Научная статья на тему 'Особенности определения целей и задач в обучении'

Особенности определения целей и задач в обучении Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
37
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
содержание / цель / форма / навыки / технология / формирование / инструменты / условия / возможности / образование и воспитание. / content / purpose / form / skills / technology / formation / tools / conditions / opportunities / education.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Эрназаров Алишер

В этой статье рассматриваются многие вопросы, связанные с качеством обучения, их целью, задачами, содержанием, правильным выбором формы, метода, технологий и инструментов, мобилизацией учащихся на овладение учебными материалами для достижения этой цели.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Features of defining goals and objectives in training

This article addresses many issues related to the quality of training, their purpose, objectives, content, proper choice of form, method, technology and tools, the mobilization of learners to master the training materials to achieve this.

Текст научной работы на тему «Особенности определения целей и задач в обучении»

Science

through time and space

TBscience se

Жамият ва инновациялар - he

Общество и инновации - i

Society and innovations

Journal home page:

https: //inscience.uz/index.php/socinov/index

Features of defining goals and objectives in training

Alisher ERNAZAROV!

Samarkand State University

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received February 2021

Received in revised form

20 February 2021

Accepted 15 March 2021

Available online

15 April 2021

Keywords:

content,

purpose,

form,

skills,

technology,

formation,

tools,

conditions,

opportunities,

education.

This article addresses many issues related to the quality of

training, their purpose, objectives, content, proper choice of

form, method, technology and tools, the mobilization of learners

to master the training materials to achieve this.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https: //creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Укув машгулотларида максад ва вазифаларни аниклашнинг

ь 2

узига хос хусусиятлари

АННОТАЦИЯ

Калит сузлар: Ушбу маколада YkyB машгулотларининг сифати,

мазмун, уларнинг максадини, вазифаларини, мазмунини, шакл,

максад, >

ak, метод, технология ва воситаларини тугри танлашга, бунга

куникмалар, хамкорликда эришиш учун укув материалларини эгаллашга

технология, таълим олувчиларни сафарбар этишга куп жихатдан боглик

шакллантириш, масалалар борасида суз юритилган.

воситалар,

шароит,

имкониятлар,

таълим-тарбия.

1 Independent scientific research, Samarkand State University, Samarkand, Uzbekistan.

E-mail: ern_alisher@mail.ru

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

Особенности определения целей и задач в обучении

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова: В этой статье рассматриваются многие вопросы,

содержание, связанные с качеством обучения, их целью, задачами,

форма, содержанием, правильным выбором формы, метода,

Навыки, технологий и инструментов, мобилизацией учащихся на

технология, овладение учебными материалами для достижения этой

формирование, цели.

инструменты,

условия,

возможности,

образование и воспитание.

Укув машгулотлари таълим олувчиларда самарали мехнат фаолиятини

амалга ошириш имкониятини таъминлаш максадида, уни Укитиш хамда

тарбиялашга каратилган максадли, таълим-тарбия масалаларини хал килишнинг

амалий ва кулай шакли, педагог томонидан аник максад ва вазифаларни кузлаб,

белгиланган вакт ичида таълим олувчиларга давлат таълим стандартлари, фан

дастури, дарслик, Укув-услубий кулланмалар, дидактик материаллар, ноанъанавий

педагогик усуллар, услублар, Укитишнинг педагогик ва ахборот-коммуникация

технологиялари оркали амалга ошириладиган бир бутун жараён булиб, унинг

мохияти инсон томонидан тупланган тажриба, билим, малака ва куникмаларни

усиб келаётган &ёш авлодга беришдан иборат булиб, максади, мазмуни, усуллари,

тамойиллари, ташкилий шакллари ва таркибий кисмлари биргаликда намоён

булади.

Укув машгулотининг асосий максад ва вазифаларига куйидагилар киради:

асосий эътиборни максад ва вазифаларни аниклашга каратиш, педагог ва таълим

олувчиларнинг самарали хамкорлигини Ййулга куйиш, илгор педагогик технология

ва улар асосида яратилган интерфаол усуллардан фойдаланиш, натижаларини

бахолаш тизимини Такомиллаштириш, унинг барча шаклларини янги техника ва

технология ютукларини хисобга олган холда ташкил этиш ва амалга ошириш,

таълим олувчиларда мустакил фикрлаш, ижодий кобилият хамда касбий

махоратларини замон талаблари даражасида шакллантириш, Укув машеулот-

ларини ноанъанавий укиш ва илмий-тадкикот ишлари билан узвий хамда узлуксиз

алокасини яратиш, касбий, иктисодий, тафаккур этиш, маънавий кизикишларни

уйтотиш, мустакил тарзда керакли маълумотларни йигиш, муаммони аниклаш,

ечимларини топиш, олинган билим, малака ва куникмаларни Танкидий тахлил

этиш ва уларни янги вазифаларни хал этишда куллаш, ташкилий, психологик-

педагогик, укув-услубий, ахборот, моддий-техник таъминотни уз ичига олувчи укув

машгулотлари тизимини яратиш, керакли маълумотларни излаб топишнинг кулай

усул ва воситаларини аниклаш, ахборот манбаларидан самарали фойдаланиш,

берилган топширикнинг мухим ечимини белгилаш, иш натижалари хулосасини

тайёрлаш ва кайта ишлаш, топширикларни бажаришга тизимли ва ижодий

ёндашиш. Укув машгулотлари таълим олувчиларнинг таълим-тарбия олиши,

интеллектуал ривожланиши учун омил булиши, уларнинг фаоллиги, мустакил

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

фикр юритиши, мавзуни Узлаштириши, ижодий изланишга ЙУналтирилиши зарур.

Машгулотнинг илмий асосланганлиги, ёритилаётган мавзуларнинг аниклиги,

445

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

замонавий илм-фан ривожининг Урни, шунингдек, фанлар Уртасидаги алокани

узвийлиги, муаммоли вазиятларнинг мавжудлиги таълим олувчиларнинг пухта

билим олишларини таъминлаши максадга мувофик.

Аммо, тахлил ва кузатишлардан таълим муассасаларида бу борада

камчиликлар ва муаммолар борлиги аникланмокда, улар: Уз педагогик

махоратларини ошира боришнинг ахамиятини етарли даражада хис килмаслик,

Укув маштулотлари жараёнининг илмийлигига, замон талабларига мослигига,

турмуш ва амалиёт билан богланишига юзаки карашлик, купрок эътибор янги

билимларни баён этиш, уни мустахкамлаш ва натижасини хисобга олишга

каратилиши, билим беришда таълим олувчиларнинг аввалги билимлари, хаётий

тажрибалари етарлича хисобга олинмаслиги, янги Утилаётган мавзулар буйича

уларнинг билимини аниклаш, мавзуга хос буладиган дастлабки маълумотларни

бериш етарлича амалга оширилмаслиги, укитишнинг техник воситаларидан,

электрон дарслик ва бошка материаллардан самарасиз фойдаланиш, иш

услубларини нотутри танлаш, таълим олувчи шахси ва гурухни яхши билмаслик,

бир хил маштулот утиш, Укув материаллари мазмунига етарлича эътибор

бермаслик, мавзудан чекиниш холатлари, олинган назарий билимлардан

амалиётда фойдалана олмаслик, таълим муассасаларида касбий малаканинг

хозирги замон талабларига тула жавоб бермаслиги, Узаро ракобатнинг йуклиги,

Укув маштулотларини ташкил этиш Ba бошкариш муаммоларига оид

тадкикотларни ривожлантириш, уларнинг натижаларини Укув жараёнига куллаш

сустлиги, битирувчилар мутахассислик муаммоларини мустакил еча олиш

тажрибасига асосланган касбий малака ва куникмаларга етарли даражада эга

эмаслиги, бу фаолиятни шакллантиришга оид YKYB машгулотлари асосан

таништирув характерига эга эканлиги, купинча битирувчилар ишлаб чикаришни

яхши билмаслиги хамда Уз касбий фаолиятини такомиллаштириш,

замонавийлаштиришга астойдил кизикишни намоён килмаслиги.

Таълим олувчилар укув машгулотларига тайёрланиш ва уни ташкил этиш

жараёнида турли камчиликларга дуч келади, бу албатта мазкур жараён

самарадорлигини оширишга тускинлик килади. Бу асосан Укув маштулотлари

максадини аник ифодалай олмасликда, таълим олувчиларда кандай янги

тушунчаларни шакллантириш ва ривожлантириш, тарбиявий вазифаларни амалга

ошириш, машгулотларни жихозлашда керак буладиган таълим воситаларини

танлашдаги ноаникликларда намоён булади.

Биз томондан Утказилган Тахлиллар натижасида хозирги укув

машгулотларини ташкил этишда учраётган куйидаги умумий камчиликлар

куйидагилар эканлиги аникланди: маштулотларни ташкил этишда таълим

йуналишлари Уртасида киёсий тахлил келтирилмаганлиги, замонавий таълим

талаблари эътиборга олинмаганлиги, янги конунлар, меъёрий-хукукий

хужжатлардан фойдаланиш холати курсатилмаганлиги, Xap бир YKYB

машгулотидан кейин кискача хулоса, муаммоли савол ва топшириклар

берилмаганлиги, мазкур жараёнга кандай ахборот ва педагогик технологияларни

куллаш, веб-сайтлардан фойдаланишга тавсиялар келтирилмаганлиги хамда

республиканинг ижтимоий-иктисодий курсаткичларини ифодаловчи расмий

статистик маълумотлардан фойдаланилмаганлиги, фанлараро узвийлик ва

узлуксизлик тамойилларига риоя этилишига кам эътибор каратилганлиги, илм,

446

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

фан, техника ва технологияларнинг сунгги ютукларидан фойдаланилмаганлиги.

Укув машгулотларининг сифати, уларнинг максадини, вазифаларини, мазмунини,

шакл, метод, технология ва воситаларини тутри танлашга, бунга хамкорликда

эришиш учун Укув материалларини эгаллашга таълим олувчиларни сафарбар

этишга куп жихатдан боглик. Хар бир Укув машеулоти уларда укиш куникмаларини

шакллантиришга, дарсликдан, Укув кулланмалардан, кушимча адабиётлардан

керакли ахборотларни мустакил топишга йуналтирилган булиши лозим.

Укув машгулотларининг сифати Укилаётган, тахлил килинаётган мавзуларга

педагогнинг масъулият билан &ндашиши, ушбу мавзуларнинг мазмунини таълим

олувчиларга етказишга каратилган махорати, унинг машхулотларни бугунги кун

талаблари асосида ташкил этиш ва бошкариш услубий фаолияти билан

белгиланади. У мавзуларни ёритиш учун, уларнинг мухим булган назария билан

асосланганлиги, фикрларни мантикан богланганлигини тушунтира олса, маълум

максадга эришган булади. Бунинг учун замонавий укитиш восита ва куролларидан

фойдаланиш, педагогик технология имкониятлари ва усуллари асосида мавзуни

ёритиш мухим хисобланади.

Жумладан, Укув машгулотларида муаммоли, модулли, лойихалаш, эвристик

хамда хамкорликда укитиш технологияларидан фойдаланиш таълим олувчиларни

ижодий ва мустакил фикр юритишга ургатиш, мустакиллигини ошириш, уларда уз

кобилиятларига булган ишончини мустахкамлаш, масъулият хиссини

шакллантиришни кузда тутади.

Бугунги кун Талаблари Укув машгулотлари сифатини ошириш масаласига

янгича ёндашишни, бажарилган ишлар билан чекланмасдан, уни мунтазам равишда

такомиллаштириш, янги услуб ва шаклларини ишлаб чикиш хамда амалиётга

жорий этиш вазифаларини куймокда. Жумладан, олий таълим муассасаларида

укитиладиган барча фанлар буйича Укув маштулотларини янги муаммоли

масалалар, топшириклар, вазифалар билан бойитиш устида иш олиб бориш бош

масалалардан бирига айланмокда.

Хар бир таълим ЙУуналиши буйича: Укув машхулотлари жараёнининг

мантикий-тузилиш шаклини (укув машгулотларини ташкил этишда кетма-кетлик)

аниклаш, уларни бевосита хаёт талабларига мослаштириш, муаммоли

топширикларни тузиш, улар асосида услубий тавсиялар ва курсатмаларни

тайёрлаш, педагогик технологияларнинг замонавий турларини куллаш,

тажрибадан утказиш, натижаларига караб, YKYB жараёнига жорий этиш, шу тарика

таълим олувчиларда касбий куникма ва малакаларни шакллантириш хамда

ривожлантиришга эришиш, педагоглар фаолиятини рагбатлантиришда барчага

бир хил &ндашиш тамойилларидан воз кечиш, унинг урнига фаоллигига хамда

машгулотлар сифатини оширишга тааллукли булган муайян ишининг сифати,

хажмига караб, моддий-маънавий ратбатлантириш лозим.

Бу борада, яъни укув маштулоти сифатини янги боскичга кутариш максадида

куйидагиларни амалга ошириш лозим деб хисоблаймиз: укитиладиган барча

фанлар буйича тайёрланган топшириклар асосида укув машгулотларини ташкил

этиш ва бошкариш, фанлар буйича муаммоли топширикларни тайёрлашга

малакали мутахассисларини жалб этиш, уларни тайёрлаш жараёнида муайян

йуналиш буйича фан, техника ва технология сохаларида дунё микёсида тан олинган

447

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

янгиликлар, Иуналишлар буйича нашр этилган янги авлод адабиётларининг

мазмун ва мохиятини акс эттириш ва бошкалар.

Таълим олувчиларнинг билим эгаллаш жараёнини Ташкил этиш учун

педагоглар Укув маштулотларидаги тескари алокаларни амалга ошириш керак.

Бундай махоратга у таълим олувчилар билан мулокат килганда кузатувчанлиги,

яхши ривожланган Тасаввур ва чукур мулохазали булгандагина эришади. Бунда

тажрибали педагоглар паст Узлаштирувчи таълим олувчиларни куйидаги

Даражаларга ажратиши мумкин: билиш доираси паст (диккатсиз, хотираси &мон,

фикрлаш, мулохаза юритиш доираси яхши ривожланмаган), эмоционал-

иродалигидаги камчиликлар (паст, ортикча хаяжон, кунт Йуклиги), шахсий

сифатларнинг яхши шаклланмаганлиги (билим олишга кизикиш, мустакил иш

юритиш, жавобгарлик, маъсулият).

Амалга ошириладиган ишларнинг самарали йулини аниклаш учун

куйидагиларга амал килиш керак деб хисоблаймиз: тегишли меъёрда барчага тутри

келадиган укув машгулотларини ташкил этиш, таълим олувчиларнинг индивидуал

имкониятини хисобга олиш, маштулот шаклларини танлаб олиш, таълим

олувчилар фаолияти турларини янгилаб бориш, вактдан унумли фойдаланиш, укув

машгулотининг самарасини аста-секинлик билан ошириб бориш.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Азизхужаева Н.Н. “Замонавий педагогик технологиялар”, Тошкент, 2002 Й.

2. Алимов Н., Турматов Ж. Таълим олувчиларнинг ижодий кобилиятларини

шакллантириш жараёнида муаммоли таълимнинг Урни // Замонавий техника

ва технологияларнинг долзарб муаммолари. Республика илмий-техник

конференцияси материаллари. - Жиззах, 2008. - Б. 180-183.

3. Аъзамов А., Юсупов А. Таълим олувчиларга билим беришда инновацион

усуллардан фойдаланиш. Тошкент. - 2003.

4. Исмоилова 3.К. Таълим олувчиларнинг касбий педагогик малакаларини

шакллантириш: дисс... п.ф.н. -Т.: 2000. - Б. 133.

5. Мавлянов А., Абдалова C., Юсупова Л. Интерфаол усуллардан фойдаланиб

Утиладиган машгулотларда таълим олувчиларнинг мустакил фикрлашини

ривожлантириш. - Т.: Фан ва технология, 2009. - Б. 102.

448

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.