Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИ БЎЙИЧА ЕТУК МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА'

ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИ БЎЙИЧА ЕТУК МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
148
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагогика / олий таълим / бошланғич синф / педагогик муаммо / касбий фаолият / ўқув жараѐни / таълим сифати.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Озода Норбобоевна Имомкулова

Мақолада олий педагогик таълим тизими олдига таълим сифати ва самарадорлигини ошириш, унинг очиқлиги, инсонпарварлиги ҳамда шахсга йўналтирилганлиги, таълимнинг барча бўғинлари орасидаги узвийликни, дунѐ таълим муҳити билан интеграциялашувини таъминлаш каби бир қатор муҳим долзарб вазифаларни бажариш масаласининг педагогика олий таълим муассасаларида бошланғич синф ўқитувчилари бўйича етук мутахассислар тайѐрлаш педагогик муаммо сифатида ѐритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИ БЎЙИЧА ЕТУК МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-90-96

ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШЛАНГИЧ

СИНФ УЦИТУВЧИЛАРИ БУЙИЧА ЕТУК МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА

Озода Норбобоевна Имомкулова

Узбекистон-Финляндия педагогика институти тадкикотчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада олий педагогик таълим тизими олдига таълим сифати ва самарадорлигини ошириш, унинг очиклиги, инсонпарварлиги хамда шахсга йуналтирилганлиги, таълимнинг барча бугинлари орасидаги узвийликни, дунё таълим мухити билан интеграциялашувини таъминлаш каби бир катор мухим долзарб вазифаларни бажариш масаласининг педагогика олий таълим муассасаларида бошлангич синф укитувчилари буйича етук мутахассислар тайёрлаш педагогик муаммо сифатида ёритилган.

Калит сузлар: педагогика, олий таълим, бошлангич синф, педагогик муаммо, касбий фаолият, укув жараёни, таълим сифати.

КИРИШ

Ижтимоий хаёт тараккиёти Узбекистон Республикаси таълим тизими олдига бир катор ута мухим ва долзарб вазифаларни амалга ошириш масаласини кундаланг килиб куймокда. Булардан айримлари сифатида таълим сифатини тубдан яхшилаш, фанлар, мавзулараро, таълим боскичлари уртасидаги алокадорлик ва узвийлик муаммоларини хал килиш, таълимнинг барча учун очиклигини таъминлаш, дунёнинг ривожланган илмий-таълимий мухити билан интеграциялашув жараёнларини тезлатиш кабиларни курсатиб утиш мумкин. Укув-тарбия жараёнига компьютер ва ахборот технологияларини жорий этиш таълимда куйидаги имкониятларни очиб беришга хизмат килади:

• таълим жараёни мазмунини танлаш, режалаштириш, лойихалаш, ташкил килиш, амалга ошириш, бошкариш ва сифатини назорат килиш методологиясини такомиллаштириш;

• таълимнинг сифат ва самарадорлигини ошириш, уни индивидуаллаштириш;

• укув жараёнида таълим субьектлари-педагог ва укувчи хамкорлик фаолияти мазмунининг янги шаклларининг юзага келиши.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-90-96

Ахборот ва инновацион технологиялар инсон хаётий фаолиятининг барча сохалари мазмунига жадал суръатлар билан кириб бориши, таълим жараёнини компьютерлаштириш, унга ахборот технологияларини жорий этиш масаласининг жуда кенг куламда мухокама килинишига карамасдан, олий таълими муассасаларида бу сохада олиб борилаётган амалий ишлар куламини ва унга каратилган эътиборни талаб даражасида деб булмайди. Олиб борилган илмий тадкикот натижалари ва кузатишларимиз тахлили олий таълим укув жараёнида ахборот технологияларидан фойдаланиш анъанавий усулларга нисбатан устун эканлигини хамда бевосита таълим жараёнида компьютер ва инновацион дидактик технологиялардан фойдаланишга нисбатан кам эътибор каратилаётганлигини аниклаш имконини берди [2].

Мамлакатимиз олий педагогик таълим тизими олдига таълим сифати ва самарадорлигини ошириш, унинг очиклиги, инсонпарварлиги хамда шахсга йуналтирилганлиги, таълимнинг барча бугинлари орасидаги узвийликни, дунё таълим мухити билан интеграциялашувини таъминлаш каби бир катор мухим долзарб вазифаларни бажариш масаласини кундаланг килиб куйди. Ахборот технологиялари асри хисобланаётган XXI асрда усиб келаётган ёш авлодни уз билими, интеллектуал ва ижодий имкониятлари билан илм-фан ва ишлаб чикаришни янги метод ва технологиялар билан бойита оладиган шахслар сифатида шаклланишлари учун зарур шарт-шароитлар яратиб бериши лозим.

Булажак бошлангич синф укитувчиларини педагогик тайёрлаш аввало, олий таълим муассасаларида педагог кадрларни сифатли тайёрлашга боглик. Мутахассисларнинг компетентлик даражаси, касбий махорати, педагогик жараёнларни тугри ва максадли бошкара олиши укувчи шахсини таркиб топтириш муваффакиятини белгилаб беради. Бу олий педагогик таълим тизими, умуман таълим ва кадрлар тайёрлаш учун масъул булган барча ташкилотлар олдига булажак педагогларнинг баркамол шахсни тарбиялаш жараёнларини ташкил килиш ва бошкаришга касбий тайёргарлиги масалаларини янада мукаммал тадкик килишдек долзарб вазифани куяди.

Узбекистон инновацион ривожланиш турининг хозирги замон моделига утиши учун хамма зарур шароитларга эга. Мазкур модель вужудга келтирган илмий-техникавий салохиятдан кенг ва самарали фойдаланишга, фундаментал ва амалий фанларнинг ютукларини, чукур илм талаб киладиган технологияларни амалиётга кенг камровда жорий этишга, юкори малакали, иктидорли кадрлар сонини купайтиришга асосланади. Бу мамлакатимиз

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-90-96

жахондаги иктисодиёти ва саноати ривожланган давлатлар каторига кириб боришининг зарур шарти ва мустахкам пойдевори булиб хизмат килади.

Илм-фан, техника, технология хамда ишлаб чикаришнинг бугунги юксак тараккиёти уз-узидан янги ижтимоий талабларни кун тартибига куймокда. Мазкур ижтимоий талаблар сирасида жамият, колаверса, унинг негизида сохалар ривожини харакатга келтирувчи куч - малакали кадрларни тайёрлаш, ана шу максадга йуналтирилган тизимни такомиллаштириш хал килувчи ахамиятга эга. Малакали кадрларни тайёрлашга булган эхтиёж ишлаб чикариш корхоналари пайдо булган, саноат сохаси ривожининг илк боскичларида юзага келган булса-да, ханузгача уз долзарблигини саклаб келмокда. Бунинг асосий сабаблари жамиятнинг ижтимоий, иктисодий ва маданий тараккиётига боглик равишда янгидан-янги йуналишлар, ихтисосликларнинг пайдо булиши, улар буйича кадрлар тайёрлаш зарурияти, узгарувчан, тезкор даврда мутахассисларнинг касбий билим, малака ва махоратларини изчил ошириб боришга эхтиёжнинг шаклланиши, шунингдек, мутахассис сифатида мехнат бозоридаги кучли ракобатга бардош бера олишга талабнинг ортиши саналади.

Мавжуд шароитда ижтимоий, иктисодий ва маданий сохаларни малакали кадрлар билан таъминлашда пухта асосланган механизмга эга булган узлуксиз таълим тизими, хусусан, олий таълим муассасаси боскичи алохида урин тутади. Юкорида айтиб утилганидек, тезкорлик билан ривожланаётган давр мутахассислар олдига шиддатли узгаришларга тайёр туриш, давр билан хамкадам булиб, ижтимоий ва касбий нуктаи назардан уз-узини шакллантириш, ривожлантириш вазифасини куймокда. Мутахассисларнинг мазкур талабга тулаконли жавоб бера олишида олий таълим муасасасаларида таълим-тарбия жараёнининг сифатли ташкил этилишини жуда мухим.

Педагогика олий таълим муассасалари талабаларининг, яъни булажак мутахассисларни касбий фаолиятга тулаконли тайёрлаш борасидаги малакаси, педагогик махорати, укув-тарбия жараёнида инсонпарварлик гоялари устуворлигини таъминловчи шахсий сифатлари, укувчиларнинг билимларини холисона назорат килиш ва бахолаш лаёкати мавжуд ижтимоий талабларга мос булиши зарур. Шунингдек, улар томонидан илгор педагогик тажрибаларни урганиш, замонавий педагогик ва ахборот технологияларидан фойдаланиш куникма, малакаларини ривожлантириш ва уларинг касбий компетентлигини тухтовсиз ривожлантириб боришни хам таказо этади.

Мазкур талаблардан келиб чикиб, Узбекистон Республикасида педагогика

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-90-96

олий таълим муассасалари талабаларининг касбий тайёргарлик даражасини такомиллаштириш, уларнинг замонавий педагогик хамда тегишли сохаларга оид билим, куникма ва малакаларини ошириш йулида самарали ишлар амалга оширилмокда.

Укув дастурларини ишлаб чикишда талабаларнинг компетентлиги, ижодкорлик кобилиятларини шакллантиришга алохида ахамият каратилмокда. Бундан ташкари, укув дастурларини тайёрлашда Германия, Япония, Жанубий Корея, Сингапур каби ривожланган давлатларнинг тажрибасидан кенг фойдаланилмокда.

Бугунги кунда педагогика олий укув юртларининг булажак бошлангич таълим укитувчиси томонидан эгалланган назарий ва амалий билимлар даражасига нисбатан куйилаётган талаблар математикани укитишда маълум узгаришларнинг амалга оширилишига шароит яратмокда. Шунингдек, математика таълимининг амалий ахамияти хамда талабаларнинг фундаментал педагогик тайёргарлик даражасини ошириш зарурияти тугилмокда.

Булажак бошлангич таълим укитувчиси математикани урганиш жараёнида куйидаги билим ва малакаларни эгаллаши лозим:

• педагогик масалаларни ечиш усулларини мукаммал узлаштириб, ечимларини амалиётда куллай олиш, мантикий фикрлаш кобилиятини ривожлантириш;

• амалий фаолиятда педагогик текширишнинг бошлангич куринишини ишлаб чикиш (хаётий масалаларнинг педагогик моделини яратиш, уни текшириш ва ечишнинг кулай усулини танлаш, олинган натижаларни бахолаш, куллаш ва хоказолар) хамда педагогик билимларни татбик килиш зарур булган вазиятларда мухим ахамиятга эга булган интуицияни шакллантириш;

• мутахассислик билан боглик манбаларда учрайдиган педагогик аппарат тушунчалари мохиятини мустакил тахлил кила олиш.

Шу уринда таъкидлаш жоизки, педагогика олий таълим муассасалари талабаларининг касбий тайёргарлик фаолиятини янада такомиллаштиришнинг куйидаги йуналишларини белгилаб олишимиз зарур:

S олий таълим муассасалари битирувчиларининг касбий тайёргарлик даражасини доимий равишда ошириб боришига эришиш максадида уларнинг назария, илмий ва амалий тадкикотлар, технологик тараккиёт ва укитилаётган касбий фанлар буйича инновациялар, шунингдек, таълим жараёнини ташкил этишнинг замонавий методлари сохасидаги сунгги ютукларни урганиб бориш;

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-90-96

S замонавий педагогик, инновацион ва ахборот коммуникацион технологияларининг сунгги ютукларини чукур урганган холда бевосита таълим жараёнига амалий татбик этиш асосида барча мутахассисликлар буйича малака талаблари, укув режалари, дастур ва методларини доимий такомиллаштириб бориш;

S олий таълим муассасалари талабаларининг хорижий тилларни узлаштириш даражасини ошириш ва ундан уз касбий ва илмий фаолиятини доимий равишда ошириб боришида самарали фойдаланиш;

S олий таълим муассасалари таълим йуналишларида узлуксиз малакавий амалиётни юкори савияда утказиш ва танланган объектларда битирув малакавий ишларни тажриба синовдан тулаконли бажарилишига эришиш оркали малакали педагоглар тайёрлаш;

S магистратура боскичи талабаларининг илмий фаолиятини янада самарали ташкил этиш борасида уларнинг илмий стажировкалар давридаги фаолияти буйича олиб бориладиган ишларни такомиллаштириш. Айникса, махаллий ва хорижий илмий адабиётларни тахлил килишга, илмий тадкикот буйича амалга ошириладиган тажриба-синов ишларидан олинган натижаларни илмий асослашга ургатиш;

S малакали укитувчилар хамда илмий педагогик кадрлар тайёрлашни янада такомиллаштиришга эришишни таъминлаш максадида кадрларни ривожланган хорижий мамлакатларга хизмат сафарларини ташкил этиш.

Ушбу йуналишларнинг барчасини таъминланиши олий таълим муассасалари талабаларнинг, булажак фан укитувчиларини педагогик фаолиятини ташкил этиш, касбий уз-узини ривожлантиришга нисбатан масъулиятини янада оширишга хизмат килади. Пировард натижада юкори малакали кадрларни тайёрлаш ва салохиятини оширишга эришилади.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, педагогика олий таълим муассасаларида укув жараёнини тизимли ташкил этиш - булажак аник ва табиий фан укитувчиларини касбий компетентлигини оширишга, юкори малакали, мехнат бозоридаги кучли ракобатга бардошли кадрларни тайёрлашда мухим урин тутади. Бу эса, уз навбатида, олий таълим муассасаларида таълим ва тарбия жараёнининг сифатли ташкил этилишини, малакали кадрлар тайёрлашда юксак самарадорликка эришишни кафолатлайди.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-90-96

REFERENCES

1. Абдуллаева Б.С., Ражабов Ф., Машарипова С. Олий математика асослари. Дарслик. Т.: Иктисод-Молия, 2011. 392б.

2. Ахметжанова Г.В. Инновационные подходы формирования готовности образования в информационном обществе как актуальная социально -педагогическая проблема // Азимут научных исследований: педагогика и психология. 2012. № 1. С. 15-17.

3. Бикбаева Н. У. "Бошлангич синфларда математика укитиш методикаси". Тошкент, "Укитувчи", 1996 йил

4. Imomkulova O.N. Bolajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarining uslubiy -matematik tayyorgarliklariga qo'yiladigan talablar haqida, // "Hozirgi zamon matematikasi va uni o'qitishning dolzarb muammolari" oliy o'quv yurtlariaro ilmiy -amaliy konferensiyasi materiallari .Toshkent-2010,44-46 betlar.

5. Ibragimov L. Z., & Khamroyeva F. A. (2021). Development of Small Business and entrepreneurship in industry and its influence on employment of population. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 3 (03), 163-170.

6. Ibragimov Lutfullo Ziyadullayevich, Musayev Bekzod Murodovich, & Mirzayev Farkhod Sayidovch. (2021). Employment of population and its geographical study. JournalNX - A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal, 163-167. https://repo .j ournalnx.com/index.php/nx/article/view/1400

7. Ibragimov, L. (2016). Importance of studying natural and geographical potential of regions in economicgeographical research (A case study of Samarkand Region). Science and World. International scientific journal. Russia [online] № 7 (35) Vol. II. pp. 111-114 Available at: http://scienceph.ru/.

8. Ibragimov, L. (2016). State policy in supporting an employment of the population in Uzbekistan. Lucrarile Seminarului Geographic "Dimitrie Cantemir". Romania. [online] 41 (1), pp.113-118. Available at: http: // www.seminarcantemir.uaic.ro.

9. Ibragimov, L. (2017). Specialization of agriculture - as the solution to the problem of employment (A case study of Samarkand Region). European Science Review. Austria [online] 1 (2), pp.19-23. Available at: http: // www.ew-a.org.

10. Ibragimov, L., 2017. The influence of demographic factors on employment and labor market (A case study of Samarkand Region). Lucrarile Seminarului Geographic "Dimitrie Cantemir", 45 (0).

11. Tojiyeva Z., Dusmanov F., Ibragimov L. (2020). Divorcing procedures in Uzbekistan and its territorial features. In Iinternational journal of scientific &

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-12-90-96

technology research, vol. 9, no.1, pp.4096-4100. ISSN 2277-8616.

12.Tojiyeva, Z., Ibragimov, L. 2021. Labour market and employment in Uzbekistan.

In Geograficky casopis, vol. 73, no.4, pp. 359-374. ISSN 0016-7193.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.