CC BY
15Сведения об авторе:
Шарифзода Рамазони Алимурод - Таджикски национальны Универстет, аспирант кафедры история таджикский народа. Тел.: (+992) 908811158. E-mailramazonsharizoda@mail.ru Адрес: Республика Таджикистан, гДушанбе, улБ. Гафуров, 44/2.
About the author:
Sharifzoda Ramazoni Alimurod - Tajikski national University, the competitor of the department of history tajik, Tel.: (+992) 908811158. E-mail:ramazonsharizoda@mail.ru 44/2, street B Gafurov, Dushnbe city, Republic of Tajikistan.
ИНЪИКОСИ ИХТИЛОФИ ШИАВУ СУННЙ ВА ОКИБАТХРИ ОН ДАР «ИНКИЛОБИ ФИКРИ ДАР БУХОРО»-И САДРИДДИН АЙНИ
Хамидова М.М.
Донишео^и давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон
Кабл аз он ки, дар бораи инъикоси ихтилофи шиаву суннй ва окибатдои он дар «Таърихи инкилоби фикрй дар Бухоро» - и Садриддин Айнй маълумот дидем, тасмим гирифтем, андаке бошад хам, оид ба таърихи пайдоиши равиядои мазкур маълумот дода бошем: дар нимаи асри VII дар дини Ислом ду равия ба вучуд меояд, ки номдои суннию шиаро ба худ мегиранд. Пайдоиши ондо ба масъалаи докимият алокаманд буда, баъди вафоти дазрати Мудаммад сари масъалаи кй бояд халифа (чонишин) - и дазрати Мудаммад мусулмонон бошад, тафрика ба вучуд омад.
Як гуруд акида доштанд, ки халифа метавонад, дар мусулмон, дар айни замон аз ёрону дамсафони пайтамбар, интихоб шавад, ки минбаъд дар таърихи дини Ислом бо унвони маздаби суннй маълум мешаванд. Маздаби суннй — як равияи асосии динии ислом буда, пайравони он гайр аз Куръон боз Суннаро, ки дадиси мукаддас дисоб мешавад ва дар он фикру акида, гуфтордои Мудаммад ва пайравони у, халифдо: Абубакр, Умар, Усмон ва Гайдар (Алй) баён карда шудаанд, эътироф менамоянд. Суннидо баробари халифдоро докимони олии аз тарафи Худо таъиншуда шуморидан, боз бо парастишу маросимдои мусулмонй аз шиадо фарк мекунанд..
Гуруди дигар, ки бо номи шиамаздабон ёд мешаванд, талаб мекарданд, ки чунин шахс (халифа - Х.М.) тандо аз авлоди пайтамбар, яъне Алй бояд бошад. Тарафдорони акидаи аввал аксарият буданд ва фикри ондо дар амал татбик гардид. Халифаи аввал дазрати Абубакри Сиддик интихоб шуд ва баъди вафоти у дазрати Умар, баъд дазрати Усмон ва сипас дазрати Алй. Бо вучуди ин дар байни тарафдорони дар ду акида мубориза катъ нашуд. Дар ин мубориза дазрати Усмон ва дазрати Алй кушта шуданд. Тарафдорони дазрати Алй ва асли ворисият (адли байт)-ро шиа (шиату Алй-дизби дазрати Алй) мегуфтанд.
Дар дарозои рушди дини Ислом - дамчун дини чадонй, муборизаи равиядои мазкур то замони муосир идома дошта, дар миёнаи асри XIX ва аввали асри ХХ низ дар аморати Бухоро ин долат мушодида мешавад, ки онро мо дангоми омузиши манбаъдои таърихй, аз он чумла дар асари тозапайдои устод Айнй «Таърихи инкилоби фикрй дар Бухоро» мушодида менамоем. Чунончи, дангоми тадлили асари мазкур аён шуд, ихтилофи равиядои шиа ва суннй дар Бухоро ин ихтилофи маздабй набуда, балки ракобати сиёсй ва чодталошй мадсуб меёфт.
Моди январи соли 1910 дар шадри Бухорои Кудна — маркази аморати Бухоро, дар байни суннимаздабон ва шиамаздабони панч шабонаруз, яъне аз 21 то 26 январ хунрезии дадшатноке идома ёфтааст, ки он вокеа дар таърихи бисёрдазорсолаи ин маркази тамаддуни Машрикзамин садифаи фочиавитарин ба дисоб меравад. Устод Айнй дар асари худ 'Таърихи инкилоби фикрй дар Бухоро" низоъи суннй ва шиаро дар бобдои «Фитнаи шиаву суннй» ва «Асари мунозиаи мактаб ва мучодилаи шииву суннй» батафсил тасвир намуда, дар бораи сабаби ин ихтилоф чунин менависад: «Чун фитнаи шиаву суннй дар паси мунозиаи мактаб вокеъ шуд ва дамон одамоне, ки дар мактаб эчоди фитна карданд, дар ин фочиа низ сабаби дакикй эшон буданд, чи кадаре аз асбоби вокеоти ин фочиа низ баён намудан муносиб афтод. Харчанд дар солдои пеш, як-ду бор дар миёни ин ду фирка дар Бухоро ихтилоф афтода бошад хам, ба тадбири кордорони дукумат кудурат рафъ шуда, бародарвор зиндагонй мекарданд. Дар миёни раия ва адолй аслан кудурат ва ранчиш аз якдигар набуд. Аммо дар миёни маъмурони дукумат дамеша нифок ва кудурат буд. Дар дакикат, сабаби ин ихтилоф ихтилофи маздаб набуд, балки ракобати сиёсй ва чодталошй буд. Азбаски кори вазорат ва закот дамеша ба дасти тоифаи эронй буд, хазоин ва дафоини дукумат аз дасти эшон мегузашт, сиподиёни элдор ва навкарони бухориюласл аз ин вачд ба дил кинаи сахт доштанд. Чун Бурдониддини раис бинобар асбобе, ки дар сафдадои боло баён ёфт, хамеша дар садади афтондани Остонакули кушбегй буд, як сол боз барои фитна фурсат мекофт. Дар ин фитна низ вакили аввали Бурдониддини раис, мулло Камар буд; тафсил он ки: дар авоили соли 1327 дичрй рузе дар хонаи Fиёс Махдуми Аълам, домулло Абдураззоки муфтй, мулло Холи Тошкандй, мулло Файзии муфтии Тошкандй ва мулло Камари тотор хузур доштанд. Факир низ дар он мачлис дозир будам.>>[1, с.75]
Аз асари мазкур дангоми тадлилу баррасй маълум мешавад, ки аксарияти мардуми аморати Бухоро (точикдо, узбекдо, туркмандо ва гайра) пайравони маздаби суннй буданд. Эътикодмандони равияи шиа, асосан эрониёне ки дар шадри Бухорои Кудна ва дедадои атрофи он мезистанд, ташкил мекарданд. Мадз, дамин фаркияти маздабй халкдои асосии ориёй ва форсизабон — точикон ва эрониёнро аз дамдигар чудо намудааст.
Дар сол^и пеш (то бaргyзории фочеаи дaxшaтнок (соли 1910) - X.M.), агарчанде байни cyинимaзxaбои ва шиамаз^абон баъзан иxтишофxо руй дода бошанд xaм, вале дар дaxcолaxои оxир иaмояидaгони xaр ду мазяаб бародарвор мезистанд.
Инчунин, кайд кардан чоиз аст, ки дар Бyxоро барои ба амал омадани xyирeзии январии соли 1910 сиёсати дар вавдои оxир пешгирифтаи амирони мантат ва xycain байни мансабталошони xaр ду мазяаб caбaбxои асосй гардиданд. Ин вокеа чунин руй дода буд: амирони манит дар шароити аморати Бyxоро ба xyц такя^^ боэътимоде иaдоштaид. Худи кабилаи мантат xaм нисбатан камшумор буд. Oи кабила на тащо бо дигар кабилами узбек, балки умуман бо тyркиaжодxо иттифоки мy(cгaxкaмe надошт. Точикxо, ки аксарияти мардуми аморатро гашкил медоданд, xe^ rex боиси боварии амирони мантат иaгaрдидaaнд. Аз ин лиxоз, амирони манит мансаби кушбегиро, ки баъди амир шажи дуюм ба xtox>6 мерафг, на ба точило ва на ба намояндаи дигар каби^ои туркнажод муносиб иaмeдидaнд. Амирони мантат аз он xaвф доштанд, ки xaнгоми ба мансаби кушбегй таъин кардани намояндагони точикxо ё x^ тyркнaжодxо, ё умуман, cyинимaзxaбxо, оиxо дар вакти муносиб метавонисганд, ки амирро аз мансаб дур кунанд. Аз xaмии сабаб xaм, амирон ба мансаби кушбегй мaxз намояндаи шиамазяаб - эрониёнро таъин мекарданд. Зеро, эрониён, аз боиси кам будани нуфузи xyд дар аморат xe^ гоx талоши мансаби амириро намекарданд ва ба амирони мантат содикона xизмaт менамуданд. Агар, амирони мантат кушбегии аз xиcоби шиамаз^абон таъинкардаашонро аз вазифа озод карданй шаванд xa^, он rax низ xeí xaвфe мавчуд набуд. Инак, дар замони xyкмронии амир Абдyлaxaцxон (мувофики баъзе мaълyмогxо модари амир Абдyшaxaдxои — Шамшод ном зани баромадаш эронй, яъне шиамажаб будаасг ва у зани дусгдоштаи амир Myзaффaрxои ба x^xtô мерафгаасг) шaxcи бонуфузтарин баъд аз у Ocтоиaкyл кушбегй, ки баромадаш эронисг, ба xra^ мерафг. Ocrem^ низ аз мавкеи xyд исгифода бурда ба дигар мaнcaбxои зарурии xyкyмaти амирй эрониёнро таъин кард. Чунин амалиёги у мансабгалошони суннимазкабро, бо сарварии раиси Бyxоро Бyрxониццин, ки мexоcг баъд аз амир бонуфузтарин шaxc дар аморат бошад, ба газаб овард. Бинобар ин, тарафдорони Бурфниддан барои аз байн бардоштани Ocгоиaкyл кушбегй фурсати мувофикро интизор буданд.
Ниxояг, барои саршавии фочиа мавкеи кулай ва бaxоиae xa^ мyxaйё гардид. 22 январи соли 1910 рузи шанбе, дар чорбоге, ки берун аз дарвозаи Самарканда шaxри Бyxорои Kyxиa вокеъ буд, як чамоаи эрониёни мaxaллй ва мусофир чамъ шуда, мотам оросга, маросими таъзияи Хусейн- писари Алй, набераи пайгамбар Myxaммaдро мегузарониданд. Барои озодона гузаронидани чунин маросим, эрониёни бу^орой аз соли 1908, яъне дар замони кушбегй Ocтоиaкyл xyw пайдо карда буданд. Oдaтaи дар рузи маросими мотами имом Хусейн эрониён либос^ои cиёx дар тан, тобути xолиро бардошта, «Во Хусейн! - гуён сари дили xy-дро мекуфтанд. Вале мардуми бyxорой - сунн^о ин гуна рaфторxои шиaxоро факат мавкеи гамошо мeдониcгaицy xaroc.
Дар маросиме, ки 22 - уми январ баргузор гардид, на тащо кисме аз точикон ва узбекони бутарой, балки баъзе тaлaбaxои тошкандй ва фарюнагие, ки дар мадрас^ои Бyxоро мexоицaид, низ xозир буданд ва чунин амалиёги эрониён боиси xaнцaи яке аз талабагони фарготгй гардид. Эрониён бошанд, ин xaнцaро нисбаги мазяаби xyд тaxкир xrox^^^, ба у xy4y^ карда, вайро мaчрyx иaмyцaиц. Аз ин xодиca иртичоъпарасгони бyxорой исгифода бурда, барои ба мукобили эрониён бaрxeзонидaни як кисми тaлaбaxои мaдрacaxо ва мардуми гyмроxи Бyxоро муваффак гардиданд.
Myвофики маълумоги Садриддин Айнй «тамошобинони бyxорой якбора ба гарафи шaxр гyрexтa, дар кyчaxои шaxр фарёд мекарданд, ки «Эрониён талабаи улумро куштанд!» Тaлaбaxоe, ки аз мачлиси азодорй ба шaxр ворид мешуданд, мадраса ба мадраса нидо дардода, мyллоxоро ба низоу китол даъват мекарданд».[2, с. 79] Аз китоб бармеояд, ки xaмои руз Садриддин Айнй «бо xaммacлaкоиaш - Mирзо Абдyлвоxиди Myизим, Mир Икром Max^^ писари козй Бадриддин ва Аминчон Maxцyм писари Mир Зиё Max^w дар гузари Шоxxycaйнй ба xaвлии Нaкшбaидxои писари Эшони Сyлгонxон, дар мачлиси валима (- X.M.) ва туй xозир будем, яке аз маъмурони Mир Бyрxонидцин раис дар он мачлис омада, xaбaр дод, ки ман ба чашми xy-д дидам, чанд муллоро кушиданд.Ба мушк^ои мaдрacaxо ин xaбaрро расонидан лозим аст, гуфта, баромада рафт»[3, с.79]
Ба xyирeзии байни cyииимaзxaбои ва шиамаз^абон, ки асосан дар шaxри Бyxорои Kyxиa давом кардаасг, дар баробари шaxриёи инчунин пайравони ин рaвияxо аз дexaxои атрофи шaxр низ чалб гардидаанд. Хукумати амирии Бyxоро кудрати бо кувваи xy-д бартараф намудани xyирeзии мазяабии байни бугароиён ва эрониёнро надошт. Бинобар ин, ба шaxр як дасга аскарони рус бо сарварии генерал Лилиентал доxиш шуда, xyирeзиро xомyш иaмyцaид. Ташаббускорони xyирeзй — олимакомони cyинимaзxaб ба азли кушбегй Ocгоиaкyш ва xaммacшaкоиaш мушарраф гардиданд. Баъди ин вокеа Mирзо Насрулло, ки cyннимaзxaб буд, ба вазифаи кушбегй сарафроз шуд. Хамин тавр, ракобати мансабй дар Бyxоро ба xy^^rn калонтарине оварда расонид, ки гyнaxкорони асосии он мaиcaбтaшошони xaр ду мазяаб — суннй ва шиа буданд. Вале ин фочиа ба гардани бечорагони чи бyxорой ва чи эронй бaдбaxтиxои зиёдеро овард.
Mинбaъд xa^, чунин иFвогaриxои беасос дусгии xaлкxои точику эронро бартараф карда натавонисг. Доир ба мexрyбонии точикон ва эрониxо нисбат ба xaмдигaр Садриддин Айнй чунин менависад: «Аммо одамоне, ки аклу идрок доштанд, эрониёни пaиоxовaрдa ба xyдaшонро xимояг карданд, дар caройxо ва xонaxо пииxои намуданд, ба татаири либос аз шaxр бароварданд. Хосил ба кадри кувва ёрмандй намуданд. Дар гарафи Хиёбон авбоши эрониён бакиятуссайфи талабаеро, ки ба масчиде мyтaxaccин шуда буданд, шаби душанбе ба вaxшонияти гамом куштанд, аммо эрониёни боаклу xyш xaмcоягони точикашон ва axолии мaдрacaxои тарафи
худашонро, ки ба балво дамрод нашуда буданд, аз авбоши худдошон мудофиза карданд, то тамоми руздои балво ба махсурин озука расонданд (Баъд аз таскини балво маълум шуд, ки хабари арочифи рузи якшанбе тамом беасл будааст. Билъакс, эрониён ба мадрасаи Накиб каровул гузошта, аз авбош мудофиза карда, озука низ расонда будаанд.)>>[4, c.84]
Устод Айнй дамин далели ибратбахшро, ки аз дустии точикон ба эрониёни мукими Бухоро дарак медидад, дар асари дигари худ «Таърихи инкилоби Бухоро» низ тазаккур медидад: «...Хусусан точик ва эрониёни мадаллй, ба кадри имкон ба хунрезй монеъ шуданд. Чунончи, точикдо эронидои дамсояро дар хонадои худ пиндон карда димоя намуданд. Инчунин, эронидо низ дамсоягони точики худро димоя карданд.»[5, с. 63-64]
Устод Айнй таассуроти худро аз ин фочиа дар як шеъри худ хеле равшан баён карда, фитнаи шиаву сунниро сахт мадкум мекунад:
Ищилоби дару даври чарху кори рузгор,
Дарси ибрат медщад бо щр ки бошад %ушёр.
Гар ба неъмат, гар ба мент, гар ба иззат, гар ба зулл
Имтщонгоз; аст моро сщнаи лайлу нщор.
Гар ба каф шуд давлати гети, намебояд гурур,
Гар ба cap шуд лщнсаги олам, бибояд истибор.
Шукр мебояд, ки аз %адди шумор афзун бувад,
Неъмати Хащ>о, ки афзун аст аз %адди шумор.
Ноапосй cap занад, астагфыру-л-Лa%а-л-ъазым,
Интимами эзадиро бурд бояд интизор.
Садриддин Айнй сабабдои ихтилофи мазкурро чунин баён менамояд: «Аз тафсилоте ки ба боло баён ёфт, як дарача асбоби фитнаи шиаву суннии Бухоро ба хубй маълум гардид, маъазолик, барои мухтасаран нишон додани иллати ин фочиа, сабабдоро ичмол карда, ба тартиби арком ба зер менависам:
1) Marpyp шудани атбои кушбегй ба давлату дашмат ва тадаккум карданашон ба адолй ба мутлакияти тамом. Ба ин сабаб:
2) Мутанаффир шудани адолй аз дукумат, ки иборат аз кушбегй буд.
3) Нуфузи куллии эрониён дар дукумати Бухоро ва будани хазинаву мансабдои бузург дар ихтиёри эшон. Ба ин сабаб:
4) Душман шудани сиподиёни узбаку точик ба эрониён, хусусан ба кушбегй.
5) Душмании Бурдониддини раис ба кушбегй ба ракобати ирсиву долй. Ба ин сабаб:
6) Душман кунондани Бурдониддини раис уламо ва авомро ба кушбегй ва аз фурсат ба хубй истифода кардани Бурдониддини раис.
7) Зиёда мутаассиб будани уламо ва талабаи шиаву суннии мадрасадои Бухоро.
8) Асли сабаб: бехабар будани умуми адолй аз адволи замон ва сиёсати дувал ва мутталеъ набуданашон ба масоили динй ва ичтимой.»[6, c.88-89]
Инчунин, устод Айнй дар боби «Асари муннозиаи мактаб ва мучодилаи шииву суннй»-и китоби мазкур менависад, ки баъд аз итмоми «.. .даъвову мочародо ва пас аз ин кадар такфиру талъиндову катлу горатдо, ба умуми адолй, филчумла, интибоде руй дод. Хар кас адволи фачеаи зоиларо бетарафона мудокима мекард; сабаби ин дама балво нодонии адолй ва таассуби уламо буданро ба хубй дарку фадм менамуд. Дар ин хусус чароиди исломй зиёда хидмат карданд, ба танвири афкори мардум ва ба рафъи асбоби ин гуна фачоеъ кушиданд»[7, c. 8889] ва баъд аз чанде равиядои шиаву суннй бародарвор умр ба сар бурданд.
Кобили тазаккур аст, ки мадз мунозирадои баамаломада боис шуданд, ки дар оянда мактабдои усули нав дар Бухоро таъсис гарданд, садми Устод Садриддин Айнй низ дар баробари дигар тараккипарварон беандоза бузург аст.
АДАБИЁТ
1. Айнй, С. Куллиёт.-Душанбе: «Матбуот», 2005.-чилди 14.- 75 с.
2. Айнй, С. Куллиёт.-Душанбе: «Матбуот», 2005.-чилди 14.- 79с.
3. Айнй, С. Куллиёт.-Душанбе: «Матбуот», 2005.-чилди 14.- 79с.
4. Айнй, С. Куллиёт.-Душанбе: «Матбуот», 2005.-чилди 14.- 84с.
5. Айнй С.Таърихи инкилоби Бухоро-Душанбе, 1987.- С. 63-64
6. Айнй, С. Куллиёт.-Душанбе: «Матбуот», 2005.-чилди 14.- С.88-89
7. Айнй, С. Куллиёт.-Душанбе: «Матбуот», 2005.-чилди 14.- С.88-89
«ОТРАЖЕНИЯ КОНФЛИКТА МЕЖДУ ШИИТАМИ И СУННИТАМИ И ИХ ПОСЛЕДСТВИЯ В
РАБОТЕ «ИСТОРИЯ РЕВОЛЮЦИОННОЙ МЫСЛИ В БУХАРЕ» - САДРИДДИНА АЙНИ
В статье рассматриваются вопросы отражения конфликта между шиитами и суннитами в Бухарском эмирате (1910) в недавно опубликованной работе Садриддина Айни «История революционной мысли в Бухаре», в которой дается подробная информация причины и последствия этой трагедии.
Из деятельности основателя просветительства, джадидизма и современной таджикской литературы Герое Таджикистана - устода Садриддина Айни выяснилось, что С. Айни в целях развития творческой и научной мысли в деле воспитания нового поколения общества, особенно нового сознания и мышления которые воспитывались в фанатизме религиозного духа изучилих.
Для устода С. Айни реформатора начало ХХ века одним из факторов улучшения жизни и достижении развития общества являлось развитие литературы и печати, науки и образования, критики нравственных не правилньк повиденый и выявления путей выхода изрелегиозных влияный
Ключевые слова: конфликт, просветительское движение, исламская религия, суннитское и шиитская направление в Исламе, халиф, политическая конкуренция, революционная мысль, последствия.
«THE HISTORY OF INTELLECTUAL REVOLT IN BUKHARA» OF SADRIDDIN AYNI
The article dwells on the issues of the history of political, cultural and social doctrine of Tajik people at the beginning of the XX century in work of Sadriddin Ayni «The History of Intellectual Revolt in Bokhara». Comprehensive analyses on the emergence of a new movement «JadidLm» and development of educational campaign in new historical conditions ofBukhara Emirate is disclosed by the author of the article.
The author underlines that to S.Ayni's opinion educational campaign of Bukhara is one of the ways of development ofsociety, literature, press, school and education. Special attention is given to new methods and styles.
Conflic , Bukhara Emirate at the beginning of the XX century, intellectual revolt, Jadidism, educational campaign, cultural and political issues, educational reforms, historiography.
Keywords: конфликт, просветительское движение, исламская религия, суннитская и шиитская направление в Исламе, халиф, политическая конкуренция, революционная мысль, последствия.
Сведения об авторе:
Хамидова Манзура Махмудовна - еоискатель кафедры истории таджикского народа Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики
About the autor:
Hamidova Manzura Mahmudovna - claimantfor candidate degree of the department of the history of the Tajik nation under theTajik State University of Law, Business and Politics
А^АМИЯТИ ГАЩИНАИ КУЛОБ ДАР ТАЭДЩИ ТАЪРИХИ БАНИЧУРИЁН
Шарифзода А.К.
Институти таърих, бостоншиносй ва мардумшиносии ба номи А. Дониш
Дар Ганчинаи Кулоб шумораи зиёди дирхамхое хастанд, ки дар Хуттал, Балх, Маъдин ва Андароба аз номи амирони Сомонй ва хокимони махаллй аз сулолаи Баничуриён зарб шудаанд. Пеш аз он, ки ахбори ин сиккахоро тахлил намоем, зарур медонем, ки дар асоси сарчашмахои хагтй ва осори илмй дар бораи ин сулола тавзехе бидихем.
Сарчашмаи асосй барои омузиши таърихи ин сулола асархои таърихии асримиёнагй ва сиккахо мебошанд. Маълумоти ин сарчашмахо аз чониби донишмандон, аз чумла Р. Фасмер [1, с. 49], В.В.Бартолд, А.М.Беленитский [2, с. 118-119, 124-127] ЕРоибов [3, с. 206-222] ва дигарон тахлил ва нашр шудаанд. Маълумоти нисбатан муфассал дар бораи ин сулолаи махаллй дар маколаи А.М.Беленитский оварда шудааст. ЕРоибов низ дар мавриди ин сулола аз сарчашмахо маълумоти чолиб ва дар баъзе холатхо нав овардааст [3, с.208-222 ]. ДДовудй [4, с. 162] дар асоси баррасии сиккахо баъзе маълумоти навро рочеъ ба Баничуриён пайдо кардааст.
Номи Баничур дар чандин чойи асари ан-Насафй, ки ба асри XII тааллук дорад, низ ёд шудааст. Донишманди узбек Ш.Камолиддин [5, с. 67-68] фарзияеро пешниход кардааст, ки ин ном ба писари дуюми шохи Самарканд Гурак таадлук дорад. Аммо дадедхое, ки ин олим овардааст, барои чунин хулоса баровардан кофй нестанд. Дар сарчашмахои хитой номи писари дуюми Гурак Мо-чжо зикр шудааст. Ш.Камолиддин шакли аслии ин номро Мочур шумурда, онро ба номи гуё туркии кадим Баг-чур бурда мерасонад. Бояд гуфт, ки шакли хитоии номхои сутдй, бохтарй ва гайра аз чониби олимон ба таври гуногун баркарор ва хонда мешаванд. Дигар ин ки Мо-чжо-и чиниро метавон Мочу хонд, на Мочур, чун дар охираш харфи садонок надорад. Сониян аз вожаи «Мочур» шакли «Баг-чур» намебарояд. Хулоса шакли номи хитоии писари Гурак бо номи Баничур ягон алокамандй надорад. Барои тасдики фикраш Ш.Камолиддин шачараи Гуракро аз асари ан - Насафй овардааст. Охири ин
насабнома чунин аст: «.....ибн Тархун ибн Баничур (Баг-чур) ибн Еурак». Аз шархи поварак, ки
ШКамолиддин овардааст, маълум мешавад, ки дар матни шачара на номи Баничур ва на Баг-чур нестанд, дар матн номи ^Li «Каноранк» навишта шудааст. Номи Баничурро ин пажйхишанда аз пеши худ ба чои номи аслй - Каноранк дохил кардааст. Ин худсарй дар пажухиш кори гайри кобили
