Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ САМРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЖТИМОИЙФАЛСАФИЙ МАСАЛАЛАРИ'

ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ САМРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЖТИМОИЙФАЛСАФИЙ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

25
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Кластер фаолияти / самарадорлик / педагогик таълим / ижтимоий асос / ижтимоий-иқтисодий масъулият / ижтимоий ѐндошув ва муносабат / таълим-тарбия сифати. / Деятельность кластера / эффективность / педагогическое образование / социальная основа / социально-экономическая ответственность / социальный подход и отношение / качество образования.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шавкат Тоғаев

Ушбу мақолада Педагогик таълим инновацион кластери фаолияти самрадорлигини таъминлашнинг жамиятда ижтимоий муҳит ва шарт-шароитлар билан боғлиқ айрим фалсафий масалалари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОЦИАЛЬНО-ФИЛОСОФСКИЕ ВОПРОСЫ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ИННОВАЦИОННОГО КЛАСТЕРА ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье анализируются общественно-философские вопросы обеспечения эффективности инновационного кластера педагогического образования связанные с социальной средой и условиями в обществе.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ САМРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЖТИМОИЙФАЛСАФИЙ МАСАЛАЛАРИ»

ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ САМРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ФАЛСАФИЙ МАСАЛАЛАРИ

Шавкат ToFaeB

КарДУ доценти shavkat.65 @bk.ru

Аннотация: Ушбу маколада Педагогик таълим инновацион кластери фаолияти самрадорлигини таъминлашнинг жамиятда ижтимоий мухдт ва шарт-шароитлар билан боглик айрим фалсафий масалалари тахлил килинган.

Калит сузлар: Кластер фаолияти, самарадорлик, педагогик таълим, ижтимоий асос, ижтимоий-иктисодий масъулият, ижтимоий ёндошув ва муносабат, таълим-тарбия сифати.

СОЦИАЛЬНО-ФИЛОСОФСКИЕ ВОПРОСЫ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ИННОВАЦИОННОГО КЛАСТЕРА ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ

Аннотация: В статье анализируются общественно-философские вопросы обеспечения эффективности инновационного кластера педагогического образования связанные с социальной средой и условиями в обществе.

Ключевые слова: Деятельность кластера, эффективность, педагогическое образование, социальная основа, социально-экономическая ответственность, социальный подход и отношение, качество образования.

SOCIO-PHILOSOPHICAL ISSUES OF ENSURING THE EFFICIENCY OF

THE INNOVATIVE CLUSTER OF PEDAGOGICAL EDUCATION

Abstract: The article analyzes the social and philosophical issues of ensuring the effectiveness of the innovative cluster of pedagogical education associated with the social environment and conditions in society.

Keywords: Cluster activities, efficiency, pedagogical education, social basis, socio-economic responsibility, social approach and attitude, quality of education.

Х,ар кандай жамият хаёти ва тараккиётида таълим-тарбия хал килувчи урин тутади. Шунга кура дунёдаги кайси халк ёки мамлакат хаётида таълим-тарбия тугри йулга куйилса, шу халк ва мамлакат юксак тараккиёт боскичларига эришиши, акс холда эса колокликда, хар жихатдан кашшок турмуш кечириши мукаррар. Шу нуктаи назардан кейинги йилларда Узбекистонда мавжуд таълим-тарбия тизимини тубдан ислох килиб, бу борадаги ишларни замон талаблари даражасида ривожлантиришга алохида эътибор берилаётгани мамлакат тараккиётини таъминлашда гоят мухим ахамият касб этмокда.

Айни пайтда мазкур сохадаги давлат сиёсатининг мазмун-мохияти, асосий йуналишлари, бу борадаги долзарб вазифалар Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг катор асарларида, шунингдек у кишининг ташаббуси ва бевосита рахбарлигида ишлаб чикилган тегишли хукукий-меъёрий хужжатларда аник-равшан курсатиб берилган. Бу уринда давлатимиз рахбарининг таълим-тарбия тизимидаги ислохотларга оид катор фикрларидан, жумладан: "Мактаб - бу хаёт-мамот масаласи, келажак масаласи. Уни давлат, хукумат ва хокимларнинг узи хал килолмайди. Бу бутун жамиятнинг иши, бурчига айланиши керак"[1;2]., - деган таъкидларидан келиб чикиб айтиш мумкинки, бугунги таълим-тарбия тизимида амалга оширилаётган ислохотлар ва бу борада куйилаётган вазифалар бутун жамиятимизда таълим-тарбияга нисбатан мавжуд ижтимоий ёндошув ва муносабатларни жиддий узгартиришни такоза килади. Шунга кура, умуман бугунги таълим-тарбия ишларига куйилаётган замонавий талабларни, жумладан ушбу анжуманда мухокама этилаётган Педагогик таълим инновацион кластери доирасидаги ишлар самарадорлигини таъминлашда мухим урин тутувчи ижтимоий ёндошув ва муносабатлар билан боглик фалсафий масалаларни илмий ёритиш долзарб вазифалардан булиб, куйида айни шу хусусда баъзи мулохазалар баён килинади. Яъни, бунда Педагогик таълим инновацион кластерида куйилган максад-вазифаларни амалга ошириш ва самарадорлигини таъминлаш учун, аввало:

1. Узбекистондаги таълим-тарбия муассасаларига жамиятдаги ёндошув ва муносабатлар тубдан узгариши, масалан, чин мусулмон масжидларга кандай муносабатда булса, жамиятда яшаётган барча кишилар таълим-тарбия муассасаларига нисбатан ана шундай муносабатда булмоги лозим. Яъни, масжид чин мусулмонлар учун канчалик мукаддас хисобланса, таълим-тарбия муассасалари жамиятда яшаётган барча одамлар учун ана шу даражада мукаддас саналиши лозим. Чунончи, хар бир акли расо инсон ёши,

ирки, миллати, дини, жинси ёки ижтимоий-сиёсий мавкейи кандай булишидан катъий назар диний муассасаларга нисбатан хурмат-эхтиром билан муносабатда булади, уларга мукаддас даргох сифатида карайди ва кадрлайди. Шунга кура у ёки бу динга эътикод килувчи хар бир имонли инсон тегишли диний муассаса ва кадриятларга кандай муносабатда булса, жамиятда яшаётган барча инсонлар таълим-тарбия муассасаларига, уларнинг фаолиятига нисбатан ана шундай муносабатда булмоги лозим.

Бу уринда масжидда хизмат килаётган имом ва бошка ходимларнинг сифати ва савияси буйича узига хос талаблар булгани каби, таълим--тарбия муассасаларида ишлаётган педагог кадрлар сифати ва савияси хам тегишли талаблар даражасида булиши зарур, албатта.

2. Айни пайтда таълим-тарбия сифати ва самарадорлигини таъминлашда мазкур тизимга дахлдор объект ва субъектлар уртасидаги алокадорликлар, яъни таълим олувчилар билан таълим берувчилар, шунингдек жамиятдаги барча ижтимоий институтлар, жумладан таълим муассасалари билан улар жойлашган худудда яшаяётган ахоли уртасидаги узига хос ижтимоий ёндошув ва муносабатлар мухим урин тутади. Бунда хар икки томоннинг уз хаёти ва фаолиятида таълим-тарбия жараёнидаги ижтимоий урни, роли ва вазифалари мавжуд булиб, улар янада конкретлашиши лозим, яъни: бутун жамият ва ундаги хар бир кишида узлари яшаётган худуддаги таълим-тарбия муассасалари фаолиятига хар жихатдан масъуллик, уларнинг моддий ва маънавий холати учун шахсий жавобгарлик хис килинадиган мухит, шарт-шароит яратилиши керак. Чунки таълим-тарбия ва унга тегишли муассасалар фаолияти бутун жамият ва ундаги хар бир киши хаётида такдиршумул урин тутар экан, уларни хар жихатдан куллаб-кувватлаш барча кишиларнинг фукаролик бурчи, вазифаси булиши зарур.

Аслида хар бир ижтимоий макон ва тарихий замондаги мавжуд шарт-шароит ва имкониятлар билан белгиланадиган ижтимоий тараккиёт конунларига кура, хар бир оила, махалла ёки жамиятдаги таълим-тарбия буйича ижтимоий-иктисодий масъулият, моддий ва маънавий жавобгарлик, аввало уша жамиятдаги конкрет оила, махалла, халк зиммасида булиши зарур. Колаверса бозор иктисодиёти муносабатларига асосланган ижтимоий тузум хукм сурган жамиятда "бепул таълим" тушунчаси ута нисбий, унинг амал килиши эса мазкур тузум характерига зид мазмун касб этади. Жахон халкларининг тарихи ва бугунги хаётида бунга мисоллар жуда куп. Жумладан таълим-тарбия таъминотига жамият аъзоларининг шахсий жавобгарлиги узбек халки хаётида хам алохида ижтимоий масъулият сифатида амал килганки, буни ХХ асрнинг

бошларида Марказий Осиёда фаолият олиб борган Жадидчилик харакати етакчиларидан бири, буюк маърифатпарвар Махмудхужа Бехбудийнинг куйидаги фикрларида хам яккол куриш мумкин:

"Уламо тарбияхонаси мактаб ва мадрасалардур, агарда ушал мактаб ва мадраса муаллим ва мударрислари олим булса ва шогирдларига кунги илан таълим берса, албатта, илм хосил килинур. Агарда муаллимни узи хозирги аксар мактабдор ва мударрислардек камхавсала ёинки камилм булса, ани шогирдлари нодон колур. Муаллимни(нг) нодонлиги ва ё камхавсалалалик айбини махалла халкига ортдурмак керак, чунки алар тахкик килмайдурларки, муаллимни илми бор ё йук булгонда на укитадур, яна халка бошка юкни ортмок керакки, ул мактабдорларга мувофики замон идора бериб, ани мактабдин бошка ишга мутасадди булишга куймаслик ва буюрмасликдур.

Мактабдорларни авкоти утмаган учун туй ва таьзияга юруб ва махалла халкини бошка хизмат ва уринсиз мулозаматларига машгул булуб, болалар умрини зое булишига сабаб булур... Бир муаллимни(нг) илмсизлиги ва, ёинки, махалла халки ила дарбадар юргани ва маошсизлиги хар бир махаллани ун санадин сунгра камолга етадурган одамларини хайвондин хам тарбиятсиз ва зарарлик булишига сабаб булур. Бу айб муаллимники эмас, махалла ва гузар халкини(нг) айбидур" [2;289];

3. Фикримизча, хозирги таълим-тарбия жараёнларига тегишли катор муаммоларни хал килишда таълим-тарбиядаги мажбурийлик принципининг амал килишига жиддий эътибор каратиш, бунда унинг мавжуд ижтимоий-сиёсий, хукукий асослари хамда миллий педагогик масалаларини атрофлича тахлил ва тахрир килиш максадга мувофик. Яъни биринчи Президентимиз И.А.Каримов айтганларидек: "Модомики, ёшларни фикрлашга ургатиш, тафаккур тарбияси хакида суз борар экан, биз мухим бир нуктани хам назардан кочирмаслигимиз зарур. Фикримни очикрок айтадиган булсам, хар кандай тарбияда, хатто юксак ривожланган демократик тарбия тизимида хам озми-купми бажарилиши шарт булган белгилар мавжуд. Масалан, болани гудаклигидан юз-кулини ювишга ургатмасангиз, керак булса, мажбур килмасангиз, ювуксиз холда дастурхон атрофига утириш унга одат булиб колади". [3;30];

Шундан келиб чикиб, ёшларни укиб-урганиш ва етук инсон булиш йулида мехнат килишга мажбурлаш хар кандай ижтимоий макон ва тарихий замондаги мавжуд хаёт талаби эканлигини эътироф этиш зарур. Крлаверса, биздаги таълим-тарбияда мажбурийлик принципини куллаш, нафакат бугунги хаёт талаби, айни пайтда у хар бир жамиятнинг уз аъзоларида

инсоний сифатларни шакллантириш буйича объектив хаётий зарурият ва ижтимоий мажбурият билан боглик мухим аксиологик тамойил хамдир. Негаки, ёшлар тарбиясида ва умуман хар кандай инсоннинг инсон сифатида хаёт кечиришида мехнат хал килувчи урин тутади. Шунга кура, маймуннинг одамга айланишида мехнатнинг роли хакидаги карашлар асоссиз эмас. Масалан, агар хар жихатдан яхши, хатто авлиё сифатига эга одам хам бекорчи булиб, хеч кандай мехнат килмайдиган холатга туширилса, у албатта бузилади, ундаги инсоний сифатлар завол топади. Укиш, урганиш хам -мехнат, у - хам аклий, хам жисмоний мехнатдир. Бинобарин, таълим-тарбия жараёнларида ёшларга аклий ва жисмоний мехнат тарбияси, тартиб-интизом, шу билан бирга, халол мехнат оркали пул топиш маданияти ургатилиши ута зарур.

Умуман, биздаги таълим-тарбиядаги бошлангич асосий ижтимоий-фалсафий тамойил, бу угил болани - эркак, киз болани эса аёл - она килиб тарбиялашдир. Яъни угил болаларда хакикий эркаклик, киз болаларда эса азиз ва мукаррам Оналарга, мукаддас Аёлларга хос оналик хислатларини шакллантиришга миллий таълим-тарбиянинг бош тамойили сифатида каралиши зарур. Колаверса, хозир биздаги таълим-тарбияда халкимизнинг узига хос ижтимоий хаёти, маданияти ва менталитетига мос замонавий усул-ёндошувларни ишлаб чикиш ва куллаш, хусусан, бунда хар икки жинсдаги ёш авлодни хам жисмоний, хам рухий-маънавий жихатдан уз биоижтимоий мохиятига мос равишда тарбиялаш зарурияти ортиб бормокда. Бизнингча ушбу масалани самарали хал килиш учун, албатта кенг илмий-фалсафий тадкикотлар олиб боришга, шунингдек, умуман юртимиздаги барча ёшларни болаликдан катъий тартиб-интизом ва мехнат маданиятига ургатишга жиддий эътибор каратиш, бу уринда ёшларни, айникса балогатга етган угил болаларни муддатли хакикий мажбурий харбий хизмат уташга жалб килиш максадга мувофик. Чунки айнан хакикий ялпи мажбурий харбий хизмат болаларда чин эркаклик сифатларини камол топишига, хар кандай инсон хаёти ва турмуши учун зарур булган тартиб-интизом, сабр-матонат, садокат, гурур, ор-номус ва юксак Ватанпарварлик туйгуларини шаклланиб ривожланишига самарали таъсир килади. Шу нуктаи назардан, кейинги пайтларда минтакамиздаги баъзи мамлакатларда мажбурий харбий хизматни бекор килиш хакида мухокамалар булмокдаки, буни жиддий уйлаб куриш керак.

Юкорида баён килинган фикр-мулохазалар, умуман юртимизда таълим-тарбия тизимидаги ислохотлар самарадорлигини ошириш, шу жумладан

юкори малакали илмий-педагогик кадрлар тайёрлаш ва Чирчик давлат педагогика институтида ташкил этилган Педагогик таълим инновацион кластери доирасидаги ижтимоий-фалсафий масалаларга доир илмий-услубий ишларни амалга оширишда эътиборга олиниши мумкин, деб уйлаймиз.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш. Мактаб таълимини ривожлантириш умумхалк харакатига айланиши зарур. // http://uza.uz/oz/politics/maktab-talimini-rivozhlantirish-umumkhal-arakatiga-aylanishi-23-08-2019

2. Махмудхужа Бехбудий. Ислохи тахсил. // Танланган асарлар. I Жилд. -Т.: "Академнашр", 2018. -Б. 289.

3. Каримов И. Хушёрликка даъват. Узбекистон Миллий ахборот агентлиги мухбирининг саволларига жавоблар // Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон хаёт - пировард максадимиз. Том 8. -Т.:Узбекистон, 2000. -Б. 30.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.