CC BY
0ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИНИН ЖАРЧЫСЫ
ВЕСТНИК ОШСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА BULLETIN OF OSH STATE UNIVERSITY
ISSN: 1694-7452 e-ISSN: 1694-8610
№1/2024, 21-31
МЕДИЦИНА
УДК: 616.017.1+616,9-084
DOI: 10.52754/16948610 2024 1 3
ОШ ОБЛУСУНДАГЫ БАЛДАРДЫН КЫЗАМЫК ООРУСУНА ЧАЛДЫГУУСУН ЖАНА алдын-алуу KetoearaPYH ТАЛДОО
АНАЛИЗ ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ И ПРОБЛЕМЫ ПРОФИЛАКТИКИ КОРИ У ДЕТЕЙ
ОШСКОЙ ОБЛАСТИ
ANALYSIS OF MORBIDITY AND PROBLEMS OF MEASLES PREVENTION IN CHILDREN
OF THE OSH REGION
Мырзабекова Айжамал Чикаловна
Мырзабекова Айжамал Чикаловна Myrzabekova Aijamal Chikalovna
окутуучу, Ош мамлекеттик университети
преподаватель, Ошский государственный университет Lecturer, Osh State University aij amalmyrzabekova7 @gmail. com_
Айтиев Нурсултан Маратович
Айтиев Нурсултан Маратович Aitiev Nursultan Maratovich
окутуучу, Ош эл аралык медициналык университети
преподаватель, Ошский международный медицинский университет Lecturer, Osh International Medical University aitievmedical@gmail.Gom
ОШ ОБЛУСУНДАГЫ БАЛДАРДЫН КЫЗАМЫК ООРУСУНА ЧАЛДЫГУУСУН
жана алдын-алуу кeйгeйлeРYн ТАЛДОО
Аннотация
Бул макалада 2023-жылдагы кызамык оорусунун KY4en таркап KeTYYCY, келип чыгуу себептери, эпидемиологиясы,белгилери, дарылоо ыкмалары, алдын-алуу жолдору жана бул ооруга тиешелуу болгон акыркы эсептеелер туралуу негизги маалыматтарды талдоо баяндалган. Ар кандай жаштагы балдарда кызамык дартынын клиникалык белгилеринин eзгeчeлYктeрY борбордук нерв системасынын жабыркашы, кабылдоосу кeрсeтYЛYп, анын клиникалык тYЗYЛYШYнe мYнeздeмe берилген. Кызамык оорусун козгоочу вируска каршы иммуниттеттин калыптануусунун eзгeчeлYктeрY кeрсeтYЛгeн. Ушул жугуштуу ооруга тиешелYY лабораториялык жана дифференциалдык аныктоо маселелери, кызамык дартын заманбап дарылоо жана атайын алдын-алуу ыкмалары так кeрсeтYЛгeн. Улуттук жылнааманын чегинде ооруну алдын-алууда вакцина алуу аркылуу эмдee зарылдыгы белгиленген. Кызамык оорусунун очогунда эпидемияга каршы eткeрYЛгeн иш-чараларга, жугуштуу ооруну башынан eткeргeн балдарга диспансердик байкоо (учетто) жYргYЗYY талаптары каралган.
Ачкыч свздвр: вирус, кызамык, балдар, иммунитет, эпидемиолог, инфекцияны кeзeмeлдee, лаборатория, дартка чалдыккандар, оруунун кабылдоосу, эмдee, статистика.
АНАЛИЗ ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ И ПРОБЛЕМЫ ПРОФИЛАКТИКИ КОРИ У ДЕТЕЙ ОШСКОЙ ОБЛАСТИ
Аннотация
В статье изложены основные вопросы, касающиеся этиологии, эпидемиологии, клиники, лечении, профилактики коревой инфекции, с учетом данных последней вспышки этого заболевания в 2023-год. Представлена особенности кори, ее клинического течения у детей в возрастном аспекте, дана характеристика клинических форм заболевания с поражением ЦНС, а также описаны осложнения кори. Показаны особенности формирования иммунитета при кори. Изложены вопросы, касающиеся лабораторный и дифференциальной диагностики данной инфекции, подробно представлены современные подходы к лечению и специфической профилактике кори, подчеркивается необходимость вакцинации в рамках Национального календаря профилактических прививок. Рассмотрены требования к проведению противоэпидемических мероприятий в очаге кори и
диспансерномунаблюдению за детьми, перенесшими коревую инфекцию.
ANALYSIS OF MORBIDITY AND PROBLEMS OF MEASLES PREVENTION IN CHILDREN OF THE OSH REGION
Abstract
The paper describes the major issues of the etiology, epidemiology, clinics, treatment, prevention of measles virus infection, by taking into account of the data of the last outbreak of this disease in 2023. It gives the features of measles, its clinical course in children in the aspect of age, and the characteristics of its clinical forms, by involving the central nervous system, and depicts complications of the disease. The specific forms of the development of immunity in measles are shown. The problems associated with the laboratory and differential diagnosis of this infection are accounted; current approaches to the treatment and specific prevention of measles aredescribed in detail: the need for vaccination within the framework of the National Immunization Calendar is underlined. Reguirements for antiepidemic measures to be implemented in the focus of measles and for the follov-up of children who have been ill with measles virus infection are considered.
Ключевые слова: вирус, корь, дети, иммунитет, эпидемиолог, инфекционный контроль, лаборатория, заболеваемость, ослажнения, вакцинация, статистика.
Keywords: virus, measles, children, immunity, epidemiologist, infection control, laboratory, morbidity, complications, vaccination, statistics.
Киришуу
Кызамык дYЙнeдeгY эц кецири жайылган жаш балдардын аба, жогорку дем алуу органдары аркылуу жугуучу вирустук оорулардын бири (Учайкина, Шамшиевой 2016, бб. 80-84). Рубелла «немец кызамыгы» эц биринчи жолу кызамыкты 1740- жылы немец терапевти Ф.Хофман баяндап жазган. 1881-жылы бул оору расмий тYPдe нозологиялык формада белгиленип,1938-жылы Жапон изилдeeчYлeрY инфекциянын табияты вирус экендигин далилдешкен. Табигый шартта кызамык менен жалгыз гана адам баласы ооруйт (Jude Howell, 2023, б.2). 2023-жылы кандайдыр бир себептерден улам эл арасында вакцинадан шектенYY жаралып, профилактикалык эмдeeлeрдY алуудан баш тартуулардын саны жыл сайын кeбeЙYп, кызамык оорусунун кYчeшYнe алып келди. Анын натыйжасында балдар арасында кызамык инфекциясы боюнча эпидемиологиялык кырдаал татаалдашты.
Кызамык оорусунун клиникалык белгилери жана диагностикасы
Инфекциянын булагы: оорулуу адам.
• Жаш eзгeчeлYГY:1 жаштагы, 6 жаштагы балдар.
• Оорунун козгогучу: РНК- камтыган вирусу (морбилливирустар тYPYнe кирет)
• Жугуу жолдору: аба аркылуу (чYчкYPYY, жeтeлYY, CYЙлeшYY)
• Кайсы учурда оору жукпайт: кийим кече,буюм, идиш-аяк, кир кол аркылуу
• Оорунун жашыруун мезгили: 6-21-^н.
• Жугуу мезгили: жаз, ^з айлары.
Кызамык 3 этап менен етет:
Катаралдык этап (3-4-^нге созулат)
БYДYPчeлeрдYн чыгуу этабы (4-5-^нге созулат)
Кара тактардын пайда болуу этабы (2-3 ^н)
Айыгуу этабы (6-10 ^н)
Оорунун белгилери:
1. Дене табы кeтeрYлeт (38-40-градуска чейин).
2. Мурун жана Yн бYтeт.
3. КYрсYлдeп жeтeлeт.
4. ^з кызарып, жарыкты карай албай калат.
5. Тацдайда кызыл тактар пайда болот.
6. Моюн бездери чоцоет.
7. КeцYл айнып, уйку бузулуп, тамакка болгон табит жоголот.
8. Денеге кызыл бYДYPчeлeр чыгат (Мазанкова и др 2012. б. 2-3).
Дарылоо жана тамактануу
1. Тeшeккe жатуу
2. БeлмeнY 3-4 маал жууп, желдетYY
3. КeздY кайнатылган жылуу суу же сооданын 2 пайыздуу аралашмасы менен жуу
4. МYнeздeп тамактануу (диета) сунушталат.
Болот: ширелер(сабиз, алма ширелери), компот, CYт, CYт азыктары (быштак, йогурт, айран^т ботко,алма пюреси,банан,суюк тамактар, мал этинен жасалган шорпо.
Болбойт: ачуу, туздуу, ышталган жана аллергия чакыра турган азыктар жумуртка, балык, бал, цитрус жемиштери, малина (Мырзабекова, 2023, б. 9).
Оорунун алдын алуу
• Балдарга кызамыкка каршы эмдее 2 жолу жYргYЗYлeт: 1-жашында жана 6-жашында.
• Эмдееден еткен балага кызамык жуккан учурда оору жецил eтYп бала кыйналбайт.
• Убагында эмдее албагандар жаш курагына карабай эмдееден ете берсе болот.
• Кызамыкка оорусуна каршы гамма-глобулин (MMR) тирYY вирустук вакцинасы сайылат.
• Адам баласы кызамык менен ооруп жаткан учурда, анын денесинде дартка каршы зат иммундук топтом (антитела + антиген = иммундук топтом) иштелип чыгат да, ал зат адамдын организминде eмYP бою сакталат. Эгерде кызамыктын вирусу организмге кирсе, ал зат вирусту жок кылып, адам эч качан оорубайт. Мындайучурда кызамык дартына каршы пайда болгон иммунитет (кайталап кабыл албастыгы) тYбeлYктYY болот.
• Кош бойлуу кезде эмделYYгe болбойт (Урмамбетова, 2023, бб. 85-88).
Кызамык дартын аныктоодо теменкудей анализдер керектелет:
1. Кандын сывороткасында серологиялык ИФА ыкмасы менен атайын вирус антитела (АТ) класс IgM IgG аныктоо.
2. Баланын кызамыкка чалдыкканын так аныктоодо РТГА ыкмасы менен кандын сывороткасында вирусту табуу анализи тапшырылат.
3. Шилекей жана сийдиктин курамында вирустун бар болуусун аныктоо.
4. Оорунун татаалдашканы билинсе ички органдарынын УЗИси
5. Ооз, мурун кендейлерундегу ак тактардын мазогу - РНК вирусун изилдее.
6. Кызамык РНК вирусун аныктоодо генетикалык анлиз ПЦР ыкмасы вирустун ар кандай штамм геномун аныктоо анын келип чыгуу, жугуу жолдорун аныктайт. (Юминова и Зверев, 2022, б.1).
Кызамык жугуштуу дартынын таркалышына талдоо жYргYЗгeндe: кYЗYндо окуу башталганда мектеп окуучуларынын арасында оорунун саны башкаларга салыштырганда эки, Yч эсе жогору болуп, андан кийин бала бакчаларда оорунун саны eскeнY байкалган. Демек, кызамык оорусу бардык жаштагы адамдарда бирдей болбойт, жашы канчалык чоцураак болсо ошончолук сейрек 0.5-2% кездешет. Бул дартка 5-6 жаштагы балдардын 75%, ал эми мектеп жашындагы балдардын 20-25% дуушарланышат. 6 айга чейинки балдарда кызамык оорусу кездешбейт, себеби баланын канына эненин канынан тубаса кызамыкка каршы иммунитет eтYп, ал баланын канында 6 айга дейре сакталат. Демек, кызамык оорусунун таркалышында ар бир адамдын жекече иммунитети эмес, кeпчYЛYк калктын иммунитети чечичYY ролду ойнойт. Эгерде элдин 90 - 93% иммунитет болгон учурда кызамык кенири таркай албайт. Ал эми иммунитети бар адамдардын саны 45 -50% темендей тYшсe, кызамык кадимкидей кулач жайып таркап кетет. Бул дарт белгилYY бир меенеттен кийин шаарларда 1.5 - 2 жылдан кийин, себеби шаарда адамдардын саны кеп болгондуктан вирустун тез таралышына кемек болот, айылдарда 2-3 жылдардан кийин кайталанып турат, себеби элдин саны алардын бири бири менен катнашуусу кыштакта азыраак болгондуктан. Мурда оорубагандарды бYт кучагына алып, калк арасында иммунитет 95 -98% ке жетип, ооруй турган киши дээрлик калбаганда
кызамык оорусу токтойт да, дагы 2 - 3 жылдан кийин иммунитети жоктор эмдееден баш тарткандардын, жаны терелгендердYн эсебинен елчемдYY децгээлге жеткенде эл арасында кызамык оорусу кYчеп таркай баштайт. Мына ошентип кайра кызамык оорусу башталат жана ушул сыяктуу болуп кайталана берет. Бул дарт иммунитети жок (эмдее албагандар), ооруй элек жаны терелгон балдарды 12 - 18 айда толук кучагына алат.
Кызамык оорусу кош бойлуу аялдардын арасында мурда эмдееден етпеген, бул дартка чалдыкпаган аялдарда да кездешет. Аял кош бойлуу кезинде бул дарттын вирусун жугузуп алса, ымыркайлардын тубаса кызамык оорусу пайда болот. Кызамык вирусу энесинин курсагында енYГYп келе жаткан тYЙYлдYктYн бардык ички жана тышкы дене мYчолорYно таасир кылат да ар кандай татаалдашууга жана тубаса кемтик оорулардын пайда болушуна шарт тYЗOт. Бул тYЙYлдYктYн терелгенге чейинки елYMYне (феталдык елYMY), меенетYнен мурда терелYШYне, дYлейлYкке, кездYн тубаса ооруларына (катаракта, глаукома, ретинопатия жана микрофталмия), тубаса жYрек ооруларына (порок оорусу), тубаса боордун чоцоюшуна, ымыркайдын жатындын ичиндеги 0CYШYHYH кечендешине, баланын баш сеегYHYн кичине болуп терелYШYне (микроцефалия), баланын есYп-енYГYYCYHYн кечевдешине, сеек-муундардын TYЗYЛYШYHYH езгершYне, тубаса кант диабетине, нейродегенеративдик (аутизм, панэнцефалит) ооруга алып келет.
Оорунун кабылдоосунун натыйжасында кулак (ирицдYY отит, дYлей), мурун кецдейчелерY (ринит), епке (пневмания), баш мээ кабыкчалары (менингоэнцефалит), эпилепсиялык талма, сокур оорулары келип чыгат. Кызамык кебYнче иммунитети начар, итий, гипотрофия (арык) туберкулез, кызыл жYГYPYк оорулары менен жабыркаган балдардын арасында оор етет. Эгерде кызамыктын вирусуна башка бактериялар, вирустар кошулса, бул елYмге алып келиши мYмкYн. (Асатрян и др, 2020, бб.20-30)
Макаланын темасынын актуалдуулугу: Белгилеп кетсек бYткYЛ дYЙнолYк саламаттыкты сактоо уюумунун (ВОЗ) жана ЮНИСЕФ тин маалыматы боюнча Орто Азия олколорYHYн арасында кызамык дартына чалдыккан жаш балдардын саны боюнча биринчи орунда Казакстан 13254 адам (100000 калкка 69000 адам туура келет), экинчи орунда Кыргызстан 3811 адам (100000 калкка 58000 адам туура келет) турат (Муминова, 2023, б. 2).
Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги Улуу Британия, Австрия, ТYркия, Сербия, Армения, Тажикстан, Россия Федерациясы, Казакстан сыяктуу ДYЙнелYк саламаттыкты сактоо уюмунун Европалык регионунун 17 ден ашык елкелерYнде кызамык оорусунун кебеЙYШYн эске алуу менен, ез убагындагы кызамыкка каршы эмдеенYн маанилYYЛYГYн эскертет (Макембаева, 2021, бб. 99-105).
Кызамык оорусунун келип чыгуу себептерин, заманбап дарылоону, лабораториялык ыкмаларды, балдардын жаш курагына жараша кызамык дартынын клиникалык белгилеринин езгечелYктерYн жаш ата-энелерге, мигранттарга, кош бойлуу аялдарга TYШYHДYPYY. Демек, кызамык дартына 1 жаштан 4 жашка чейинки жаш балдар эле чалдыкбастан, чон адамдардын арасында, мурда эмдееден етпеген жана бул ооруга чалдыкпаган кишилерде кездешYYЧY жугуштуу оору болуп эсептелет (кебнче 20 жаштан жогору). Кызамык оорусунун кебеЙYп, кыска убакытта таркап, кабылдап кетYYCY жаш балдардын елYMYне алып келет. Улуттук жылнааманын чегинде керсетYЛген атайын алдын-алууда кызамык оорусуна каршы тирYY вирус вакцинасын саюу аркылуу эмдее зарылдыгын калк арасына кецири жеткирYY макаланын темасынын актуалдуулугун мYнездейт.
Изилдеенун максаты: Кыргыз Республикасынын Ош облусу боюнча 2023-жылы кызамык дартына чалдыккан жаш балдардын санын тактоо, анализдее, байкоо жYргYЗYY жана ооруну алуу алууда жYргYЗYлген иш-чараларда жаралган кейгейлердY талдоо.
Материалдар жана ыкмалары: Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин маалыматына ылайык, 2023-жылдын февраль айында Кыргызстанда кызамык оорусуна чалдыккандардын саны 1001 ге жетти. Белгилей кетсек, ооругандардын кебY (81%) кызамыкка каршы эмдееден еткен эмес. Эмдееден етпеген топтун - 29% тин жаш курагы (6 жана 8 ай) жетишсиз болгондуктан, 8% ти медициналык себептерден, 1,3% ти миграциялык факторлордун таасиринен улам, 10 % ти эмдее статусу белгисиз, 33% эмдееден баш тартышкан. Ош облусунун калкынын кызамык оорусунун динамикасын жана оорусун карап чыгуу жана талдоо бардык иштин кызыл жиптери болуп саналат. КомплекстYY изилдеенYн негизинде кызамык оорусунун эпидемиологиялык анализинин озгочолуктору изилденген.
1-таблица. Кыргыз Республикасы боюнча лабораториялык ПЦР ыкмасынын негизинде такталган акыркы жыйынтык.
Кызамык оорусунун Ош облусунда таркалуусу боюнча Ош шаардык ооруларды алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык кеземелдее борборунун маалыматтары
Областтардын аталышы Калктын саны Оорулуулардын саны 14-жашка чейинки балдар Интенсивдуу керсеткучу
жалпы 14-жашка чейинки балдар
г. Бишкек 1057000 68549 4506 6273,5 1431,2
Чуй 963000 6125 988 212,2 326,2
Ысык-Кел 497000 5817 168 1157,7 107,3
Нарын 289600 914 35 323,4 36,4
Талас 267900 2163 81 796,5 97
Джалал-Абад 124100 7581 444 600,3 105,1
Баткен 538500 8672 262 1582,6 159,7
Ош облусу 1361100 4837 183 559,9 37,7
Ош шаары 326200 3862 408 1603,6 380,9
Республика боюнча 6542000 108520 7075 13109,5 2681,5
1-таблицада керсетYлгендей Кыргыз Республикасы боюнча лабораториялык ПЦР ыкмасынын негизинде кызамык дартына чалдыккан 14 жашка чейинки балдардын санын жыйынтыгы: Бишкек шаары 4506, Баткен облусу 159.7, Жалал абад облусу 444, Чуй облусу 988, Ысык кел облусу 262, Ош облусу 183, Ош шаары 408, Талас облусу 81, Нарын облусу 35 бала. Демек, Бишкек, Ош шаарларында, Чуй, Баткен, Жалал абад жана Ысык кел облустарында ооруга чалдыккан балдардын саны басымдуулук кылат. Мында жогоруда керсетYлген аймактарда калктын жыш жайгашгандыгы, ата энелердин эмдееден баш таркандыгы, оору женYнде жеткиликтYY маалымат калк арасына жетбей жаткандыгы себеп.
к»
-4
H
fa
0\
и
s
д
fa ti fa
Я CD 43 О CD
U Ч CD д ti CD Sc
Я
Е
сЗ fa 2 Е я
ti fa 43 H CT
3
fa
Л fa U ti Е я я
fa д ti fa 43 ti CT
О fa д er
* fa
E
н
fa д
L>J 'Л
о4 Облус боюнча Чон-Алай взген Ноокат Каракулжа Кара-Суу Араван Алай Райондорду н аталышы
-4 О w ЧО к» к» (Л 00 о 00 к» к» к» LA К> 00 Лаборато риялык Коюлган диагонозу
О СЧ ^ U1 -й- U1 к» о СЧ 1—1 Клиника лык-
35,7 К) (JI ь^ о U1 L>J (Л -й- -й- к» К» ЧО -й- о ■ Жашы
16,2 h^ h^ 4- о О к> Сч о СЧ U) LA о
ЧО 00 сч ЧО о Сч £ - СЧ U1 к» к»
-й- о чо чо -й- к» Сч ОЧ к» U1 1 -й-
11,6 00 К) о (Л £ ^ (Л 1
Сч 1—1 -й- о К» Сч о 8-14
о К> 15-19
К) чо к» К» (Л К» 20-29
U1 К) К) 1—1 ЧО 30-35
Я
E
сЗ fa
S E я
о
я
fe Я
о о -о
H
as ол
и s а
as
IO
о
Я OJ
fa
д ti fa 43 ti CT
* er
S ti er
3
fa
E LtJ
Я
-о
fa
д О ÜQ
о\
er 43 « ^
о в 2 S S
д я
¿5 fa ça 43 fa
aI 4
Ф fa -<
E
43 -<
и
О Е
ф о\
д
43 fa Дс ф д ti ф
43
^
Ф1 ф
5 д
X fa
о4 Облус боюнча Чон-Алай взген Ноокат Каракулжа Кара-Суу Араван Алай Райондор
00 -й- о к» (Л и) (Л 00 о Шашылыш билдируу тушкен
т и1 о и) и) Башка диагноз коюлган
с*> о к» о о о о изилденуу де
О (*> ы чо к» к» (Л 00 о 00 к» к» к» (Л к» 00 я я
Лаборато
риялык § 5 Й £
О и1 -й- -й- и1 к» о Клиника лык-
РЭ О
Е
3
ег
я
сг> ч К
03
К Я Й о
к» н
15
ол
и
Я С
15
о
В
н
й о 3
н рэ Й ч рэ Я
X
рэ ес рэ 43 « Р3 2 кс
о Я Я
о я
о
43
я
Я рэ
5 сг
ф « 43
® 2
н Е
я оз
л
н ф
43
рэ
3
ег
жaш Kypara бoюнчa aнaлиздeeдe, Ош о6ЛУСУ бoюнчa 703 aAaM oopyгa чaлдыккaн, 0-1 жaшкa чeйинкилep 251 (35.7%), 1-2 жaштaгылap 1S3 (26.0%), 3-4 бaкчa жaшындaгылap 99 (14.0%), 5-7 мeктeп жaшындaгылap 82 (11.6%), 8-14 жaш 33 (4.6%), 15-19 жaш 3 (0.4%), 20-29 жaш 29 (4.1%), 30-35 жaш 22 (3.1%) тyзгeн. Дeмeк ^тамь^ oopycyna чaлдыккaндapдын жaш ^para бoюнчa жaш бaлдapдын apacындa бacымдyyлyк ^rna^ Эзгeчe бeлгилeп кeтчy ^pce бул 0-1 (1 жaшкa чeйинкилep 251 (35.7%) жaш кypaгындaгылap чaлдыккaнын кepceк болот.
11 hl 111 Ó H. 1,1 - I астыкта. 11:1 M
1-CYpeT. Kызaмык oopycyнyн жyмa caйын кaттaлyycyнyн жыйынтыгы
2-CYpeT. Kызaмык oopycyнyн 21 кYн ичиндe кaттaлyycy
4 - таблица. Ош облусунун paйoндopyндaгы кызaмык oopycyнyн эмдee cтaтycy бoюнчa кepceткYчтepY
Рaйoндopдy н aтaлышы Жaлпы yчypлap Жaшы бoюнчa эмдeлбeгeн Мeдицинaл ык жaктaн yбaктылyy бoшoтyлгaн дap Эмдeeдeн бaш тapткaндap Эмдeлгeни бeлгиcиз 1д 2д Мигpaнт
Алaй 9 4 1 1 0 2 1
ApaBan 6S 29 13 12 5 9 1 2
Kapa-Cyy 432 127 27 117 37 104 20 2
Kapaкyлжa 11 4 1 1 4 0 1
Ноокат 121 54 12 36 2 12 3 1
взген 59 34 3 12 2 2 2
Чон-Алай 3 0 0 0 0 1 2
Облус боюнча 703 252 57 179 50 130 26 9
% 35,8 8,1 25,4 7,1 18,4 3,6 1,2
4-таблицада кeрсeтYлгeндeй Ош облусундагы калк арасында кызамык оорусунун эмдоо статусу боюнча корсоткуч. 156 (22,1%) бейтап эмдее алгандар: анын ичинен 130 бейтап 1 доза КПК (корь, паротит, краснуха) , ал эми 26 бейтап эмдeeнYн 2 дозасын алышкан. 547 (77.8%) бейтап эмдee алган эмес: анын ичинен 252 - эмдee алууга жашы жете электер, 57 -медициналык жактан убактылуу бошотулгандар, 179 - бейтап эмдeeдeн баш тарткандар жана 50 бейтаптын эмдee статусу белгисиздер, 9 - бейтап- мигрант.
Демек, кызамык дартына каршы жана ооруну алдын алууда эмделбегендердин саны 368 (52.4%), эмдоодон баш тарткандарды саны 179 (25.5) тузуп басымдуулук кылат. Эмдоо алгандардын арасында карап корсок 1-дозаны 130 (18.4%) бейтап, 2-дозаны 26 (3.6%) бейтап алгандыгын байкоого болот. Мында бейтаптар толугу менен эмдоонун 2 - дозасын толугу менен албастан кызамык оорусунун калк арасында тез таркап кeбeЙYп кетYYCYнe шарт тYЗYYДe.
5-таблица. Жуктуруу булактары боюнча кeрсeткYч
Жалпы учурла р Балдард ын жугушту у оорукан асы Ноокат ТБ ООАБ КО ДТБ Кара- суу Нари ман ТБ Арав ан ЦОВ П д/ с Кызамы к менен байланы шта болгонд °р Белги сиз сырт тан кирге н (заво зной)
Алай 9 1 1 1 6
Араван 68 3 4 19 36
Кара-Суу 432 16 1 21 12 8 33 122 181 3
Каракулжа 11 3 6
Ноокат 121 17 2 45 35
взген 59 3 9 24 3
Чон-Алай 3 1 2
Облус боюнча 703 17 18 30 12 8 4 33 200 290 6
5-таблицада кeрсeтYлгeндeй акыркы учурда кызамык оорусунун Ош обулусу боюнча катталуу кeрсeткYЧY салыштырмалуу туруктуу. Жалпысынан 2023-жылдын 13-октябрына карата кызамык оорусуна шектYY 863 адам катталды, анын ичинен 703 учурга кызамык диагнозу коюлду (лабораториялык ПЦР жактан тастыкталган учур - 397, клиникалык жактан тастыкталган учур - 306). Анын ичинен Алай районунда - 9, Араван районунда - 68, Карасуу районунда - 432, Кара-Кулжа районунда - 11, Ноокат районунда - 121, Эзген районунда - 59 жана Чоц-Алай районунда - 3 учур катталды.
Инкубациялык мезгилде катталгандардын ичинен ооруканага жатып жуктургандары - 89 (13,8 %), мектепке чейинки мекемелерде - 33 (4.7 %), YЙ-бYлee жана туугандык байланыштар аркылуу кызамык менен байланышта болгон - 200 (28.5 %), сырттан келгендер - 6 (0.85 %) жана жугуу булагы аныкталбаганы - 290 (41.3 %) учур катталган.
Жaлпы 30 cтaциoнapдык очок кaттaлгaн (ООAБKО - 14 yчyp, БЖОС - 18 yчyp). Aзыpкы yчypдa aктивдYY 1 cтaциoнapдык очок бap ( ООAБKО ОРП болуму 14.10.2023 - 03.11.2023 жж чeйин мaaлымaттa). (Ta^oBa, 2023. 1-4 бб)
ИзилдввнYн жыйынтыгынын негизинде берилген сунуштар:
1. 2023-жылы кызaмык oopycyнyн тapкaп кeтYYCY бoюнчa Ош oблycyндaгы жaшaгaн кaлктын apacындa тYШYндYPYY, aлдын aлyy иш чapaлapын жYpгYЗYY.
2. Kызaмык дapтынын жaш бaлдapдын (1-7 жaш) apacындa кeздeшYYCYн, тeз apaдa кYчeп, кeниpи тapкaп кeтYYCYн, козгоочу виpycтyн эпидeмиoлoгиялык eзгeчeлYГYн, oopyнy aлдын aлyy ыкмaлapын caндык-тeopиялык нeгиздe кapoo.
3. Kызaмык oopycyra Ош oблycyндa чaлдыккaн жaш бaлдapдын caнын 2023 -жылдa кaнчaлык дeнгээлдe (aй, жyмa caйын) aныктaлгaнын aнaлиздee, тaлдoo.
4. Kызaмык oopycyнa кapшы кYpeшYYДe Ош oблycyндa aтa-энeлepдин, бaлa бaкчaдaгы, бaлдap yйyндeгY, мeктeп-интepнaттapдaгы тapбиячылapдын, мyгaлимдepдин, oкyтyyчyлapдын, дин кызмaткepлepинин, eлкeдeгY мигpaнттapдын жaнa дapыгepлepдин apacындa жYpгYЗYлгeн ap кaндaй тYШYндYPYУ иш-чapaлapын тacтыктoo.
5. Kызaмык дapтын жeцYYДe aйpыкчa жaш aтa-энeлepди кaбapдap кылуу, aндaн caктaнyy эpeжeлepин YЙpeтYY, эмдeeнYн мaaнилYYЛYГYн эл apacындa тapкaтyy, тYШYндYPYY иш-чapaлapын eткepYY.
6. Kызaмык oopycyн aлдын- aлyy мaкcaтындa жaш бaлдapды эмдee ыкмacы Ош облусу бoюнчa кaнчaлык дeнгээлдe жYpгYЗYЛгeндYГYн caндык aнaлиздee.
7. Улуттук кaлeндapдapдaгы жaшы бoюнчa плaндyy эмдeeлepдYн пaйыздык кepceткYчтepYн жыл жыйынтыгы мeнeн 95 пaйыздык кepceткYчтeн жoгopyгa кeтepYY
S. 1 жaштaн 6 жaшкa чeйинки бaлдapдын фopмa 063-эмдee бapaкчaлapын peвизия кылып, yбaгындa эмдeecYн aлбaй кaлгaн бaлдapды тeз apaдa эмдeeдeн eткepYY.
Корутунду
Ош oблycyндa 2023-жылы кызaмык дapтынын кeбeЙYп, тeз apaдa тapкaп, кYчeп кeтYYCYHYн ^гшта ceбeптepи болуп, жaш aтa-энeлepдин эмдeeдeн бaш тapтышы, aдaмдapдын мaтepик, eлкe apacындaгы мигpaцияcы, кош бойлуу мeзгилиндe aялдapдын кызaмык виpycyн жугузуп aлyycy жaнa ымыpкaйдын мaйып болуп тepeлYШY (тyбaca кызaмык cиндpoмy) эceптeлeт. Mындaй yчypдa жaш aтa-энeлepгe кызaмык oopycyн aлдын aлyyдa бaлдapды эмдeeнYн eтe чон мaaниcин бap экeндигин тepeткaнaлapдa, aялдap кoнcyльтaцияcындa, бaлдapдын oopyкaнaлapындa, шaapдык эмкaнaлapдa, aйыл жepгecиндe (ФAП), ишкaнaлapдa, coциaльдык мeкeмeлepдe, окуу жaйлapдa жaнa мeчит, мeдpeceлepдe дин кызмaткepлepи мeнeн биpгe ap кaндaй билдиpYYлepдY жapыялoo (caнитapдык бюллeтeнь, гeзит, жypнaл, Yн aлгы, сын aлгы apкылyy), aймaктapды кыдыpып, (пaтpoнaж) oopyнyн кaбылдaп кeтYY кopкyнyчyн, aны aлдын aлyy жoлдopyн тYШYндYPYY зapыл. Mигpaнттap кaйcы eлкeдe болбосун yбaктынчa кaттooгo aлынып, жaшaгaн, иштeгeн жepиндeги шaapдын эмкaнaлapындa, бaштaлгыч мeктeп, бaлa бaкчa жaшындaгы бaлдapгa эмдee жYpгYЗYЛYШY, aтaйын мeдицинaлык милдeттyy кaмcыздaндыpyy (ОМС) колдонмосу (пpoгpaммa) тapaбынaн кeзeмeлгe aлынып, мeдицинaлык жapдaм кepceтYЛYШY кepeк. Aэpoпoттopдo, aвтoбeкeттepдe, чон ишкaнaлapдa,
окуу жайларда кызамык дартына каршы эмдeeнYн пайдасын жарыялаган медициналык билдирYYлeрдY, ооруну алдын-алуу ыкмаларын калк арасында тYШYндYPYY иш-чараларын eTKepYY зарыл. Кызамык оорусуна каршы кYрeшYY ар бир жарандын милдети. Дени сак бала - кYчтYY eлкeнYн келечеги.
Колдонулган адабияттар
Алтыбаев К.А., Маткалыков А.С. (2020). Правовое регулирование здравоохранения в Кыргызской Республике: механизмы и реализация. Вестник Ошского государственного университета, №1-3, сс. 154-158. EDN: JNLJDB.
Асатрян, М.Н., Колобухина, Л.В., Кружкова, И.С., Ноздрачева, А.В., Семененко, Т.А. (2020). "Корь: эпидемиологические особенности в период элиминации, современные возможности профилактики, диагностики и лечения". Значение серологического исследования популяционного иммунитета населения. Методическая рекомендации. Москва, №74, сс. 1-38.
Мазанков, Л.Н., Нестерина, Л. Ф., Горбунов, С. Г. (2012). "Корь у детей. Россия". Российский Вестник перинатологии и педиатрия, №3. с.1-7.
Макембаева, Ж. И. (2021). "Эпидемиологическая ситуация заболеваемостью корью в Кыргызской Республике". Здравоохранение Кыргызстана, № 2, с.99-105;
https://doi.org/10.51350/zdravkg2021621399
Таирова, О. С. (2023). "Кызамык оорусун эпидемиологиялык кeзeмeлдee туралуу жаны маалыматтар". Маалымат бюллетени. Ош.
Урмамбетова, Ж.У. (2023). Кыргызстанда кызамык жана кызылча оорусу ^п катталууда. https://bulak/kg/2023/04/04/ (пайдаланылган ку^: 20.12.2023).
Учайкин, В. Ф., и Шамшиева, О. В. (2021). Инфекционные болезни у детей. Национальное руководство. 3-е изд., перераб. и доп. Москва: ГЭОТАР-Медиа. (Серия "Национальные руководства").
Юминова, Н. В., Зверев В.В. (2022). Роль лабораторный диагностики кори выполнении программы элиминации кори в РФ. Информационный бюллетень. Вакцинация. Новости вакцинопрофилактики. №5 (23).
Howell, Jude. (2023). Rash Rash Syndrome and Congenital. No. 11, pp. 1-8.
https://ky.mexxs.net/rubella
