CC BY
4JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ
УДК 616.1-084-057:656.1
Сулайманова Нилуфар Эргашевна
Ассистент кафедры общей практики/ семейной медицины, ФПДО, СамГМУ Самарканд, Узбекистан Рахимова Хидоят Мамарасуловна Ассистент кафедры общей практики/ семейной медицины, ФПДО, СамГМУ Самарканд, Узбекистан
ОЦЕНКА КАЧЕСТВА ПРЕДОСТАВЛЯЕМЫХ МЕДИЦИНСКИХ УСЛУГ ПО ПРОФИЛАКТИКЕ ОСЛОЖНЕНИЙ
СЕРДЕЧНО-СОСУДИСТЫХ ЗАБОЛЕВАНИЙ
For citation: Sulaymanova N.E., Rakhimova H.M. ASSESSMENT OF THE QUALITY OF MEDICAL SERVICES PROVIDED IN THE PREVENTION OF COMPLICATIONS OF CARDIOVASCULAR DISEASES. Journal of cardiorespiratory research. 2022, vol 3, issue 3, pp.9497
http: //dx. doi.org/10.5281/zenodo. 7145950
АННОТАЦИЯ
Меры первичной медико-санитарной помощи (ПМСП) были разработаны и применены в рабочем процессе для улучшения качества медицинской помощи путем повышения качества медицинской помощи, оказываемой в системе профилактики осложнений сердечнососудистых заболеваний. При решении этой проблемы назначается тактика врача общей практики. Для решения данной проблемы определяется тактика врача общей практики.
Повышение уровня знаний населения о развитии и осложнениях артериальной гипертензии имеет большое значение в профилактике осложнений сердечно-сосудистых заболеваний. Предоставлению больным дополнительной информации на консультациях о АГ, ее факторах риска, здоровом образе жизни, отказе от вредных привычек, ознакомлении больных с правилами самоконтроля АГ необходимо обучать. Таким образом, регулярные методы скрининга позволяют на раннем этапе выявить лиц с факторами риска, в том числе сердечнососудистыми заболеваниями, а их своевременное лечение предупреждает развитие осложнений и снижает процент ранней летальности.
Ключевые слова: сердечно-сосудистые заболевания, осложнения, протокол ПЕН, профилактика, вредные привычки, качество жизни.
Sulaymanova Nilufar Ergashevna
Assistant at the Department of General/ Family Medicine Samarkand State Medical University Samarkand, Uzbekistan Rakhimova Hidoyat Mamarasulovna Assistant at the Department of General/ Family Medicine Samarkand State Medical University Samarkand, Uzbekistan
ASSESSMENT OF THE QUALITY OF MEDICAL SERVICES PROVIDED IN THE PREVENTION OF COMPLICATIONS OF
CARDIOVASCULAR DISEASES
ANNOTATION
Primary medical sanitary care measures have been developed and applied to the work process to improve the quality of medical care by evacuating the quality of medical care provided in the system for the Prevention of complications of cardiovascular diseases. When solving this problem, the tactics of the general practitioner are prescribed.
Increasing the level of knowledge of the population about the development and complications of arterial hypertension is of great importance in the prevention of complications of cardiovascular diseases. Providing more information to patients during consultations about hypertension, its risk factors, healthy lifestyle, avoiding harmful habits, and introducing patients to the rules of self-monitoring of hypertension must be taught. Thus, regular screening methods allow early identification of individuals with risk factors, including cardiovascular diseases, and their timely treatment prevents the development of complications and reduces the percentage of early death.
Keywords: cardiovascular diseases, complications, PEN protocol, prevention, harmful habits, quality of life.
Sulaymanova Nilufar Ergashevna
SamDTU Umumiy amaliyot/ oilaviy tibbiyot kafedrasi assistenti Samarqand, O'zbekiston Raximova Xidoyat Mamarasulovna SamDTU Umumiy amaliyot/ oilaviy tibbiyot kafedrasi k/ o' Samarqand, O'zbekiston
YURAK QON TOMIR KASALLIKLARI ASORATLARI PROFILAKTIKASIDA KORSATILADIGAN TIBBIY XIZMAT SIFATINI
BAHOLASH
ANNOTASIYA
Birlamchi tibbiyot sanitariya yordami (BTSYo) tizimda yurak qon tomir kasalliklari asoratlari profilaktikasida ko'rsatiladigan tibbiy xizmat sifatini taxlil qilish orqali, tibbiy xizmat sifatini oshirish bo'yicha chora tadbirlar ishlab chiqilgan va ish jarayoniga tadbiq etilgan. Ushbu muammoni yechishda umumiy amaliyot shifokorining taktikasi belgilangan.
Aholini arterial gipertoniyaning rivojlanishi va asoratlarini kelib chiqishi to'g'risidagi bilim saviyasining oshishi, yurak qon tomir kasalliklari asoratlarini profilaktikasida muxim axamiyatga ega ekan. Bemorlarga konsul'tasiya vaqtida gipertoniya kasalligi, uning xavf omillari, sog'lom turmush tarzi, zararli odatlarni iste'mol qilmaslik hakida ko'proq ma'lumot berish hamda, bemorlarni gipertoniya kasalligi bo'yicha o'zini-o'zi nazorat qilish qoidalariga o'qitish kerak. Shunday qilib, muntazam skrining tekshirish usullari xavf omillari bo'lgan shaxslarni va ular orasida yurak qon tomir kasalliklarini erta aniqlashga, ularni o'z vaqtida davolash esa asoratlarini rivojlanishiga yo'l qo'ymaydi va erta o'lim foizini kamaytiradi.
Kalit so'zlar: yurak qon tomir kasalliklar, asoratlar, PEN protokoli, profilaktika, zararli odatlar, hayot sifati.
Dolzarbligi. Yurak-qon tomir kasalliklari asoratlari butun dunyoda barcha yoshda barvaqt o'limning asosiy sababidir. Har yili 17 millionga yaqin odam yurak-qon tomir kasalliklari asoratlari oqibatida barvaqt o'limga maxkum etiladi [1]. Dastlabki ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, yurak-qon tomir kasalliklari va ular bilan bog'liq xavf omillari bilan bog'liq. Masalan birinchi o'rinda arterial qon bosimining oshishi, COVID-19 infeksiyasidan so'ng, qandli diabet, semizlik, kamharakatlilik, noto'g'ri ovqatlanish-asosan unli maxsulotlar, shakar va tuz, xolesteringa boy maxsulotlar, tamaki va alkogol mahsulotlarini suiste'mol qilish yanada xavf asoratlarini oshiradi.(2,9) Jahon Sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma'lumotlariga ko'ra, qon bosimining xavfsiz darajasi 140/90 mm.sim.ustunidan kam ekanligi aniqlan bo'lib, uzoq vaqt davomida kasallik deyarli belgilarsiz bo'lishi mumkin. Qon bosimining oshishi tomirlarga va ular tomonidan oziqlanadigan "maqsadli organlarga" patologik ta'sir ko'rsatadi: miya, yurak, buyraklar [5]. Uzoq muddatli gipertenziya bilan yuqoridagi patologik jarayonlar (shikoyatlar bo'lmasa ham) qon tomir, yurak tomirlari kasalligi miokard infarkti, yurak va buyrak yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin.
Arternial gipertenziya paydo bo'lishining asosiy xavf omillariga quyidagilar kiradi bu: Irsiyat - qarindoshlardagi arterial gipertenziya ishonchli tarzda kasallikning rivojlanish ehtimolini anglatadi. Jins -erkaklar arterial gipertenziya rivojlanishiga ko'proq moyil, ayniqsa 3550 yoshda Yoshi yuqori qon bosimi ko'pincha 35 yoshdan oshgan odamlarda rivojlanadi. Stress - uzoq muddatli stressli holatlar qon bosimining doimiy o'sishiga olib keladi [10]. Spirtli ichimliklarni iste'mol qilish-kuchli spirtli ichimliklarni kunlik iste'mol qilish bosimni yiliga 5-6 mm simob ustuniga oshiradi [6]. Chekish nafaqat nikotin, balki tamaki tarkibidagi boshqa moddalar ham arteriyalar devorlariga mexanik shikast yetkazishga yordam beradi, bu yesa o'z o'rnida aterosklerotik plaklarning shakllanishiga moyil bo'ladi. Osh tuzi ko'p iste'moli - tanadagi ortiqcha tuz ko'pincha arterial spazmga, tanadagi suyuqlikni ushlab turishga va natijada arterial gipertenziya rivojlanishiga olib keladi [11]. Jismoniy harakatizlik- gipodinamiya turmush tarzini olib boradigan odamlar gipertoniya xavfi ostida bo'lib, sport yoki jismoniy mehnat bilan faol shug'ullanadiganlarga qaraganda 20-50% ko'proqdir. Semirib ketish-har bir kilogramm ortiqcha vazn bosimning 2 mm simob ustuniga ko'tarilishini anglatadi [8]. Qon bosimini o'lchashsiz kasallikni aniqlash mumkin yemas! Qon bosimini muntazam ravishda o'lchash nafaqat sog'lig'i yomon bo'lgan taqdirda, balki shikoyatlar bo'lmagan taqdirda ham zarur. Bu arterial gipertenziyani o'z vaqtida aniqlashning ishonchli usuli. Xo'sh qon bosimini nazorat qilish uchun yana nima qilishim kerak? Agar bemor quyidagilarni qilsangia, o'ziga o'zi yordam berishi mumkin: Gipertenziyani o'z vaqtida aniqlash va uning oldini olish va davolash choralarini ko'rish maqsadida muntazam tibbiy ko'rikdan, yashash joyida tibbiy ko'rikdan o'tinsh,chekishni to'xtatish, spirtli ichimliklar
ichishdan saqlanish, to'g'ri ovqatlanish, sport bilan shug'ullanishdir [12].
Yurak - qon tomir kasalliklari bilan bog'liq o'lim holatlari 62% ni tashkil etadi [3]. JSSTning ma'lumotlariga ko'ra agar xavf omillarini kamaytirilsa va bartaraf etilsa yurak-qon tomir kasalliklari asoratlari oldi olingan bo'ladi. Yurak-qon tomir kasalliklarining ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari bemor va uning oilasi byudjetiga, sog'liqni saqlash tizimi va umuman jamiyatning hayot sifatiga ta'sir qiladi.
Yurak-qon tomir kasalliklarining asoratlari rivojlanish holatlarining 60% tamaki chekish, spirtli ichimliklarni suiiste'mol qilish, meva va sabzavotlarni yetarli darajada iste'mol qilmaslik, shuningdek, kam xarakat turmush tarzi kabi yetakchi xavf omillari bilan bog'liqdir [4]. Ushbu xavf omillari aholi orasida rivojlanishining sabablari bo'lgan ortiqcha vazn va semirish, yuqori qon bosimi, qondagi qand miqdori va xolesterin miqdori kabi holatlarning rivojlanishiga olib keladi. O'zbekistonda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatdiki, yuqumli bo'lmagan kasalliklarning rivojlanishi uchun xavf omillarining tarqalishi doimiy ravishda oshib bormoqda. Yuqoridagi xavf omillari tarqalishining hozirgi tendensiyasida 2020-2030 dan 4060 yoshgacha bo'lgan aholi orasida erta o'lim darajasi yuqori [3, 16]. Arterial gipertoniya (AG) kasalligi asoratlari profilaktikasi bo'yicha tibbiy xizmat sifatini oshirish birlamchi bo'g'inda juda qiyin masalalardan biri hisoblanadi. Kandli diabet kasalligidan o'lim xolatlarini oshganligi, miokard infarkti va insul't kabi asoratlarning ko'payganligi kuzatilmokda. Standart dori-darmonlardan foydalanishning asosiy maksadi shu kasallik asoratlarini oldini olish, o'lim xolatlarini kamaytirishga karatilganligidir Profilaktikadan maqsad, bemorlar hayot sifatini yaxshilash, umrini uzaytirish, arterial gipertoniyadan keyin kelib chiqgan asoratlardan vafot etishni va nogironlikni oldini olish xisoblanadi [4, 17].
Maqsad. Oilaviy poliklinika sharoitida katta yoshli aholi orasida yurak qon tomirlari asoratlari profilaktikasi bo'yicha tibbiy xizmat sifatini oshirish.
Material va usullar. Tadqiqot ishlari Samarqand shahar №6-son oilaviy poliklinikasiga qarashli №3 va №4 uchastkalarida olib borildi. Belgilangan 3, 4 chi uchastkadalarda umumiy aholi soni 5500 ta, 0-14 yoshli bolalar 313 ta, o'smirlar 365 ta, katta yoshdagi aholi soni 3570 ta, fertil yoshidagi ayollar 1252 ta. Samarqand Davlat tibbiyot Universiteti, Diplomdan keyingi ta'lim fakulteti, Umumiy amaliyot\oilaviy tibbiyot kafedrasi assistentlari tomonidan tadqiqot ishlari olib borildi. Tadqiqotda quyidagi usullardan foydalanildi: birinchi o'rinda 40 yoshdan 70 yoshgacha aholining arterial gipertoniya asoratlari bo'yicha bilimini kuzatuv va inter'yu o'tkazish, va shuningdek, maxsus so'rovnoma orqali zararli odatlar, irsiy moyillik va psixologik holatlari ham o'rganildi. 458 ta "D" nazoratdagi bemorlar ambulator kartalardagi konsul'tasiyalar prospektiv usulda to'liq klinik, laborator va instrumental tekshiruvlar reja asosida olib borildi. Oilaviy shifokori kabinetida arterial gipertoniya asoratlari profilaktikasiga
bag'ishlangan bukletlar 2ta oilaviy shifokordan 1 tasida mavjud(50%), eslatmalar, stendlar, o'quv materiallari - PEN protokoli mavjudligi tekshirildi va kamchiliklar aniqlandi. Arterial gipertoniya (AG) kasalligi asoratlari profilaktikasi bo'yicha tibbiy xizmat sifatini oshirish maqsadida uchastka oilaviy shifokorlarni PEN protokollari bo'yicha ishdan ajralmagan xolda o'qitildi 6 kunlik (36 kredit), PEN protokoli chop etilib oilaviy shifokorlar ta'minlandi. Tekshiruv guruxiga mansub 40 yoshdan 70 yoshgacha bemorlar PEN protokoli bo'yicha tekshiruvlardan o'tkazildi, maxsus yozuv formalariga registratsiya qilinib borildi va ambulator kartalariga yopishtirildi. Xar bir pasient bilan individual suhbatlar olib borildi va kerakli maslaxatlar qabulda va
uyda oilaviy shifokor 6 oy davomida berib borildi. 6 oydan so'ng quyidagi ko'rsatgichlarga erishildi. AG asoratlari kelib chiqishi 30% dan 80, 2% ga; osh tuzi iste'moli orasidagi bog'liqlik borligini so'rovnomada qatnashganlarning bilishi 39,8%dan 79,6%ga ko'tarildi. AG rivojlanishiga tamaki chekish, spirtli ichimliklar iste'moli, ortiqcha tana vaznining ta'sirini biladiganlar o'rtacha 43,5%dan, 88,3%ga oshdi. Pasientlarning arterial bosim va tana vaznini muntazam o'lchab turish zarur deb xisoblaydiganlari soni 47,4% va 80,6%ga, arterial gipertoniyaning oqibatlari va asoratlari haqidagi bilimlari 43,5%dan 81,1%ga oshdi.
So'rovnoma tahlili
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
I
AG asorati
osh tuzi iste'moli
tamaki chekish
arterial bosim va tana vaznini muntazam o'lchab turish zarur deb hisoblaydiganlar
AG asorati
Keyingi ko'rsatkich bu vazn va bo'y o'lchash orqali tana massasi indeksini aniqlanganligidir. 6 oy davomida 458 bemorni skrining natijasi shuni ko'rsatdiki: 202 ta bemorda (44%) ortiqcha vazn, qolgan
165ta bemorda semizlik (36,2%) va 91 ta bemorda og'ir smizlik aniqlandi(19,8%). Shulardan 42 tasida(9,1%) qandli diabetning 2 turi aniqlandi.
50 40 30 20 10 0
skrining natijasi
ortiqcha vazn
semizlik
I
og'ir semizlik
qandli diabet
Xulosa. Demak, aholini arterial gipertoniyaning rivojlanishi va asoratlarini kelib chiqishi to'g'risidagi bilim saviyasining oshishi, yurak qon tomir kasalliklari asoratlarini profilaktikasida muxim axamiyatga ega ekan. Bemorlarga konsul'tasiya vaqtida gipertoniya kasalligi, uning xavf omillari, sog'lom turmush tarzi, zararli odatlarni iste'mol qilmaslik hakida ko'proq ma'lumot berish hamda, bemorlarni gipertoniya
kasalligi bo'yicha o'zini-o'zi nazorat qilish qoidalariga o'qitish kerak. Shunday qilib, muntazam skrining tekshirish usullari xavf omillari bo'lgan shaxslarni va ular orasida yurak qon tomir kasalliklarini erta aniqlashga, ularni o'z vaqtida davolash esa asoratlarini rivojlanishiga yo'l qo'ymaydi va erta o'lim foizini kamaytiradi.
References/Список литературы/Iqtiboslar
1. Холбоев С.Б, Сулайманова Н.Э, Юлдашова Н.Э. Адаптированный клинический протокол по интегрированному ведению артериальной гипертонии и сахарного диабета среди лиц старше 40 лет. Консилиум. №2 Здоровье семьи - будущее России. Материалы Межрегиональной научно-практической конфереции с международным участием.2016г 1-2 ноябрь.
2. Сулайманова.Н.Э, Рахимова.Х.М. БТСЁ муассасалаи учун артериал гипертония ва кандли диабет касаллиги буйича мослаштирилган клиник протоколларни УАШ фаолиятига тадбик этиш. Проблемы биологии и медицины. Ежеквартальный международный научный журнал (90) 2016г 3-4 ноября. №3.1
3. Kholboev S.B., Rakhimova H.M., Sulayemanova N.E. The State of the Intestinal Microflora and Assessment of the Health State among People with Impaired Glucose Tolerance. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 1, 2021, Pages. 163 - 176 Received 15 December 2020; Accepted 05 January 2021.
4. Khusinova Sh.A.1, Khakimova L.R.2, Ablakulova M.Kh.3, Yuldashova N. Assesment of the Information of Polyclinic Doctors about the Principles of Rational Purposing of Medicines Annals of R.S.C.B., ISSN: 1583-6258, Vol. 25, Issue 1, 2021, Pages. 6576 - 6581. http://annalsofrscb.ro.
5. LisspersaK, JansonbC, Larsson К, et al. Comorbidity, disease burden and mortality across age groups in a Swedish primary care asthma population: An epidemiological register study (PACEHR). Respiratory Medicine. 2018; 136:15—20. DOI: 10.1016/j.rmed.2018.01.020.
6. Rakhimova.H.M., Sulayemanova N.E. Recommendations for the prevention of coronavirus infection among the population aged 60 years and older. Zh: Cardiorespiratory research. Quarterly scientific and practical journal. Issue No. 1. 2020.page 85.
7. Spasova S, Baeten R, Coster S, Ghailani, D., Peña-Casas, R. and Vanhercke, B. (2018). Challenges in long-term care in Europe. A study of national policies, European Social Policy Network (ESPN), Brussels: European Commission. Europe (16) (PDF) Challenges in long-term care in Europe. A study of national policies.
8. Sulayemanova N.E., Rakhimova H.M., Yuldashova N.E. Features of the appointment of drugs for elderly patients. J.Cardiorespiratory Research Special Issue 2, 2021, pp. 113-118.
9. Xolboyev S.B., Raximova X.M., Sulayemanova N.E. The State of the Intestinal Microflora and Assessment of the Health State among People with Impaired Glucose Tolerance. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 1, 2021, Pages. 163 - 176 Received 15 December 2020; Accepted 05 January 2021.
10. Yuldashova N.E., Sulayemanova N.E., Abdukhamiova D.H. Identification of cardiovascular diseases and their risk factors in the practice of a family doctor. Zh. Cardiology of Uzbekistan No. 3, 2021 of the International Scientific and Practical Conference of Cardiologists "Innovative approaches in the diagnosis and treatment of cardiovascular diseases" (November 12-13, 2021) Page 29.
11. Холбоев С.Б.,Юсупов Ш.А., Юлдашова Н.Э., Сулайманова Н.Э. Влияние лечения ожирения медикаментозной терапией на клинические проявления остеоартроза коленных суставов на первичном звене здравоохранения. Научно-практический журнал. Достижения клинической и экспериментальной медицины. г.Тернополь (Украина), 2020г., №3, стр.181-186.
12. Keksa yoshdagi bemorlarga dori-darmonlarni tayinlash xususiyatlari. Сулайманова Н.Э., Рахимова Х.М., Юлдашова Н.Э. Ж. Кардиоресператорных исследований Спец.выпус № 3, 2021г, 85-88стр.
13. Повышение качества контроля сахарного диабета 2 типа на основе ПЕН протоколов среди населения. Рахимова Х.М, Сулайманова Н.Э. Проблемы биологии и медицины. №4 (137), 2022г, 160-163стр.
14. Yuldashova N.E., Sulaymonova N.E. Qandli diabetning diagnostikasi va davosi dalillarga asoslangan tibbiyot tamoyillariga asoslangan. "Biologiya va tibbiyot muammosi" ilmiy- amaliy jurnali No 3, 2018, 191-197 b.
15. Sulaymonova N.E., Yo'ldoshova N.E. Kattalardagi epilepsiya diagnostikasi va davolash. ilmiy-amaliy jurnal "Biologiya va tibbiyot muammosi" 2018 yil 3-son, 197-202-bet.
16. Элламонов С. Н. и др. Факторы прогрессирования артериальной гипертензии у больных в коморбидности с сахарным диабетом 2 типа //Журнал кардиореспираторных исследований. - 2021. - Т. 2. - №. 2.
17. Ташкенбаева Э. Н. и др. АССОЦИИРОВАННЫЕ ФАКТОРЫ РИСКА КАРДИОВАСКУЛЯРНЫХ СОБЫТИЙ У ЖЕНЩИН В ПОСТМЕНОПАУЗАЛЬНОМ ПЕРИОДЕ //Журнал кардиореспираторных исследований. - 2020. - Т. 1. - №. 3.
