Научная статья на тему 'ПАНДЕМИЯДАН СЎНГ ТУРИЗМ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ ВА ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ПАНДЕМИЯДАН СЎНГ ТУРИЗМ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ ВА ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
83
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Builders of the future
Ключевые слова
туризм / туризм хизматлари / туризм соҳаси / туризм турлари / экотуризм / рекреацион туризм / зиёрат туризми / пандемия / карантин / жаҳон туризм индустрияси. / туризм / туристические услуги / индустрия туризма / виды туризма / экотуризм / рекреационный туризм / паломнический туризм / пандемия / карантин / мировая туриндустрия.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — А.С. Абдухамидов, Ю. Жулиева

Мақолада пандемиядан сўнг туризм соҳасини иривожлантириш имкониятлари ва истиқболлари, шунингдек, мамлакатмиз ҳудудларининг туристик салоҳияти бўйича маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВОЗМОЖНОСТИ И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА ПОСЛЕ ПАНДЕМИИ

В статье представлена информация о возможностях и перспективах развития туризма после пандемии, а также о туристском потенциале регионов страны.

Текст научной работы на тему «ПАНДЕМИЯДАН СЎНГ ТУРИЗМ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ ВА ИСТИҚБОЛЛАРИ»

Builders of The Future SJIF-2022-5.752

BUILDERS OF THE FUTURE

journal homepage:

https://kelajakbunyodkori.uz/

OPPORTUNITIES AND PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF TOURISM AFTER

THE PANDEMIC

A.S. Abdukhamidov

Associate Professor

Samarkand Institute of Economics and Service Samarkand, Uzbekistan

Yu. Julieva

Master's student

Samarkand Institute of Economics and Service Samarkand, Uzbekistan

ABOUT ARTICLE

Key words: tourism, tourism services, tourism industry, types of tourism, ecotourism, recreational tourism, pilgrimage tourism, pandemic, quarantine, global tourism industry.

Abstract: The article provides information about the opportunities and prospects for the development of tourism after the pandemic, as well as the tourism potential of the country's regions.

Received: 02.06.22 Accepted: 04.06.22 Published: 06.06.22

ПАНДЕМИЯДАН СУНГ ТУРИЗМ СО^АСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ ВА ИСТЩБОЛЛАРИ

А.С. Абдухамидов

Доцент

Самарканд щтисодиёт ва сервис институти Самарканд, Узбекистон

Ю. Жулиева

Магистратура талабси

Самарканд щтисодиёт ва сервис институти Самарканд, Узбекистон

_МА^ОЛА ^А^ИДА_

Калит сузлар: туризм, туризм Аннотация: Маколада пандемиядан сунг хизматлари, туризм сохаси, туризм туризм сохасини иривожлантириш турлари, экотуризм, рекреацион туризм, имкониятлари ва истикболлари, шунингдек, зиёрат туризми, пандемия, карантин, жахон мамлакатмиз худудларининг туристик туризм индустрияси._салохияти буйича маълумотлар келтирилган.

ВОЗМОЖНОСТИ И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА ПОСЛЕ ПАНДЕМИИ

А.С. Абдухамидов

Доцент

Самаркандский институт экономики и сервиса Самарканд, Узбекистан

Ю. Джулиева

студент магистратуры

Самаркандский институт экономики и сервиса Самарканд, Узбекистан

_О СТАТЬЕ_

Ключевые слова: туризм, Аннотация: В статье представлена туристические услуги, индустрия туризма, информация о возможностях и перспективах виды туризма, экотуризм, рекреационный развития туризма после пандемии, а также о туризм, паломнический туризм, пандемия, туристском потенциале регионов страны. карантин, мировая туриндустрия._

КИРИШ

Бугунги кунда туризм сохаси мамлакатлар ва минтакалар иктисодиётини ривожлантириш учун мухим ахамият касб этишини ва у XXI аср жахон хужалигининг устувор тармокларидан бири эканлигини алохида таъкидлаш лозим. Туризм сохдси юксак даражада ривожланган давлатларнинг тажрибасидан шуни хулоса килишимиз мумкинки, бу соха XXI асрда иктисодиётни ривожлантиришнинг энг истикболли ижтимоий-иктисодий йуналишларидан бири булиб бормокда.

АСОСИЙ ЦИСМ

Туризм иктисодий фаолиятлардан ташкари ахолининг мехнат кобилиятларини кайта тиклаш, кенг микёсида ишлаб чикаришни йулга куйиш, маданий билиш ва жамиятни эстетик ривожлантириш каби катор ижтимоий вазифаларни хам бажаради.

Хозирги вактда туризм сохаси мамлакатимизда хам иктисодиётнинг мухим тармоги сифатида ривожланиб бормокда. Мамлакатимизда тарихий-архитектура, зиёрат объектлари каби жуда куплаб туристик ва маданий мерос ресурслари мавжуд. Буларнинг барчаси мамлакатимизда туризм сохасининг деярли барча турларини ривожлантиришга асос булади.

"...Мамлакатда туризмни жадал ривожлантириш, мавжуд улкан туризм салохиятидан янада тулик ва самарали фойдаланиш, анъанавий маданий-тарихий туризм билан биргаликда туризмнинг бошка салохиятли турларини — зиёрат килиш, экологик, маърифий, этнографик, гастрономик, спорт, даволаш-согломлаштириш, кишлок, саноат, ишбилармонлик туризми ва бошка турларини жадал ривожлантириш, болалар, усмирлар ва ёшлар туризмини, оилавий туризмни, кексалар учун ижтимоий туризмни ривожлантириш ..." масалаларига катта эътибор берилмокда.

Маълумки 2020 йилдаги COVID-2019 пандемияси иктисодиётнинг барча тармок ва сохаларига узининг салбий таъсирини курсатди. Айникса туризм сохаси ушбу холатдан жуда катта зарар курди. Бутунжахон туризм ташкилотининг маълумотларига кура, "2019 йилда халкаро туристлар сони 1,5 миллиардга етиб, Европа минтакасига келган туристлар сони 4%, Осиё-Тинч Океани минтакасида 5%, Африкада 4%, Америка минтакасида эса 2% ни ташкил этди. Энг юкори усиш курсаткичи Якин Шарк минтакасида кузатилиб 8%ни ташкил этган". Аммо коронавирус пандемияси сабабли 2020 йилнинг биргина январ-май ойлари оралигида жахон туризм индустрияси 320 миллиард доллар даромадни йукотган. Бутунжахон туризм ташкилоти (UNWTO) хисоботига асосан бу курсаткич 2009 йилдаги глобал молиявий-иктисодий инкироз натижасида соха томонидан курилган зарарлардан уч баравар купдир.

Коронавирус пандемиясининг таъсири мамлакатимиз туризмига хам салбий таъирини курсатмасдан колмади. Дунё буйлаб парвозларнинг бекор килиниши, мамлакатлар чегараларининг ёпилиши, бутун дунё буйича карантин коидаларининг жорий килиниши натижасида хорижий туристлар окими кески тушиб кетди. Натижада, "2020 йилда жами 1 млн 504 минг турист ташриф буюрди ва 261 миллион А^Ш доллари микдорида туризм хизматлари курсатилди" холос. Бугунги кунга келиб, мамлакатимизда олиб борилаётган ислохотлар, туризм сохасини иривожлантириш буйича Мухтарам Президентимиз томонидан яратиб берилаётган кенг имкониятлар натижасида туризм сохаси аста-секин уз мавкеини тиклаб бормокда.

Бугунги кунда, пандемиядан кейинги даврда туризм сохасини ривожлантириш максадида мамлакатимизнинг йирик туристик салохияти ва имкониятларидан фойдаланган холда туризм сохасининг алохида турлари ва йуналишларини ривожлантириш имкониятларини тадкик килиш, унинг устувор йуналишларини белгилаш лозим булмокда. Хусусан, куйидаги худудлардаги зиёрат туризми, экотуризм ва рекреацион туризм турларини ривожлантириш салохиятидан самарали фойдаланиш максадга мувофик:

Тошкент вилояти: Республикамизнинг пойтахти сифатида Тошкент сайёхликнинг энг йирик маркази хисобланади. Тошкентда туризмни ривожлантиришнинг кенг имкониятлари мавжуд. Ушу минтакада Кукалдош мадрасаси, Каффол Шоший макбараси, Хазрати Имом архитектура мажмуаси, Абулкосим мадрасаси, Барокхон мадрасаси, Жомеъ масжиди, Хасти Имом майдони, Тилла Шайх масжиди, Х,азрати Имом масжиди, Хадра майдони, Суфи Ота макбараси, Занги ота ёдгорлик мажмуаси, Анбарбиби макбараси, Юнусхон макбараси каби асосий тарихий ва архитектура ёдгорликларига эга. Шунингдек, Угом Чаткол миллий боги, Октош, Хумсон, Газалкент, Товоксой, Белдирсой, Чорбог, Чимган, Кумушкон, Сукок, Охангарон, Янгиобод, Эртош, Куксарой, ^изилчи дам олиш ва даволаниш масканлари мухим ахамиятга эга.

ФарFOна вилояти: Фаргона водийсининг кадимий шахарлари Кува, Маргилон, Риштон хамда Кукон шахарларидаги мавжуд масжид ва мадрасаларнинг асосий кисми мукаддас мозорлар асосида бунёд этилган. Фаргона вилоятидаги мавжуд меъморий обидалар ичида мукаддас зиёратгохлар билан боглик ёдгорликлар, масалан, Дахмайи шохон, Модарихон, Биби Убайда, Шохимардондаги Х,азрат Али мозори, Тошкелин, Киз мозор, Хужа Илгор, Ялангоч ота, Садкак ота ва бошка куплаб обида ва зиёратгохлар соха ривожида мухим урин тутади.

Андижон вилояти: Андижон куп асрлик бой тарихга эга. Вилоятда эрамиздан олдинги XII-VII асрларга оид булган кухна шахарлар ва археологик комплекслар мавжуд. Шундайлар сирасига Далварзин, Эйлатон, Мингтепа, Ашкалтепа, Сарвонтепа ва бошкаларни киритиш мумкин. Сайёхларни шунингдек, Мирпустин ота, Фозилмон ота, Имом ота, Тузлук момо, Уч булок, Мингтепа археологик ёдгорлиги, Йилкичи Бува зиёратгохи, Фозилмон ота зиёратгохи, Хужа Абдуллох Тугдор, Кутайба Ибн Муслим макбараси, Алишер Навоий номидаги маданият ва истирохат боги, Биби сешанба зиёратгохи, Отакузи мадрасаси ва шунга ухшаш бошка куплаб диккатга сазовор ёдгорликлар узига жалб этмокда.

Наманган вилояти: Наманган вилояти худуди археологик обидаларга бойлиги билан ажралиб туради. Наманган вилоятининг туристик ресурслари каторига Хо'жа амин макбараси, Мулло Бозор Охунд макбараси, Кадимий Ахсикент, Мулла Киргиз мадрасаси, Гойибназар Кози мадрасаси, Мавлоно Лутфуллох мажмуаси, Мавлавий Намангоний макбараси, Девона Бува макбараси ва бошка куплаб туристик ресурслар узок утмишдан хабар бериб туради.

Жиззах вилояти: Ушбу минтака табиатининг узига хос хусусиятларидан бири тоглар ва тог ёнбагирлари, бир катор шифобахш сув манбаларининг мавжудлигидир. Х,ар бир юртнинг уз табаррук масканлари, бош узра тутган мукаддас зиёратгохлари булгани каби Жиззах вохасининг хам муътабар зиёратгохлари бор. «Сайхонсой коятошлари»даги суратларни (4,5 минг йил аввал), минг йиллардан бери азиз тутиб келинган Темир дарбоза, Саъд ибн Абу Ваккос, Парпи ота, Хужамушкент ота, Новка ота, Усмат ота, Саид Мир Халилиллох ота, Хужабогбон ота, Сайфин ота, Саврик ота, Кулфисар ота каби куплаб муътабар зиёратгох манзиллари ва кадамжолари мавжуд.

Сирдарё вилояти: Ушбу вилоят хам узига хос туристик ресурсларга эга. Ушбу худадда "Гумбаз" тарихий обидаси, Юсуф бобо, Шербобо, Хадича биби макбаралари, Гумбаз кишлоги сардобаси, Ховос калъасидаги карвонсарой, Околтин туманидаги Мирзакудук сардобаси, Сардоба шахарчасидаги карвонсарой ва бошка куплаб тарихий-маданий ёдгорликлар мавжуд.

Самарканд вилояти: Минтака тарихий обидалар, мукаддас кадамжолари, махаллий халкларининг узига хос урф-одат ва анъаналари, архитектура, археологик, шахарсозлик, шунингдек, миллий хунармандчилик хамда ноёб маданияти ва санъати, сулим табиати билан

махаллий ва хорижий туристларни узига жалб килади. Мамлакатимизнинг ушбу туристик марказида Афросиёб (эрамиздан олдинги VIII аср), Мирзо Улугбек расадхонаси, Шохи Зинда архитектура мажмуаси, Х,азрати Х,изр масжиди, Бибихоним масжиди, Регистон ансамбили, Чорсу бозори, Рухобод макбараси, Оксарой макбараси, Амир Темур макбараси, Хожа Ахрор мажмуаси, Имом ал-Бухорий ёдгорлик мажмуаси каби жуда куплаб ёдгорликлар мавжуд.

Бухоро вилояти: Бухоро вилояти Арк калъаси, Боло-Х,овуз мажмуаси, Исмоил Сомоний макбараси, Чашмаи-Аюб, Абдуллахон мадрасаси, Модари-Хон мадрасаси, Масжиди Баланд, Гавкушон мажмуаси (масжид, минора, Мадраса), Зайниддин Хожи хонакоси, Пойи-Калон мажмуаси, Лаби-Ховуз мажмуаси, Кукалдош мадрасаси, Нодир Девонбеги хонакоси, Улугбек мадрасаси, Абдулазизхон мадрасаси, Болоховуз масжиди, Сайфиддин Бохарзий макбараси, Баёнкулихон макбараси, Намозгох масжиди, Файзобод хонакоси, Чорминор мадрасаси, Бухоро Амирининг Ситораи Мохи—хоса ёзги саройи, Чор-Бакр мажмуаси каби куплаб тарихий архитектура ёдгорликларига эга.

Навойи вилояти: Навоий вилоятида кадимги давр, илк ва урта асрларда курилган 10 дан ортик ёдгорликлар мавжуд. Жумладан, кадимги Карманадаги Мирсаид Бахром макбараси, ^осим Шайх меъморий мажмуаси, Катта Гумбаз масжиди, Бухоро - Навоий йулидаги Работи Малик карвонсаройи ва сардобаси, Дехгарон мажмуаси, Нурота чашмаси кабиларни айтиб утиш мумкин.

Сурхондарё вилояти: Сурхондарё вилоятидаги Кушонлар даврига оид археологик ёдгорликлар нихоятда куп ва хилма-хилдир. Минтакада сакланиб колган асосий ёдгорликлар каторига ^ирк киз саройи, Х,аким ат Термизий архитектура ёдгорлиги, Султон-Саодат мажмуаси, Термиз хукмдорлари саройи, ^оратепа ибодатхонаси ва Фаёзтепа ибодатхонаси каби бир канча обеъктларни мисол келтиришимиз миз мумкин. Шу билан биргаликда, воханинг узига хос урф-одатлари, халк уйинлари, таомлари ва узига хос кийимлари вилоятлар ичидан ажралиб туради.

Кашкадарё вилояти: ^ашкадарёнинг ^арши шахри Самарканд ва Бухородан Афгонистон ва Х,индистонга утувчи карвон йуллари асосида юзага келган. ^арши бир неча архитектура ёдгорликларига эга. Булар: Кукгумбаз масжиди, Оксарой мажмуаси, Дорус -Саодат мажмуаси, Хазрати Имом масжиди, Жахонгир макбараси, Дор-ут-Тиловат архитектура мажмуаси ва бошка куплаб тарихий меросга, зиёратгох жойларга эгадир. Бундан ташкари ^ашкадарё экотуристик райони чул, дашт, тог олди ва тогли минтакалардан иборат.

Хоразм вилояти: Хоразмнинг бой куп киррали тарихи кадим замонлардан буён хорижий ва махаллий олимларнинг диккатини узига жалб килиб келади. Вилоятда куплаб тарихий ёдгорликлар мавжуд. Айникса, Хива шахридаги меъморий обидалар бугун дунё

ахлининг эътиборини тортиб келмокда. Ушбу минтакада турли даврга мансуб булган бир канча тарийхий архитектура ёдгорликлари мавжуд.

^аракалпоFистон Республикаси: Республикада 3 махсус курикланадиган табиий минтака: "Бадайтукай" давлат курикхонаси, "Сайгок" ва "Судоче" буюртма курикхоналари ташкил этилган. Тупрок калъа, Назлимхон сулу - суфилар манзилгохи, ^ойкирилган каъла, Шилпик тепалиги, Даъукескен кашиси (Марказий Осиёдаги энг кадимги божхона) , Акшахан (кадимги пойтахт), Миздакхан мажмуаси, Совицкий номидаги давлат музейи, Ажинияз бобо макбараси, Жантемир Ийшан ата зиёратгохи каби яна куплаб туристик ресрусларни келтириб утиш мумкин.

ХУЛОСА

Куриниб турибдики, мамлакатимиз минтакалари бой туристик ресурслар ва имкониятларга эга. Якорида келтирилган минтакаларимиздаги мавжуд туристик ресурсларимиз руйхатини куплаб давом эттиришимиз мумкин. Аммо, туризм сохаси ресурслар буйича руйхатни тузиб куйиш билан ривожланмайди, балки, пандемиядан кейинги даврда ушбу ресурслардан максимал даражада туристик маршрутлар ишлаб чикиш, турмахсулотларимизни шакллантириш жараёнида фойдаланиш йул-йурикларини ишлаб чикишимиз бугунги куннинг хал килиниши лозим булган вазифаларидандир. Шундай экан, мамлакатимиз минтакаларида туризм сохасини ривожлантириш ва туристик ресурслардан фойдаланиш борасида куйидаги ишларни амалга ошириш лозим деб хисоблаймиз:

- мамлакатимиз минтакаларини уз туристик ресурслари билан тахлил килиб чикиш ва туристик ресурслари буйича маълумотлар базасини шакллантириш;

- минтакаларда туризмнинг истикболли турларини ривожлантириш имкониятларини илмий-назарий жихатдан тадкик этиш ва амалиётга жорий этиш;

- минтакаларда туризмни ривожлантиришга каратилган маркетинг тадкикотларини олиб бориш ва минтакаларда туризмни бошкариш механизмларини такомиллаштириш;

- зиёрат туризми, экотуризм ва рекреацион туризм салохиятининг виртуал туристик оламини яратиш оркали туристлар кизикишини янада ошириш, уларни виртуал олам оркали туристик салохият буйича тасаввурларини шакллантириш ва б.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 2 декабрдаги "Узбекистон республикасининг туризм сохасини жадал ривожлантиришни таъминлаш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармони.

2. Балтабаев М.Р., Тухлиев И.С., Сафаров Б.Ш., Абдухамидов С.А. "Туризм: назария ва амалиёт". Дарслик. Т.: "Фан ва технология" 2018 й.

3. Тухлиев, И. С., & Ибадуллаев, Н. Е. (2011). Туризм операторлик хизматини ташкиллаштиришнинг асослари. Укув кулланма. С.: СамИСИ, 256.

4. Amriddinova, R. S., & Abdukhamidov, S. A. (2021). Factors for Determining the Specialization of the Regions of the Republic of Uzbekistan in Tourism and the Assessment of Tourist Attractiveness. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF INNOVATIONS ON TOURISM MANAGEMENT AND FINANCE, 2(10), 51-55.

5. Tukhliev I S., Abdukhamidov S.A. DIRECTIONS OF ACTIVATION OF INNOVATIVE ACTIVITIES OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS IN FORMING INNOVATIVE ECONOMY. ВВК: 75.81 Т 88, 235. (2019).

6. Хакбердиев, К. К. (2021). СОТРУДНИЧЕСТВО УЗБЕКИСТАНА И КИТАЙСКОЙ НАРОДНОЙ РЕСПУБЛИКИ В ОБЛАСТИ ДОБЫЧИ МИНЕРАЛЬНЫХ РЕСУРСОВ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(Special Issue 1), 713718.

7. Sayfullayev, D. Cultural Diplomacy of Uzbekistan and Shanghai Cooperation Organization in the Framework of the Shanghai Cooperation Organization (SCO).

8. Karimova, N., Sadibekova, B., & Usmonova, S. (2021). The Roads of Central Asia-to the History of Buddhism. TJE-Tematics journal of Education, 6.

9. Odilov, B. A., & Karimov, N. R. (2020). Analysis of Targeted Research in 20-30 Years of the XX Century. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 17(6), 8887-8893.

10. Karimova, N. E., Sadibekova, B. D., Hasanova, N. N., Sadullayeva, S., & Abdurashidov, N. (2020). Smart management as an innovative way to manage change in the process of globalization. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12(6), 12211225.

11. Odilov, B., & Karimov, N. Archaeological Research is an Important Source in the Study of Traditional Economic Activities of the Uzbek People (On the Example of SomeResearchers of the Twentieth Century).

12. Sayfullayev, D. (2022). Cultural Relationship between Uzbekistan and Shanghai Cooperation Organization in the Field of Tourism. International Journal of Social Science Research and Review, 5(5), 367-370.

13. Usmanova, S., & Rikhsiyeva, G. (2017). Intercultural Communication. Tashkent State Institute of Oriental Studies.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.