Научная статья на тему 'ҲОЗИРГИ ГЛОБАЛЛАШУВ ДАВРИДА КОРРУПЦИЯНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МЕХАНИЗМЛАРИ ТАҲЛИЛИ'

ҲОЗИРГИ ГЛОБАЛЛАШУВ ДАВРИДА КОРРУПЦИЯНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МЕХАНИЗМЛАРИ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
коррупция / бихевиоризм / ришва / ”ҳалоллик вакцинаси” / маънавий-ахлоқий муҳит / коррупциянинг ижтимоий кўринишлари / ҳуқуқий маданият / парадигма / коррупцияга қарши кураш тажрибаси. / corruption / behaviorism / bribery / “honesty vaccine” / spiritual and moral environment / social manifestations of corruption / legal culture / paradigm / experience in the fight against corruption.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Бегимкулова, Севара Нурмаматовна

Мақолада коррупция тушунчасига таъриф берилган ва унинг келиб чиқиш тарихи тизимли таҳлил қилинган. Муаллиф Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев асарлари ва маърузаларидаги назарий фикрларга таяниб мавзуни амалий жараёнларда унга қарши қандай кураш олиб бораётганлигини далиллар билан баён қилган.Статистик маълумотлар тўғри баён қилинган. Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида қабул қилинган қонунларнинг аҳамияти ва унинг маънавий муҳитни соғломлаштиришдаги ўрни таҳлил қилинган. Коррупция турларининг таснифи келтирилади. Илмий натижалар ва хулосалар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF CORRUPTION PREVENTION MECHANISMS IN THE CURRENT GLOBALIZATION PERIOD

The article defines the concept of corruption and systematically analyzes the history of its occurrence. The author, relying on theoretical ideas in the works and lectures of the President of the Republic of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev, convincingly explained how this problem is dealt with in practical processes. The statistics are presented correctly. The significance of the laws adopted in the legislation of the Republic of Uzbekistan and their role in improving the spiritual environment are analyzed. A classification of types of corruption is presented. Scientific results and conclusions are presented.

Текст научной работы на тему «ҲОЗИРГИ ГЛОБАЛЛАШУВ ДАВРИДА КОРРУПЦИЯНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МЕХАНИЗМЛАРИ ТАҲЛИЛИ»

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

ХОЗИРГИ ГЛОБАЛЛАШУВ ДАВРИДА КОРРУПЦИЯНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МЕХАНИЗМЛАРИ ТАХЛИЛИ

Бегимкулова Севара Нурмаматовна

Узбекистан Республикаси банк - молия академияси магистранти

Sevara.Begimqulova@xb.uz

АННОТАЦИЯ

Мацолада коррупция тушунчасига таъриф берилган ва унинг келиб чициш тарихи тизимли таулил цилинган. Муаллиф Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев асарлари ва маърузаларидаги назарий фикрларга таяниб мавзуни амалий жараёнларда унга царши цандай кураш олиб бораётганлигини далиллар билан баён цилган.Статистик маълумотлар тугри баён цилинган. Узбекистон Республикаси цонунчилигида цабул цилинган цонунларнинг ауамияти ва унинг маънавий мууитни согломлаштиришдаги урни таулил цилинган. Коррупция турларининг таснифи келтирилади. Илмий натижалар ва хулосалар берилган.

Калит сузлар: коррупция, бихевиоризм, ришва, "уалоллик вакцинаси", маънавий-ахлоций мууит, коррупциянинг ижтимоий куринишлари, ууцуций маданият, парадигма, коррупцияга царши кураш тажрибаси.

The article defines the concept of corruption and systematically analyzes the history of its occurrence. The author, relying on theoretical ideas in the works and lectures of the President of the Republic of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev, convincingly explained how this problem is dealt with in practical processes. The statistics are presented correctly. The significance of the laws adopted in the legislation of the Republic of Uzbekistan and their role in improving the spiritual environment are analyzed. A classification of types of corruption is presented. Scientific results and conclusions are presented.

Keywords: corruption, behaviorism, bribery, "honesty vaccine", spiritual and moral environment, social manifestations of corruption, legal culture, paradigm, experience in the fight against corruption.

В статье определяется понятие коррупции и систематически анализируется история ее возникновения. Автор, опираясь на теоретические идеи в трудах и лекциях Президента Республики Узбекистан Шавката Мирзиёева, доказательно объяснил, как с этой проблемой борются в

ABSTRACT

АННОТАЦИЯ

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

практических процессах. Верно изложены статистические данные. Анализируется значение законов, принятых в законодательстве Республики Узбекистан, и их роль в совершенствовании духовной среды. Представлена классификация видов коррупции. Приведены научные результаты и выводы.

Ключевые слова: коррупция, бихевиоризм, взяточничество, «вакцина честности», духовно-нравственная среда, социальные проявления коррупции, правовая культура, парадигма, опыт борьбы с коррупцией.

КИРИШ (ВВЕДЕНИЕ / INTRODUCTION)

Хрзирги даврда глобаллашув дунёдаги барча халкларнинг турмуш тарзига уз таъсирини утказмокда. Халкларнинг турмуш тарзига илгор замонавий технологиялар кириб келиши билан бир каторда унинг салбий томонлари хам намоён булиб бормокда. Салбий томони шунда намоён булмокдаки, турмушда коррупцион холатлар тез-тез содир булиб турибди. Инсоният уз тарихи давомида бу иллатга карши доимо курашиб келган. Чунки, жамият тарихида бу иллат прогрессив таракиётга доимо тускинлик килган. Агар уруг-кабилачилик муносабатлари тарихига назар солсак бошкарув тизимининг вужудга келиши хамда кабила оксоколларининг тартиб-коидаларининг урнатилиши окибатида баъзан озик-овкат ресурсларини таксимлаш жараёнида манфаатлар тукнашуви содир булганини кузатиш мумкин.Тарихий китобларда бу хакда маълумотлар келтириб утилиши бежиз эмас. Бобил хукмдори Хдммурапи конунлари коррупцияга карши курашдаги энг кадимги хужжатлардан бири саналади. Бу конунни урганиш хозир учун хам ахамиятлидир. Хаммурапи конунларини урганган олимлар шуни таъкидлаяптики, агар кози ишни куриб чикиб, хукмни мухр билан тасдикласа ва шундан сунг хукмни узгартирса, уз карори ва ишдаги даъво микдорини узгартирганликда айбланиб, даъво суммасининг ун икки баравари микдорида жарима билан жазоланган. Бундан ташкари у козилар Кенгашидан хайдалаган ва бу лавозимга бошка кайтмаслиги белгилаб куйилган экан. Ислом динида хам порага жирканч бир иллат сифатида каралган. Ойиша розияллоху анхо айтадилар: "Мазхум кабиласидан булган бир аёл карзга нарса олиб уни кайтармас, тан олмас эди. Пайгамбар соллаллоху алайхи вассалам унинг кулини кесишни буюрди. Аёлнинг кариндош-уруглари Усома ибн Зайднинг олдига келиб, у билан гаплашишди. Усома Пайгамбар саллаллоху алайхи вассаламга аёл хакида гапирган эди, у зот соллаллоху вассалам: "Эй Усома, Аллох азза ва жалланинг хадларидан биронта хад борасида хам уртага тушганингни курмайин", дедилар. Сунг туриб одамларга карата шундай хитоб килдилар: "Албатта, сизлардан олдин утганлар агар ораларида шарафли,

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

обрули киши угирлик килса авф этиб, заиф киши угирлик килса, кулини кесганлари сабабли халок булганлар. Жоним кулида булган Зотга касамки, агар угри Мухаммаднинг кизи Фотима булганида хам, албатта, кулини кесган булардим" Кейин угри аёлнинг кули кесилди". (имом Ахмад,имом Муслим,имом Насоий ривоятлари). Исломда порани "ришва" деб атаган ва истилохда адолатни йукка чикариш ва ботилни юзага чикариш учун бериладиган нарса деб таърифлашади.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОД (ЛИТЕРАТУРА И МЕТОД / LITERATURE REVIEW)

Корупция тарихи ва унинг турмушда намоён булишига оид куплаб асарлар ёзилган. Давлатлар тарихида эса унлаб конунлар кабул килинган. Глобаллашув жараёни ва коррупция холати буйича республикамиз олимлари томонида тадкикотлар олиб борилган ва олиб борилмокда. Бу жараённи тадкик килишда куйидаги манбаларни урганишни лозим топдим. БМТнинг Конвенцияси 28.08.2008 йил "Бирлашган миллатлар ташкилотининг коррупцияга карши конвенцияси"ини, Узбекистон Республикасининг 2017 йил 3 январдаги, УР^-419 сонли "Коррупцияга карши кураш тугрисида"ги конуни, УРВМнинг "Коррупцияга оид хукукбузарлик хакида хабар берган ёки коррупцияга карши курашишга бошка тарзда кумаклашган шахсларни рагбатлантириш тартиби тугрисидаги низомни тасдиклаш хакида"ги 2020 йил 31 декабрдаги 829-сон карорини, Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 27 ноябрь ПФ-200-сон "Корупцияга карши курашиш тизимини янада такомиллаштириш хамда давлат органлари ва ташкилотлари фаолияти устидан жамоатчилик назорати тизими самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тугрисида" фармонини, шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги ПФ-6013-сон "Узбекистон Республикасида коррупцияга карши курашиш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги фармонини, Куръони карим ва Ш.Мирзиёевнинг "Янги Узбекистон стратегияси" китоби хамда Президентнинг 2020 йил 24 январ куни Узбекистон Республикаси Олий Мажлисга Мурожаатномаси каби манбалар мухим ахамиятга эгадир.

МУХ,ОКАМА (ОБСУЖДЕНИЕ / DISCUSSION)

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев "Онги ва калби болаликдан "халоллик вакцинаси" билан эмланган янги авлодни камолга етказиш устувор вазифамиздир" деб таъкидлаган эди.1 Хдкикатан хам бугун

1 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Коррупцияга карши кураш со^асида юксак халкаро мукофотни топшириш маросимидаги нущи.2023 йил 19 декабрь

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

янги Узбекистонда коррупцияга нисбатан муросасизлик рухида тарбиялаш таълим муассасаларининг ва мехнат жамоаларининг, шу жумладан банк тизимида фаолият курсатаётган ходимларнинг хам мухим вазифаси саналади. Ёшларда ватанга садокат, тадбиркорлик, иродалилик, мафкуравий иммунитет, мехр-окибатллик, маъсулиятлилик, багрикенглик, хукукий маданият, инновацион фикрлаш, мехнатсеварлик каби фазилатлар билан бир каторда коррупцион холатларга нисбатан бефарк булмаслик уларнинг хукукий маданияти билан богликдир. Демак, узлкусиз маънавий тарбия концепциясидаги фазилатларни шакллантириш жараёнида хукукий маданиятнинг бу жихатига хам эътибор бериш лозим булади. Чунки, концепцияда бу фазилатлар "жамиятда маънавий-ахлокий мухитнинг соглом ва баркарор булишига салмокди хисса кушади" 2 деб таъкидланади. Бугун жамиятда коррупцияни камайтиршнинг учта парадигмаси мавжуд. Биринчиси бу, коррупцияга алокадор булган шахсларни килмишига яраша жинойи жавобгарликка тортиш ва бу учун эса янги конунларни кабул килиш хамда уларнинг ижросини назорат килиш (мавжуд конунларга кушимча ва узгартиришлар киритб бориш-муаллиф) булса, иккинчиси эса амалдорларнинг даромадларини мавжуд конун-коидаларни бузмасдан купайтириш учун иктисодий механизмларни яратишдир. Учинчиси, ракобатнинг ролини ошириш оркали коррупциядан олинадиган даромадлар улушини камайтиришдир. Коррупция тушунчасига конунда "Коррупция шахснинг уз мансаб ёки хизмат мавкеидан шахсий манфаатларини ёхуд узга шахсларнинг манфаатларини кузлаб моддий ёки номоддий наф олиш максадида конунга хилоф равишда такдим этиш"3 деб таъриф берилган. Коррупциянинг куйидаги турлари куп учрайди. Кундалик турмушдаги коррупция (бунга непотизм мисол була олади), ишбилармонликдаги коррупция, юкори хокимиятдаги коррупция ва коррупцион хизматлар бозори. Жумладан, инсон бирор бир жамоага кирар экан, у албатта ушбу жамоага кабул килинган хулк-атвор коидаларни хам кабул килади. Буни муомалада бихевиоризм дейди.(инглиз тилидан кириб келган суз булиб таржимаси хул-атвор). Ижтимоий мухитнинг таъсири билан хам пайдо булади.Ёшлар хулк-атворида бунда нарса булмаслиги учун эса уларни укимишли килиб ва маърифатли тарбиялаш лозим булади.

Коррупциянинг тарихий узаклари жуда жуда кадимга бориб такалиб, бу хол кабилада маълум мавкега эга булиш учун кабила сардорларига совгалар

2 Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 31.12.2019 йилдаги 1059-сон карори

3 "Коррупцияга карши кураш тугрисида" Узбекистон Республикасининг 2017 йил 3 январдаги конуни УР^ -419-сон

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

öepum ogarugaH Kenuö HuKKaH geö TaxMuH KunuHagu. Yma gaBpnapga 6y HopMan xonar cu^arnga Kaöyn KunuHraH. BupoK gaBnar annaparuHuHr MypaKKaönamyBu Ba MapKa3HHnamyBH кoppynцнaнннг gaBnar puBo^naHumura Karra TycuK экaнпнгннн Kypcargu. Koppynцнaгa Kapmu KypamraH SupuHHu gaBnar cu^araga KaguMru fflyMep gaBnaru TaH onuHagu. ^aguMru gaBnaraapHu afiHuKca xyKyKHu Myxo$a3a KunyBHH opraHnapHHHr nopaxypnuru KarruK TamBumra conraHnuru ôrorana caKgaHHÔ KonraH MaHÔanapgaH MatnyM. ^yHKH öy xonar gaBnarauHr oöpycura ^yga KarruK nyTyp eTKa3apgu. ^yHëHHHr eTaKHu guHnapuga xaM öupHHHH HaBÖarga xyKyKHu Myxo$a3a KunyBHH opraHnapHHHr nopaxypnuru KaTTHK KopanaHagu. ^yManagaH, HH^unga "CoBFanapHu Kaöyn KunMa, HyHKu coBFa KypHu KypaguraH Ku^agu Ba xaKuKaTHu yзгapтнpagн" gefiunraH öynca, KytpoHu KapuMga "BomKanapHuHr MynKuHu HoxaK fiyn öunaH onMaHrro Ba öomKanapra Terumnu öynraH HapcanapHu onum ynyH y3 MynKuHrrogaH xpKuMnapuHrrora nopa Kunuô y3aTMaHru3nap" gefiunraH.XVin acpHuHr ukkuhhu apMura Kenuö ^aMuaT gaBnar SomKapyB annaparuHuHr um cu^arara Toöopo KynpoK Tatcup Kypcara Somnagu. By yma gaBpga Kaöyn KunuHraH Sup KaTop KoHyH xy^^araapuga y3 aKcuHu TonraH. ^yMnagaH, 1787 fiunga Kaöyn KunuHraH A^ffl Koнcтнтyцнacнga nopa onum A^ffl npeзнgeнтннн uMneHMeHTra TopTum MyMKuH öynraH ukku ^uHoaTHuHr Supu cu^arnga Kypcaraö yranraH. C^cufi napraanapHuHr By^ygra Kenumu Ba ynapHuHr MaMnaKar x^ëTugaru ypHuHuHr omuö öopumu XIX-XX acpnapga puBo^naHraH gaBnaraapga кoppynцнaнннг gyHëHuHr öomKa MaMnaKaraapura HucSaraH aHHa KaMafiumura onuö Kengu.Ymöy unnaTHu TagKuK KunraH öup KaTop fiupuK Myraxaccucnap Kyfiugaru ^aKTopnapHu кoppynцнaнн W3ara KenTupyBHu oMunnap cu^araga KypcaTagu.HKKu xun MatHoHu aHraaryBHu KoHyHnap -ymöy Ba3uaT xyKyKHu Ky-MoBnu MaHcaögop maxc ToMoHugaH KoHyHnapHu Typnuna Ky^^am umkohuhu aparagu. fflyHuHrgeK, afipuM MyTaxaccucnap ^KHoaT, MatMypufi KoHyHnunuKgaru "BunKa" caH^uanapHu xaM кoppynцнaгa Ky^afi mapouT aparamu MyMKuHnuru xa^uga $uKp wpuTumraH. ^tHu, caнкцнaнннг aHuK MuKgopu fiyKguru cygtaga yHu y3 xoxumura Kapaö Kynnamra mapouT apaTuö ôepagu.Axonu xyKyKufi caвogxoнпнгннннг nacTnuru -axonu ToMoHugaH KoHyHnapHu öu^MacnuK ëKu TymyHMacnuK MaHcaögop maxcra yзннннг maxcufi MaH^aaTu fiynuga KoHyHnapgaH ^ofigaHumra Ky^afi mapouT apaтagн.Мaмпaкaтgaгн c^cufi вaзнaтнннг HoTuHnnuru -MaMnaKaTgaru hotuhh^uk SupuHHu HaBÖaTga axonu oHruga xaëTga WKcaK TypMym gapa^acura эpнmнmнннг acocufi ycynu KoHyHra xuno^ ^aonuaT öunaH öofhuk, geraH MyTnaKo axnoKKa 3ug HyKTau Ha3ap maKnnaHumura onuö Kenagu. By эca y3 HaBÖaTuga кoppynцнaгa Ky^afi mapouT apaTagu.H^po xoкнмнaтннннг Supnuru

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

тамойилинининг бузилиши -айнан битта фаолиятнинг турли инстанциялар томонидан тартибга солиниши:ахолининг давлатни назорат килишдаги суст иштироки;давлат секторидаги хизмат килаётган хизматчилар даромадларининг хусусий секторда топиш мумкин булган даромадлардан камлиги;иктисодиётнинг давлат томонидан тартибга солиниши;инфляциянинг юкори даражаси;мамлакат юкори бошкарув органларининг ахолидан узилиб колганлиги;мамлакатдаги диний ва ахлок коидалари. Жахон мамлакатларида коррупцияга карши курашнинг куйидаги усуллари мавжуд.Ички назорат -бу усул бошкарув аппаратининг узида назоратни кучайтирувчи тузилмалар (хар хил ички инспекциялар ва бошка назорат органлари тузиш оркали) яратишни таказо этади. Бу тузилманинг асосий вазифаси ходимларнинг ички этикет коидаларига риоя килишини назорат килишдир. Хрзирги кунда бизнинг юртимизда хам бир катор хукукни мухофаза килиш органларида айнан шу вазифани бажарувчи ички тузилмалар яратилган.Ташки назорат -бу усулда ижро аппаратидан мустакил тузилмаларнинг мустакиллигини ошириш назарда тутилиб, айнан ушбу тузилмалар оркали коррупцияга карши самарали кураш олиб борилади. Яъни, суд хокимиятининг максимал даражада мустакиллигига эришиш оммавий ахборот воситаларига купрок эркинлик бериш. Сайлов тизими оркали курашиш -демократик давлатларда сайланган вакилларни коррупция учун жазолашнинг асосий усулларидан бири кейинги сайловларда унга овоз бермаслик хисобланади. Коррупцияга сайловлар оркали таъсир утказиш энг самарали усул хисобланади. Коррупцияга карши курашда юкори натижаларга эришган Швеция, Сингапур, Гонконг, Португалия каби давлатларнинг тажрибасини урганиш шуни курсатадики, коррупцияни юзага келтирувчи омилларни бартараф этиш коррупцияга карши курашда мухим урин эгаллайди. Бунда Конституциявий назорат органлари, хукук-тартибот органларининг ахамияти ортади. Яъни, коррупцияга олиб келиши мумкин булган нормаларни конституциявий назорат органи томонидан конституцияга зид деб топиш, ахолининг хукукий саводхонлигини ошириш каби методлардан унумли фойдаланиш ушбу давлатларни коррупция даражаси жуда паст булган давлатлар каторига олиб чиккан. Биз куйида Сингапур давлатида коррупцияга карши курашда кулланилган усуллар хакида батафсил тухталиб утамиз. Сингапур давлати 1965 йил мустакилликка эришгач коррупция даражаси энг юкори булган давлатлар каторида турар эди. Лекин бу иллатга карши утказилган бир катор тадбирлар бу давлатда коррупциянинг минимал даражага тушишига олиб келди. Биринчи навбатда бу ерда бюрократик жараёнлар енгиллаштирилиб суд тизимининг мустакиллиги оширилди (судьяларнинг

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

gapoMagnapH Ba HMTHë3napHHH omHpHm эвaзнra). ffly ÔHnaH ÔHpra коррупцнa ^HHo^raapH ynyH caH^H^nap oFHpnamTHpH^HÔ, ^yKaponapra коррyпцнaгa KapmH ^HHo^raapHH TeproB KH^Hmga x,aMKopnHK KH^Hmga ôom TopTraHnHrH ynyH ^yga KaTTa mohhabhö caH^H^nap ôenrHnaHgH. Bnp KaTop gaBnaT HgopanapHga OMMaBHH "To3anamnap" yTKa3HnHÔ 6y ^apaëHnap TeneKaHannap op^ann ôyryH MaMnaKaTra HaMoÖHm KH^HHgH. ro^opnga caHaô yranraH oMHnnapHHHr xaMMacH CHHranypHH KHCKa Myggaraapga кoppyпцнa gapa^acH энг nacT MaMnaKaraap pyfixaraga nnFop gaBnaraap KaTopHra o^hô hhkah. fflyHHHrgeK, gaBnaT xH3MaTHHCHHHHr axnoK CTaHgapraapHra pnoa этнmннн KaTTHK Ha3opaT ocTHra onnm xaM CHHranyp gaBnaraga кoppyпцнaгa KapmH Kypamga MyxHM gacTaKnapgaH ÔHpH ôynHÔ xH3MaT KH-^agH. ^hhoathh yHcypnapHHHr xy^anHK MyHOcaôaTnapn th3hmhhh maKrnaHTHpHm ^apaëHHga $aon Ba xy^ëHa HmTHpoK этнmн ^aMH^Tga axnoKCH3HHK Ba3HATHHH TyFgHpHmH, 6y эca y3 HaBÔaTHga, MaMnaKaT ynyH x,aM, ®:axpH xaM^aMHtfra ynyH x,aM HOMaKÔyn ^hhohh 6o3op HKTHeogHëTHHHHr anox^ga TypH maKrnaHHmHra oïïhô KenHmHHH KeÖHHnanHK EMT TOMOHHgaH x,aM TaH oïïhhhô, 2003 hhh 9 geKaôpga MeKCHKaHHHr MepHga maxpHga кoppyпцнaгa KapmH KypamHmga gaBnaraap ypTacHgarH anoKanapHH AHaga KynaHTHpHm MaKcagHga 3 KyH gaBOM этгaн кoн^еpенцнa TamKHn этнпgн. Ey кoн$еpенцнa gaBOMHga 100 gaH opTHK gaBnaT TOMOHHgaH Кoppyпцнaгa KapmH xaKapo кoнвенцнa HM3onaHgH. Кoн^еpенцнaнннг ôhphhhh nm KyHH (9 geKaôpt) EMT TOMOHHgaH ôyTyH gyHëga кoppyпцнaгa KapmH Kypam KyHH geô эtпoн KH^HHraH. Ymôy кoнвeнцнaнннг Kaôyn KH^HHHmH Ba Kynra KHpHm (2003 hhh 31 OKTaôpt) gyHë MaMnaKaTnapHHHHr кoppyпцнaгa KapmH KypamgarH x,aMKopnHrHHH AHrH noFOHara KyTapgH. Кoнвeнцнaga кoppyпцнaнннr pHBO^naHHmH yromraH ^HHOflTHHHHK, TeppopH3M Ba ôomKa ^aMH^T ynyH xaB^nH ôynraH canÔHH OMHnnapra KapmH Kypamra ynKaH TycHK ôynHmH MyMKHH^HrHra anox^ga ypFy ôepHnraH.Ymôy Кoнвeнцнaнннr MaKcagH KyÖHgarHnapgaH HÔopaT: кoppyпцнara KapmH KapaTHnraH WKopH caMapanH nopa TagÔHpnapHH Kaôyn KH^Hm Ba ynapHH MycTa^KaMnam; кoppyпцнara KapmH Kypamga xa^Kapo xaMKopnHKHH KeHrafiTHpHm, eHrHnnamTHpHm Ba Ky^^aô KyBBaTnam.Y3ÔeKHCToH PecnyônHKacH EHpnamraH MHnnaTnap TamKHnoTHHHHr Кoppyпцнara KapmH кoнвeнцнacнra 2008 hhh 7 HwngarH yp^-158-cohhh ^oHyHH ÖHnaH KymHnraH 6ynHÔ, ymôy KoHyHra MyBo^HK Y3ÔeKHCToH PecnyônHKacHHHHr Eom npoKypaTypacH, Hhkh Hmnap Ba3HpnHrH, mh^^hh xaB^CH3HHK xH3MaTH Ba AgnHa Ba3HpnHrH кoppyпцнaнннr ongHHH onHm ôyÔHHa aHHK nopa-TagÔHpnap Hmnaô HHKHm Ba ynapHH aManra omHpHmga ôomKa HmTHpoKHH-gaBnaraapra ëpgaM KypcaTHmH MyMKHH ôynraH opraHnap CH^aTHga ôenrHnaô KyfiHnraH.Ymôy Кoнвeнцнaga Ha3apga TyTHnraH Ba

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

кoppyпцнa cu^araga эtтнpo$ этнпнmн MyMKuH SynraH KunMumnap y36eKucToH PecnyônuKacu ^KHoaT KogeKcuHuHr Sup KaTop Mogganapu SunaH ^KHoufi Ku^Mum cu^araga TatKuS кнпннaцн.Koppynцнaгa Kapmu Kypamga ^axoH MaMnaKaraapu ra^^a^Hu ypraHum myHu ^pcara^^ ^aKarruHa ^RHoufi Ko^HnunuKHu oFupnamTupum fiynu SunaH Sy canôufi unnarra Kapmu Kypamuö SynMafigu (XXP ga ^yga Kyn MuKgopga nopa onraHnuK ynyH ynuM ^a3ocu MaB^yg). By unnaTHu eHrum ynyH SupuHHu HaBSarga axonuHuHr xyKyKufi caвogxoнпнгннн omupum, ^yKaponuK ннcтнтyтпapн ^ao-ma^Hu Kynafirapum no3uM Synagu.

HATH^AÏÏAP (PE3Y^bTATW / RESULTS)

^eMoKparaK Kagpuaraap Kapop Tonuö SopaëTraH Sup BaKTga gaBnar xroMarHunapu ToMoHugaH nopaxypnuK, MaHcaS MaBKeuHu cyuucTetMon Kunum SunaH ôofhuk ^uHoaTnapHu cogup этнпнmн xo^MuarauHr oSpycronaHumura, gaBnaTHuHr cнёcнfi, uKTucogufi, xyKyKufi тнзнмнгa nyTyp eTumura, Hara^aga aMangaru xoKuMuaTra HucSaraH нopoзнпнккa caSaS Synagu. Koppynцнaнннг MatnyM Sup MaMnaKaTga puBo^naHumu эca yma gaBnarnuHr TaHa33ynura onuô Kenagu. Koppynцнa Sy - MaHcaS MaBKeugaH maxcufi MaKcagnapga ^ofiganaHum SunaH ôofhuk ôynraH ^RHoaT Typu xucoSnaHagu. Koppynцнa ^aonuaTu xy^ëHa нктнcogнётнннг acocufi TypnapugaH 6нpнgнp. AKcapuaT xonnapga кoppyпцнa geraHga gaBnar xroMarHunapu ToMoHugaH maxcufi MaH^aaraapHu Ky3na6, SofinuK opTTupum MaKcaguga xanKgaH nopa onum, KoHyHra xuno^ nyn gapoMagnapuHu Kynra KupuTum TymyHunagu. ammo, yMyMaH onraHga, gaBnar aMangopnapuruHa эмac, SanKu, gaBnar TamKunoraga umnaMafiguraH ^yKaponap xaM кoppynцнaгa goup MyHocaSaraapHuHr umTupoKHunapu Synumu, nopa nyn эмac, Sarau SomKa Hapca эвaзнгa MatnyM xнзмaтнн aManra omupumnapu MyMKuH. STuMonoruK ^uxargaH "кoppynцнa" araMacu "6y3um, nopa эвaзнгa oFgupum" geraH MatHoHu aHraaraguraH noTuHna "corruptio" cy3ugaH KenuS hukksh. MpuguK энцнкronegнa Myannu^napuHuHr TatKugnamuna, "кoppyпцнa - MaHcaSgop maxcnap ToMoHugaH ynapra SepunraH xyKyKgap Ba xoKuMuaT нмкoннaтпapнgaн maxcufi SofinuK opTTupum ynyH ^ofiganaHumga u^oganaHyBnu cuëcaT ëKu gaBnar SomKapyBu coxacugaru ^uHoufi ^aonuaTgup. ^apxaKuKar, кoppyпцнa - ungronapu gaBnar xнзмaтннн TamKun этнmgaгн HyKcoHnapra Ba gaBnar xнзмaтннпapннннг y3ura xoc ncuxonoruacura SopuS TaKanaguraH u^TuMoufi xoguca. By кoppynцнaгa Kapmu aBBano MatMypufi-xyKyKufi Ba TamKunufi-SomKapyB nopa-TagSupnapu кypнпнmн зapypпнгнgaн gapaK Sepagu. Koppyпцнa ^yKapoHuHr gaBnaT BaKunu SunaH MatMypufi MyHocaSaTnapu мatнo-мoxнaтннн yзгapтнpagн Ba ^aMuaT ynyH xaM, gaBnaT ynyH xaM canôufi oKuSaTnapHu KenTupuS HuKapagu. "Koppyпцнa -

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

давлат органлари ходимлари моддий ёки мулкий йусинда гайриконуний шахсий наф куриш максадида уз хизмат мавкеидан фойдаланишида ифодаланадиган ижтимоий ходисадир.

XУЛОСА ( ЗАКЛЮЧЕНИЕ / CONCLUSION)

Давлат хокимияти органлари фаолияти устидан кучли жамоатчилик назоратини амалга ошириш фукаролик жамиятини барпо этишнинг энг мухим шартларидан хисобланади. Зотан, фукароларнинг фаоллиги, ижтимоий ходисаларга бефарк булмаслиги хамда хар бир давлат хизматчисининг уз фаолиятини жамоатчилик назорати остида эканлигини чукур хис этиб бориши фукаролик жамиятини мустахкамлашнинг мухим шартидир. Буни давлатимиз рахбари таъбири билан айтганда, биз давлатнинг назорат функцияларини канча кучайтирсак, назорат билан шугулланувчи давлат тузилмалари ва органларини канча купайтирсак, амалдорларнинг зуравонлиги ва коррупция шунча авж олаверади. Шунинг учун биз жамоатчилик назоратини, давлат фаолияти, шу жумладан унинг куч ишлатувчи тузилмалари фаолияти устидан хам жамият назоратини хар томонлама кучайтиришга алохида эътибор каратишимиз лозим. Бу масалада бундан бошка мукобил йул йук. Шу маънода айтганда, "Узбекистон Республикасида жамоатчилик назорати тугрисида"ги Конунини кабул килишнинг ахамияти бекиёсдир.Умуман, жамоатчилик назорати фукаролик жамияти институтлари, фукароларнинг узини узи бошкариш органлари томонидан давлат хокимияти органларига муайян карорларни кабул килиш буйича мурожаат этиш, давлат хокимияти органлари ваколатига кирувчи масалалар буйича суровларни амалга ошириш, давлат хокимияти органлари ва махаллалар худудларидаги корхона ва ташкилотлар рахбарларининг хисоботларини эшитиш каби шаклларда йулга куйилса у уз самарасини беради. Колаверса, бугунги кунда давлат Дастурлари талабларининг фукаролар йигини худудидаги ижросини таъминлашда жамоатчилик гурухларини тузиш ва урганиш, натижалари буйича тегишли махаллий давлат хокимияти органлари хисоботларини эшитиш ва шу оркали аникланган камчиликларни бартараф этиш чораларини куриш, шунингдек, махаллий давлат органлари фаолиятига кумаклашиш тадбирлари самарали олиб борилмокда. Бу эса, жамоатчилик назоратининг жамиятда ижтимоий адолатнинг карор топиши, шахс, жамият ва давлат алокаларида мувозанат, тенглик, узаро масъулият ва жавобгарликка хизмат килувчи асосий омил эканидан далолатдир. Бугунги кунда республикамизда жиноятчиликнинг сабабларини аниклаш чоралари курилмокда, фош этилган коррупциячилар каттик жазоланмокда. Мамлакат ичидаги жиноятчилик доимо давлат томонидан каттик назорат килиб борилади.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

^nHoaTHunuK KeHr aB^; oguS KeTumura Ba кoppynцнaннgap goMura uguHraH aMaggopgapHuHr SeSomgurura fiyg KyfiMacguK MaKcaguga Sup KaTop y3oK Myggargu nopa-TagSupgap umra coguHraH. Ygap ^u^a^^u^a Kapmu Kypam cтpaтeгнaмнзнн SegrugaS Gepa^^^^^a^u ®:a3ogamgaH Kypa, yHu ogguHu ogum cuHrapu npo^unaKTuK TagSupgapHuHr fiygra кУfiнgнmн Kafi gapa^aga oKugoHaguru aggaKanoH ucSoTgaHraH. ByryHru KyHga кoppynцнaгa Kapmu Kypam MaKcaggapura $aKar ^uHoaT-xyKyKufi Bocuragap SugaH эpнmн6 6ygмacgнrннн xaëTHuHr y3u KypcarnoKga. yfigafiMroKu, SyHgafi MatHaBufi 6yзнgнm xogarra Kapmu Kypamga Ha^aKar gaBgar opraHgapu, SagKu, ^aMuaT Ba yMyMaH Sapna ^yKapogapuMro Mactyggupgap. fflyHgafi экaн, gaBgar Ba ^aMuaT, my SugaH Supra HogaBgar HoTu^opar TamKugoTgapu SyHgafi uggarau ogguHu ogumBa yHra Kapmu Kypamga SupranuKgaru xapaKaruruHa caMapagu Hara^agapra эpнmнmнннг энг TyFpu fiygu caHagagu.

A^ABHËT^AP PYHXATH (HCn0^b30BAHHAH ^HTEPATYPA / REFERENCES)

1. ysSeKucTOH PecnySguKacu Пpeзнgeнтн fflaBKar Мнpзнёeвнннг Koppyпцнaгa Kapmu Kypam coxacuga WKcaK xagKapo MyKo^orau Tonmupum MapocuMugaru HyTKu. 2023 fiug 19 geKaôpt

2. Y3gyKcu3 MatHaBufi TapSua кoнцenцнacннн TacguKgam Ba yHu aMagra omupum nopa-TagSupgapu тyFpнcнga Уз6eкнcтoн PecnySguKacu Ba3upgap MaxKaMacuHuHr 31.12.2019 fiuggaru 1059-coh Kapopu

3. "Koppyпцнaгa Kapmu Kypam тyFpнcнga" y36eKucToH PerayGguracuHuHr 2017 fiug 3 aHBapgaru KoHyHu yP^-419-coH

4. KyptoHu KapuM MatHogapuHuHr Tap^uMa Ba TaBcupu. /ysôeKucTOH Ba3upgap MaxKaMacu xyзypнgarн TomKeHT ucgoM yH^epcureTu; Tap^uMa Ba TaBcup Myaggu^u: A6gyga3u3 MaHcyp.-T.;TomKeHT ucgoM yннвepcнтeтн HMB 2018. 624

5.

5. ^xmuguKoB MyxaMMagueB H. Oagca^a. ^apcguK CaMapKaHg-2021. 471505 caxu^agap.

6. https://xorazm.adliya.uz/xorazm/uz/publikatsii/korupciya/?ELEMENT_ID=212

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.