Научная статья на тему 'ПЕРСПЕКТИВА ПОДГОТОВКИ ХУДОЖНИКОВ НАЦИОНАЛЬНОГО ТЕАТРА'

ПЕРСПЕКТИВА ПОДГОТОВКИ ХУДОЖНИКОВ НАЦИОНАЛЬНОГО ТЕАТРА Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
97
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
ТАДЖИКИСТАН / ИСКУССТВО / ТЕАТРАЛЬНОЕ ИСКУССТВО / КУЛЬТУРА / ХУДОЖНИК / ТАДЖИКСКИЙ НАРОД / НАЦИОНАЛЬНЫЙ ТЕАТР / СЦЕНОГРАФИЯ / ПЕРФОРМАНС

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Хасанова Рузигуль Хабибуллоевна

История изобразительного искусства таджикского народа имеет множество исторических, научных и культурных аспектов. Это обширная тема, которая еще не полностью исследована. В статье рассматривается вклад художников в театральное искусство. Автор также рассматривает состояние подготовки артистов театра в высших учебных заведениях страны. Невозможно представить театральную жизнь без художника. Ведь художник своими декорациями оживляет содержание пьесы. Художник даже может своим творчеством выразить желание режиссёра и заполнить пустое пространство театра.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PERSPECTIVE OF TRAINING THE ARTISTS OF THE NATIONAL THEATER

The history of the fine arts of the Tajik people has many historical, scientific and cultural aspects. This is a vast topic that has not yet been fully explored. This article is devoted only to the history of the formation of the performing arts. The article examines the contribution of artists to the performing arts. The author also examines the state of training of theater artists in higher educational institutions of the country. It is impossible to imagine theatrical life without an artist. After all, the artist enlivens the content of the exhibition with his painting with new images and animation. An artist can even fulfill the director's desire with his creativity and fill the empty space of the theater.

Текст научной работы на тему «ПЕРСПЕКТИВА ПОДГОТОВКИ ХУДОЖНИКОВ НАЦИОНАЛЬНОГО ТЕАТРА»

бостоншиноси ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи миллии иямдои Точикистон. Телефон: (+992) 918215536. E-mail: namoz.hotamov@mail.ru

Information about the author: Hotamov Namoz Basarovich-Doctor of Historical Sciences, Professor, Chief Researcher of the Division of the newest history of the A. Donish Institute of History, Archeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of Tajikistan. Phone: (+992) 918215536. E-mail: namoz.hotamov@mail.ru

УДК-792 (09)

ДУРНАМОИ ОМОДА НАМУДАНИ РАССОМОНИ

ТЕАТРИ МИЛЛЙ

ХАСАНОВА Р. X,., Институти таърих, бостоншиноси ва мардумшиносии ба номи А. Дониш

Тавачдух, ба таъриху фарханг, адабиёти чандхазорсолаи пургановати миллат ва дар хидмати имрузиён гузоштани онхо ;исми таркибй ва хадафи нихоии х,ар миллату давлати хештаншиносу худогох ба шумор меравад.

Дар замони муосир фархднг ва неруи фархднгй ба хдйси афзалиятх,ои миллии аксарияти халку кишварх,ои олам пазируфта шуда, меъёрх,ои мухдмми сатх,и пешрафти чомеаи имруза-рушди фархднг, устурах,ои таъмини раванди хдфзи мероси фархднги миллй ва умумибашарй, мавчудияти имкониятх,ои мусоид барои баёни акоиди маънавй - эчодии шахс эътироф гардидаанд.

Бо шарофати сох,ибисти;лолии худ Точикистон аз пайи эх,ё ва хдфзу нигохдории шаклх,ои гуногуни мероси ниёгон буда, дар заминаи сиёсати фархднгпарварона дар хдмаи шохах,ои давлатдорй асолати миллй баркарор карда шуд, ки анъанах,ои чандинхдзорсола дорад ва яке аз нишонах,ои хувияти миллй хдмин аст.

Санъати театрии точик таърихи бою рангинро доро буда, то имруз аз тарафи мух,а;к;ик;они варзида ба монанди Низом Нурчонов, Аскар Абдурахмонов, Нур Табаров ва дигарон мавриди тахлилу баррасй ;арор гирифтаанд.

Яке аз самтх,ои мухдмми кори театр ороиши сахна аст, ки санъати худро дорад. Таърихи ороиши сахна хануз аз давраи ати;а, баробари пайдоиши театр сарчашма мегирад. Муха;;и;они зиёд ба монанди Л.С. Айнй, В. И. Берёзкин, Л. Н. Винокурова, К. В. Градова, М. В. Давидова, Л. Н. Додхудоева, М. Муродов ва Д. М. Шералиев доир ба ин намуди санъат дар рисолаву асархои илмии худ маълумоти мушаххас додаанд. Кобили ;айд аст, ки бори аввал доир ба мусаввирии театрй аз тарафи Шералиев Д. М. тах;и;оти мукаммал анчом ва хамчун мавзуи рисолаи номзадй

интихоб шудааст [8,17-18]. Мавсуф дар рисолаи худ таърихи пайдоиш ва ташаккули санъати ороиши сах,наро мавриди баррасй ;арор додааст.

Офариниши образи аёнии намоишнома тавассути декоратсия, костюм, рушной ва техникаи сах,навй аломатх,ои санъати ороиши сах,на мах,суб меёбанд.Санъати ороиши сах,на бо ёрии воситах,ои саноеи рассомй, х,айкалтарошй, меъморй ва амсоли ин мазмуну мундарича ва услуби нигоришро инъикос менамояд.

Хамин тавр, танх,о бо х,амбастагии ин таркибот, ки х,ар яке хусусият, табиату талабот ва на;ши худро дорад, театр х,амчун намуди санъати сах,навй ба вучуд меояд ва ё шакл пайдо мекунад. Ма^з ба х,ам тавъам омадани х,унарх,ои зебои суханварй, драматургй, нависандагй, коргардонй (режиссёрй), шеъру шоирй, х,аракати мавзун, муси;й, нурафканй, мусаввирй, меъморй, х,айкалтарошй ва актёрй, театр х,амчун навъи санъат зух,ур ва нумуъ меёбад.

Хаёти театриро бе иштироки рассом тасаввур кардан гайриимкон аст. Зеро театр, коргардон, актёр ва рассом занчиреро мемонанд, ки бе якдигар вучуд дошта наметавонанд. Тавре, ки ба мо маълум аст, дар баробари ба толори театр ворид шудан ва боло шудани пардаи сах,на пеш аз х,ама нигох,и моро манзараи афсункунанда ва дилфиреби сах,на ба худ чалб мекунад, ки х,амаи ин ба шарофати хидмати рассомони театр мебошад.

Имруз дар х,аёти театри точик сах,ми рассомон (ороишгарон) хеле калон аст. Зеро рассом тавассути мусаввараи офаридаи худ ба мазмуни асари намоишй симои нав ва таргибу ташви;и асари намоиширо чоннок менамояд. Рассом х,атто метавонад он хостах,ое, ки коргардон мехохдд ба тамошобин бирасонад, тавассути офаридаи худ амалй намуда, фазои холии театрро пур намояд. Дар гузашта барои ороиш рассомон бештар аз ашёи рузгор истифода менамуданд.

Агар ба таърихи санъати рассомй назар афканем, он таърихи хеле ;адима ва бою рангин дошта, мувофи;и маълумоти бостоншиносй ин намуди санъат пеш аз пайдоиши хат ба вучуд омадааст.

Дар гузашта х,унари рассомй яке аз касбх,ои пуршараф ба х,исоб рафта, рассомони маъруфу машх,ур дар дарбори шох,он хидмат мекарданд ва ;адру манзалати рассомон дар баробари шоирону нависандагон хеле баланд буд. Рассомони дарборй ба монанди Камолиддини Бех,зод ва устодону шогирдонаш дар баробари фаъолияти эчодиашон мусавварах,ои шох,ону маликах,о ва дарбориёну х,аёти онх,оро руи ;огаз оварда, ба ин васила сах,ифах,ои нотакрори таърихро бо мусавварах,ои рангинашон зеботар менамуданд.

Хунари рассомии Осиёи Миёна дар давраи салтанати Хахоманиших,о (асрх,ои VI-IV то милод) ба авчи шукуфой расид. Рочеъ ба мавчудияти деворнигорах,ои замони х,укмронии сулолаи Сосониён (солх,ои 226-653)

маълумоти зиёди хаттй мавчуданд. Гувохи мероси гаронбахои сугдиёни эронизабони асрхои V-VII милодй ин кашфиёти зиёди деворнигорахои Варахша, Афросиёб, Панчакенти кадим мебошанд. Он замон Сугд во;еан Х,амчун «маркази сарватхои фарханги бадеии Шарки Миёна эътироф шуда буд» [6, 93].

Х,амин тарик;, рассом дар театр-ин пеш аз хама, ороишгар ва дизайнери сахна мебошад. У симои берунии намоишномаро меофарад, мудирии ороиши сахна ва зебу зиннати онро ба душ дорад. У дар баробари рассомй, инчунин бояд фархангшиноси хуб бошад, ки оид ба таърихи театр, фарханг, меъморй ва таърихи либоси ин ё он кишвари дунё маълумоти мукаммал дошта бошад. Зеро бештари намоишномахои театрй, ки имруз ба сахна гузошта мешаванд, аз руи асари драматургони машхури чахон гирифта шуда, дар офаридани ороиши сахна аз рассом дар баробари махорати хуби рассомй, инчунин дониши мукаммалро талаб мекунад.

Дар назари аввал чунин менамояд, ки вазифаи рассом дар театр танхо ороиш хасту халос, аммо дар баробари касби режиссёру актёрй, касби рассомй низ нозукихои худро дорад. Сахми рассомон дар муаррифй, шинохт ва нигох доштани тамоми пахлухои хаёти хал; бенихоят калон аст. Дар баробари дигар намуди санъат дар хаёти театрхо рассомон мав;еи муайянро касб намудаанд.

Рассом пеш аз офаридани асари сахнавй бояд ба мазмуни асар, гояи он, пайдархам ифода ёфтани вокеахо ва амали кахрамонон, сирри муносибатхои байни ононро нагзакак фахмад, то во;еа ва амали кахрамонон дар оянда тавъам бошад. Инчунин, рассом метавонад бо ороиши манзарахои кишвари ношинос, сару либоси хоси сокинони он ба чахонбинии ботинии тамошобин таъсири хеле калон расонида метавонад.

Театр нисбат ба кино, телевизион бартарихои хосе дорад. Чдхати аз хама зуртарини он чараёни эчодии тачассумкории актёр дар образофарист, ки дар пеши назари тамошобин ва бо иштироки у ба вучуд меояд [7, 92].

Кисмхои таркибии намоиш (ороиш, муси;й, рушной) низ ба як ма;сад яклухт, хамоханг равон карда мешаванд. Коргардон создастаро мисли дирижёри тачрибанок, ки бисёр асбобхои муси;ии садояшон мухталифро идора ва бахри як оханги том сафарбар мекунад ба даст оварда, нияту ма;сади худ, махорати баланди бадеиро ба вучуд меорад [7, 107]. То солхои 1937 хеч кас дар хусуси том будани бадеияти намоиш, яклухтии он, ба як нияту ма;сад тобеъ будани хамаи кисмхои таркибй (ороиш, либос, муси;й, рушной, хатто на;шхои хурдтарин) фикр намекард.

Е.И. Мителман аввалин коргардоне, буд ки дар хаёти театри точик сифатхои хуби рохбарй зохир намуда, рушанидихандагон, рассомон,

дузандагон, пойафзолдузон, устохои воситахои ороиши сахна ва дигар кормандони техникиро нагз санчида, сипас интихоб менамуд.

У бори аввал дар хаёти Театри ба номи Лохутй чун ташкилотчии мохир ва эчодкори намоиш, рохбари маънавй ва техникии он баромад намуда, бадеияти томи намоишро ба даст овард.

У омири сахна-актёр, ороиш, асбобу анчом, рушной, рангубор, тарзи чойгир намудани бозигарон, тачдизот ва лавозимоти сахнаро хис менамуд ва аз хамаи ин таъсири бузурги санъати театрро ба даст меовард.

То имруз дар театрхои кишвар рассомони болаёцат фаъолият намудаанд. Аз чумла, Шобутолибов Ш. Ш., Абдусаломов Ш. Ф., Акимов Н. П., Асоев Ч,., Буров И.С., Виданов В. И., Давлатов Х., Ефимов К. Н., Итсков Л. Н., Корнеев Л. С., Курбонцулов Н. Р., Мамадцулов Я., Мамотов В.И., Мирзохонов Г.Г., Мухин М.М., Сафаров Р., Сафоев Д., Серебровский В.Г., Собиров З.Ч., Фуфигин В.И., Холицов Ч., Чемодуров Е.Г., Шипулин М.Н. ва дигарон.

Аз гуфтахои мазкур ба хулоса омадан мумкин аст, ки рассомоне, ки то холо дар театрхои кишвар фаъолият намудаанд дар донишгоху донишкадахои кишвархои хорич ба монанди Россия, Белорусия, Украина ва гайрах,о тахсил кардаанд. Мутаассифона, имрузхо дар театрхои кишвар норасоии кадрхои рассомй зиёд ба назар мерасад. Бештари кормандоне, ки имруз дар театрхои чумх,урй ба хайси рассом фаъолият менамоянд, ё гайриихтисос ва ё рассомони хаваскоранд.

Имруз дар чум^урй ягона муассисае, ки мутахассисони сохаи рассомии театриро ба рох, мондааст, Донишкадаи давлатии санъати тасвирй ва дизайни Точикистон ба хисоб меравад. Донишкада аз соли таъсисёбиаш мутахассисони равияи "Халли бадеии филм"-ро омода менамуд. Вале бояд цайд кард, ки донишчуёне, ки дар ин самт тахсил менамоянд, бештарашон аз руи риштаи интихобнамудаашон фаъолият намекунанд.

Сохтмони Театри миллии Точикистон, ки хишти нахустини он аз чониби Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон мохи марти соли 2015 гузошта шуда буд, имрузхо бомаром чараён дорад. Шоистаи таъкид аст, ки тархи бинои мазкур бо шукуху шахомат ва хислати меъморй яке аз бехтарин бинохои пойтахт хохад гардид.

Бинои Театри миллй аз ду ошёнаи зеризаминй ва 5 ошёнаи руйизаминй иборат буда, баландиаш 34,5 метр хохад буд. Тибк;и лоиха, бинои театр аз 3 толори калон ва толору хучрахои сершумори дигар иборат мешавад. Толори асосии он дорои 2500 чойи нишаст ва 2 толори дигар яке дорои 1200 ва дувумй 1000 чойи нишаст мебошанд. Бояд цайд кард, ки лоихаи Театри миллии Точикистон давоми 5 сол дар асоси омузиши тархи бехтарин театрхои кишвархои гуногуни чахон омода шуда ба талаботи тамоми стандартхои муосир чавобгуй мебошад. Ба

таъкиди мутахассисон, ин театр бузургтарин ва зеботарин иншоот дар тамоми минтакди Осиёи Марказй хохдд гардид.

Пас аз огози фаъолияти (ё сохтмони) Театри миллй зарурати омоданамоии мутахассисони соха, аз чумла, актёр, режиссёри театр, гримёр, рассом ва дигар мутахассисон ба миён омад. Раёсати Донишкадаи давлатии санъати тасвирй ва дизайни Точикистон низ барои амалй намудани дастуру супоришхои рохбари кишвар соли хониши 2020-2021 дар факултаи "Санъати тасвирй" шуъбаи "Мусаввирии театр"-ро таъсис дод ва аввалин гурухи донишчуёнро дар ин бахш кабул намуд.

Яке аз устодони шинохта дар риштаи ороишгарии сахна Шобутолибов Шобутолиб Шоиброхдмхонович мебошад. У 30 майи соли 1950 дар дехди Поршневи нох,ияи Шугнони ВМКБ ба дунё омада, дастпарвари Омузишгохд чумх,уриявии рассомии ба номи Мирзорахмат Олимов ва Институти давлатии театрй-мусикй ва кинематографияи шахри Ленинград (х,оло шахри Санкт-Петербург) мебошад. Дорандаи унвони Рассоми халк;ии Точикистон (2011) мебошад. Аз соли 1978 дар Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулкосим Лохутй ба фаъолият шуруъ намудааст.

Кори рассоми театр них,оят мураккаб буда, манзарах,ои офаридааш замоне арзиш пайдо мекунанд, ки ба мазмуну мундаричаи асарх,ои сахдавй таносуби комил дошта бошанд, рух,у мароми спектаклро бо забони рангх,о равшану гуё ифода намоянд.

Амалх,ояш намоишномахоеро чун «Ваня-таго»-и А. П. Чехов, «Дар чоррох,а»-и Нур Табаров, «Бахроми Чубина»-и Турахон Ахмадхонов, «Драмаи миллат»-и Сафармухаммад Айюбй, «Хоча сагпараст»-и Ч,умъа К^уддус ва гайрахоро ороиш додааст. Ороиши сахнавии рассоми маъруфи кишварамон Шобутолиб Шобутолибов боварибахшу инъикоскунандаи рухияи замону макон ва матни пйеса мебошанд.

АДАБИЁТ

1. 1.Березкин В. И. Художник в современном театре. - М.: Знание, 1970. - 39 с.

2. 2.Березкин В. И. Советская сценография. 1917 - 1941. - М.: Наука, 1990. - 221 с.

3. 3.Винокурова Л. Н. Художники театра // Очерки о художниках Таджикистана. -Душанбе,-1975. - С. 183-187.

4. 4.Градова К. В. Театральный костюм . В. Градова, Е. А. Гутина. - М.: Всероссийское театральное общество,-1976. - 316 с.

5. 5.Давыдова М. В. Очерки истории театрально-декорационного искусства XVIII -начала XX вв. - М.: Наука,-1974. - 236 с.

6. 6.Мухиддинов, С. Пайдоиш ва инкишофи хунари минётурнигории Эрон ва Мовароуннахр дар асрхои XII-XVII //Мероси ниёгон, 2018.-№ 20.- С. 93.

7. 7.Нурчонов Н. Мактаби актёрии точик. - Душанбе, 2011. - 496 с.

8. 8.Шералиев Д. М. К истокам сценографического искусства таджиков // Вестник Таджикского национального университета. - № 4 (60). Секция гуманитарных наук. - Душанбе,-2010. - Ч. 1.- С. 14-20.

9. 9.Изобразительное искусство Таджикской ССР: Живопись. Театрально-декорационное искусство. Графика. Скульптура. Декоративно-прикладное искусство. Монументальное искусство: Альбом. / Автор-сост. Л. С. Айни. - М.: Советский художник: 1986,-223 с.

10. 10.Каримова Р. Н. История развития культуры Таджикистана в годы независимости (1991-2011 гг.) Автореф. дис. ... канд. ист. наук. -Душанбе, 2012. -25 с.

11. 11.Нурджанов Н. Х. Таджикский театр. Очерк истории. - М.: Искусство, 1968,-261 с.

ДУРНАМОИ ОМОДА НАМУДАНИ РАССОМОНИ ТЕАТРИ МИЛЛЙ

Таърихи санъати тасвирии халки точик чанбахои зиёди таърихй, илмй ва фархангии худро дорад. Он мавзуи доманадор буда, то холо ба таври мукаммал тахциц нашудааст. Маколаи мазкур танхо доир ба таърихи ташаккули санъати ороиши сахна бахшида шудааст. Дар макола асосан оид ба сахми рассомон дар санъати театрй сухан меравад. Инчунин вазъи омоданамоии кадрхои рассомии театрй дар муассисахои олии кишвар аз тарафи муаллиф мавриди баррасй царор гирифтааст. Хаёти театриро бе иштироки рассом тасаввур кардан гайриимкон аст. Зеро рассом тавассути мусаввараи худ ба мазмуни асари намоишй симои нав ва асари намоиширо чоннок менамояд. Рассом хатто метавонад он ормонхое, ки коргардон мехохад ба тамошобин бирасонад, тавассути офаридаи худ амалй намуда, фазои холии театрро пур намояд.

Калидвожахр: Тоцикистон, санъат, санъати театрй, фар^анг, рассом, халци тоцик, Театри миллй, ороиши са^на, намоишнома.

ПЕРСПЕКТИВА ПОДГОТОВКИ ХУДОЖНИКОВ НАЦИОНАЛЬНОГО ТЕАТРА

История изобразительного искусства таджикского народа имеет множество исторических, научных и культурных аспектов. Это обширная тема, которая еще не полностью исследована.

В статье рассматривается вклад художников в театральное искусство. Автор также рассматривает состояние подготовки артистов театра в высших учебных заведениях страны. Невозможно представить театральную жизнь без художника. Ведь художник своими декорациями оживляет содержание пьесы. Художник даже может своим творчеством выразить желание режиссёра и заполнить пустое пространство театра.

Ключевые слова: Таджикистан, искусство, театральное искусство, культура, художник, таджикский народ, Национальный театр, сценография, перформанс.

PERSPECTIVE OF TRAINING THE ARTISTS OF THE NATIONAL THEATER

The history of the fine arts of the Tajik people has many historical, scientific and cultural aspects. This is a vast topic that has not yet been fully explored. This article is devoted only to the history of the formation of the performing arts. The article examines the contribution of artists to the performing arts. The author also examines the state of training of theater artists in higher educational institutions of the country. It is impossible to imagine theatrical life without an artist. After all, the artist enlivens the content of the exhibition with his painting with new images and animation. An artist can even fulfill the director's desire with his creativity and fill the empty space of the theater.

Key words: Tajikistan, art, theatrical art, culture, artist, Tajik people, National theater, scenography, performance.

Сведения об авторе: Хасанова Рузигул Хабибуллоевна-докторант 3-го курса Института истории, археологии и этнографии им. Дониша НАНТ.Тел:(+992) 934058101.E-mail: ruzigulhasanova@gmail.com.

Information about the author: Khasanova Ruzigul Khabibulloevna-3rd year doctoral student at the Institute of History, Archeology and Ethnography named after V.I. Donisha NANT Tel: (+ 992) 934058101. E-mail: ruzigulhasanova@gmail.com.

УДК-323 (575.3)

ИСТЩЛОЛИ МИЛЛЙ ВА РАВАНД^ОИ ГЕОПОЛИТИКИИ ЗАМОНИ МУОСИР

САИДАСАНОВ Ю., ЦАЛАДОРОВА Ш., Донишгохи давлатии Хоруг ба номи М. Назаршоев

Яке аз бузургтарин дастовардх,ои миллати точик дар асри XX ин эълон гардидани Истиклоли давлатии Ч,умх,урии Точикистон буд, ки баъди х,азор сол боз давлатдории точиконро ба арсаи чах,онй овард. Бо ба даст овардани истиклол, миллати точик хдмчун сохдбдавлат, маърифатпарвар ва сулхдарвар анъанах,ои давлатдории Куруши Кабир ва шохдгарии Сомониёнро дар замони нав идома дода, низоми нави давлатдории точиконро таъсис намуд. Аммо шароити чах,они имруза шах,одат аз он медихдд, ки тахдидх,о барои ноором сохтани авзои кишварх,о хднуз х,ам арзи вучуд доранд ва х,ар як давлатро зарур аст, ки барои таъмини бехатарии худ, сиёсати геополитикиро низ ба назар гирад, то ки аз таъсири манфии сиёсатх,ои глобалй худро эмин нигох, дорад.

Тах,лилх,о нишон медихднд, ки дар замони муосир омилх,ои манфии геополитикй, ки метавонанд авзои давлатх,оро ноором созанд, дар ду шакли асосй амалй мешаванд: дар мавриди аввал ин таъсири манфии

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.