PERSPEKTIVA TURLARI VA ULARNING AMALIYOTDA QO‘LLANILISHI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original peper

© A.R. Shukurov1^, X.F. Omonova2^_

1Buxoro davlat pedagogika instituti, Buxoro, O'zbekiston 2Buxoro davlat pedagogika instituti, Buxoro, O'zbekiston

Annotatsiya

KIRISH: ushbu maqolada talabalarning perspektiva fanini sifatli o'zlashtirishini ta'minlash uchun perspektivaning ishlatilish joyi va qanday sirt ustida bajarilishiga ko'ra turlari farqlab, yoritib berilgan.

MAQSAD: perspektiva turlarini farqlay olgan holda, ulardan amaliy foydalana olish, perspektiva fanini oson o'zlashtirish va tasavvurni kengaytirish.

MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot olib borilayotgan fanni o'quvchilar qay darajada o'zlashtira olishlari va ularni bu fanni o'zlashtirishdagi qulayliklar va qiyinchiliklarni o'rganish uchun 10 ta ilmiy maqoladan iborat korpus yaratildi. (5 tasi perspektiva fanining rivojlanish bosqichlari, o'rganilish darajasi va qolgan 5 tasi perspektiva turlari bo'yicha maqolalar). Yig'ilgan maqolalar 2010-2023 yillar oralig'ida xalqaro va milliy akademik jurnallarda chop etilgan. Bu maqolalar tahlil qilindi va qiyosiy tahlil olindi.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: yig'ilgan materiallar o'rganilish natijasida ishtirok etish belgilaridan foydalanishga ta'sirini aniqlandi. Perspektiva fanining tasviriy san'at fani bilan bir qatorda o'rgatishning afzalliklari bo'yicha tahlil qilingan ilmiy maqolalar tasvirlar yasashda yo'l qo'yiladigan kamchiliklariga qaratilgan maqolalarga qaraganda ko'proq jalb qilish kontingentiga tayanadi. Ikkala o'rganish natijalari bo'yicha mualliflar o'quvchiga murojaat qilish va umumiy bilimlarga murojaat qilish orqali o'quvchi bilan muloqot qiladi, ammo tasviriy san'atni an'anaviy ravishda o'qitishga qaraganda perspektiva fani bilan bog'lab yozilgan maqolalar o'quvchi e'tiborini faol ravishda yo'naltiradi va sharhlar orqali ularga bevosita murojaat qiladi. Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo'llagan holda perspektiv qonuniyatlar bilan o'quvchiga tasviriy va amaliy san'at fanlari haqida bilim berish ularda ko'proq tassavvurni kengayishi va bilimni to'laqonli egallashga ko'maklashgan. Asosiy farq o'quvchiga to'g'ridan-to'g'ri murojaatlarda bo'lib, ular shaxsiy sharhlar va savollarda amalga oshiriladi.

XULOSA: perspektiva va uning turlari uzoq tarixdan hozirgi kungacha rivojlanib keldi va bundan keyin ham rivojlanib boradi. Ob'ektlarni tekislikda perspektiv qonuniyatlar asosida tasvirlashning ishlab chiqilgan quyida keltirilgan usullari ularning xususiyatlarini, afzalliklari va kamchiliklaridan kelib chiqqan holda, ulardan birini tanlash imkonini beradi, bu bizga qog'oz varag'ida, devor, shift tekisligida borliqni, muallif o'z asarida aks ettirmoqchi bo'lgan

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

his-tuyg'ularini va g'oyalarini yanada yorqinroq va realistik yetkazish imkonini beradi. Bugungi kunda multimedia texnologiyalari tobora kengroq qo'llanilmoqda. Ular inson faoliyatining deyarli barcha sohalarini qamrab olgan. Ammo ushbu maqolada muhokama qilinganidek, haqqoniy tasvirlar hatto kompyuter ekranida bo'lsa ham, geometriya va perspektiva qonunlariga muvofiq qurilgan, atrofdagi dunyoni to'g'ri ko'rsatish uchun asosdir.

Kalit so'zlar: perspektiva, kuzatish perspektivasi, analitik perspektiva, havoyi perspektiva, geometrik perspektiva, chiziqli perspektiva, mexanik perspektiva, arxitekturali perspektiva, kinoperspektiva, aeroperspektiva.

ТИПЫ ПЕРСПЕКТИВЫ И ИХ ПРАКТИЧЕСКОЕ ПРИМЕНЕНИЕ_

© А.Р. Шукуров1Н, Х.Ф. Омонова2^

1 Бухарский государственный педагогический институт, Бухара, Узбекистан

2Бухарский государственный педагогический институт, Бухара, Узбекистан_

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: в данной статье подчеркивается применение и осуществление различных типов перспективы для улучшения мастерства студентов в черчении перспективы, а также методы их применения в различных контекстах.

ЦЕЛЬ: облегчить практическое использование типов перспективы для обогащения понимания и приобретения навыков в черчении перспективы.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: был составлен корпус, включающий 10 научных статей (5 о развитии стадий и уровней обучения черчению перспективы и оставшиеся 5 о различных типах перспективы), для изучения уровней мастерства студентов и исследования удобств и проблем в освоении этого предмета. Собранные статьи были опубликованы в международных и национальных научных журналах с 2010 по 2023 год. Они прошли анализ и сравнительное исследование.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: было отмечено влияние показателей участия из собранных материалов. Сравнительный анализ выявил больший интерес к статьям, фокусирующимся на преимуществах преподавания черчения перспективы наряду с изобразительным искусством, по сравнению с теми, которые рассматривают ограничения в создании визуальных изображений. Авторы обратились к студентам за обратной связью и вступили в обсуждения общих знаний. Однако статьи, непосредственно связанные с преподаванием черчения перспективы, привлекли более активное внимание студентов и непосредственные запросы через комментарии и вопросы. Применение современных педагогических технологий в сочетании с принципами черчения перспективы способствовало расширению воображения студентов и улучшению усвоения комплексных знаний. Основное различие

Iqtibos uchun: Shukurov A.R., Omonova X.F. Perspektiva turlari va ularning amaliyotda qo'llanilishi // Inter education & global study. 2024. № 3(1). B. 102-115.

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

заключается в прямом взаимодействии со студентами, где активно преследуются личные интерпретации и запросы.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: перспектива и ее различные типы развивались и продолжают развиваться на протяжении всей истории. Различные методы, изложенные для представления объектов на основе принципов перспективы, предоставляют понимание их характеристик, преимуществ и ограничений, позволяя выбрать подходящие методы. Эти методы позволяют художникам более ярко и реалистично передавать свои эмоции и идеи на бумаге, холсте или цифровых экранах. В современную эпоху мультимедийных технологий такие методы широко используются и охватывают почти все области человеческой деятельности. Однако, как отмечено в данной статье, аутентичные изображения, даже на компьютерных экранах, полагаются на принципы геометрии и перспективы для точного отображения окружающего мира.

Ключевые слова: перспектива, линейная перспектива, аналитическая перспектива, воздушная перспектива, геометрическая перспектива, линейная перспектива, механическая перспектива, архитектурная перспектива, кинематографическая перспектива, воздушная перспектива.

Для цитирования: Шукуров А.Р., Омонова Х.Ф. Типы перспективы и их практическое применение. // Inter education & global study. 2024. № 3(1). С. 102115.

PERSPECTIVE TYPES AND THEIR PRACTICAL APPLICATIONS_

© Avaz R. Shukurov1®, Khosiyat F. Omonova2®

1Bukhara State Pedagogical Institute, Bukhara, Uzbekistan

2Bukhara State Pedagogical Institute, Bukhara, Uzbekistan_

Annotation

INTRODUCTION: in this article, in order to ensure students' qualitative mastery of the science of perspective, the types of perspective are distinguished and illuminated according to the place of use and on what surface it is performed.

AIM: to facilitate practical utilization of perspective types for enriching understanding and skill acquisition in perspective drawing.

MATERIALS AND METHODS: a corpus comprising 10 scholarly articles (5 on the developmental stages and learning levels of perspective drawing and the remaining 5 on various types of perspective) was compiled to explore students' proficiency levels and investigate the conveniences and challenges in mastering this subject. The gathered articles were published in international and national academic journals between 2010 and 2023. They underwent analysis and comparative scrutiny.

DISCUSSION AND RESULTS: the influence of engagement indicators from the compiled materials was observed. Comparative analysis revealed a greater appeal towards

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 3(1)

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

articles focusing on the advantages of teaching perspective drawing alongside visual arts compared to those addressing limitations in creating visual depictions. Authors reached out to students for feedback and engaged in discussions on general knowledge. However, articles directly related to teaching perspective drawing garnered more active student attention and direct inquiries through comments and questions. Employing modern pedagogical technologies, coupled with teaching perspective drawing principles, contributed to broadening students' imagination and enhancing comprehensive knowledge acquisition. The primary distinction lies in direct student engagements, where personal interpretations and inquiries are actively pursued.

CONCLUSION: perspective and its various types have evolved and continued to progress throughout history. Different methods outlined for representing objects based on perspective principles provide insights into their characteristics, advantages, and limitations, enabling the selection of suitable methods. These methods allow artists to convey their emotions and ideas more vividly and realistically on paper, canvas, or digital screens. In today's multimedia age, such methods are widely employed, encompassing nearly all fields of human activity. However, as discussed in this article, authentic depictions, even on computer screens, rely on the principles of geometry and perspective to accurately represent the surrounding world.

Key words: perspective, linear perspective, analytical perspective, aerial perspective, geometric perspective, linear perspective, mechanical perspective, architectural perspective, cinematic perspective, aerial perspective.

Tevarak-atrofimizda joylashgan narsalar ko'zimizga asl holidan boshqacharoq ko'rinadi, chunki bizning ko'zimiz binokulyar ko'radi va miyyamiz bu tasvirlarni qayta ishlab, bizga monokulyar tasvirni taqdim etadi. Borliqni tasvirlashda matematik aniqlik va geometrik yasashlarni o'zi yetarli emasligi perspektiva fanining shakllanishiga sabab bo'ldi. Masalan, turli ko'za va chelaklarning aylana qismalari umumiy vaziyatda ellips yoki to'g'ri chiziq holatida, o'zaro parallel bo'lgan temir yo'l relslari esa bizdan uzoqlashgan sari bir nuqtada uchrashgandek bo'lib ko'rinadi. Balandliklari bir xil bo'lgan simyog'ochlarning uzoqda joylashganlari boshidagilarga nisbatan kichik o'lchamda ko'rinadi. Bunday hodisalar biror qonuniyatga asoslanishini "Perspektiva" fani to'laqonli yoritib beradi. Uch o'lchovli borliqdagi narsalarning ko'zimizga o'z shakliga nisbatan biroz o'zgarib ko'rinishi, rassomlarning yaratgan realistik asarlaridagi chuqurlik fazosining ochib berilishi sabablari bir necha asrlardan beri o'rganilib kelingan va perspektivaga asos solingan.

Perspektiva fransuzcha so'z bo'lib, la perspektive - uzoqqa qarash yunonchasiga esa perspictor - oyna orqali to'g'ri va aniq ko'rayapman degan ma'noni bildiradi.

For citation: Avaz R. Shukurov, Khosiyat F. Omonova. (2024) 'Perspective types and their practical applications' field-related learning competencies in training fine arts', Inter education & global study, (3(1)), pp. 102-115. (In Uzbek).

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Aksariyat hollarda rassomlar perspektivani uch o'lchovli borliqni realistik tasvirlash uchun ishlatishadi, ammo perspektiva reallikni aks ettirishdan ko'proq narsaga qodir. Siz perspektiva orqali noreal, uch o'lchovli borliqda mavjud bo'lish ehtimoli bo'lmagan narsalarni hayotiy va ishonchli qilib tasvirlashingiz mumkin.

Perspektiva - tasviriy san'atda real tasvir yasash uchun muhim kalitdir, chunki yaratilgan har qanday realistik rassomlik asari perspektiva qonuniyatlari asosida bajariladi yoki bajarilishi shart. Shundagina bu asarning hayotiyligi ta'minlanadi. Perspektiva fani realistik rasm yaratish uchun ilmiy manbaa vazifasini o'taydi va narsalarni ko'z o'ngimizda qanday ko'rsak, shunday tasvirlashga yordam beradi.

Perspektiva rassomlar amaliyotida rasm tuzilishini to'g'ri bajarish, arxitekturada qurilayotgan binoning kompozitsiyasini loyiha bosqichida tekshirib, unga tuzatishlar kiritish, aerofotogeodeziyada yuqoridan olingan suratlar orqali obyekt o'lchamlarini aniqlash, kriminalistikada avvaldan harakatda bo'lib to'qnashgan mexanizmlarning harakatini tiklash uchun, shuningdek, optika va boshqa sohalarda ishlatiladi.

Perspektiva ishlatilish joyi va qanday sirt ustida bajarilishiga qarab quyidagi turlarga bo'linadi:

1.Kuzatish perspektivasi. Bunda obyekt qanday ko'rinsa, xuddi shunday tasvirlash qoidalari o'rganiladi. Rassomchilik san'atida kuzatish perspektivasi ishlatiladi, bunda voqelikni maxsus asboblarsiz, ko'z qanday ko'rsa shunday qilib, qo'lda chamalab chizishga asoslanadi. Eliodor Larneskiy kuzatish perspektivasi bo'yicha dastlabki ma'lumotlarni ko'rsatib bergan. Yevklid esa kuzatish perspektivasi qonunlari, turli sirtlardan tashkil topgan ko'zgulardan qaytuvchi nurlar nazariyasini yaratgan va ularni umumlashtirib, ,,Optika" deb ataluvchi kitobini yozgan.

1-rasm. Kuzatish perspektivasi 2. Havoiy perspektiva. Bunda narsaning tasviri uning yoritilish kuchiga qarab tasvirlanadi. Fazoning chuqurligi va kengligi yorug'lik orqali ifodalanadi. Kun davomida ob'ektlarning ko'rinishiga ta'sir qiluvchi asosiy komponent yorug'likning tarqalishidir. Yorug'lik tarqalishi havo molekulalari, shuningdek, atmosferadagi suv bug'i va tutun kabi kattaroq zarrachalar ta'siri orqali sodir bo'ladi.

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 3(1)

Havo perspektivasi akademik va realistik, ba'zan esa monumental rangtasvirda qo'llaniladi; havoyi perspektiva ob'ektlar va ularni turli darajada yoritishdan foydalangan holda rasmda kenglik, makon chuqurligi illyuziyasini yaratishga yordam beradi.

2-rasm. Havo perspektiva 3. Analitik perspektiva. Bunda narsaning tasviri grafik-analitik, ya'ni nuqtalar o'rnini hisoblash orqali bajariladi. Ma'lumki, ikkinchi tartibli sirtlar va egriliklarning perspektivasi va aksonometriyasini yasashda turli grafik usullar mavjud. Shulardan biri bo'lgan analitik usulni nafaqat 2-tartibli egri chiziqlarning perspektivasi yoki aksonometriyasini yasashda, balki karkasi 2-tartibli egri chiziqlardan iborat bo'lgan sirtlarning yaqqol tasvirlarini yasashda ham qo'llash mumkin. Bu holda berilgan sirtning tekisliklar bilan kesishishidan hosil bo'lgan 2-tartibli egri chiziqlar karkaslarining har birining yaqqol tasviri yasalib, ularning yaqqol tasvirlari karkaslari hosil qilinadi. Bu yaqqol tasvirlar karkaslar to'plami sirtning yaqqol tasvirni hosil qiladi.

Perspektivada analitik usul me'morchilik ishlarida, loyihalashda va karkasi 2-tartibli egri chiziqlardan tashkil topgan obolochkalarning yaqqol tasvirlarini yasashda hamda ularning o'z va tushgan soyasini qurishda qo'llanishi mumkin.

3-rasm. Analitik perspektiva 4. Geometrik perspektiva. Geometrik perspektiva perspektiv tasvir yasashning asosi bo'lib, u tasvir yasaladigan sirt turiga ko'ra quyidagi turlarga bo'linadi:

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 3(1)

4.1. Chiziqli perspektiva. Bunda narsaning tasviri gorizontal tekislikka nisbatan vertikal va ba'zan og'ma bo'lgan tekisliklarda yasaladi. Chiziqli perspektiva - uch o'lchovli ob'ektlarni ikki o'lchovli formatda tasvirlashning geometrik usuli. Chiziqli perspektiva monokulyar ko'rishni modellashtirish orqali chuqurlik va o'lchov illyuziyalarini yaratadi. Chiziqli perspektiva monokulyar ko'rish orqali chuqurlikni qanday idrok etishimizni umumlashtiradigan uchta asosiy tamoyilga asoslanadi: kichrayish, yaqinlashish va qisqarish. Ular birgalikda chiziqli istiqbolni tashkil etuvchi hodisani yaratadilar. Qachonki uzoqdagi shakllar borgan sari kichikroq ko'rinsa, biz buni kichrayish deb ataymiz, chekinayotgan shakllar bir-biriga yaqinlashganda, bu konvergentsiya deb ataladi, va uzoqlashayotgan sahnalar qisqargandek ko'rinsa, bu qisqarish deb ataladi

4-rasm. Chiziqli perspektiva

4.2. Panoramali perspektiva. Bunda narsaning tasviri silindr sirtining ichki tomonida yasalib, qarash nuqtasi sirt o'qida olinadi. Ko'ruvchi (tomoshabin) atrofida joylashgan halqaning ichki yuzasida joylashgan tasvirning barcha elementlarini ko'rsatadi. Shunday qilib, boshni o'ngga - chapga va 180 darajaga aylantirganda, tasvir kosmosda vizual buzilishsiz rivojlanishda davom etadi. Panoramik istiqbol monumental panoramali rasmda va kinoda tomoshabinning voqealar markazida mavjudligi hissini kuchaytirish uchun ishlatiladi.

5-rasm. Panoramali perspektiva

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 3(1)

4.3. Perseptiv perspektiva. Bu bitta ishda aksonometriya (oldingi ob'ektlar) va chiziqli perspektiva (o'rta plan) kombinatsiyasi. Gap shundaki, ba'zi hollarda an'anaviy chiziqli perspektiva, masalan, katta keng maydonni ko'rsatish yoki kengroq diapazonda ko'rish burchagini ochish vazifasini bajara olmaydi. Muvaffaqiyatsiz qisqartirish va tasvirning chekkalarida shakllarning buzilishiga yo'l qo'ymaslik uchun rassomlar perspektivaning turli xil turlari va yondashuvlarining kombinatsiyasiga murojaat qilishadi. Ko'pincha ufq chizig'i ham inson ko'ziga haqiqatni tabiiy idrok ettirish ta'sirini kuchaytirish uchun rasmning turli qismlarida turli balandlikda chiziladi Bu murakkab arxitektura va ko'p darajali landshaftlarni tasvirlashda ayniqsa muhimdir.

6-rasm. Perseptiv perspektiva

4.4. Sharsimon perspektiva. Bunda narsaning tasviri sfera yoki ellipsoid sirtining ichki tomonida yasaladi. Bu baliq ko'zi tasviri. Bunday tasvir bilan perspektiva, go'yo to'pning markazida joylashgan va tomoshabin tomonidan kuzatilgan barcha ob'ektlar ushbu to'p (yoki shar) yuzasiga taqsimlanadi. Bundan tashqari, narsalar qanchalik uzoqda joylashgan bo'lsa, u shunchalik kavisli bo'ladi. Sferik istiqbol ko'pincha surrealistlar va simvolistlarning rasmlarida, qisman an'anaviy rangtasvirda (allegorik sharlar tasvirlari, kristall yoki metall sharlar, qavariq oynalar) zamonaviy illyustratsiya va fotografiyada uchraydi. Tasvirni yaratishda sferik nuqtai nazardan foydalanish rasmga kosmik miqyosni qo'shadi.

7-rasm. Sharsimon perspektiva

© ¡ntereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 3(1)

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

4.5. Qubbali (gumbazli) perspektiva. Qisman sharsimonga o'xshaydi, lekin ob'ektlarning barqarorligini buzmaydi, ob'ekt tekisligini o'zgarmagan holda saqlaydi. Gumbazlar va shiftlarni bo'yash uchun ishlatiladi, bu tomoshabindan tashqariga taqsimlangan bo'shliq hissini kuchaytiradi.

8-rasm. Gumbazli perspektiva

4.6.Relyefli perspektiva. Bunda narsaning tasviri fazoning bir qismida bajarilib, undan tekislikda bo'rttirilgan fazoviy tasvirlar yasashda va uncha chuqur bo'lmagan sahnalarda chuqurlik fazosini oshirishda foydalaniladi. Relyefli perspektiva qonunlaridan asosan haykaltaroshlar foydalanadi.

9-rasm. Relyefli perspektiva

4.7. Teatral perspektiva. Bunda tasvir bir nechta sirtlarda yasalib, teatrlarda sahna bezash ishlarida qo'llaniladi. Bu perspektiva relyefli perspektiva prinsplariga asoslangan bo'lib, hajmli tasvirlar bir necha tekisliklar bilan almashtiriladi. Bu perspektiva dekoratsiyalar yasashning nazariy asosi bo'lib hisoblanadi. Bunda perspektiv tasvir ketma-ket joylashtirilgan bir necha parallel tekislik (kulisa)larda yasaladi. Shunga ko'ra sahna juda keng va ko'p manzarali ko'rinadi. Sahna orti ma'lum bir oraliqda bir-biriga nisbatan parallel yoki burchak ostida joylashtirilib, orqa dekoratsiya bilan qo'shilib ketadi.

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 3(1)

10-rasm. Teatral perspektiva

4.8. Stereoskopik perspektiva. Bunda narsaning ikki ko'rinishi, ya'ni chap va o'ng ko'z uchun alohida-alohida perspektiv tasvirlari - ikki nuqtadan turli ranglarda bajariladi hamda ular ma'lum burchak ostida ustma-ust qo'yiladi. Tasvir, xususan, chap ko'z uchun qizil, o'ng ko'z uchun ko'k rangli chiziqlar bilan chiziladi va ular anaglif (bo'rttirilgan) tasvirlar deyiladi. Anagliflar maxsus yasalgan qizil va ko'k rangli stereoko'zoynaklar orqali kuzatilsa, narsalar ko'z oldimizda hajmli bo'lib ko'rinadi.

11-rasm. Stereoskopik perspektiva.

4.9. Plafonli perspektiva. Bunda narsaning tasviri gorizontal tekislikda yasalib, asosan bino shiftlariga ishlanadi.

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

5. Kinoperspektiva. Bu grafik usulda foto-kino suratlari va kinofilmlar bo'yicha harakatlanuvchi obyektning tezligi va tezlanishi haqidagi ma'lumotlarni o'rgatuvchi alohida fan.

13-rasm. Kinoperspektiva

6. Aeroperspektiva. Bu perspektiva samolyotdan turib yerdagi obyektlarning tasvirini yasashda yoki aerofoto usul bilan surat olishda qo'llaniladi.

14-rasm. Aeroperspektiva 7. Mexanik perspektiva. Murakkab geometrik yasashlarni chetlab o'tib, maxsus asboblar yordamida tasvirlarni qurish uchun ishlatiladi.

15-rasm. Mexanik perspektiva

8. Arxitekturali perspektiva. Binolarni konstruksiyalash jarayonida eng yaxshi rejalashtirish effectini olish uchun ko'cha, maydonlar, bog'lar va soyalarni chizishda qo'llaniladi.

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 3(1)

Xususan, ushbu chizish texnikasini o'zlashtirish dizayner sifatida grafik mahoratingizni oshirishi mumkin, bu sizning loyihalaringizni yanada aniqroq taqdim etish va tomoshabinlarni jalb qilish imkonini beradi. Ushbu uslub landshaftlar, interyerlar va mebellar kabi me'moriy chizmalar va dizayn loyihalariga taalluqlidir. Bu loyihachi yoki dizaynerga bino yoki makon qurilgandan keyin qanday ko'rinishini real tasvirlash imkonini beradi. Perspektivali vizualizatsiya tomoshabinga butun loyihani aniqroq vizual tushunish imkonini beradi. Arxitektura va landshaft istiqbolli tasvirlarini qo'lda chizish texnikasi yoki loyihalarning real vizualizatsiyasini yaratish uchun 3D modellashtirish va renderlash dasturlari yordamida yaratish mumkin.

16-rasm. Arxitekturali perspektiva

9.Teskari perspektiva- (qarama-qarshi perspektiva, ag'darilgan perspektiva, o'zgacha perspektiva yoki Vizantiya perspektivasi deb ham ataladi) perspektivaning shunday turiki, bunda obyektlar cheksizlikdagi perspektiv nuqta va kartina tekisligi orasida joylashadi. Chiziqli perspektivadagi uzoqdagi narsalar kichikroq, yaqindagi narsalar kattaroq qilib tasvirlanish qonuniyatidan farqli o'laroq teskari perspektivada obyektlar ko'rish maydonidan qancha uzoqlashgan sari kattalashtirib, aksincha qanchalik yaqin bo'lsa shuncha kichik qilib tasvirlanadi. Chiziqli perspektiva uch o'lchovli borliqdagi parallel chiziqlar gorizont chizig'iga yaqinlashgan sari orasidagi masofa qisqarib boradi, teskari perspektivada esa aksincha uzoqlashadi. Texnik jihatdan, yo'qolish nuqtalar rasmning "oldida" ekanligi haqidagi tasavvur bilan rasmdan tashqarida joylashgan bo'ladi. Vizantiya perspektivasi nomi Vizantiya va Rus pravoslav ikonalarida ushbu perspektivadan foydalanishidan kelib chiqqan. Bundan tashqari u Uyg'onish davrigacha bo'lgan ko'plab

© ¡ntereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 3(1)

cc

madaniyatlar san'atida ham uchraydi va ba'zan kubizm va zamonaviy san'atning boshqa yo'nalishlarida ishlatilgan.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. М.Н. Макарова, Перспектива, М., "Просвещение", 1989.

2. R.Xorunov, Chizma geometriya kursi, "O'qituvchi",T.,1997.

3. А.Г. Яблонский, Начертательная геометрия (Перспектива), Москва., Издательство " Просвещение", 1966.

4. Sh. Murodov va b. "Chizma geometriya kursi",Toshkent,"O'qituvchi",1988.

5. J.Y.Yodgorov, A. Narzullayev va b. Chizmachilik,Toshkent, "O'qituvchi", 1992.

6. A.N.Valiyev, Markaziy proyeksiyalashda pozitsion va metrik masalalar yechish, "TDPU rizografi", 2006.

7. A.N.Valiyev, Perspektiva, Toshkent "Voris-nashriyot",2009.

8. I. Rahmonov., Ре^реМ^., Toshkent, "O'qituvchi", 1993.

9. P.O.Odilov, Ре^реМ^, Toshkеnt, "TDPU rizografi",2000 yil.

10. Климухин А.Г. Начертательная геометрия. М., «Строй издат», 1973.

11. Internet saytlari: www.info-baz.narod.ru

www.ziyo.net www.twirpx.com

© ¡ntereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 3(1)

NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

www.ing-grafika.ru/1/nachertatelnaya-geometriya.html

MUALLIFLAR HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

HShukurov Avaz Ro'ziboyevich, dotsent [Шукуров Аваз Розибоевич, доцент], [Avaz R. Shukurov, associate professor]; manzil: O'zbekiston, Buxoro, Piridasgir ko'chasi, 20 [адрес: Узбекистан, город Бухара, улица Пиридасгир, 20.], [address: Uzbekistan, Bukhara, Piridasgir Street, 20.]; ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7250-4588; avazshukurov1986@gmail.com

HOmonova Xosiyat Farhodovna, magistrant [Омонова Хосиат Фарходовна, магистр], [Khosiyat F. Omonova, graduate student]; manzil: O'zbekiston, Buxoro shahar, Amir Temur ko'chasi, 50 [адрес: Узбекистан, город Бухара, улица Амира Темура, 50.], [address: Uzbekistan, Bukhara, Amir Temur Street, 50.]; ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7250-4588; omonovaxosiyat0@gmail.com