Научная статья на тему 'ПЕДАГОГЛАРНИ ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДАГИ МУАММОЛАРИ'

ПЕДАГОГЛАРНИ ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДАГИ МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
139
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
инновацион таълим / инновацион муҳит / инновацион фаолият / модератор / тьютор / фасилитатор. / innovative education / innovative environment / innovative activity / moderator / tutor / facilitator.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Наргиза Гайбуллаевна Дилова

Мақолада педагогларни инновацион фаолиятга тайёрлашнинг таълим изимидаги муаммолари ҳақида сўз боради. Таълимдаги инновацион жараёнларнинг тадқиқ этишда инновациялар ва ўқитувчининг ижодий фаолиятига тегишли назарий-методологик характердаги бир қатор муаммолар илгари ҳал қилиш мазмуни ёритилган. Бир қанча педагог олимларнинг ўз тадқиқотларида ўқитувчи (педагог)ларни инновацион фаолиятга тайёрлашнинг маълум аспектлари кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROBLEMS OF PREPARATION OF TEACHERS FOR INNOVATIVE ACTIVITIES IN THE EDUCATION SYSTEM

The article discusses the problems of preparing teachers for innovative activities in the educational process. In the study of innovative processes in education, the content of innovations and the solution of a number of theoretical and methodological problems related to the creative activity of the teacher. A number of pedagogical scientists in their research have identified certain aspects of preparing teachers (pedagogues) for innovative activities.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГЛАРНИ ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДАГИ МУАММОЛАРИ»

ПЕДАГОГЛАРНИ ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШНИНГ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДАГИ МУАММОЛАРИ

Наргиза Гайбуллаевна Дилова

Бухоро давлат университети Бошлангич таълим назирияси кафедраси доценти Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Nargiza.dilova@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Маколада педагогларни инновацион фаолиятга тайёрлашнинг таълим изимидаги муаммолари хдкида суз боради. Таълимдаги инновацион жараёнларнинг тадкик этишда инновациялар ва укитувчининг ижодий фаолиятига тегишли назарий-методологик характердаги бир катор муаммолар илгари хал килиш мазмуни ёритилган. Бир канча педагог олимларнинг уз тадкикотларида укитувчи (педагог)ларни инновацион фаолиятга тайёрлашнинг маълум аспектлари курсатилган.

Калит сузлар: инновацион таълим, инновацион мухдт, инновацион фаолият, модератор , тьютор , фасилитатор.

PROBLEMS OF PREPARATION OF TEACHERS FOR INNOVATIVE ACTIVITIES IN THE EDUCATION SYSTEM

ABSTRACT

The article discusses the problems of preparing teachers for innovative activities in the educational process. In the study of innovative processes in education, the content of innovations and the solution of a number of theoretical and methodological problems related to the creative activity of the teacher. A number of pedagogical scientists in their research have identified certain aspects of preparing teachers (pedagogues) for innovative activities.

Keywords: innovative education, innovative environment, innovative activity, moderator, tutor, facilitator.

КИРИШ

Таълимда руй бераётган ислохртлар чукур узгаришлар таълим тизимининг демократиялашуви ва инсонпарварлашуви таълимни бошкариш тизимининг янгиланиши таълим сифатига булган объектив талаби педагогларни инновацион фаолиятга тайёрлаш зарурлигини курсатмокда. Шунингдек шахснинг педагогик фаолиятга йуналганлиги тугрисида катор олимлар уз фикрларини билдиришган, жумладан, "Шахснинг педагогик касбга кизикиши ва фаолиятнинг ушбу тури

билан шугулланишга булган иштиёки", "Болаларга булган муносабат, педагогик мехнатга иштиёк, педагогик кузатувчанлик кобилияти" Демак, шахснинг педагогик фаолиятга йуналганлиги унинг дунёкараши, педагогик касбига кизикиши, у билан шугулланишга булган лаёкати билан белгиланади.

Хрзирги вактда таълимдаги инновацион харакатларнинг хусусиятини урганмаган, таълим сохасидаги инновацион фаолиятнинг мохиятини тушунмайдиган, инновацион таълим технологияларини кенг эгалламаган укитувчини замонавий педагог, етук мутахассис деб хисоблаб булмайди.

АСОСИЙ ЦИСМ

Педагог-укитувчи инновацион фаолиятининг ривожланиши - бу таълимдаги стратегик йуналишлардан биридир. Таълимдаги инновацион жараёнларнинг тадкик этишда инновациялар ва укитувчининг ижодий фаолиятига тегишли (янгиликни бахолаш меъзонлари, анъаналар ва инновациялар, иновацион цикл хусусиятлари, укитувчининг инновацияларга булган муносабати ва хк.) назарий-методологик характердаги бир катор муаммолар илгари сурилмокда. Купинча олимлар уз тадкикотларида укитувчи (педагог)ларни инновацион фаолиятга тайёрлашнинг маълум бир аспекти билан шугуланганлар:

Масалан:

- Таълим сохасидаги янгиликларни татбик этиш муаммолари;

- укитувчи (педагог)нинг инновацион фаолиятидаги тадкикот компонентларининг урни;

- укитувчининг инновацион фаолиятидаги ижтимоий-маданий муаммоларни, оммавий ва шахсий маданиятнинг бир-бирига утишини, индивидуал ва жамоа уйгунлигини ёритиб бериши;

- укитувчининг киритилган янгиликларга булган муносабатларининг асосий мотивларини, укув жараёнида педагогнинг янги технологияларни фойдаланиш тайёргарлиги ва мотивацион муаммолар;

- укитувчининг инновацион фаолияти ва рефлексия уртасидаги узаро алокалари;

- таълим тизимига педагогик инновацияларни тадбик этишнинг психологик муаммолари;

- педагогик инновацияларнинг мохияти, таркиби ва бахолаш мезонларининг назарий-методологик асослари.

Укитувчи - масофавий таълимни ташкил этишда фойдаланиладиган укув-методик кулланмаларнинг муаллифи

Модератор - масофавий таълим негизида ташкил этилаётган семинар, тренинг, давра сухбати ва форумларга бошчилик килувчи (бошкарувчи) педагог.

Тьютор (лот. "tutorem") - укув курслари учун интерфаол методларни танловчи, маърузачи билан талаба уртасида таълимий алокани урнатувчи педагог (устоз, мураббий).

Эдвайзер (фр. "avisen" - "уйламок", "advisor" - "уйловчи") битирув малакавий иши, курс лойихаларининг таълим олувчилар томонидан индивидуал, мустакил бажарилиши вактида методик ёрдам берадиган маслахатчи.

Фасилитатор (лот. "facilis", ингл. "facilitator" - енгил, кулай) - масофавий таълим хизматидан фойдаланаётган гурухларнинг фаолиятини муаммонинг ечимини топишга йуналтирувчи, гурухларда юзага келадиган мулокотни ривожлантирувчи, шунингдек, гурухлар фаолиятини холис, самарали бахоловчи педагог.

Инвигилатор - масофавий таълим асосида ташкил этиладиган укитиш натижаларини назорат килувчи мутахассис-педагог. Масофавий таълим тизимида продуктив, репродуктив, муаммоли баён, эвристик ва илмий изланиш (тадкикот) методлари кулланилади.

Бугунги кунда blended learning таълими деганда кундузги анъанвий таълим ва масофавий таълимнинг элементларини комбинацияси хам тушунилмокда. Бу тизимда укитувчи таълим марказида колади ва интернет имкониятларидан кенг ва самарали фойдаланди. Айтиш жоизки, ахборот технологияларининг таълим тизимидаги ахамияти беъкиёс, тобора унинг янги куринишлари таклиф этилмокда [1-30].

Таълим тизимида педагогларнинг инновацион фаолиятини ташкил этиш юзасидан юкоридаги маълумотларга асосланган холда куйидагича хулосага келиш мумкин.

1. Таълим тизимидаги инновацион жараёнларни ташкил этишда гностик-динамик, индивидуал фаолиятли, куп субъектли (диалогик), инсонпарварлик ва индивидуал-ижодий ёндашувлар кузатилади.

2. Бугунги кунда инновацион характерга эга уйинли технологиялар, муаммоли таълим, лойихали таълим ва масофавий таълим шаклларидан фойдаланиб, талабанинг фикрлаш ва харакат стратегиясини инобатга олган холда унинг шахси, узига хос хусусиятлари, кобилиятини ривожлантиришда шахсга йуналтирилган таълим талабларининг бажарилиши таълим сифатини ошириш ва самарадорлигини яхшилашни кафолатлайди.

Инновацион таълим боскичлари

Инновацион мухит инсонларга жуда юкори талабларни куяди, улар ичида энг асосийлари куйидагилардан иборат:

- узлуксиз таълим тизимига тайёр булиш, уз устида тинимсиз ишлаш, мустакил таълим олиш билан шугулланиш, доимо янгиликка интилиш;

- тахлил килиш, танкидий фикрлаш хислатларини карор топтириш, жамоада ишлаш лаёкати борлигини курсатиш, ракобатбардошлик мухитида фаол булиш куникмасини намоён этиш, ишга ижодий ёндашиш;

- хорижий тилларни глобал микёсда кенг мулокот килиш учун пухта эгаллаш, жахон хамжамияти халкаро тил сифатида тан олган тилларда эркин сухбат куриш кобилиятига эга булиш.

Бугунги кунда таълим тизими хамда илм-фан, инсоният тараккиётининг асоси, инсон капитали ривожланишининг кафолати, хар кандай давлатнинг янги боскичга кутарилишини таъминловчи кучга айланди. Узбекистоннинг якин ун йиллардаги ривожи жамият аъзоларининг барчасини кенг маънода укимишли килиш, бу узгарувчан оламда хар бир инсонга уз салохиятини тулик намоён этиши учун имкон яратишга боглик. Бунга мамлакатда ишлаб чикилиши керак булган "Таълим концепцияси" асос булиши мумкин. Ушбу концепцияда ишлаб чикилган таълим тизимининг максади, вазифалари, принциплари хозирги даврдаги глобаллашув жараёнларининг, мамлакатни инновацион хамда информацион ривожланишининг талабларига мос булиши лозим.

Шунинг учун таълим тизими инновация узгартириш билан бевосита боглик. Бундай узгартиришлар таълим тизимининг:

максадига, мазмунига, метод, технологиясига, ташкил этиш шакли ва бошкарув тизимига;

педагогик фаолиятдаги узига хослик ва укув-билиш жараенини ташкил этишга;

таълим даражаларини назорат килиш ва бахолаш тизимига;

укув-методик таъминотига;

тарбиявий ишлар тизимига;

укув режа ва укув дастурларига;

укувчи ва укитувчи фаолиятига боглик;.

ХУЛОСА

Инновацион таълим тизими мамлакатда интеллектуал катламни яратишга, хар бир инсоннинг интеллектуал салохиятини юзага чикаришга хизмат килиши керак. Айни пайтда, бу таълим тизими барчага баробар очик хамда юкори сифат даражасида булиши лозим. Инновацион таълим нафакат инсонларнинг касбий усишини, ижтимоий макомини, балки улар хаётининг мазмунини хам белгилаб бериши керак. Бир суз билан айтганда, инновацион таълим инсонда мустакил хамда ижодий фикрлашни тарбиялаш билан бир каторда, у инсоннинг узини намоён этишига, тинмай илмга интилишига, янги-янги билимларни узлаштиришига, инновацион маданиятнинг шаклланишига хизмат киладиган тизим булиши лозим. Инновацион фаолият педагогнинг рухий, аклий, жисмоний кучини маълум максадга йуналтириш асосида назарий билим, амалий куникма ва малакаларни эгаллаш, амалий фаолиятни назарий билимлар билан тулдириб бориш, билиш, лойихалаш, коммуникатив нутк ва ташкилотчилик махоратини ривожлантиришни талаб этади.

REFERENCES

1. Дилова Н.Г. (2018). Важность совместного обучения в повышении эффективности начального образования. International scientific review of the problems and prospects of modern science and education. С. 90-91.

2. Дилова Н.Г. (2012). Возможности организации учебного процесса на основе педагогического сотрудничества. Молодой ученый. T. 46, № 11, С. 409-411.

3. Дилова Н.Г. (2013). Требования к учителю по организации сотрудничества учащихся начальных классов в учебном процессе. Актуальные проблемы современной науки. № 4 (72). С. 55-57.

4. Dilova N.G., Saidova M.J. (2020). Formative assessment of students' knowledge as an innovative approach to education. The American Journal of Social Science and Education Innovations. 2:12, P. 190-196.

5. Dilova N.G., Saidova M.J. (2021). Innovative approach to education is a factor for developing new knowledge, competence and personal qualities. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). 1:10, P. 148-153.

6. Дилова Н.Г. (2021). Вспользование интерактивных методов в школьном обучении. Вестник интегративной психологии. № 21, С. 51-54.

7. Dilova N.G. (2021). Formative assessment of students'knowledge-as a means of improving the quality of education. Scientific reports of Bukhara State University. 3:5, pp. 144-155.

8. Дилова Н.Г. (2019). Влияние технологии сотрудничества на успеваемость учащихся начальных классов. International scientific review of the problems and prospects of modern science and education. С. 63-64.

9. Дилова H.F. (2018). Буюк аждодларимизнинг таълимотларида мужассамлашган укдтувчи билан укувчилар хамкорлигининг педагогик хусусиятлари. Замонавий таълим. №3, 63-68 б.

10. Dilova N.G. (2017). Opportunities of Pupils' Complex Development on the Bases of Modernization the Content of Primary Education. Eastern European Scientific Journal. No. 1, pp. 1-4.

11. Dilova N.G. (2017). Activity Areas of Primary School Teachers. Eastern European Scientific Journal. No. 6, pp. 1-6.

12. Дилова H.F. (2017). Укувчи шахсини ривожлантиришда хамкорлик педагогикасининг урни. Замонавий таълим. 1-сон.

13. Dilova N.G. (2015). Situation of cooperation and the problems solved in it.

Образование через всю жизнь: непрерывное образование в интересах устойчивого развития. 2: 13, pp. 102-103.

14. Дилова Н.Г. (2014). Значение процесса педагогического сотрудничества в формировании личности учащихся начальных классов. Сборники конференций НИЦ Социосфера. № 26, С. 190-193.

15. Dilova N.G. (2021). Sharq allomalarining ilmiy merosi - uchinchi renesans uchun katta imkoniyat. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 506-514 betlar.

16. Dilova N.G. (2021). Ajdodlarimiz merosi vositasida bo'lajak o'qituvchilarga ta'lim-tarbiya berishning ahamiyati. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 515-523 betlar.

17. Дилова Н.Г. (2021). Бошлангич таълимда укувчиларда шахслараро муносабатларга киришиш куникмаларини шакллантириш имкониятлар. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 524-533 бетлар.

18. Дилова Н.Г. (2021). Шахслараро муносабатларга асосланган таълим жараёнини моделлаштириш. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 534-546 бетлар.

19. Дилова Н.Г. (2021). Педагогик хдмкорлик жараёнининг мазмуни ва уни ташкил этиш тамойиллари. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 547-557 бетлар.

20. Dilova N.G. (2021). O'quvchilarning shaxsiy sifatlari - pedagogik hamkorlikning dastlabki tamoyili. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 558-566 betlar.

21. Dilova N.G. (2021). O'qituvchi-o'quvchi hamkorligini vujudga keltirishning pedagogik ahamiyati. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 567-576 betlar.

22. Dilova N.G. (2021). Ajdodlar merosida ta'limdagi o'zaro hamkorlik munosabatlari. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 577-585 betlar.

23. Расулова З. (2021). Замонавий ахборот-коммуникация технологиялари укув жараёнларини ривожлантиришнинг мухим омили сифатида. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 349-359 бетлар.

24. Расулова З.Д. (2021). Компьютер воситасида технология дарслари самарадорлигини ошириш. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 387-397 бетлар.

25. Rasulova Z.D. (2021). Texnologiya darslarini tashkil etishning didaktik tamoyillari. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 427-438 betlar.

26. Rasulova Z. (2021). Bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy kompetentligini rivojlantirishning pedagogik shart-sharoitlari. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 338-348 betlar.

27. Расулова З. (2021). Булажак технология фани укитувчисининг билим, куникмасини ривожлантиришда дастурий таълим воситаларининг урни. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 370-379 бетлар.

28. Расулова З.Д. (2021). Инновацион педагогик технологиялар асосида олий таълим муассасаси укув жараёнларини такомиллаштириш мазмуни. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 460-469 бетлар.

29. Расулова З. (2021). Педагогик дастурий воситалардан фойдаланиб булажак технология фани укитувчиларининг касбий махоратини ошириш йуллари. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 416-426 бетлар.

30. Расулова З.Д. (2021). Талабаларнинг креативлигини ривожлантиришда масофавий таълимнинг урни. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 439-448 бетлар.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.