Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЬЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ФИЗИКАДАН ЛАБОРАТОРИЯ ПРАКТИКУМЛАРИНИ ЎТКАЗИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСЛУБИЁТИ'

ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЬЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ФИЗИКАДАН ЛАБОРАТОРИЯ ПРАКТИКУМЛАРИНИ ЎТКАЗИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСЛУБИЁТИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

102
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЬЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ФИЗИКАДАН ЛАБОРАТОРИЯ ПРАКТИКУМЛАРИНИ ЎТКАЗИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСЛУБИЁТИ»

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЬЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ФИЗИКАДАН ЛАБОРАТОРИЯ ПРАКТИКУМЛАРИНИ УТКАЗИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСЛУБИЁТИ

Ахмедов А. А, Избасаров Б.Ф.

Навоий давлат педагогика институти, Навоий, Узбекистан аха1ахшеёоу 1961 @ешаИ .сот

Дунёнинг ривожланган мамлакатларида лаборатория машгулотларини физика укитишнинг узига хослигини эътиборга олган холда утказиш жараёнини такомиллаштириш оркали булажак физика укитувчиларининг экспериментал компетентлигини ривожлантиришга алохида ахамият берилмокда. Таълим сохасига инновацияларни татбик этиш, узлаштириш ва таркатиш асосида очик, мослашувчан, индивидуаллашган, замонавий таълим технологияларидан фойдаланишга алохида эътибор каратилмокда. Жумладан, мураккаб физик ходисалар, шунингдек, тажриба утказишда юз бераётган жараёнларнинг сабаблари, мазмун-мохиятини англаш, лаборатория машгулотларни олиб бориш шакл ва методларини такомиллаштиришга хизмат килмокда.

Жахон таълим тизимида физика укитишнинг ташкилий-методик асосларини тадкик этишда интегратив ёндашувли интерфаол методлар ва компьютернинг педагогик дастурий воситаларини жорий этишга каратилган илмий изланишлар олиб борилмокда. Тадкикот ишлари натижалари физика таълими жараёнига интерактив дастурий таълим воситалари асосида лаборатория машгулотларини утказишнинг такомиллашган методикасини татбик этиш билан булажак физика укитувчиларида экспериментлар мазмун-мохиятини таснифлашнинг инновацион методларини шакллантириш, амалий куникма ва малакаларни ривожлантириш, экспериментал компетентликни такомиллаштиришга йуналтирилган методик ишланмалар куламини ошириш долзарб ахамият касб этади. Лаборатория ишларини ташкил этиш ва утказишда булажак физика укитувчисининг экспериментал компетентлигини замонавий таълим технологиялари ва дастурий воситалар ёрдамида дидактик имкониятларини такомиллаштириш зарурати тадкикот мавзусининг долзарблигини белгилайди. [1,2,3]

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Педагогика олий таьлим муассасаларида умумий физика курсини урганиш мураккаб ва куп киррали жараён булиб маъруза, амалий машгулотлар ва лаборатория практикумидан ташкил топган. Бунда лаборатория ишлари укув жараёниниг мухим кисми булиб хисобланади. Умумий физика курсини урганишда физик конуниятларни мукаммал тушуниш учун эксприментал тадкикотларнинг урни мухим ахамиятга эга. Шунинг учун хам олий таълимда лаборатория машгулотлари турли даражадаги ишларни уз ичига олувчи, турли мураккабликдаги укув ва дидактик масалаларни ечишга хизмат килувчи куп даражали машгулот булиши лозим. Лаборатория машгулотларида талабаларнинг назарий, услубий билимлари ва амалий куникмалари интеграцияси амалга ошади. Бундай машгулотларда талабалар экспрементал тадкикот куникмаларини, улчов асбоблари билан ишлашни олинган натижаларни кайта ишлаш, олинган натижалар асосида хулоса чикариш, адабиётлар билан ишлаш куникмаларини эгаллайди. Умумий холда булажак физика укитувчисининг экспериментал компетентлиги такомиллаштирилади.

Физика фанини урганишда лаборатория машгулотларининг мухимлиги маълум булсада куп холларда укитувчилар бу машгулотларда бир катор муаммоларга дуч келади. Бундай муаммолар сирасига лаборатория машгулотларида талабалар пассивлиги, кизикиш йуклиги ва дарсларга катнашиш хохиши йуклиги, лаборатория дарсларига иккинчи даражали машгулот сифатида караши, натижаларини бир-биридан кучириб олиши, интернет оркали маьлумотларни бир-бирига ташлаб бериши, хисоботни топширишга эътиборсизлик, дарс жадвалини тузишда лаборатория машгулотларини кетма-кет 4-соат куйилмаслиги кабиларни киритиш мумкин.

Юкорида айтилганлардан келиб чикиб шуни айтиш мумкинки, педагогика олий таьлим мауссасаларида физикадан лаборатория машгулотларини утказиш методикасини кайта куриб чикиш, лаборатория машгулотлари эффективлигини оширишга хизмат килувчи, талабалар кизикишларини ортирувчи билиш фаолиятинини активлаштирувчи (фаоллаштирувчи) методикасини ишлаб чикиш давр талабига айланмокда.

Биз таклиф этаётган лаборатория практикумини утказиш методикаси талабалар билиш фаолиятини активлаштирган холда бутун семестир давомида адабиётлар билан ишлашга, мустакил таълимни амалга оширишга, талабалар

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

куникмасини оширишга олиб келади. Бу методикада лаборатория машгулотларини ташкил этиш куйидаги боскичларда олиб борилади:

1.Синов тестлари, 2. Лаборатория ишинин бажариш, 3. Лаборатория ишига хисобот тайёрлаш,4. Лаборатория ишини химоя килиш. .[4,5]

МашFулотнинг биринчи боскичида бошида синов тести утказилади ва бунга 5-15 минут вакт ажратилади. Бу тестнинг максади талабанинг лаборатория ишини бажаришга тайёргарлик даражасини аниклашдан иборат. Тест саволлари урганилаётган жараённи тулик камраб олувчи, лаборатория ишининг мазмунини ёритиб бериши мумкин. Синов тести огзаки ёки ёзма шаклларда утказиш мумкин. Синов тури укитувчи тамонидан белгиланади. Идеал холда тест синови компьютерда утказилгани максадга мувофик ва тест натижасини лаборатория ишини бажаришга рухсат сифатида караш мумкин.

МашFулотнинг иккинчи боскичида талабада лаборатория ишининг(йурикномаси) ишланмаси борлиги текширилади. Бу ишланмада лаборатория ишининг утказиш кетма-кетлиги,бажариладиган амаллар,улчаш натижалари,хатоликлар, жадваллари ва графиклари киритилган булади. Лаборатория ишланмаси билан талаба олдиндан огохлантириб,тайёргарлик курган булиши лозим мавжуд булмаган холда, талаба лаборатория машгулотига киритилмайди.

МашFулотнинг кейинги боскичда талабалар 3 ёки 6 тадан кичик гурухларга ажратилади. Гурухдаги талабалар сони 6 тадан куп булиши максадга мувофик эмас, чунки талабалар сонинг куплиги улардан кимдир буш колиши бошкаларга халакит бериши ва кучириш эхтимолияти ортишига замин яратади. Лаборатория ишини бажариш боскичи 30-40 минут давом этади. Лаборатория ишини расмийлаштириш экспериментал натижалар асосида хисоблашларни бажариш, жадвал ва графиклар тузиш, натижалар асосида хулосалар ёзишни уз ичига олади. Бу боскич учун дарсда 15 минутгача вакт ажратиш етарли деб хисоблаймиз.

Дарснинг якуний боскичи лаборатория ишини химоя килиш боскичидир. Бу боскич укитувчи тамонидан индивидуал сухбатлар таризида утказади ёки тест сифатида амалга ошириш мумкин.

Х,имоя якунида укитувчи ишни топширди ёки топширмади деган хулоса беради. Агар иш топширилмаса талаба кейинги дарсда топширишга харакат

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

килади ва бунда янги лаборатория ишига куйилмайди. Лаборатория ишини топширган талаба янги лаборатория иши учун топширик уйга вазифани олади. Таклиф этилаётган методикада ёндашув булажак укитувчиларнинг экспериментал компетентлигини такомиллаштиради ва таьлим сифатини оширади.

REFERENCES

1. А.А.Ахмедов, М.Джораев// "Физика фанидан лаборатория машгулотларини утказишнинг инновацион услубиёти" Вестник Каракалпакского Государственного Университета им.Бердаха 2018г.,№2(39)стр 50-51.

2. Джораев М. Ахмедов А. // Модернизация компетентности будущих учителей физики. М.// Физика в школе №7-2015г-с.20-23.

3. Ахмедов А, Джораев М, Камолов Р.// Модернизация лабораторных работ по физике в высших педагогических вузах. Монография докторской диссертации//-Saarbruckent: LambertAkademikPuЫisЫng-2015.-49с

4. Ахмедов А, Джораев М, Очилов Ш. //Развитие компетентности учителя физики и пути её усовершенствования Pedagogy&Psychology Theoryand Practice International scientific journal №6(8), 2016г. стр14-16.Volgograd.

5. А.А.Ахмедов.// Булгуси физика укитувчиларининг экспериментал компетентлигини шакиллантириш ва ривожлантириш (педагогика олий укув юртларида// Монография.Тошкент-2019йил. А.Навоий номли нашриёт.В.102

6. A.J. Seytov, A.R. Kutlimuradov, R.N. Turaev,N.K. Muradov,A.A. Kudaybergenov, Mathematical model of optimal control of the supply canal to the first pumping station of the cascade of the Karshi main canal. International Journal of

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Advanced Research in Science, Engineering and Technology Vol. 8, Issue 3 , March 2021. India. ISSN: 2350-0328. pp. 16790- 16797. (№5, web of science IF=6,646)

7. А. V. Kabulov, A. J. Seytov & A. A. Kudaybergenov. Mathematical models of the optimal distribution of water in the channels of irrigation systems. International Journal of Mechanical and Production Engineering Research and Development (IJMPERD) ISSN(P): 2249-6890; ISSN(E): 2249-8001 Vol. 10, Issue 3, Jun 2020, pp. 14193-14202 (№5 Scopus IF = 9.6246)

8. Sh. Kh. Rakhimov, A. J. Seytov, D. K. Jumamuratov & N. K. Rakhimova. Optimal control of water distribution in a typical element of a cascade of structures of a machine canal pump station, hydraulic structure and pump station. India. International Journal of Mechanical and Production Engineering Research and Development (IJMPERD) ISSN (P): 2249-6890; ISSN (E): 2249-8001 Vol. 10, Issue 3, Jun 2020, pp. 11103-11120. (№5 Scopus IF = 9.6246)

9. A Zh Seitov, BR Khanimkulov. Mathematical models and criteria for water distribution quality in large main irrigation canals. Academic research in educational sciences. Uzbekistan. Ares.uz. Vol. 1. №2, 2020. ISSN 2181-1385. Pp.405-415. (№5, web of science IF=5.723)

10. А. Ж. Сейтов, Б. Р. Ханимкулов, М. Гаипов, О. Хамидуллаева, Н. К. Мурадов. Численные алгоритмы решения задач оптимального управления объектами каршинского магистрального канала. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 3 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00519. pp. 1145-1153. (№5, web of science IF=5.723)

11. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 21811385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: (№5, web of science IF=5.723)

12. Seytov Aybek Jumayevich, Solaeva Mehribon Norimonovna, TadjibayevIkram Uralbaevich. The product of a function and its place in physics. Solid State Technology. Vol. 63 No. 4 (2020). (№5 scopus IF=0.3)

13. Aybek Jumabayevich Seytov, Mamatqobil Nurmamatovich Esonturdiyev, Obid Sherqul Ogli Qarshiboyev, Gulhayo Baxodirovna Quzmanova. academic research in

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

educational sciences volume 1 | ISSUE 3 | 2020 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.804. pp. 784- 788.

14. Ш. Х. Рахимов, А. Ж. Сейтов, М. Р. Шербаев, Д. Жумамурадов, Ф. Ж. Дусиёров. Структура базы данных и программные модули для моделирования управления водными ресурсами каскада насосных станций каршинского магистрального канала. Мелиорация 2019 3(89) стр. 85-91. (№5, web of science IF=0.144)

15. А.В.Кабулов, А.Ж.Сейтов, А.А.Кудайбергенов, Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. science and society Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes №2 2020. Pp.6-7.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.