Научная статья на тему 'ОТНОШЕНИЕ РОССИИ К БУХАРЕ ВЗГЛЯД РОССИЙСКОГО ИССЛЕДОВАТЕЛЯ Д.Н.ЛОГОФЕТ'

ОТНОШЕНИЕ РОССИИ К БУХАРЕ ВЗГЛЯД РОССИЙСКОГО ИССЛЕДОВАТЕЛЯ Д.Н.ЛОГОФЕТ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
45
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БУХАРА / СРЕДНЯЯ АЗИЯ / МАСТЧОХ / АФГАНИСТАН И БУХАРА / КАБОДИЕН / САРАЙ / КУЛЯБ / КАЛАИ-ХУМБ / ШАХРИСАБЗ / ГУЗАР / ГИССАР / САМАРКАНД / ТЕРМЕЗ / МАРГИЛАН

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Мирзоев Мирзо, Абдулхамидова М.Н.

В этой статье рассматривается вклад Дмитрия Николаевича Логофета в изучение истории таджикского народа. Он хорошо разбирался в истории, культуре и быте народов Средней Азии и написал ряд трудов, посвященных жизни людей этого региона. Он действительно записывал то, что наблюдал и записывал во время своих путешествий. Поэтому статья должна охватывать границы Афганистана и Бухары, включая Кабодиен, Сарай, Куляб и Калай-Хумб, безусловно, российские воинские части. Такая мера позволила бы при необходимости защитить Восточную Бухару до прибытия основных сил. Размещение вооруженных сил в этих пунктах также показывает, что Бухарское ханство имеет для нас большое значение и не будет оставлено на волю случая в случае инцидента. Кроме того, как упоминалось выше, в городах Шахрисабз, Гузар, Гиссар и Гарм должны быть созданы воинские части, хотя бы в одной роте, поскольку эти города расположены на нашей линии сообщения между Термезом и Самаркандом. и между Кулябом и Новым Маргиланом.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RUSSIAN RELATIONSHIP TO BUKHARA VIEW OF THE RUSSIAN RESEARCHER D.Н.LOGOFET

This article examines the contribution of Dmitry Nikolaevich Logofet to the study of the history of the Tajik people. He was well versed in the history, culture and life of the peoples of Central Asia and wrote a number of works on the life of the people of this region. He actually wrote down what he observed and recorded during his travels. Therefore, the article should cover the borders of Afghanistan and Bukhara, including Kabodien, Saray, Kulyab and Kalai-Khumb, of course, Russian military units. Such a measure would, if necessary, protect Eastern Bukhara before the arrival of the main forces. The deployment of armed forces at these points also shows that the Bukhara Khanate is of great importance to us and will not be left to chance in case of an incident. In addition, as mentioned above, military units should be created in the cities of Shakhrisabz, Guzar, Gissar and Garm, at least in one company, since these cities are located on our line of communication between Termez and Samarkand. and between Kulyab and Novy Margilan.

Текст научной работы на тему «ОТНОШЕНИЕ РОССИИ К БУХАРЕ ВЗГЛЯД РОССИЙСКОГО ИССЛЕДОВАТЕЛЯ Д.Н.ЛОГОФЕТ»

Акризоев Максуд Махрамбекович - докторант (PhD) кафедры истории таджикского народа Хорогского государственного университета им. Моёншо Назаршоева, Тел.: +992988665711; E-mail: akrizoev92@mail.ru

About the authors:

Darvozieva Hanifa Shodibekovna - Applicant for the Department of General History of Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni, Tel: (+992) 938061993 Aqrizoev Maqsud Mahrambekovich - the doctoral (PhD) student of the departament of Tajik nation history at _Khorog State University named after Moyonsho Nazarshoev Tel.: (+992 988665711; E- mail: akrizoev92@mail.ru

МУНОСИБОТИ РУСИЯ НИСБАТИ БУХОРО АЗ НИГОХД МУ^АВДЩИ РУС Д.Н. ЛОГОФЕТ

Мирзоев М.Н., Абдулхрмидова М.Н.

Донишгохц давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Дмитрий Николаевич Логофет донандаи хуби таърих, фарданг ва маишати халкдои Осиёи Миёна буда, доир ба рузгори сокинони ин минтака як катор асардо навиштааст. Вай аслан он чизеро руйикогаз овардааст, ки худ дангоми сафардо мушодида намуда, ба кайд гирифта буд.

У менависад, ки пас аз ба имзо расонидани карордоди «дустй»-и байни аморати Бухоро марказй ва баъдан докимони мадаллй, маъмурони рус, ки масъули кордои Бухоро буданд, тадричан ва босуръат катъияту устувории худро дар муносибатдои дипломатй, ки дар даврадои Пётри Кабир хеле рушд карда буданд, аз даст доданд. [5] Он сахтгирии котеонаи сафири рус, ки датто барои як дарфро дар унвону дарачадои хизматй нодуруст навиштани мирзодо нишон медод, модияти калон дошта, ифодагари сиёсати устувор ва бонизоми дипломатй буд, ки дигар кардани чараёни он деч год ба ходишу талабот ва акидаи шахсе вобаста набуд ва он ичрои накшадои махсуси аз тачриба гузашта ва коркардашудаи сиёсиро дар нисбати дар як давлати дамсоя талаб менамуд. Х,амин тарик, фармон ва дастурамали сафорати пешин, ки аз чониби дипломатдои бонуфузи рус тадия ва назарот бурда мешуданд, дар дама самт роднамо ва мушкилкушои кордо буда, дар ондо камбуду нуксондо ро^ намеёфтанд.[1]

Бо дарназардошти муносибатдои дипламатии Русия ва аморати Бухоро, ки пас аз омузиши хислату рафтори дукуматдорони Бухоро, русдо дар муносибатдои тарафайн пештар ба дастурамалу накшадои пешбинишуда такя мекарданд, ки дар ондо майдатарин чузъиёт низ ба эътибор гирифта шуда буд.[6] Он эътибору нуфузи хоссае, ки Окпошшо дар пеши чашми сокинони ин мадал дошт, аслан бар адлу инсоф ва дурй аз дирсу тамаъ асос ёфта буд.

Урфу одат ва анъанадои Шаркро ба хубй омухта ва аз худ намуда, намояндагони русдо дар роди амалй намудани ондо хуртарин чузъиётро низ ба эътибор мегирифтанд, ин гуна муносибат махсусан дангоми ба дарбори амири Бухоро ташриф овардани сафирони рус мудим дониста мешуд.[3] Ба якдигар пешкаш намудани тудфадо аз чониби сарони кишвардо, инчунин, мансабдорони олирутбаи дарду давлат ва сафирон, ки дар Шарк маъмул аст, нукта ба нукта ба чо оварда мешуд. Дар ин маврид Логофет Дмитрий Николаевич менависад, ки «Арзиши баробар доштани инъому тудфадо он гумонеро, ки гуё ин тудфа барои ичрои ягон максади гаразноке пешнидод шуда бошад, пурра аз байн мебурд. Ин расму одат то солдои дафтодуми карни гузашта идома дошт, то он даме ки дудуди аморати Бухоро аз чониби Русия тасарруф гардид».[3] Х,арчанд он замон ин дудуд пурра бо Русия дамрод карда нашуда буд, аммо Бухоро чун кишвари аз тарафи русдо тасарруфшуда дониста мешуд. Мадз дамин вазъ боис гардид, ки муносибатдои дипломатй чиддан тагйир ёфта, дар назари баъзедо модияти дигаргуна пайдо карда, зуд-зуд ба дарбори амир омадани шахсони гуногун ва тудфадои шодонае, ки ондо аз амиру амалдорони у мегирифтанд, дардол обрую эътибор ва нуфузи маъмурони русро дар назари бухороидо ба замин зад.[5] Дар ивази инъому тудфадои кимматбадо чавобан додани тудфадои тамоман камарзишу ночиз аз чониби русдо, ба он оварда расонд, ки бухороидо дарк намуданд, ки русдо бо истифода аз ин одати кадима, яъне радду бадали тудфадо манфиат бардоштан меходанд. Аз пас муносибати бухороидо на тандо дар нисбати шахсони баландмакоми Туркистон тагйир ёфт, балки такдими гаразноки тудфадо зуд ба Петербург дам род ёфт. Дар ин чо низ аз чониби намояндадои расмиятпарасти русдо ин гуна дадядо бо ифтихори баланди «дустона» пазируфта мешуданд.[5]

Ин тартиб дар Тошканд ва Петербург чорй ва устуворшударо ба эътибор гирифта, дамасола якчанд маротиба аз Бухоро ба ин шадрдо сафирони махсус фиристода мешаванд, ки ондо бо худ тудфадои сершумори кимматбадо оварда, ба дама он нафароне, ки ба масоили Хонигарии Бухоро каму беш дахл доранд - аз мансабдорони олимаком то пасттарин амалдорон, такдим менамоянд. Эътикод ба ин андеша, ки туфайли тудфадо дар Русия дама гуна корро анчом додан мумкин буд,

Бyxopopo беш aз пеш фapo гирифта, хариши aз хад зиёди гурухе Ba некaндешии чинoяткopoнaи дигapoн гари xyдpo кapдaнд Ba oкибaт o6p^ эътибop Ba эхтиpoми Рycия Ba мaъмypoни oн дap Бyxopo бa нoбyдй pacидa 6уд. Нaмoяндaхoи oлимaкoми кишвapи Тypкиcтoн Ba тoбеoни orao дap ин кop бoз бештap гунахгор бyдaнд, зеpo бaъзеи orao aз хама гyнa ченaкy aндoзa Ba бешapмй дap ин мacъaлaи нoзyк гyзaштaнд. Aхoлии Тypкиcтoн хануз хам дap xoтиp дopaнд, ки чaнде пеш дap кyчaхoи шахри Тoшкaнд pacми хaчвй (кapикaтypa)-е ширеш кapдa шyдa буд, ки дap oн чунин мaнзapa aкc ёфтa буд: Aмиpи Бyxopo дap тaxти xyд нишacтaacт Ba aз тояи ин тaxт генеpaли бoнyфyзи pyc эзopи вacеи aз мaтoи махаллй дyxтaшyдaи ypo кaшидa гифтa иcтoдaacт.

Abarra, 6o caъю кушиши пoлитcaйхo ин pacми хaчвй нoбyд кapдa шуд, aммo мyнocибaти хaчвшyдa 6o кaме тaFЙиpoт идoмa ёфт. Хдрчанд чунин тapзи мyнocибaт o6p^ эътибop Ba хуоти тaвaччyхpo ниcбaт бa Рycия дap тaмoми Шарки ocиёимиёнaгй пyppa бархам зaд, aммo хднуз хам мaъмypoни мo аз пайи мaнфиaтхoи шaxcй Ba мaнoфеи махаллй шуда, ба Хукумати Бyxopo чун capчaшмaи дарёфти фoидaи кaлoн менигаранд. X,aмзaмoн, ба вyчyд oмaдaни ^шканд Ba дигар шaхpхoи pycй дар Ошёи Миёна хирш вaхшиёнaи атеар тypкиcтoниёнpo, ки аз Bocrnax^ зарурй бapoи ташкили xaйpияхoи чамъиятй, тaълимгoххoи pycй Ba Faйpa махрум буда, aммo дар хамшягй 6o «п^и чyшo» ба cap мебурданд, ба cyйи зaxиpaхoи Хoнигapии Бyxopo paвoнa намуд Ba orao бе ягон шарму хаё аз ин зaxиpaхo аз хад зиёд Ba ба тaвpи дoимй иcтифoдa мекарданд.

Чунин тарзи мушотбат бapoи ин кишвap баъзе натачали мycбaт хам дoд, мacaлaн: дар шахри Тoшкaнд аз хишби Aмиp oмyзишгoхи миёна coxтa шуд; бapoи чaмъиягхoи xaйpиявии шaхpхoи Тoшкaнд, Самарканд Ba Aшxoбoд a^oxaKK^ xеле oлихимaтoнa чyдo гардид, ба баъзе мaктaбхoи таълимй мaблaF ироэл карда шуд. Aммo ин хама аз тарафи маъмурин нoчиз дoниcтa шуда, бapoи ба дacт oвapдaни xaйpия фишopoвapй тopaфт зиёд мешaвaд Ba дар натича, coли 1905 бapoи Салиби Cypx мaблaFи як миллшн рубл pyёндa мешaвaд, каме баъдтар бoшaд бapoи флйти харбй мaблaF талаб карда шуда, 6o oн киштии харбие coxтa шуд, ки 6o нoми Aмиpи Бyxopo маъруф гардид. [4]

Тангназарй Ba кутохбинии мacъyлoни мo дар гушаю кaнopи мacлaкaт дар ин маоъала бенихoят хaйpaтoвap acт, aммo хар як чунин xaйpy caxoвaт аз тарафи мaтбyoти мo, ки аз кopхoи дoxилии Бyxopo xеле кам вoкифaнд, бaco xyш кабул карда мешaвaд. Ин xaйpияхo чун рамзи башардустии хукумати Бyxopo муаррифй карда мешaвaнд, ки гуё аз дустии беFapaзoнa Ba caдoкaти oн нжбати Рyccия гyвoхй медиханд. Aммo дар айни хoл, хеч rox нафаре ба пуштманзари ин xaйpияхoи oлихиммaтoнa назар афкандан нaмеxoхaд Ba тaмoмaн ба рухияи oммaи вacеи aхoлии Бyxopo Ba чабру зулме, ки ба мардуми ин 4o карда мешaвaд, capфaхм paфтaнpo зарур нaмешyмopaд.

Х,ар coл ду марйтиба, дар рузи мaвлyди Иcoи Мacех Ba рузи мaвлyди Пoдшoх ба шахри ^шканд caфopaти мaxcycи Лмир меoяд, ки мaкcaди orao табрик намудан Ba caxoвaтмaндoнa cyпopидaни микдopи бузурги lyx^axo ба шaxcoне мебoшaд, ки ба машили Бyxopo ягoн мушшбате дopaнд. Чунин кop дар Петербург хам aнчoм дoдa мешaвaд. Х,амин тарик, низoми гирифтану дoдaни ин^му тухфа дар xyny пусти хама aмaлдopoни Тypкиcтoн Ba oнхoе, ки бapoи aнчoми кopе 6o caфapи xизмaтй ба худуди Бyxopo меoянд, чукур реша дaвoндaacт. Дар бapoбapи такдими lyx^axo бoз анъанаи мaxcycи дигаре дар Шарк вyчyд дopaд, ки «дacтapxoндopй» yнвoн мешaвaд Ba аз зиёфати мaxcyc ибopaт аст. Мoхиятaн ^aCTapxom» ифoдaи диккату эхтиpoми мaxcycи coхибxoнa ба мехмoнoни xyд acт Ba хар кадар, ки «^aCTapxoK» бехтар Ba Faнитap opo ёфта бoшaд, ин нишoнaи хaмoн aндoзa кадру киммат Ba эътибopи мaxcyc дoштaни мехмoн acт. Мycyлмoнoн - чи дopo Ba чи нoдop якcoн мекушанд, ки дар вaкти лoзимй дacтapxoни orao тибки анъанаи миллии мехмoннaвoзй гyнoгyнpaнгy зебo opo ёфта бoшaд. Дacтapxoн, ки аз матои мaxcyc oмoдa шудааст, пахн карда шуда, дар бoлoи oн лaълихo Ba тaбaкчaхoи пур аз кишмиш, чopмaFЗ, пиcтa, канду кypcи pycй Ba махаллй гyзoштa мешaвaд. Хднгоми ташрифи мехмoн, cox^xorn ypo дар назди дapвoзa пешвoз гирифта, дapхoл бapoи y дacтapxoн кyшoдa мешaвaд Ba coхиби xorn 6o тамкину coлopии xoc хaмpoх 6o шиpинихoи гyнoгyн якчoя 6o мехмoн кариб дах пиёла чoйи кабуд менушад. Дар ин Ba^ дар хaвлии дарунй гycпaндеpo cap мезананд Ba аз гушти oн бapoи мехмoн aввaл шypбo Ba баъд oш oмoдa мекунанд.

Дз тарафи мехмoн Ba coхибxoнa шypбoи хануз тaфcoн Ba пaлaви paвFaнин пурра иcтеъмoл карда мешaвaнд. nac аз ин, мехмoни тo гулу гершуда як pyймoли кaлoнеpo, ки аз бoлoи челак ё чoмaи таг бacтaacт, бapoвapдa пахн мекунад Ba аз хамаи табакчаю лавли^ бoкимoндaи xyшкмевaю шиpинихopo ба oн pyймoл мерезад Ba 6o xyд мебарад. Anap мехмoн шaxcи нжбатан дopo бoшaд, xизмaтгopoни xyд Ba нaдимoни coхибxoнapo чеF мезананд Ba xypдaнихoи бoкимoндaи дacтapxoнpo миёни orao тaкcим мекунад. Ин тaкcимагpo тан^ мехмoн, яъне xyчаини дacтapxoн aнчoм медихад, зеpo y coхиби аахии ин дacтapxoн acт, ки ба шарафи y opocтa шуда буд.

Дар Barçrn бopи aввaл ба xorn oмaдaн низ бapoи мехмoн хaдявy lyx^ax^ мaxcyc пешкаш карда мешaвaд, ки oн аз мать, щлин, гycфaнд Ba acnxo ибopaт acт. Бузургию арзиши тухфа аз мaвкеи чамъиятии мехмoн Ba дopoии coхибxoнa вoбacтaгй дopaд. Дар mB6arn xyд coхибxoнa низ ба xoнaи oн мехмoни xyд ба мехмoнии чaвoбй меpaвaд Ba бapoи y дacтapxoн гycтypдa шуда, хaдявy lyx^axo

омодa кapдa мeшaвaд. Дap нaтичa дeч кгдом гз чонибдо зapap нaмeбинaнд, зepо aмaлaн чизу чоpaи xyдpо бо дaм ивaз мeкyнaнд, ки apзиши бapобap доpaнд. Ин одaти модиятaн apзишмaнд дap бaйни aдолии Оcиëи Миëнa мaвк;eи мудим доpaд.

Бa Бyxоpо ело^и мycтaдкaм бapк;apоp кapдa, докимияти pyc ин одaти к;aдимapо вaйpон нaкapд, дap aйни дол тaшкили дacтapxон бapои шaxcони гyногyнмapтaбaи pyc дap дудуди Хонигapии Бyxоpо дaнгоми воxypидо, дaтто як шapти дaтмй гapдид Ba бо cyпоpиши Äмиp ин коp бa зиммaи бeкдои мaдaллй ё дш^ aмaлдоpон вогyзоp гapдид, ки иловa бa оpоиши дacтapxон, инчунин, бapои одaмони бa мeдмонй омaдa дадяву тyдфaдо омодa кapдa мeшaвaд. Аз caбaби бa зaбони мaдaллй Ba мaвк;eи чyFpофии ин чо xyб бaлaд нaбyдaни нaфapони бa дудуди xонигapй фиpиcтодaшaвaндa, пeштap зapypaтepо бa миён овapдa буд (дapчaнд доло он aз бaйн paфтaacт), ки дap як мyaccиcae, ки коpмaнди xyдpо бa дудуди Бyxоpо бa caфapи xизмaтй мeфиpиcтод, к;aблaн бa Агeнтии cиëcии Бyxоpо мypочиaт кapдa, xодиш мeнaмyд, ки бa ф^он коpмaнд бapои ичpои cyпоpиши бa y додa шyдa дaмкоpй тамояд. Äгeнтии cиëcй бошaд дap нaвбaти xyд боpaи pacондaни ëpии зapypй бa он xизмaтчй бa дyкyмaти Бyxоpо xaбap мeдод, дyкyмaти Бyxоpо бошaд, бa дaмaи бeкдо бapои pacонидaни ëpй Ba мyдaйë кapдaни шapоити мувофики коpй дacтyp мeдод. Годо бa иxтиëpи шaxcи бa caфapи xизмaтй омaдa дaтто aмaлдоpepо вогyзоp мeкapдaнд.

Бa бeкдои мaдaллй cyпоpиши pacондaни ëpй бa шaxcи бa caфapи xизмaтй омaдa мaънии pacмaн тобсъ бyдaн бa он нaфap Ba дap aйни дол эдт^оми xоcca зодиp нaмyдaн бa ин гyнa нaфapонpо дошт, ки он дap шaкли пeшкaш нaмyдaни pyймол, бa чо овapдaни иззaти мeдмон Ba дacтapxондоpй кapдaни y, чэлб нaмyдaни чaндин нaмояндa aз диcоби aмaлдоpони xypд бapои пeшвозгиpй Ba мyбоpaкбодй нaмyдaни мeдмон дaнгоми мулокоти y бо бeкдо Ba нидоят, тaкдим кapдaни тyдфaдо бa aмaлдоpи pycи тaшpифовapдa омaдa ифодa мeëбaд. Рycдо одaтaн гумон мeкyнaнд, ки xapочот бapои кдбулу мeдмондоpии дap як шaxce, ки бa caфapи xизмaтй омaдaacт, aß дишби xaзинaи Äмиp acт Ba бeкдо бaъд диcобот пeшнидод кapдa, ин xapочотpо as xaзинaи Амиp чyбpон мeкyнaнд, aммо дap acл дeч год ин тaвp нecт Ba aз pyйи такли aмaлдоpони xypд дaмaи ин xapочот aз дишби шaxcии ондо буд^ он кдоми xapочоти дaтмиe мeбошaд, ки бapои нaмояндaдо вобacтa бa мapтaбaaшон бояд capф шaвaд. nac aз мyддaти дapози дap Бyxоpо иcтик;омaт нaмyдaн Ba бо aдолии мaдaллй нaздиктap ошно шyдaн, кac бa xyrocae мeояд, ки ё к;оидaи бa Амиp пeшнидод кapдaни вapaкaи xapочот вyчyд нaдоpaд, ё ин ки бeкдо бa Faйp aз тешнидод нaмyдaни вapaк;aи xapочот Ba бa дacт овapдaни мaблaFи capфкapдaaшон xaзинaи дaвлaт, боз aз жши xyд aдолй мaблaFи зиëдepо бapои тaдияи дacтapxон Ba омодa нaмyдaни дaдявy тyдфaдо pyëндa мeгиpaнд. Хдмин тapик;, бa Бyxоpо омaдaни мaнcaбдоp, aфcap Ba aмaлдоpи pyc Ba пeшвози ондо дaмон лaдзa бa чaмъовapии мaблaF дaмaи aдолй caбaб мeгapдaд, ки ондо ин боpи вaзнинpо бe дeч эътиpозe ниcбaти дyкyмaтдоpони xyд бa гapдaн мeгиpaнд, вaлe дap aйни дол дap нaтичaи чунин низоми мyноcибaт aдолй бa дap як pyc бeдaд бо нaфpaтy бaдxодй Ba дyшмaнонa нaзap мeкyнaнд. Faйp aз ин, чунон ки дap боло гyфтeм, бa дap pyce, ки ин чо омaдaacт Ba xизмaти aлодидaepо бояд бa aнчом pacонaд, як aмaлдоpи мaxcycи Бyxоpо вобacтa кapдa шyдaacт, ки y низ дaмeшa бо иcтифодa aз ин вaзъ, бapои xyд мaнфиaт мeгиpaд. X,apчaнд вaй aз aмaлдоpони нодиядо мaблaFи мyaйян мeгиpaд, вaлe новобacтa aз ин, боз aдолй бaъзe нaмyди мaдcyлотpо бapои тaъмини нaмояндaи pycдо Ba дaмpодони y чaмъовapй мeкyнaд. Дap aйни дол, нaбояд фapомyш кapд, ки шyмоpaи умумии шaxcони бa caфapи xизмaтй омaдa: xapитaкaшдо, aфcapони ^^aSrn гeнepaлй, ошпaздо, capдaдбонон Ba Faйpa, ки yнвонy дapaчaдои гуногун доpaнд, якчоя бо мудофизони кaзaк Ba xизмaтгоpон дaйaти бyзypгepо тaшкил мeкyнaнд, ки мeдмондоpии ондо Ba нигодбонии acпдояшон бapои aдолй xeлe гapон мeaфтaд. Иcтикомaткyнaндaгон Ba мeдмонони Бyxоpо дaмapyзa мyшодидa мeкyнaнд, ки дap нaзди xaймaи шaxcи бa caфapи xизмaтй омaдa зaxиpaи зиёди xypоквоpй Ba кaдy aлaф чaмъ овapдa мeшaвaд, ки aдолй pyëндa шyдaacт. Вaлe нaфapони дap caфapи xизмaтй буд^ ки дap ин мapдaлa, ки чaндин мод идомa мeëбaд, yмyмaн ягон тaнгa xapч нaмeкyнaд, бap ин бовapaнд, ки тaъминоти y aз pyйи дишби мaxcyce бa pод мондa шyдaacт, ки он aз xaзинaи Ä^p пapдоxт кapдa мeшaвaд. Боpдо мyшодидa шyдaacт, ки aмaлдоpи Бyxоpой aз кaлaмpaви xyд бa дypии 60-70 чaк;pим pод таймуд^ дap xaймaдои мaxcyc бapпокapдaшyдa як дaфтa нишacтa, омaдaни мacъyлини бaлaндпояи pycpо интизоpй кaшидaacт Ba дap ин мyддaт aдолии мaдaллй бa xarnprn зиëфат додaни aмaлдоpи pyc ^шилу мypF чaмъовapй нaмyдaacт.[5]

То дол бa ин вaзъи Faйpимyк;appapй Ba ногyвоp, ки пeшpaфти caноaтpо бозмeдоpaд, то дол ягон тaвaччyд зод^ кapдa нaшyдaacт Ba дукуки cоxтaни коpxонaдои pyc Ba дигap мyaccиcaдои caноaтй бeaидозa мaддyд кapдa шyдaacт. Якpaвй Ba дapк нaкapдaни мaнфиaтдои xyд - aB cифaтдои мaxcycи Xyкyмaти Бyxоpо acт, aммо дap ин бapобap бeпapвой Ba cycтиpодaгии дипломaтияи мо caдди дигapecт дap pоди дaлли ин мacоили мудим, дap долe ки pод ëфтaни cодибкоpони мо бa Хонигapии Бyxоpо Ba дapëфти дукуки бa моликияти шaxcй тaбдил додaни зaмин боиш дaлли мacъaлaи бa Рycия тeзтap дaмpод нaмyдaни aмоpaти Бyxоpо мeгapдaд.

Ё шoяд бapoи aмaлиёгх,oи харбии минбаъдаи мo poxxo дигар умуман лoзим неcтaнд Ba мo бoз ба анъанаи дерина Ba ycyли тактикии мaxcycи xyд «бе ягoн xел pox, Ba^ лoзим oяд, aфFOнpo 6o кaллaпyшхoи xyд мезанем» - амал xoхем кард.

Умуман, тайёрии чангии мo бapoи хифзи Хoнигapии Бyxopo дар мapзхoи AфFOниcтoн то чй aндoзa acт, аз миcoлхoи зерин paвшaн мешaвaд: ба хар як дид6oнгoхи марзии мo, ки дар шхили pocти Aмyдapё мустакаранд Ba китъаи мyaйянеpo мyхoфизaт мекунанд, дар чoниби AфFOниcтoн дyтo чунин дидбoнгoх мyкoбил иcтoдaacт, дар баъзе китъaхo хaттo cе дидбoнгoхpo низ мyшoхидa кардан мумкин acт. Шyмopaи capбoзoни хар як дидбoнгoхи orao ду мapoтибa аз oдaмoни мo бештар acт. Faйp аз ин, дидбoнгoххoи aфFOнхo дар бинoхoе чoйгиpaнд, ки ба тетех^м^и на чaндoн кaлoн шaбoхaт дopaнд. Дидбoнгoххoи мo бoшaнд аз xoнaхoи oддй Ba ^лба^и лoине ибopaтaнд, ки бapoи иcтoдaгapй намудан хaнгoми хучуми душман мyвoфик неcтaнд.

Дар мacъaлaи мyхoфизaти мapзхoи Бyxopo Ba тайёрии чангии мo дар ин кишвap мo бoяд хамеша xyлocaи cyxaнpoнии генерал №aTOBpo дар ёд дoштa бoшем, ки гуфта буд: «Гушаю катарами мамлакати мo аз хамдигар xеле дуранд Ba дар cypaти pyx дoдaни мyшкилoт ба ёрии таъчилй умед бacтaн нaшoяд».[5]

Aз ин py, дар мapзхoи AфFOниcтoнy Бyxopo мo бoяд ба хар як хoдиcaи тacoдyфй oмoдa бoшем Ba бapoи ин, тaкpopaн мегуям, ки дар шaхpхoи кaлaмpaви Бyxopo, аз чумла ^aбoдиён, Сapoй, K^o6 Ba ^алъаи Хумб, бе хеч гуфтугу, киcмхoи харби pyc бoяд чoйгиp карда шaвaнд. Чунин чopaчyй имшн медихад, ки дар хoлaти зарурй Ba тo oмaдaни кyввaхoи acorä, мo Бyxopoи Шapкиpo химoя нaмoем. Инчунин мycтaкap намудани кyввaхoи харбй дар ин нyктaхo нишoн медихад, ки Хoнигapии Бyxopo бapoи мo ахамияти зиёд дopaд Ba дар cypara pyx дoдaни ягoн хoдиca ба такдир хaвoлa карда нaмешвaд. Faйp аз ин, чyнoн ки дар бoлo гуфта шуд, дар шaхpхoи Шaхpиcaбз, Гузар, X^cop Ba Fapм низ киcмхoи харбй, хадди акал дар хайати як pora бoяд ташкил карда шaвaнд, чунки ин шaхpхo дар xaти aлoкaи мo дар байни Тирмиз Ba Самарканд чoйгиpaнд, Fapм бoшaд дар байни K^o6 Ba MapFелoни HaB кapop дopaд.

Хамеша бoяд дар xornp дoшт, ки банакшагирй Ba дигар кopхoи нaзapиявй дар 6o6arn ЧOЙгиpкyнй Ba аз як чo ба чoйи дигар кyчoнидaни лашкар дар айни амалиёти харбй, 6o дapнaзapдoшти куху дapёхo, вyчyд нaдoштaни poxxo ё poxx^ xapo6ramxa, хеч rox ба вoкеияти амалй дуруст нaмеoяд, аз ин py, ба хамаи мacoили xoxy нoxoх ба мyxoфизaти Бyxopo дaxлдoштa, бoяд диккати мaxcyc дoд Ba дар raB6ara aввaл хар чи зудтар capхaди AфFOниcтoнpo аз дидбoнгoхи Шoхoн то XopyF, ки 350 чaкpимpo ташкил дoдa, айни хoл мyхoфизaт нaмешaвaд, 6o ташкили дидбoнгoххoи илoвaгй аз хишби capхaдбoнoн пурра махкам кардан лoзим acт.

Дар чанги Pycy Чoпoн мo дар Манчурия чунин oмoдaгй нaдoштем Ba махз 6o ин ca6a6 киcмaн чaнгpo бoxтем. Ин вoкеaи caбaкoмyзpo мo бoяд хамеша дар xoтиp дoштa бoшем Ba киcмхoи харбии xyдpo бapoи ин гуна хoлaтх,o oмoдa нaмoем. Дар киcмaти кухии Бyxopoи Шаркй кapop дoштaни capбoзoн бapoи артиши мo дар oяндa ахамияти зиёд дopaд, зеpo orao ба aмaлиёгх,oи чангй дар кухшр oмoдa гардида, минбаъд ба дacтaхoи амалан таълимгирифтаи дахшатафкан табдил меёбанд Ba дигар дар му^р^а^и кухй хамчун шахриён Ba coкинoни вoдихo xyдpo нoхинчop эхcoc намекунанд.

Mo бoяд то cap задани фoчиa интизopй накашем; oвoзaхoи зиёде oмaдa меpacaнд, ки aфFOнхo poхи Пешoвap-Кoбyлpo, ки аз марзи Хиндуогон тo Кoбyл тул кaшидaacт, аз Пешoвap тo Ч,aлoлoбoд идoмa xoхaнд дoд, хaзaмoн дар AфFOниcтoн кopхo дар caмги coxтмoни шoхpoхи Чopyкдapa-Kyндyз, яъне тo capxa^o® Бyxopoи мo идoмa дopaнд.

Mo бoшем, тo хoл мacъaлaи coxтмoни poхи oхaни ахамияти зиёди харбй дoштa тo Тиpмизpo хануз хал накардаем, харчанд ки oмyзиш Ba тахкики ин xaтcaйp хануз шли 1904 шуруъ гардида буд [7].

Aз руйи маълумйти мo, ба кaлъaхoи марзии aфFOнхo ба наздикй аз Ko6yn xaти aлoкaи телефoнй гyзapoнидa шуд. Бoяд гуфт, ки акнун aфFOнхo хама чизи зapypиpo дopaнд: лашкар, pox Ba aлoкaи телефoнй. Дар мyкoбили oнхo мo чизе нaдopем, на лашкар, на телеграф, на телефoн, на aнбop Ba на poxx^ мyвoфик.

Гyмoн меpaвaд, ки мo чун хамеша бoз 6o xaBo дoдaни кaллaпyшхoи xyд ба зудй Faлaбa ба даст меopем.

Чараёни таърикии харакати рузафзуни Рycия ба Оcиёи Миёна шли 1865 неpyхoи харбии pycpo то ба дapвoзaхoи Тoшкaнд oвapд Ba ин шахр 6o як хамла ишFOл карда шуда, дар натича ин шахр ба пoйгoхи pycxo бapoи aмaлиёгх,oи минбаъдаи харбй Ba тобеъ кардани тaмoми кишвapи Тур^ст^ Ba мapзхoи Хевa Ba Хoнигapии Бyxopo, ки ба oн хамшяанд, табдил ёфт. Maвчи ин амалиёт oн зaмoн аз мapзхoи xoнигapии coбики Хуканд гузашта, минбаъд ба тaвpи вacеъ дoмaн пахн_намуд Ba худуди Бyxopopo низ фapo гирифт. Минбаъд паихам дигар шaхpхoи Бyxopo аз кабили Урйтеппа, Чиззак, Самарканд, Ургут Ba Кaттa-KypFOн забт гардида, 6a^xo ба xaти пеши мyхoфизaтии capзминхoи забтгардида табдил ёфтанд.

Хонигapии Бyxоpо, ки aв доxил фypy пошидa буд, бa дучуми кдтъии Рycия мукобилият кapдa нaтaвониcт Ba aз дудуддои тacappyф нaмyдaи шподи pyc бо бa имзо pacонидaни шapтномaи мaxcyc дacт кaшид. Аммо бecapycомонии доxили xонигapй Ba бо^ои воpиcи тaxтy точи Бyxоpо (Кaттa-Typa) бо мyкобиpи Амиp Мyзaффapxон, инчунин pyдияи тaacyбомeзи одолии ин чо бо зудй вaзъиятepо бо омол овapд, ки Мyзaффapxони cycтиpодa Ba pyдaн зоиф дap зepи тaъcиpи pyдониëн мондо, a3 mB дap capдaд кyввaдои дapбиpо чомъ овapд. Хучуми дacтaдои бyxоpой бо xaти пeши capдaддои мо бошод боиcи дучуми чaвобии pycдо гapдид Ba ин зaдyxypд 2 июни шли 1868 бо шикоети nypparn лaшкapи Амиp дap бaлaидидои З^обую^ овapдa pacоид.[8]

Сaфиpи мaxcycи Амиp бapои бacтaни к;apоpдоди cyлд фиpиcтодa шуд, ки мeбоиcт бо домо гута шapтдои пeшнидодкapдaи pycдо бeгyфтyгy pозй шaвaд. Дap rara^a ^геми кaлони Бyxоpо то дapëи Зapaфшон бо тacappyфи pycдо дapомaд Ba тондо бeкигapии кудии мусто^^и Шaдpиcaбз, ки a3 кддим Хонигapии Бyxоpоpо эътиpоф нaмeкapд, мyк;овимaти дapбиpо идомо додо мapздои нaви моpо нооpом мecоxт. Дap rara^a cоли 1870 достои гeнepaл Äбpaмов a3 кaтоpкyди capдaдии o^co-tob гузошт Ba 14-уми aвгycт бо як дучум шaдpи Китобpо тacappyф тамуд.[6] Ä3 бойн чaндe га^ошто Шaдpиcaбз, Ч^ок^й Ba ^apшй низ ишFOл гapдидa, дap нотичо томоми capзaмини Бyxоpо a3 чониби pycдо зобт гapдид. Бо иcтифодa a3 ин шapоити мушид мулкдои ишFOлгapдидa бо дудуддои тypкиcтонии кдблон иcтилонaмyдaи pycдо дaмpод кapдa шудонд. Äммо дap домин Ba^r коpe ончом ёфт ки ботеи дaйpaтy тоо^чуби дотто xyди бyxоpоидо гapдид: дap нотичои ким-чй гута aндeшapонидои комилон нофодмо кишвapи Шaдpиcaбз, ки доло томоми Бyxоpои Шapк;иpо дap 6op мeгиpaд Ba дaмeшa бо Хонигapии Бyxоpо мyноcибaти бодбинош дошто онpо эътиpоф нaмeкapд, бо иxтиëpи Бyxоpо вогyзоp кapдa шуд. Дap acоcи дудуддои xypди бокимондои Бyxоpо бо тaвpи cyнъй дaвлaти нaви Оcиëи Миёташ тошкил кapдa шуд. Мyноcибaти cиëcии Рycия бо ин дaвлaт имpyз дом чун дap домон дaвpa бо тaвpи дaйpaтовap Ba очиб бо pод мондо шyдaacт Ba ин мyноcибaт муоммои capбacтapо мeмонaд.

Ä3 pyйи бaъзe дaлeлдо дaдc зaдaн мумкин acr, ки caбaби acоcии бaвyчyдоии ин вaвъи Faйpиоддй a3 як тapaф дap ком будони шyмоpaи acокиpи pyc дap Оcиëи Миёта, дypии ин кишвap a3 мapкaз Ba одоми нобудони pоддои aro^a будо, a3 тapaфи дигap тapc a3 диллaвy нaйpaнги инглиcдо, ки имкон доpaнд бо aфFOидо кумок тамудон бо бyxоpоидоpо толкин тамоянд. Бо ин pод инглиcдо мeraвонaнд дap Бyxоpо мушкилоти нaв Ba бeнизомидои бapдaвомpо бо вyчyд овapaнд. äb ин чидот, бapои дacтгиpй Ba мycтaдкaм кapдaни дукумоти Бyxоpо чоpaдо aидeшидa, Рycия Бyxоpоpо дap домон вaвъи мaвчyдaи мyкappapй гузошт, бо то^д^и ин дyкyмaтe, ки о^о cиëcaтмaдоpони мо бо вyчyд овapдa будонд, бeтaфовyт монд, дap долe ки Бyxоpо бо чоpй кapдaни тapтиботи xyд бо дудуддои MBrn бо он дaмpодкapдaшyдaи кишвapи X^cop Ba Бyxоpои Шapкй OFO3 кapдa буд.

Чyнонe, ки мо теш a3 ин кдйд кapдa бyдeм, кишвapи X,reop a3 дaмвоpидои Хонигapии Бyxоpо бо к;aтоpкyддо чудо шудо, чун як иттидоди бeкигapидои мycтaк;ил дукумоти Äмиppо эътиpоф нaмeкapд Ba бо миpи ниcбaтaн бонyфyзтap (Бeки) Шaдpиcaбз итоот мeкapд.

^ŒapOmM мycоиди тобий Ba дap идогаи к;aтоpкyддо rçapop доштани X,reop бapои ин кишвap имкони xyби мyдофизaтй фapодaм овapдaacт Ba a3 ин чихдт кушишдои пeштapaи aмиpони Бyxоpо бapои бо тобeияти xyд дapовapдaни ин дудуд дaмeшa бо нокомй мeaнчомид. Роддои дyшвоpгyзap Ba дш^ омилдои мaвчyдa боиc шудо будонд, ки X^op xyдpо ниcбaти Хонигapии Бyxоpо xeлe ^aBOT-ap эдcоc кушд. Ин эдcоcpо инчунин бо caбaби пaйвaиддои xeшyтaбоpй бо бeкигapидои Шaдpиcaбзy X^op бeштap мойл доштони бeкигapидои мусто^^и Кулоб, Дapвоз, Бaлчyвон Ba ^pOreira тaк;вияr мeбaxшид.[3]

Душмонии дepинaи миёни ^б^одои дyкмpони X^cop Ba ом^и Бyxоpо, мaxcycaн a3 м^но^ои acpи XIX, бо aвчи оълояш pacид. Хонигapии Бyxоpо нaмeтaвониcт бо пypкyввaт шудони кишвapи X^op бeraфовyт бошод, дap долe ки он тихом вилоятдояшpо a3 дост мeдод Ba боъди бacтaни шapтномaи cy^ бо pycдо a3 чидоти дудуд бо як кишвapи xypд тобдил ёфто буд. Сулолои мaнFитдо, ки ом^и Бyxоpо бо он тоол^^ дошт, эдcоc кapд, ки paфти вок;eaдои тaъpиxй axиpaн oraapo комилон бо нecтй модкум кapдaacт. Хyдpо a3 caднaи тaъpиx pоидaшyдa тacaввyp кapдaн, aлбaтra, xeлe бapои ондо дyшвоp буд. Мyшодидaи кyввaт гиpифтaни кобилои кeнгacдо, ки дyкмpонони Шaдpиcaбз a3 нacли ондо будонд Ba эдтимоли ^aBrnrn бо тобeияrи ондо дapомaдaни бeкигapидои нимaмycтик;илe, ки то шapки Помиp домон шдн кapдa будонд, боз дом aлaмовapтap буд, 3epO дap ин cypaт имкони дap мукобили ондо бо вyчyд омaдaни дaвлaти nyp3yp Ba муатокил шйдо мeшyд.

Кyтодaидeшй Ba мо^у дacиcaи pyдониëни мyтaacиби Бyxоpо Ba Шaдpиcaбз дap ин коp шкши дaлкyнaидa бозид.

nac a3 оте ки Хонигapии Бyxоpо оллокой nyppa шикacт xypдa, лaшкapи pyc Уpareппa, 4rn33ax, Сaмapкaид Ba Кaтa-^ypFOнpо ишFOл кapдa буд, a3 ин B^o^r^o докво (окpyг)-и мaxcycи Сaмapк;aид тошкил кapдa шудо, ки он a3 дудуди Шaдpиcaбз домогй дap ^prnrn 60 чокртм* BO^eb гapдидa буд Ba capдaди он бо ^TC^^^Orn дyшвоpгyзap чудо мeшyд. Вaлe бeки шaдpи Китоб - Чypaбeк, ки 6oco эдcоcaтй, гapмxyиy дapиc Ba боFaйpaт буд, якчоя бо бeки ЯккaбоF - Бобобeк бо мyбоpизa бapои

хифзи дини иаюм бapxocтaнд Ba кyввaи зиёде чамъ oвapдa, дар Самарканд ^poprc^ pycxopo ба мyхocиpa гирифтанд. Бекхoи X^cop, ки дар ин хучум бештар тaлaфoт дида буданд, ба кyххoи xyд баргаштанд. Ожд ки дигар душмани Рycия гардида буданд, ба тaвpи таъчилй бapoи хифзи мyлкхoи xyд тaлoш вapзидaнд, чунки бoвapии кoмил дoштaнд, ки ба хучуми ora,o pycxo хучуми чaвoбй xoхaнд кард.

Ба кyввaю тaвoнoии xyд бoвapй хocил карда, умед ба oн мебacтaнд, ки Aмиpи Бyxopo ба вaъдaи дoдaи xyд дар бopaи pacoндaни ёрй ба ora,o вaфo xoхaд кард Ba мyxтopияти пурраи кишвapи X^oppo дар cypaти Faлaбa бар pycxo эътиpoф xoхaд кард. Бекхoи Хиоэр, ки рухияи xyдpo 6o андешаи мyбopизa 6o кoфapoн Ba пoйдopии иcлoм баланд мебapдoштaнд, гyмoн хам нaдoштaнд, ки Хoнигapии Бyxopo на тaнхo ёрии вaъдaкapдaaшpo ичpo намекунад, балки ба душмани oнхo табдил меёбад.

Aммo икдoми диплoмaтии хукумати Бyxopo дypycт андешида шуда буд. Хучуми генерал Aбpaмoв дар шли 1870 ба кишвapи X^cop Ba минбаъд аз чoниби y бoмyвaффaкият ишFOл гардидани шaхpхoи кaлoни X^cop - Китoб, Чиpoкчй Ba Шахржабз дypycтии ин тacмимpo иcбoт намуданд. Дар XOле ки aмopaти Бyxopo дар тули як acp кишвapи X^coppo забт карда нaтaвoниcтa буд, ин дафъа 6o лашкари pycxo, ки лашкари X^coppo дар шимoл шикacт медoд, пaйвacт Ba ба oн чo аз чoниби Fap6 хучум oвapд. Бекхoи Шaхpиcaбз аз œ тараф дар мyхocиpa афтода, шикacти caxт дида ба тарафи Хуканд фиpop карданд Ba баъдан дар oн чo ба pycxo тacлим шуданд.

Xaмин тaвp, кишвapи вacеи X^cop бар acapи чoнфидoй Ba кypбoнихoи зиёди acкapoни pyc иcтилo гардида, бapoи хaмpoх намудан ба хyдyдхoи дигари ишFOлнaмyдaи pycxo oмoдa карда шуд. Aммo дипюматияи кутохандеши мo ба ин мастала назари дигар дoшт: oн ба кумаки Aмиpи Бyxopo бaхoи Faйpивoкей дoдa, мyнocибaтхoи дар тули тaъpиx миёни дaвлaтхoи xypди Оcиёи Миёна вyчyддoштapo capфи назар намуд, инчунин, кишвapи федеpaтивй будани X^coppo ба эътибop нагирифта, oнpo пурра ба истиёри Бyxopo дoд.[3]

Шaxcoни бoфaхмy дурандеши махаллй накши мухимми Бекхoи Шaхpиcaбзpo дар oяндa дарк намуда, ба такдири минбаъдаи oнхo шарик гардиданд. Дар натича, coбик Беки шахри Китоб -Чурабек-бий зуд ба xизмaти лашкари pyc ба хайш пoдпoлкoвники неpyхoи харбй чалб карда шуд Ba минбаъд y бapoи xизмaтхoяш тo ба yнвoни генеpaл-мaйop бoлo бурда шуда, ба истиёри Генерал-гyбеpнaтopи Тypкиcтoн cyпypдa шуд. Aммo xaвфи oн нyфyзеpo, ки генерал Чурабек дар тaмoми Бyxopoи Шаркй дoшт, хукумати Бyxopo нoдидa гирифта нaметaвoниcт Ba ин кашет xyнин дер хам бoшaд, oкибaт cитoнидa шуд: coли 1905, баъди 25 шл генеpaл-мaйop Чypaбек-бийpo дар xoнaaш дар шахри Ъэшканд шaxcoни нoмaълyм ба катл рашниданд.р]

Бo хaмpoх карда шудани кишвapи X^cop ба Хoнигapии Бyxopo aхoлй ба ин диплoмaтияи на oн кадар xиpaдмaндoнa coзиш карда нaметaвoниcт Ba тaнхo 6o ёрии шгохи pyc амир тaвoниcт шуришу бaлвoхoи oммaвии xyнинpo, ки дере нагузашта пac аз ин хaмpoхкyнй дар тaмoми кишвap OFOЗ гардида, кариб тонздах coл идoмa ёфтанд, фуру нишoнaд. Ба хукумати Бyxopo бapoи oн ки мардуми бaшypoмaдa Ba чaнгoвappo пурра ба итoaти xyд мачбур нaмoяд, лoзим oмaд, ки аз xyн дapёхo чopй шзад.

Сиёcaти caxтy бетараххуми дaвлaти Бyxopo мyкoбилияти aхoлиpo 6o берахмии дaхшaтoвap Ba мушкилйти зиёд бартараф карда, дар мамлакат чaзoхoи гyшнoшyнид, кyштopхoи oммaвй бapгyзop намуд Ba хoкимoни coбик (бекхo)-po тacxиp Ba чжман нoбyд кард. Ба чoйи бекхoи мaвpycии capнaгyншyдaи Дарбанд, K^o6, Бaлчyвoн, Дapвoз Ba ^арйтегин дacтнишoндихaндaхoи Aмиpи Бyxopo таъйин гардиданд, ки умуман мустакилияте нaдoштaнд; aхoлии махаллии тopoчгapдидa Ba беxoнyмoншyдa ба хар чoниб, acocaн ба AфFOниcтoн гypеxтaнд. Дар oн чo бекхoи чoн ба caлoмaтбypдa Ba xешy тaбopи ora,o аз тарафи хyкyмaтдopoни AфFOниcтoн xyш пaзиpoй ёфтанд.

Xyкyмaти Бyxopo зери химoя Ba дacтгиpии pycxo лашкари xyдpo мycтaхкaм карда, хамаи oнхoеpo, ки 6o ягoн ca6a6 ба хyкмpoниaшoн андаке xaлaл вopид карда метaвoниcтaндy xaвфнoк дoниcтa мешуданд, беpaхмoни кир кард. Чyйхoи xyни paвoнгapдидaи aхoлии Бyxopoи Шаркй на тaнхo ба pycxo шухрат нaoвapд, балки баръащ хамаи мардуми ин беиxтиёp caбaбгopи acocии хамаи ин xyнpезихoи дaхшaтбop pycxopo медoниcтaнд Ba хoлo хам чунин мешyмopaнд, ки махз pycxo oнхopo ба итoaти Aмиpи Бyxopo дapoвapдaaнд.

Бapoи ибйти дурустии cиёcaти xyд дар ин дaвpaи хузнангез oдaтaн ба oн ишopa мекунанд, ки аз хaмpoхкyнй ё тoбеънaмoии пурраи Хoнигapии Бyxopo ба мyлкхoи вacеи ocиёимиёнaгии pycxo ба oн xoтиp ба тaъxиp aндoxтa шyдaacт, ки aхoлии нoopoмy шуришгари ин минтaкapo ба тoбеияти шмил дapoвapдaн xеле дyшвop acт. Дар натича чунин хoлaти нoмaтлyбе ба амал oмaд, ки мo аз худуда^ забт кapдaaмoн дacт бикашем Ba Бyxopoи Шapкиpo 6o тaмoми aхoлии гyнoгyнкaвмy гyнoгyнзaбoнaш ба амир Borysop кунем Ba минбаъд махз 6o ёрии хукумати y aхoлиpo oхиcтa-oхиcтa Ba муназзам бapoи ба зери хукми pycxo дapoмaдaн oмoдa кунем, зеpo тaнхo дар чунин хoлaт ба Рycия хaмpoх кардани Хoнигapии Бyxopo дигар ягoн дyшвopй ба 6op нaмеopaд.

Кушишхои зиёди Абдулмалик-хон минбаъд барои ба даст овардани тахти Бухоро ба ягон натичае нарасид, харчанд ки дар он замон хам ба Хонигарии Бухоро ва хам ба хукумати Русия ташвишу мушкилоти зиёд эчод карда буд. Танхо марги ин талабгори чангчуву даъвогар ва истифодаи кудрати сипохи рус ахиран макоми Амири Бухороро устувор гардонид.

Ба масъалаи омода кардани ахолй барои дар оянда хамрох шудан бо Русия лозим меояд, ки баъдтар таваккуф кунем. Ин чо барои равшан кардани вазъи умумй танхо хаминро гуфтан лозим аст, ки хукумати нави ба таври сунъй ба вучуд омадаи Бухоро хамеша сиёсати махсуси худро ба амал мебаровард, ки ба масоили омода кардани ахолй хеч дахл надошт, балки ба он чиз нигаронда шуда буд, ки аз ахолй харчи бештар даромад ба даст оварад. Хамзамон ин хукумат кушиш ба харч медод, ки харчи бештар Русияро аз мудохила кардан ба корхои дохилии Хонигарии Бухоро барканор намояд.

АДАБИЁТ

1. Халфин Н.А. Политика России в Средней Азии (1857-1868). - М.: Издательство восточной литературы, 1960. С.104-105

2. Терентьев, М.А. Россия и Англия в Средней Азии/ М.А. Терентьев. - СПб.: тип. П. П. Меркульева, 1875. - XIII. -

С.85

3. Терентьев, М.А. История завоевания Средней Азии. С картами и планами. В 3 т. Т.1/ М. А. Терентьев. - СПб.: Типолитография В.В. Комарова, 1906.

4. Омузишгохи миёна ё ба русй «реальное училище» як навъи омузишгохе дар давраи хукумати подшохй буд, ки дар он забонхои кадимиро таълим надода, математика ва фанхои табииро бештар меомузонданд.

5. Логофет, Д.Н. Страна бесправия бухарское ханство и его современное состояние/ Д Н. Логофет. - СПб: Из-тво Березовский комиссионер военно-учебных заведений, 1909. - С. 24-25

6. Логофет ДН. По каспийскому морю и персидской границе (путивой очерки по Средней Азии). - Спб: Типография галвного управления Уделов, моховая, 40. 1903. С. 86-87

7. Логофет Д.Н.На Башне смерти // Кауфманский сборник в память 25-летия со дня смерти устроителя Туркестана К. П. Кауфмана. М, 1910.

8. Логофет Д.Н. Завоевание Средней Азии // История русской армии и флота. — М, 1913.

ОТНОШЕНИЕ РОССИИ К БУХАРЕ ВЗГЛЯД РОССИЙСКОГО ИССЛЕДОВАТЕЛЯ Д.Н.ЛОГОФЕТ

В этой статье рассматривается вклад Дмитрия Николаевича Логофета в изучение истории таджикского народа. Он хорошо разбирался в истории, культуре и быте народов Средней Азии и написал ряд трудов, посвященных жизни людей этого региона. Он действительно записывал то, что наблюдал и записывал во время своих путешествий.

Поэтому статья должна охватывать границы Афганистана и Бухары, включая Кабодиен, Сарай, Куляб и Калай-Хумб, безусловно, российские воинские части. Такая мера позволила бы при необходимости защитить Восточную Бухару до прибытия основных сил. Размещение вооруженных сил в этих пунктах также показывает, что Бухарское ханство имеет для нас большое значение и не будет оставлено на волю случая в случае инцидента.

Кроме того, как упоминалось выше, в городах Шахрисабз, Гузар, Гиссар и Гарм должны быть созданы воинские части, хотя бы в одной роте, поскольку эти города расположены на нашей линии сообщения между Термезом и Самаркандом. и между Кулябом и Новым Маргиланом.

Ключевые словар: Бухара, Средняя Азия, Мастчох, Афганистан и Бухара, Кабодиен, Сарай, Куляб, Калаи-Хумб, Шахрисабз, Гузар, Гиссар, Самарканд, Термез, Куляб, Маргилан.

RUSSIAN RELATIONSHIP TO BUKHARA VIEW OF THE RUSSIAN RESEARCHER D.RLOGOFET

This article examines the contribution of Dmitry Nikolaevich Logofet to the study of the history of the Tajik people. He was well versed in the history, culture and life of the peoples of Central Asia and wrote a number of works on the life of the people of this region. He actually wrote down what he observed and recorded during his travels.

Therefore, the article should cover the borders of Afghanistan and Bukhara, including Kabodien, Saray, Kulyab and Kalai-Khumb, of course, Russian military units. Such a measure would, if necessary, protect Eastern Bukhara before the arrival of the main forces. The deployment of armed forces at these points also shows that the Bukhara Khanate is of great importance to us and will not be left to chance in case of an incident.

In addition, as mentioned above, military units should be created in the cities of Shakhrisabz, Guzar, Gissar and Garm, at least in one company, since these cities are located on our line of communication between Termez and Samarkand. and between Kulyab andNovy Margilan.

Keywords: Bukhara, Central Asia, Mastchokh, Afghanistan and Bukhara, Kabodien, Saray, Kulyab, Kalai-Khumb, Shakhrisabz, Guzar, Gissar, Samarkand, Termez, Kulyab, Margilan.

Сведение об авторах:

Мирзоев Мирзо, преподаватель кафедры всеобщей истории Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, тел.: (+992) 881888501

Абдулхрмидова М.Н., соискатель кафедры всеобщей истории Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, тел.: (+992) 881888501

About the authors::

Mirzoev Mirzo, lecturer of the chair of the general history of the Tajik state pedagogical university named after Sadriddin Aini. tel.: (office) (+992)881888501.

Abdulhamidova M.N., post-graduate student of the department of the General History of the Tajik state pedagogical university. Sadriddina Aini, tel.: (+992) 881888501

МАТЛАБИ ТОЧДКИСТОН ДАР СОХТМОНИ НЕРУГОХД БАРЦЙ ОБИИ РОГУН

Хусайнов А.Ц., Алимардоова З. Ф.

Донишгохц давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Ба кор андохтани агрегати якуми неругоди барки обии «Рогун», яъне иншооти такдирсози аср ва ояндаи дурахшони Точикистон, ки ба шарофати он орзуи чандинсолаи мардуми шарифу задматкарини точик амалй гардид, ибтидои гардиши куллй дар таърихи Точикистони содибистиклол ва як кадами устувору бузурги кишвари мо дар самти расидан ба дадафиякуми стратегии миллй - истиклолияти энергетикй ба дисоб меравад[1, с.4].

Тачрибаи таърихй алакай собит сохт, ки Рогун иншооти азими гидроэнергетикиест, ки ба сохтмону истифода аз мадсулоти неруи сабзи баркии барои даёти инсон безарару манфиатноки он, гайр аз Точикистон, кишвардои дигари Осиё Марказй, Чин, Хинустон, Русия ва гайра низэдтиёчи калон доранд. Вай бо азамати Лоидавии худ дар чадон ба он хотир увони «Иншооти муъчизаноки аср»-ро гирифтааст, ки дар шароити муосир чадон ба таззоди танкисй ба захирадои гармидиданда: ангишт, газ, нафт ва гайраи дигар дучор омадааст. Неругоддои барки обй низ талаботи рузафзуни инсонро ба нерудои гармию нурбахш ва созанда,конеъ карда наметавонанд. Иншоотдои атомй, ки микдорашон то рафт меафзояд, якчоя бо иншоотдои ядроию термоядрой даётро дар сайёраи Замин ногувор гардонида истодаанд.Аз ин лидоз бо дарки маънй сохтмону ба истифодаи чадониён супоридани муъчизадои сабзу арзон ба монанди НБО Рогун аз чониби Хукумати Чумдурии Точикистон бо сарвари Пешвои он, мудтарам Эмомалй Радмон, амали худкомагй нест, балки зарурияти таърихии башари аст. Ба хусус адамияти он пеш ва беш аз дама ба манфиати минтакаи Осиёи Марказй зарур аст.

Бо сохта ба истифода дода шудани ин иншоот мардуми мамолики номбурда, имконият пайдо мекунанд, ки бисёр масъаладои мубрами зиндагии хешро бо осони дал намоянд: бе сарфи гаронмоя,бо кувваи барк таъмин мегарданд; захирадои обии даргот (плотина)-и онондоро бо оби ошомидании тозаи экологй таъмин мегердонад ва заминдояшонро обшормесозад; инчунин метавонанд обро бо масрафи кам ва ба таври дилход, дамчун моеъи мадлулкунандаи кимёвй, дар содадои кишоварзй, саноат, тиб, озмоишгоддои илмй-техникй, амалйва таълимгоддо истифода баранд ва гайра.

Лоидаи НБО - и Рогун дар даврони Шуравй, мавриде тадия меёфт, ки зарурати он барои кушодани заминдои нав ва аз ондо руёнидани ашёи хом барои саноати сабук,ба микдори зарурйба даст овардани маводи озука, галла, мевачот, гушт, шир, сабзавод ва амсоли индо пешгуи мегашт. Яъне бештар хусусияти иктисодй - дошт ва дар навбати аввал бароипешрафти саноатинодиядои Марказй.

Макони сохтмони Неругоди номбурда, аз чониби тадкикотчиёни замони Шуравй,Семён Колежнюк ва Виктор Ненахов дануз с. 1931 дар мавзеъидедаи «Сичарог» кашф гашта буд. Соли 1932 И. Караулов олими шинохтаи содаи энергетика, ки ба тадияи харитаи захирадои обии Осиёи Миёна ва истифодаии ондомашгул буд, мавзеи зикршударо барои сохтмони НБО муносиб дониста, онро дар ин дуччат ворид сохт. Вале бо зарурияти норасогидои сармоявй давом додани кордои омузиши ва тадияи Лоидаи сохтмони иншоот ба таахир гузошта шуд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.