Научная статья на тему 'ПЕНИТЕНЦИАР ТИЗИМНИ ХАЛҚАРО ВА МИЛЛИЙ СТАНДАРТЛАР АСОСИДА МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ'

ПЕНИТЕНЦИАР ТИЗИМНИ ХАЛҚАРО ВА МИЛЛИЙ СТАНДАРТЛАР АСОСИДА МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
83
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жазони ижро етиш тизими / модернизация / ислоҳот / жазони ижро етиш / жазони ижро етиш қонунчилиги / халқаро нормалар / рецидивизм.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — A A. Шамансуров

Жазони ижро этиш самарадорлигини оширишга қаратилган амалиётдаги чет-эл ва миллий меёрий-ҳуқуқий хужжатларни инобатга олган ҳолда халқаро ва миллий стандартлар асосида жиноий-жазони ижро этиш тизимини модернизациялаш масалалари кўрилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПЕНИТЕНЦИАР ТИЗИМНИ ХАЛҚАРО ВА МИЛЛИЙ СТАНДАРТЛАР АСОСИДА МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ»

ПЕНИТЕНЦИАР ТИЗИМНИ ХАЛ^АРО ВА МИЛЛИЙ СТАНДАРТЛАР

АСОСИДА МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ

A.A. Шамансуров

ю.ф.н. доцент, Турон Фанлар Академияси академиги Чирчик Давлат педагогика университети доценти https://doi.org/10.5281/zenodo.7450669

Аннотация: Жазони ижро этиш самарадорлигини оширишга каратилган амалиётдаги чет-эл ва миллий меёрий-хукукий хужжатларни инобатга олган холда халкаро ва миллий стандартлар асосида жиноий-жазони ижро этиш тизимини модернизациялаш масалалари курилган.

Калит сузлар: жазони ижро етиш тизими, модернизация, ислохот, жазони ижро етиш, жазони ижро етиш конунчилиги, халкаро нормалар, рецидивизм.

Аннотация: В статье рассматриваются вопросы модернизации уголовно -исполнительной системы на основе международных и национальных стандартов, с учетом действующих за рубежом и в отечестве нормативно-правовых актов, ориентированных на повышение эффективности исполнения наказаний.

Ключевые слова: уголовно-исполнительная система, модернизация, реформирование, исполнение наказаний, уголовно-исполнительное законодательство, международные нормы, рецидивная преступность.

Abstract: There were discussed questions of modernization penal system based on international and national standards, taking into account the operating abroad and in the homeland of legal acts aimed at improving the efficiency of Corrections.

Key words: penal enforcement system, modernization, reform, execution of punishments, penal enforcement legislation, international norms, recidivism.

Узбекистонни янада ривожлантириш буйича харакатлар Стратегиясига мувофик мамлакат хаётидаги туб узгаришлар юридик фан учун янги, янада долзарб вазифалар ва талабларни куймокда. Бугунги кунда хукукшунос олимлардан мавжуд ижтимоий муносабатлар тизимини ривожлантиришнинг объектив конуниятларини янада чукуррок урганиш, мустакил Узбекистон давлатини янада ривожлантириш, жамият курилишини янгилашга каратилган таклифлар, илмий асосланган тавсиялар ишлаб чикиш талаб этилади.

Республикада пенитенциар тизимни модернизация килишга каратилган бир катор конунлар чикарилди. Бирок, улар жазо институтларининг иктисодий фаолиятининг узига хос хусусиятлари билан боглик масалаларга етарлича эътибор бермайдилар. Бошка турдаги давлат муассасаларидан фаркли уларок,

жaзони ижро этиш мyaссaсaдaридa мехтат фaолиятининг aсосий сyбъектлaри оддий инсонлaр эмaс, бaдки жиноий жaзолaрни yTaëTrffi мaхкyмлapдиp. Шу мyносaбaт билaн, биз хисобга жaзони ижро этиш мyaссaсaлaри (ЖИЭМ) иктисодий фaолиятининг yзигa хос хyсyсиятлaрини олaди мaхсyс конун œpax, дaвлaт билaн yлapнинг мyносaбaтлapи, мaхкyмлap ишини тaшкил тapтибгa солувчи, фойдa тaксимлaш, дapомaд, ижтимоий-иктисодий тapкибидa ЖИЭМ УРнини aниклaш, ходимлapнинг фaолияти Ba ижтимоий химояси тyFpисидaги ноpмaдapни уз ичигa олгaн.

Жaзони ижро этиш колониялapи, тaълим колониялapи, кaмокхонaдap yзapо боFлик Ba yзapо тaъсиp килувчи жaзони ижро этиш тизимини (ЖИЭТ) тaшкил этaди, бу мaълyм хукукий мaкомгa эгa бyлгaн дaвлaт-хyкyкий инститyтлapининг Ba конунчилик Ba идоpaвий коидaлap билaн белгилaнгaн тaшкилий Ba бош^рув тyзилмaдapининг мypaккaб мaжмyaсидиp.

Биpинчидaн, жиноий Одил сyдловни ислох килиш шapоитидa жaзони ижро этyвчи мyaссaсaдap Ba оpгaнлap тизимини тaкомиллaштиpиш зapyp. Шу билaн биpгa, жaзо мyaссaсaдapи ичидa шaффофликни кенгaйтиpиш уринли кypинaди. Амaлдa жaзонинг мaзмyнидa, жaзо мyaссaсaдapидa уни ижро этиш тapтиби Ba шapтлapидa хеч кaндaй сир йук, фyкapолapдaн яшириш кеpaк бyлгaн хеч нapсa йук. Ba буни aмaдгa ошириш дapгyмон: жaзони yтaгaн шaхслap жaзони ижро этиш мyaссaсaдapини тapк этиб, бошидaн кечиpгaнлapи хaкидa гaпиpишaди, бaъзaн эсa буни бyзилгaн шaкддa килишaди. Одaмлap жaзолapни ижро этиш тизими тyFpисидa тyFpи тaсaввypгa эгa бyлишлapи учун yлapни жaзолapни ижро этиш тyFpисидaги конyнлap Ba коидaдapнинг мaзмyни Ba жaзони ижро этиш тизимидaги ишлapнинг холaти билaн тaништиpиш œpax.

Иккинчидaн, жaзолapни ижро этyвчи мyaссaсaлap Ba оpгaнлapнинг фaолияти, yлapдaги тapтиб Ba шapтлap хaдкapо стaндapтлapгa мос келиши керж, yндa умумий кaмеpaлap мaвжyд бyлгaн жойдa yлapгa жойлaштиpилгaн мaхбyслap биpгaдикдa яшaшгa кодир экaнлигигa ишонч хосил килиш учун эхтиёткорлик билaн тaнлaниши кеpaк бyндaй шapоитдa. Kечaси мyaссaсaнинг тaбиaтигa мос келaдигaн доимий нaзоpaтни aмaдгa ошириш ^pax. Мaхбyслap фойдaдaнaдигaн бapчa хонaдap, aйниксa ётокхонaдap стaндapт тaдaблapгa жaвоб бериши кеpaк Ba гигиенa шapоитлapигa, aйниксa ушбу хонaдapнинг кубик хaжмигa, yлapнинг минимaд мaйдонигa, ёpитишгa, иситишгa Ba шaмоллaтишгa тегишли эътибор берилиши œpax. Мaхбyслap яшaйдигaн Ba ишлaйдигaн хонaлapдa деpaзaдap етapли дapaжaдa булиши repax, шyндa мaхбyслap тозa хaвогa киришни тaъминлaш учун кундузи yкишлapи Ba ишлaшлapи мумкин. Сунъий ёритиш етapли булиши кеpaк, шyндa мaхбyслap куриш кобилиятигa хaвф тyFдиpмaсдaн yкишлapи ёки ишлaшлapи мумкин. Сaнитapия иншоотлapи хap бир мaхбyс поклик Ba одоб^хлок шapоитидa

узининг табиий эхтиёжларини кондира олишини таъминлаш учун етарли булиши керак. Махбуслар мунтазам фойдаланадиган муассасанинг барча кисмлари хар доим тугри тартибда ва энг катъий тозаликда сакланиши керак. Халкаро коидалар, шунингдек, жазони ижро этиш муассасаси рахбариятига одатдаги соатларда хар бир махбусни соглиги ва кучини саклаб колиш учун етарлича туйимли, керакли сифатли, яхши пиширилган ва хизмат курсатадиган озик-овкат билан таъминлашни тавсия килади. Вояга етмаганлар ва тегишли ёшдаги бошка махбуслар жисмоний тарбия ва машклар пайтида уйнаш имконияти билан таъминланиши керак. Бунинг учун сиз керакли сайтлар, урнатиш ва жихозларга эга булишингиз керак. Халкаро нормаларда жазони ижро этувчи муассасалар ва органларда мутахассис хизматига мухтож булган касал махбусларни махсус муассасаларга ёки фукаролик касалхоналарига утказиш кераклигига алохида эътибор каратилади. Кдмокхона касалхоналарида беморларга тугри тиббий ёрдам курсатиш ва уларни даволаш учун зарур булган асбоб-ускуналар, жихозлар ва дори-дармонлар, шунингдек, етарли малакали ходимлар булиши керак. Аёллар муассасаларида хомиладор аёллар ва тугрукдаги аёлларни парвариш килиш учун махсус жихозлар булиши керак. Агар камокка олинган оналарга чакалокларни узлари билан бирга саклашга рухсат берилса, малакали кадрлар билан болалар богчаларини ташкил этиш керак, бу ерда болалар онанинг гамхурлигидан бахраманд булмаган даврларда жойлаштирилиши керак.

Х,ар бир махбус уни кабул килишда тиббий курикдан утказилиши керак, сунгра керак булганда унинг жисмоний ёки рухий касал эканлигини аниклаш учун; баъзи юкумли ёки бошка юкумли касалликларга дучор булиши мумкин булган махбусларни изоляция килиш; уларни тузатишга тускинлик килиши мумкин булган жисмоний ёки аклий нуксонларни аникланг ва нима эканлигини аникланг уларнинг жисмоний ишлаш кобилияти. Шифокор мунтазам равишда муассаса рахбариятига куйидагиларни текшириши ва хисобот бериши шарт: пишириш микдори ва сифати ва озик-овкат махсулотларини таркатиш; муассасанинг ва ундаги шахсларнинг гигиенаси ва тозалиги; муассасада санитария, иситиш, ёритиш ва шамоллатиш; махбусларнинг кийимлари ва ухлаш учун аксессуарларининг яроклилиги ва тозалиги; ушбу иш ихтисослашган ходимларга берилмаган холларда жисмоний тарбия ва спорт билан боглик коидаларга риоя килиш.

Жазо тизимини халкаро стандартлар асосида модернизация килиш, шубхасиз, кушимча инвестициялар, муассасалар кадрларини конун устуворлиги ва махкумларнинг хукукларига катъий риоя килиш рухида кайта тайёрлашни талаб килади.

ЖИЭМ фаолияти жиноятчиликка карши курашнинг устувор воситалари

тоифасига киради, чунки бу фаолият рецидивизм билан бевосита боглик булиб, бу мамлакатдаги умумий жиноятчилик холатига сезиларли таъсир килади.

Жазони ижро этиш муассасаларида жазони утаётган шахслар уртасида рецидивизм холатининг тахлили шуни курсатадики, озодликдан махрум килиш жойларида рецидивизм даражаси юкори, колонияларда кайта-кайта судланган эркаклар ва аёлларнинг катта кисми жазони ижро этиш ва озод килишга тайёргарлик куришда хисобга олиниши керак булган муайян шароитларни яратади. Рецидивизмнинг мавжудлиги аввалги жазонинг самарасизлигини, жазоларни ижро этиш муассасаларида тузатиш таъсирининг камчиликларини, жазодан озод килинганидан кейин шахсларнинг ижтимоий мослашуви ва ички ишлар органларининг ушбу йуналишдаги фаолиятини такомиллаштириш чораларини куриш зарурлигини таъкидлайди. Бирок, жазони ижро этиш муассасасида хизмат канчалик кийин ва хавфли булмасин, ходимлардан хеч кандай шартларсиз, конун устуворлигига риоя килишни, махкумларга нисбатан инсоний муносабатни, безорилик, касддан камситишни истисно килишни талаб килиш керак. ^адр-киммат, жисмоний зуравонлик, узбошимчалик, ифодаланган махкумларнинг хукукларидан ноконуний махрум килишда хам, уларга исталмаган ёки нолойик имтиёзлар беришда хам. Ташкилий чора-тадбирлар хам зарур: махкумларнинг жиноий гурухларини парчалашга каратилган барча рухсат этилган харакатлардан фойдаланиш, махбусларнинг доимий, кечаю кундуз назоратини урнатиш, улар каерда булмасин, таъкиб ва репрессияларда айбдор шахсларни аниклаш. Бунда куплаб Гарбий Штатларда булгани каби жазони утаётган шахсларни вактинча изоляция килиш оркали катта ёрдам курсатилиши мумкин. Буни дархол амалга ошириш мумкин емаслиги сабабли, хавфсизлик ва назорат хизматини, хусусан, техник воситалардан фойдаланган холда ташкил килиш керак, шунда маъмурият хар доим муассасанинг исталган нуктасидаги вазиятдан хабардор булиши мумкин ушбу вазиятга эгалик килинг ва уз вактида чоралар куринг. Маълумки, жазони ижро этувчи муассасалар ва органларда озодликдан махрум килиш шаклидаги жазони ижро этишнинг маъноси нафакат мажбурлаш ва изоляцияда, балки махкумларни тузатишда хам мумкин, бу факат жиноий мухитдан изоляция шароитида мумкин. Аммо, халкаро экспертларнинг фикрига кура, колония бундай миссияни бажара олмайди. Аксинча, куп сонли махкумларни бир жойга жамлаш оркали бу факат жиноий тажрибани "узаро бойитиш" ва жиноий профессионалликни яхшилашга ёрдам беради.

Жазо тизимини ислох килиш даврида Гарб давлатлари моделининг жазо колонияларидан камокхоналарга утишга эътиборни каратиш зарурати бир катор омилларга боглик:

- махкумларни 50-100 ёки ундан ортик кишилик ётокхоналарда икки

каватли ёток билан жойлаштириш уларнинг хавфсизлигини, шунингдек ахлок тузатиш муассасалари ходимларини таъминламайди. Жазоларни ижро этишнинг бундай тизими махкумларнинг салбий кисмининг ноконуний хатти-харакатлари учун кулай шароит яратади. Махаллий зоналарнинг жорий этилиши махкумлар ва колония ходимларини жазони утаётган жиноий гурухларнинг жиноий тажовузларидан хукукий химоя килиш, назоратни заифлаштириш ва хукукбузарликларнинг олдини олиш кобилиятини хал килмади;

- ахлок тузатиш колонияси ётокхонасида яшовчи махкумларнинг куплиги, улар ичида нисбатан эркин харакатланиши махкумларнинг хулк-атворининг уз лагер конунларини урнатадиган ва махкумларнинг купчилигининг "угрилар" кланларига буйсунадиган турли хил салбий гурухларнинг пайдо булишига олиб

M il

келди зуравонлик, репрессиялар "диссидентлар" га карши;

- изоляция килинган худудларга эга булган катта сигимли тузатиш колонияларида махкумларни доимий назорат килиш деярли мумкин эмас, айникса тунда;

- махкумнинг "рад этиш" узбошимчаликларидан хукукий ва жисмоний ишончсизлиги унга рухий ва психологик хаддан ташкари зурикиш, репрессиялардан куркиш туфайли салбий стресс холатини келтириб чикаради, ундан ётокхонада узини химоя килиш мумкин эмас. Баъзи холларда бу нафакат махкумларнинг, балки ходимларнинг хам жиддий касалликларига олиб келади.

Шундай килиб, пенитенциар тизимларнинг ривожланиш тарихи ва жазоларни ижро этишнинг хорижий амалиётининг киёсий тахлили "камок жазосига хукм килинганларга нисбатан жиноий жазони ижро этишнинг энг маданиятли институти, халкаро стандарт минимал коидаларига жавоб беради махбусларни даволаш, бу камокхона." Бинобарин, озодликдан махрум килиш жойларида сакланаётган шахсларни иктисодий, тиббий таъминлаш, шунингдек, уларни озик-овкат, кийим-кечак, инвентар ва коммунал хизматлар билан таъминлаш, албатта, халкаро стандартларга мувофик мухокама килиниши ва хал килиниши керак булган муаммолар хисобланади. Шу билан бирга, мавжуд химоя ва назорат воситаларидан, шунингдек, интеграциялашган хавфсизлик тизимларидан максимал даражада фойдаланиш ва инновацион технологияларни жорий этиш буйича ишларни давом эттириш зарур. Колониялардан замонавийлаштирилган камокхоналарга утиш объектив равишда махкумларни ушлаб туриш шароитида сезиларли узгаришларни англатади, шунинг учун хавфсизлик ва назоратнинг сифат жихатидан янги даражаси талаб килинади, шу жумладан биноларни масофадан блокировка килиш, камокхона биноларида ходисаларни хужжатлаштирувчи техник видеофилмларни жорий этиш, куч ва кучлардан фойдаланиш тактикасини такомиллаштириш. жиноятлар,

фавкулодда вазиятларни бостириш, ходимларнинг иш юкини оптималлаштириш воситалари. Жазони утаётган махкумларнинг жиноий мухитини олдини олиш, уларга хавфли жиноятчиларнинг зарарли таъсирини олдини олиш учун янада интенсив чоралар куриш зарур. Маълумки, муассасага келганида махкумлар салбий йуналишдаги махкумлар гурухлари томонидан урганилади, тахдид, алдаш, молиявий ютуклар ва хоказолар оркали психологик даволанади. Шундай килиб, янги келган махкумлар ушбу гурухлар сафига "жалб килинмокда", уларга жиноий дунё ахлокини сингдирмокда. Бу вазиятдан чикиш йули бор-жиноий мухит рахбарларини муайян булимларда изоляция килиш, шунингдек, жазони уташ учун ижобий ниятли махкумларни хужайра типидаги биноларга утказиш. Бу янада ихчам мураккаб тузилма: битта бинода махкумларни якка саклаш, иш, дам олиш, маданий ва кунгилочар тадбирларни ташкил килиш учун хоналар, режимни бузувчиларни жойлаштириш учун камералар, хизмат курсатиш бинолари, камокхона маъмурияти, назорат пункти, кариндошлари билан ташриф буюрадиган хоналар. Бир бинода янада ишончли ва арзонрок хавфсизлик объектлари яратилмокда, махкумларни назорат килишни ташкил этиш, улар томонидан хукукбузарликларнинг олдини олиш, шунингдек, сув таъминоти, иситиш, канализацияни амалга ошириш учун яхши шароитлар яратилмокда.

Узбекистон Республикаси жазони ижро этиш тизимини ислох килиш халкаро пактнинг махкумларга нисбатан муомала килишнинг минимал Стандарт коидаларида тавсия этилган жазони ижро этишнинг асосий тамойилларини хисобга олган холда амалга оширилиши мухим куринади.

1. Махкумларнинг турли тоифалари жинси, ёши, судланганлиги, жиноят кодексининг моддалари ва талаблар мазмунига караб турли муассасаларда ёки муассасаларнинг бир кисмида сакланиши керак (8-модда).

2. Х,ар бир махбус тунда камерага ёки хонага бирма-бир жойлаштирилиши керак. Махбусларни камерада ёки хонада иккитадан жойлаштириш исталмаган, хатто махсус сабабларга кура, масалан, вактинча хаддан ташкари одам (1-модданинг 9-кисми).

3. Ётокхоналарда биргаликда жойлаштирилган такдирда, махбуслар ушбу шароитда бир-бирига якинлашиш учун ехтиёткорлик билан танланиши керак. Кеча давомида назорат муассасанинг хусусиятига мувофик амалга оширилиши керак (2-модданинг 9-кисми).

4. Махбуслар учун мулжалланган барча хоналар, айникса ухлаш хоналари тиббиёт ва шахсий гигиенанинг барча талабларига жавоб бериши керак (10-16-моддалар).

5. Х,ар бир махбус иклимга мос кийим билан таъминланиши ва соглигини саклаб колиш учун етарли булиши керак, бу хеч кандай тарзда шармандали ёки

кадр-кимматини камситмаслиги керак (17-19).

6. Х,ар бир махбус маъмурият томонидан белгиланган вактда соглиги ва кучини саклаб колиш учун етарли булган, сифатли ва яхши тайёрланган озик-овкат билан таъминланиши керак (20-модда).

7. Х,ар бир хибсхонада тиббий хизмат психиатрия билан таниш булган, психиатрик ташхис куйиш ва рухий бузуклик холатида булган махбусларни даволашга кодир булган камида битта тиббий ходимга эга булиши керак (22-26-моддалар).

8. Х,еч бир махбус хибсга олинган жой маъмурияти томонидан интизомни саклайдиган шахс сифатида фойдаланилмаслиги керак (1-модданинг 28-банди).

9. Жазони утаётган барча махбуслар шифокор томонидан белгиланадиган жисмоний ва рухий холатига мувофик ишга жалб килиниши керак (2-модданинг 71-банди). Махкумларнинг манфаатлари ва уларнинг касбий тайёргарлиги камокда саклаш жойидаги ишлаб чикариш фаолиятидан моддий фойда олиш максадига буйсунмаслиги керак (2-модданинг 72-банди).

10. Учун барча махбусларнинг маънавий ва жисмоний кучларини тиклаш учун таълим, диний амалиёт, дам олиш, кунгил очиш, маданий тадбирлар, спорт тадбирларини давом эттиришлари учун шароитлар яратилиши керак (21,77,78-модда).

11. Ёпик муассасаларда махбуслар сони улар билан ишлашнинг индивидуал шакллари имконсиз булиб коладиган даражадан ошмаслиги ва бундай муассасаларда уларнинг сони беш юздан ошмаслиги максадга мувофикдир (3-модданинг 63-банди). Х,ар бир махкум учун муассаса рахбари имкон кадар тезрок у билан индивидуал ишлаш учун тулик тавсифга эга булиши керак (1-модданинг 2, 3-бандлари 66-модда).

12. Махбуслар билан алока килишда уларнинг жамиятдан ажралиб туришини эмас, балки унинг аъзоси булишда давом этишларини таъкидлаш керак. ^ар бир муассасада махбуснинг оиласи ва тегишли жамоат ташкилотлари билан муносабатларини саклаш ва яхшилаш учун масъул социологлар булиши керак (61-модда).

13. Камокхона маъмурияти фукаролик макомига эга булган профессионал камокхона ходимлари сифатида доимий иш жойини кабул килиши керак. Иш шароитлари ва махсус нафакалар ишнинг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда фойдали булиши керак (46-53-моддалар).

14. Жамиятнинг мажбуриятлари махбус озод килинган пайтда тугамайди. Озод килинган махбусга унга нисбатан хурофотларни бартараф этиш ва унинг ижтимоий реабилитацияси нуктаи назаридан ёрдам беришга кодир давлат ёки хусусий ташкилотлар булиши керак (64-модда).

Юкорида айтилганларга асосланиб, шунингдек, хорижий тажриба ва

"ТаЩт уа tadqiqotlar" ¡1т1у-и$!иЫу ]игпаП №14

олимлар ва амалиётчиларнинг турли нуктаи назарларини тахлил килиш натижасида жазони ижро этишда жазода асосий нарса эканлигига асосланиш керак озодликдан махрум килиш шакли жазонинг белгиланиши булмаслиги керак. Моддий ва маиший характердаги маълум микдордаги конуний чекловлар ёки ташки дунё (кариндошлар) билан алокаларни саклаб колиш, лекин фактнинг узи: озодликдан махрум килиш - мажбурий камок ва камокхонада камок жазосини уташ.

Жазони ижро этиш тугрисидаги конунчиликни ва умуман жазони ижро этиш тизимини ислох килишнинг куйидаги асосий йуналишларини ажратиб курсатиш мумкин:

- жазони ижро этиш тугрисидаги конунчиликни ва тегишли буйсунувчи коидаларни тубдан ислох килиш;

- республикада жиноят хукуки учун кадрларни тайёрлаш, кайта тайёрлаш, малакасини ошириш буйича университетлар ва жазони ижро этиш хукуки булимларини жазони ижро этиш муаммолари буйича укитиш ва тадкикотлар утказиш учун ташкил этиш;

- жазони ижро этувчи муассасалар ва органларни марказсизлаштириш: тизимни Марказий, минтакавий ва келажакда куйи тизимларга ажратиш, махаллий буйсуниш даражаси истисно килинмайди;

-бюджетнинг етарли даражада узгариши ва айникса ЖИЭТ, унинг куйи тизимлари ва таркибий булинмаларини бюджетдан ташкари молиялаштириш;

- махкумлар мехнатини тижоратлаштириш муносабати билан зарур булган жазо муассасаларининг иктисодий ва молиявий мустакиллиги;

- махкумлар мехнатидан фойдаланадиган корхоналар, муассасалар ва ташкилотларни таъминлаш ёки давлат томонидан молиявий куллаб-кувватланадиган корхоналарда буюртмаларни солик имтиёзлари шаклида бериш.

- ЖИЭМни давлат бюджетига барча турдаги соликлар ва йигимларни тулашдан озод килиш;

- ЖИЭТнинг шаффофлиги ва эхтимол очиклигини таъминлаш;

- жазоларни ижро этиш сохасида самарали жамоатчилик назоратини шакллантириш;

- жазони ижро этувчи муассасалар ва органлар фаолиятида жамоатчилик иштирокини ошириш;

- прогрессив тизим деб аталадиган рагбатлантирувчи имкониятлардан фойдаланган холда жазони уташ шартларини инсонпарварлаштириш, шу жумладан еркинликдаги хаётга имкон кадар якин махкумларнинг мухим гурухларини яратиш;

- колонияларни минтакавий ва эхтимол махаллий буйсуниш билан ёпик,

ярим ёпик ва очик кисмларга ажратиш йуналиши буйича жазо муассасалари тизимини ривожлантириш ва реконструкция килиш;

- махаллий хокимият органлари ва ахолининг хал килувчи иштирокида жазони утаётган шахсларни синов ва ижтимоий мослашув тузилмаларининг янги сифат даражасида кайта яратиш;

- эксперимент сифатида хусусий ЖИЭМ яратиш (Акш, Англия, МДХ, мамлакатлари мисолида), хозирги ЖИЭМга алтернатива сифатида;

- конунчиликни такомиллаштириш ва озодликдан махрум этишга мукобил санкцияларни куллашни тезлаштириш; жазоларни ижро этиш ва махкумларнинг хукукларини таъминлаш муаммолари буйича халкаро хамкорликка кенг ва асосли кушилиш, зарур давлат ва нодавлат тузилмаларини яратиш.

Юкоридагиларни амалга ошириш, пенитенциар тизимни модернизациялаш ва ислох килиш учун, конунчиликни таъминлашини муваффакиятли амалга оширишга имкон беради.

Адабиётлар:

1. Постановление Президента РУз от 11.08.2017 г. «О мерах по коренному совершенствованию деятельности ОВД в сфере исполнения наказаний, связанных с лишением свободы».

2. ■ Ю.А. Кашуба, В.И. Хижняк Реализация международных стандартов обращения с осужденными в уголовно-исполнительной политике. - Рязань. 2005. - С. 100.

3. Рахманкулов Х.А. Правовая наука независимого Узбекистана: становление и перспективы развития// Демократизация и права человека.-Ташкент,2011.-№4.-С.98.

4. Г.Абдумажидов, А.Шамансуров. Права осужденных: международные и национальные стандарты// Демократизация и права человека.- Т.:2011.-№3- С. 125-127

5. Шамансуров А.А. Научно-концептуальные основы совершенствования уголовно-исполнительной системы Республики Узбекистан. - Ташкент. Институт философии и права. 2012. - С. 29.

6. Шамансуров А.А. Пенитенциарные системы., LAPLAMBERT Academic Publishing, Deutschland, 2016.- 162 с.

7. Шамансуров А.А. Пенитенциар тизимни модернизациялаш. -Т.: Хукукий муаммоларни урганиш Маркази. 2021. - 192б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.