуда куп жой эгаллайди. Препаратнинг паста шакли микроорганизм хужайраларининг юкори концентрациясини саклаши туфайли суюк шаклига караганда самарадор, лекин айни пайтда киска саклаш муддатига эга. Биологик махсулотларнинг курук шакллари (чанг, хулланадиган кукун) узок сакланиш муддатига эгалиги ва улардан фойдаланиш хамда ташиш кулайлиги туфайли истикболли хисобланади[3. 8. 31. 32].

Тадкикот объектлари ва усуллари. Биомассани чуктириш усулида микроорганизмларни концентрлаш ва флокулянтга инокуляция килиш усули.

Бактерия штаммларининг биомассасини чуктириш учун Гипан флокулянтидан фойдаланилди. ТУ коагулянт сифатида аммоний сульфатдан фойдаланилди. Реагентнинг концентрацияси тажриба давомида культурал суюкликка нисбатан 0,01 -0,8% хажм нисбатда булди. Культурал суюкликни флокулят билан аралаштириш даври 3 минутни ташкил этди. Культурал суюкликнинг оптик зичлигини UV5BIO маркали спектрофотометрда аникланди (тулкин узунлиги -540 нм, кювета калинлиги 10 мм ни ташкил этди). Кюветага солиштириш учун центрифуга килинган культурал суюклик суперитенти солинди (центрифуга маркаси SIGMA 3-30 KS) айланиши тезлиги -3000 айл/дан, центрифугалаш даври 20 дакикани ташкил этди.

«Замин-М» биопрепарати таркибига кирувчи культураларни куритиш учун уларни Пептонли озука мухитида 3 кун давомида устирилди. Хужайраларни иммобилизация килишдан олдин яхшилаб ресуспензирланди. Флокулянтга хужайраларнинг чуктирилган культурасини 0,06%, 0,13%, 0,2%, 0,27% микдорда кушилди. Иммобиллаш даври 30 дакикани ташкил этди. Иммобилланган хужайраларни 280С да 1 сутка давомида Петри ликобчасида очик холда куритилди. 1 суткадан кейин иммобилловчи воситани ликобчадан кучириб олиниб биомассаси улчанди. Иммобилланган шаклда хужайраларнинг яшовчанлиги 1, 3, 6, 12 ой давомида тахлил килинди. «Замин-М» биопрепаратининг курук кукун шаклини сакланиш муддатини узайтириш учун тулдирувчи сифатида стерил ташувчи каолин кушилди. 100:1, 100:2, 100:3, 100:4, 100:5, нисбатда каолин билан яхшилаб аралаштирилган биопрепаратни куритилиш учун 4-50С да саклашга куйилди. Даврий равишда тирик хужайралар титри кузатиб турилди.

Гипан флокулянти билан иммобилланган курук кукун шаклидаги биопрепаратнинг чигит уруFлaри унувчанлиги ва усишига таъсирини аниклаш усуллари. Гипанга инокуляция килинган микроорганизмларнинг чигит уругларига таъсирини аниклаш учун махсус кассетага Гипанли биопрепаратнинг сувдаги суспензиясини 1:1000 нисбатда суюлтириб таъсир эттириб инокуляция килиш усулида аникланди. Чигитни концентрланган сульфат кислотасида 5 минут давомида ушлаб туриш йули билан туксизлантирилди ва стерилланди. Сунгра 5 марта стерил сув билан ювилиб, намланган стерил Петри ликобчаларида 280С хароратда 48 соат давомида устирилди.

Устирилган уругларни 1 соат давомида ризобактерияларнинг гушт пептонли бульонда етиштирилган хамда 10-7КХБ/мл даражада суюлтирилган суспензияси билан

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 уП 30 поуаЬг | 8о1епй818.и2

бактеризация килинди. Дала шароитидаги тажрибаларни амалга оширишда микроорганизмлар композицияни 1:1000 нисбатда сув билан аралаштирилиб ишчи эритмаси тайёрланди. Чигитни экишдан олдин препаратнинг суспензияси (1 тонна тукли чигит уругига 12,0 литр ва туксиз чигитга эса 10,0 литр хисобидаги ишчи эритма) билан ишлов берилди. Ишлов беришда уруглар 1-2 соат давомида ивитилди. Чигитни салкин, куёш нури тик тушмайдиган жойда куритилиб, кейин экилди.

Гуза вегетацияси давомида тупрокка 500-600 л/га микдорда ишчи эритмани пуркаш йули билан ишлов берилди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мухокамаси. Микроорганизмлар биомассасини концентрлаш буйича тадкикотларимиз «Замин-М» биопрератини ташкил этувчи ризобактериал штаммларни рН-8 булган культурал суюкликларига Гипан полиакролонитрилини 0,06%, 0,13%, 0,2%, 0,27% нисбатларда куллаш йули билан амалга оширилди.

Мазкур полимернинг афзаллиги унинг полимеризация булиш шароити рН-7-8 булганда амалга ошиши булиб, шурланиш стресси шароитига мослашган «Замин-М» биопрепарати таркибига кирувчи ризобактерия штаммларининг ишкорий мухитда ривожланиши шароитига мос келиши билан изохланади. Полимернинг яна бир афзаллиги харорат 5-100С да музлаб колмаслиги, тирик хужайраларни яшовчан холда узок муддатга саклаш имконини беради. ^уйидаги Гипан билан концентрланган бактерия хужайраларининг оптик зичликлари кийматлари 1-расмда келтирилган.

1-расм. Гипан билан концентрланган бактерия хужайраларининг оптик зичлиги

Гипаннинг 0,1% ли концентрацияси билан чуктирилган хужайраларнинг чукма усти суюклиги зичлиги 0,070968 мг /л ни ташкил этиб, 0,2% ли Гипан билан чуктиришда 0,092487, 03% да 0,97640, 04% да 0,81941, 0,5% да 1,06351 мг/л га етганлиги, чукма усти суюклигининг тиниклашиши учун айнан 0,1% ли Гипаннинг сабаб булганлиги, колган курсаткичларда биомассанинг чукиши кийин булганлиги, Гипан концентрациясини ошириб бориш полимернинг биомасса билан куюклашишига олиб келиши кайд этилди.

Шундан кейин Гипаннинг концентрацияни пасайтириш лозим деган карорга келинди. «Замин-М» биопрепарати таркибига кирувчи микроорганизмлар биомассасини культурал суюкликдан коагулянт таъсирида чуктириш 1-0,01%, 2- 0,06% 3- 0,1, 4-0,5% чуктириш вариантлари кулланилди (2-расм каранг).

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 уП 30 поуаЬг | 8о1епй818.и2

3,5

з

2.5 2

1,5 1

0,5 0

-0,5

Гипан концентрацияси

Чукма устн суюклигидаги биомассанинг нисбий зичлиги мг/л

Оптик зичлик А

2-расм. «Замин-М» биопрепарати таркибига кирувчи микроорганизмлар биомассасини культурал суюкликдан коагулянт таъсирида чуктириш. (1-гипан 0,01%, 2- гипан 0,06% 3- гипан 0,1%, 4- гипан 0,4%, 5- гипан 0,5%).

Расмдан куриниб турибдики, гипаннинг концентрацияси 0,01 % булган тажриба вариантида чукма усти суюклигида биомассанинг нисбий зичлиги 0,53283 мг/ ни ташкил этиб, 0,06 % гипан ишлатилган тажриба вариантида бу курсаткич 0,09687 ни ташкил этиб биринчи тажриба варантига нисбатан карийб 5,5 марта, 3 тажриба вариантига (3- гипан 0,1%) нисбатан 9,9 марта кам, 4 тажриба вариантига нисбатан (гипан - 0,4%) 5,53 марта, 5 тажриба вариантига нистан (гипан 0,5%) 5,61 марта кам курсаткични ташкил этиши унинг чукма усти суюклигини тиниклаштириб, купрок адсорбция кила олиш хусусиятига эга кийматда устун эканлигидан далолат берган.

Тажриба вариантлари таккосланганда, Гипаннинг 0,1% ли концентрацияси билан чуктирилган хужайраларнинг чукма усти суюклиги зичлиги 0,070968 мг /л ни ташкил этиб, 0,06 % гипан ишлатилган тажриба вариантида бу курсаткич 0,09687 мг/л ни ташкил этиши аникланди ва вариантлар орасидаги фарк 0,026 мг/л га куп булганлиги боис Гипаннинг 0,1% ли концентрацияси оптимал вариант сифатида топилди. Гипан полимери билан чуктирилган хужайраларнинг сони урганиб чикилганда хам 0,1% ли концентрацияда хужайраларнинг яшовчанлиги энг юкори булганлиги кайд этилди.

Флокулянтни КС га киритиш учун 2-7 хажм сув билан суюлтирилди. Кейин КС ва флокулянт аралашмасини 2 минут давомида эритманинг таркибий кисмлари тулик аралашиши ва булакларининг ковушиши учун аралаштириб турилди. Чуктириш хона харорати, культурал суюкликнинг рН киймати 9,0 булган шароитда олиб борилди.

Культурал суюкликнинг тиниклашишини оптик зичлигини назорат центрифуга килинган супернатантга нисбатан аникланди. Тажриба натижаларининг курсатишича Гипан реагентини концентрациясининг турли кийматларида биомассани седиментацияси сезиларли курсаткичда узгаради. Бу культурал суюклик ковушкоклигининг ортиб бориши билан боглик булиб, хосил булган флокулаларининг чукишига олиб келмади, ёки микроорганизм хужайралари зарядлари ёки морфологик хусусиятлари, ёки культурал суюкликнинг таркиби, физик - кимёвий хусусиятлари билан боглик булиши мумкин.

Гуза уруFигa гипан флокулянти билан таъсир эттирилган унувчанлик холати

Гуза навларининг буйи, хосил элементларига ажратиб олинган микроорганизм культуралари «Замин-М» биопрепаратининг таъсири урганилди. Илмий адабиётлардан маълумки, ризосфера микроорганизмлари гуза навларига салбий ёки ижобий таъсир

2,92724

2,06553 2,20711

1,60932 1.85912 1.79888

0.98751 0,96592

0,53283 пТп 0.1 0.53647 _ й,4 0.И?86 ^>,05434^

1 2 3 4 5 Сув Назорат

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 уП 30 поуаЬг | 8о1епй818.и2

курсатиши мумкин .

Бизга маълумки, гуза кургокчиликка чидамли булишидан ва илдиз системасинининг кучли усиб, тупрок ичига анча чукур кириб боришидан катъий назар у сув ва угитлар билан етарли таъминлангандагина яхши усиб ривожланади, хамда серкусак хосил шохлари чикаради. Макбул кучат калинлиги гузанинг усиши ривожланиши ва хосил туплашида ва хосили микдорини белгилашда хал килувчи омиллардан бири хисобланади. ^атор орасига ишлов бериладиган экинларда кучат калинлиги, катор кенглиги, уялар орасидаги масофа ва бир уядаги кучатлар сони билан аникланади. Кучат калинлиги узгариши билан усимлик барг сатхи ва узаро бир-бирига соя бериши хамда гуза экилган далада кичик иклими узгаради. Кучат калинлигини аниклашимиздан максад етиштирилаётган гуза навларида купрок хосил тугунлари пайдо булиши учун шароит яратиш ва иложи борича юкорирок пахта хосили олишдир. Шунга кура энг макбул кучат калинлиги ва гуза яхши усиб ривожлана оладиган даражада кучат калинлиги яратилиши керак. Шу сабабли тажриба вариантларида гуза кучатлари калинлиги тахлил килинди(3 расм).

3-расм. Иммобилланган биопрепаратнинг кучат калинлигига таъсири

Тажриба майдонида 1 га майдонга 85,0 минг-90,0 минг дона уруг экилган, булиб, чигитга экиш олдидан ишлов берилмаган назорат вариантларида кучат калинлиги 80,4 минг донани, Гипан флокулянти билан иммобилланган биопрепаратнинг курук шакли билан ишлов берилган вариантларда 81,6 ва «Замин-М» биопрепарати билан ишлов берилган вариантларда 81,0 минг донани ташкил этган. Ушбу курсаткичлардан куриниб турибдики, Гипан флокулянти билан иммобилланган биопрепаратнинг курук шакли усимлик кучат калинлигига самарали таъсир курсатган.

Хулоса. Тадкикотларни утказиш учун ажратиб олинган штаммларни софлиги ва антогонистик хусусиятларини тургун сакланишига стимуляторлик препаратларни саклаш ва лаборатория шароитида ва саноат шароитида тутиб туриши бактерияларнинг ута таъсирчанлиги боис жуда долзарб хисобланади.

Концервация килишнинг юкоридаги келтирилган усуллари кулайлиги ва арзонлиги боис, микроорганизмларининг узига хос хусусиятларини саклаб колинишини

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

таъминлашда самарадор восита эканлигини курсатди. Шу боис унинг «Замин-М» биопрепаратини курук препаратив шаклини олишда 100:5 нисбат макбул вариант деб топилди. «Замин-М» биопрепаратининг курук препаратив шаклини тажриба синов намунаси ишлаб чикилди ва курук кукун шаклини тегишли техник шароитларга мос равишда куллаш, муайян тупрок иклим шароитида етиштирилаётган усимлик навига ва абориген микрофлорага ижобий таъсир курсатиши аникланди.

REFERENCES

1. Campos, DC and more. Microcapsule-by drying the nitrogen with a sprayer correction of associated bacterialupine nodules. Jahon J. Microbiol.Biotechnology. 2014. 30 (9), 23712378.

2. Cicek, N. and Cakirlar, H. (2002) The Effect of Salinity on Some Physiological Parameters

in Two Maize Cultivars // Bulgarian Journal of Plant Physiology, -28, -Р.66-74.

3. Efimova M. S., Markvichev N. S. [Development of a new formulation for the protection of the root system of plants based on Bacillus subtilis cells for incorporation into peat]. Usp. v khim. i khim. tekhnol. 2011. Vol. XXV, No. 11 (127). P. 48-52.

4. Ibragimova N., Murodova S., Otanazarov D., Khojanazarova M.K. Studying the effect of potato products in extending the period of potato storage. // E3S Web of Conferences 258, 04021 (2021). UESF-2021.-P.1-6.

5. Khojanazarova M.K., Murodova S.S., Sanakulov S.F., Khalmuminova G.K. Investigating the cultural-morphological features of rhizobacteria and allocating it from the cotton plant (Gossypium hirsutum): in the example of irrigated meadow soils of Uzbekistan. // 2nd International Conference on Energetics, Civil and Agricultural Engineering 2021 (ICECAE 2021). -Canada,2021.-P. 1-8

6. Khojanazarova M.K., Murodova S.S., Sanakulov S.F., Turdaliev J.M. Influence of biopreparation "Zamin-M" on cotton plants (gossypium hirsutum) under soil salinization in Uzbekistan // 2nd International Conference on Energetics, Civil and Agricultural Engineering 2021 (ICECAE 2021). -Canada, 2021.-P.1-6

7. Kim, K.O.; Lim, S.Y.; Hahn, G.H.; Lee, S.H.; Park, C.B.; Kim, D M. Cell-Free Synthesis of Functional Proteins Using Transcription/ Translation Machinery Entrapped in Silica Sol-Gel Matrix. Biotechnol. Bioeng. 2009, 102, 303-307.

8. Kolomiets E. I., Kilchevsky O. S., Romanovskaya T. V. [Development of formulations of biopesticide for protection of sugar beet against the clamp rot]. Biological plant protection, prospects and the role of phytosanitary improvement of agriculture and production of ecologically safe agricultural production: mater. of the V Int. conf. (Krasnodar, 23-25 Sept., 2008). Krasnodar, 2008. P. 250-252.

9. Rathnayake, I. V.N.; Munagamage, T.; Pathirathne, A.; Megharaj, M. Whole Cell Microalgal-Cyanobacterial Array Biosensor for Monitoring Cd, Cr and Zn in Aquatic Systems. Water Sci. Technol. 2021, 84, 1579-1593.

10. Schobitz, M., Usmon, J. & Ciampi,L . Effect of Immobilized Serratia sp. with spray drying technology on top plant growth and phosphate uptake. Chilean J. Agric. Anim. Sci. 29, 111-119.

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

11. Sheldon A., Neal W. Menzies, Bing H.S., Dalal R The effect of salinity on plant available water 2004. SuperSoil 2004: 3rd Australian New Zealand Soils Conference, 5 -9

12. Sheng X. Growth promotion and increased potassium uptake of cotton and rape by a potassium releasing strain of B. Edaphicus // Soil Biol. and Bioch -2005. -37, -Р. 19181922.

13. Sobirova M. B. Determination of stimulant properties of local rhizobacteria-based bioproducts against Cynara scolymus L.The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering 4 (02), 26-30.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

14. Sobirova M. B. Murodova S. S. Technology for obtaining an elicitor that effectively affects the biological properties of Cynara Scolymus L./Scientific review. Biological Sciences 1(1), 68-72.

15. Sobirova M. B., Murodova S. S. Effects of biopraparites on cynara scolymus L., micro and macroelements, and quantity of flavonoids/ E3S Web Conf. 202. Volume 258,. Р. 16.

16. Spaepen, S., Dobbelaere, S., Croonenbroghs, A., Vanderleyden, J. Effects ofAzospirillum brasilense indole-3-acetic acid production on innoculated wheatplants // Plant Soil -2008. -312, -Р. 15-23.

17. Xu G, Megen H, Tarchizhy Z, Nofkofi U. 2000. Advances in ckloride nutrition of plante //. Adv agron 68: 97-159.

18. Yasmin S., Hafeez F., Schmid M., Hartmann A. Plant-beneficial rhizobacteriafor sustainable increased yield of cotton with reduced level of chemical fertilizer // Pakistan J. of Botany -2013. -45 (2), -Р. 655-662.

19. Yaxley J., Ross J., Sherriff L., Reid J.B. Gibberellin biosynthesis mutations androot development in pea // Plant Physiology -2001.-125, -Р. 627-633.

20. Yildirim, Ertan & Taylor, A. & Spittler T. Yildirim, Ertan & Taylor, A. & Spittler, T. (2006). Ameliorative effects of biological treatments on growth of squash plants under salt stress // Scientia Horticulturae. 2006. 111. -Р. 1-6.

21. Муродова С.С., Давранов К.Д. Комплексные микробные препараты. Применение в сельскохозяйственной практике // BiotechnologiaActa, V. 7, № 6, 2014. - С. 92-101.

22. Муродова С.С., Давранов Тошматова М.А. Инновацион ютукларни кишлок хужалигида жорий килиш фермерлар учун. Укув-услубий кулланма. Тошкент: Nvruz нашриёти. -2018. -96-110 бет.

23. Петров В.Б., Чеботарь В.К., Казаков А.Е. Микробиологические препараты в биологизации земледелия России // Достижения науки и техники АПК -2002 -10: -С.16-20.

24. Саттарова Т. Г. Препарат для защиты клубней картофеля во время хранения / Т. Г. Саттарова, Л. К. Каменёк // Защита и карантин растений. -2009. -N 2. -С. 50-52.

25. Свиридова О. В. Разложение коры хвойных деревьев грибами и бактериями / О. В. Свиридова, Л. В. Михалева, Н. И. Воробьев, В. В. Кочетков // Микол. и фитопатол. -2001. -Т. -35. -N 1. -С. 38-47.

26. Соколова М. Г. Влияние на растения фитогормонов, синтезируемых ризосферными бактериями / М. Г. Соколова, Г. П. Акимова, О. Б. Вайшля // Прикл. биохимия и микробиология. -2011. -Т.-47. -N 3. -С. 373-385.

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

27. Титова Л.В., Антипчук А.Ф., Курдиш И.К. и др. Влияние высокодисперсных материалов на физиологическую активность бактерий рода Azotobacter // Микробиол. журн. - 2000. - Т.86, №6. - С. 78-84.

28. Титова Ю. А. Биологическая эффективность мультиконверсионных биопрепаратов на основе штаммов Trichoderma harzianum против корнееда свеклы / Ю. А. Титова, А. И. Богданов // Сб. науч. тр. Междунар. науч.-прак. конф. проф.-препод. сост. СПбГАУ «Научное обеспечение инновационного развития АПК» СП б. -2014. -С. 104-107.

29. Тихонович И.А., Кожемяков А.П., Чеботарь В.К. и др. Биопрепараты в сельском хозяйстве (Методология и практика применения микроорганизмов в растениеводстве и кормопроизводстве). - М.: Россельхозакадемия, 2005. - С. 154.

30. Тихонович И.А., Проворов Н.А. Кооперация растений и микроорганизмов: новые подходы к конструированию экологически устойчивых агросистем // Усп. совр. биол. -2007. -4. -Р.339-357.

31. Хужаназарова М.К., Муродова С.С. Технология получения биопрепарата на основеризобактерий, иммобилизированных флокулянтом Гипан // Научное обозрение.Биологические науки. - 2022. - № 3.- С. 34-38;

32. Хужаназарова М.К., Халмуминова Г.К. Технология выращивания немобильной сухой формы хлопчатника с помощью флокулянта гипан биопрепарата «Замин-М». Universum: химия и биология: электрон. научн. журн. 2022. 1(91). -С.1-5.

33. Четвериков С. П. Комплексообразование триглицеридпептидов псевдомонад с корневыми экссудатами растений как механизм воздействия на фитопатогены / С. П. Четвериков, Л. Р. Сулейманова, О. Н. Логинов // Прикл. биохимия и микробиология -2009. -Т. 45. -N 5. -С. 565-572.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.