Научная статья на тему 'ОРГАНИК МАҲСУЛОТЛАРНИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ВА ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА GLOBAL G.A.P. ХАЛҚАРО СИФАТ СТАНДАРТИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ АҲАМИЯТИ'

ОРГАНИК МАҲСУЛОТЛАРНИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ВА ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА GLOBAL G.A.P. ХАЛҚАРО СИФАТ СТАНДАРТИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
49
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Органик маҳсулотлар / экологик маҳсулотлар / импорт-экспорт / халқаро стандартлар / Global G.A.P. халқаро сифат стандарти.

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Акрам Акбарович Ядгаров, Камола Сагдуллаевна Маҳаматова

Ушбу мақолада бугунги кунда дунё аҳолисини сифатли озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлаш ҳамда органик ва экологик жиҳатдан истеъмолбоп маҳсулотлар ишлаб чиқариш ва экспорт қилишда халқаро сифат стадартларини кенг жорий қилишда Global G.A.P. халқаро стандартларининг роли ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по естественным и точным наукам , автор научной работы — Акрам Акбарович Ядгаров, Камола Сагдуллаевна Маҳаматова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОРГАНИК МАҲСУЛОТЛАРНИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ВА ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА GLOBAL G.A.P. ХАЛҚАРО СИФАТ СТАНДАРТИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ АҲАМИЯТИ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 5 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

ОРГАНИК МАХСУЛОТЛАРНИ ИШЛАБ ЧЩАРИШ ВА ЭКСПОРТ КДЛИШДА GLOBAL G.A.P. ХАЛЦАРО СИФАТ СТАНДАРТИНИ ЖОРИЙ

ЭТИШ АХАМИЯТИ

Акрам Акбарович Ядгаров Камола Сагдуллаевна Ма^аматова

Иктисод фанлари номзоди, доцент Тошкент давлат иктисодиёт

университети магистратура талабаси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада бугунги кунда дунё ахолисини сифатли озик-овкат махсулотлари билан таъминлаш хамда органик ва экологик жихатдан истеъмолбоп махсулотлар ишлаб чикариш ва экспорт килишда халкаро сифат стадартларини кенг жорий килишда Global G.A.P. халкаро стандартларининг роли ёритиб берилган.

Калит сузлар: Органик махсулотлар, экологик махсулотлар, импорт-экспорт, халкаро стандартлар, Global G.A.P. халкаро сифат стандарти.

Республикамизнинг жахон иктисодиётига интеграциялашув натижасида экспорт операцияларининг жадаллашуви натижасида дунё ахолисини сифатли ва хавфсиз озик-овкат махсулотлари билан таъминлашга булган эътибор ортиб бормокда. Мамлакатимизда органик махсулотларни етиштириш хамда озик-овкат махсулотларининг сифати ва хавфсизлигини таъминлаш сохасида давлат томонидан мухим чора-тадбирларнинг амалга оширишилиши натижасида озик-овкат махсулотининг сифати ва хавфсизлигига, уни ишлаб чикариш, тайёрлаш, харид килиш, кайта ишлаш, етказиб бериш, саклаш, ташиш ва экспорт килиш шарт-шароитларига куйиладиган талабларни уз ичига оладиган Global G.A.P. халкаро сифат стандартларининг жорий этилиши билан боглик муаммолар хали-ханузгача сакланиб колмокда.

Хрзирда ISO стандартлаштириш буйича халкаро ташкилот томонидан утказилган тадкикот натижаларига кура, дунёда ISO 9001:2015 стандарти талабларига жавоб берадиган 878 мингдан ортик сифат менежменти тизими хамда ISO 22000:2018 (HACCP) стандарти талабларига жавоб берадиган 32 мингдан ортик озик-овкат хавфсизлигини бошкариш тизими жорий этилган.1 Ушбу тизимларни жорий этишнинг кенгайиб боришига карамай, амалиётда уларни кишлок хужалиги кооперациялари, агрокластерлар, дехкон ва фермер

1 https://www. iso. org/the -iso-survey.html

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 5 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

хужаликлари, шунингдек агрологистика тизимлари фаолиятларида кенг фойдаланиш буйича илмий ёндашувлар етарли даражада ривожланмаган.

2020 йил 18 майдаги «Кишлок хужалиги махсулотларининг сифат ва хавфсизлик курсаткичлари халкаро стандартларга мувофиклигини таъминлашга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги ПФ-5995-сонли Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони хамда Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил 21 сентябрь куни усимликлар карантини сохасидаги ислохотлар натижадорлиги тахлилига багишланган йигилишда келгуси йилларда кишлок хужалиги махсулотлари экспорти хажмини 5 миллиард долларга етказиш масалалари белгилаб берилди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 майдаги «Кишлок хужалиги махсулотларининг сифат ва хавфсизлик курсаткичлари халкаро стандартларга мувофиклигини таъминлашга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги ПФ-5995-сонли Фармони бевосита мамлакатимизда органик махсулотлар етиштириш хажмини ошириш асосида экспорт хажмини усишига таъсир этади2.

Халкаро ташкилотларнинг маълумотларига кура, халкаро органик кишлок хужалиги тадкикотлари институти тахлилларига кура бугунги кунда, дунёдаги 250 дан ортик мамлакатнинг 172 таси органик кишлок хужалиги етиштириш билан шугулланмокда. 90 дан ортик мамлакат органик кишлок хужалиги сохасида меъёрий-хукукий актларга эга. Органик кишлок хужалиги махсулотлари етиштириш учун дунё буйича 43,7 миллион гектар ер майдонида 2,3 миллион фермер хужалиги бандлиги аникланган.

Дархакикат, бугунги кунда, органик кишлок хужалиги - жахон тренди хисобланади. 2019 йилда органик кишлок хужалиги буйича халкаро бозорлардаги савдо айланмаси 96,7 млрд. еврони ташкил этиб, 71,5 млн. гектар майдонда 2,8 миллион ишлаб чикарувчи ушбу фаолият тури билан шугулланган.

Жахон экспертларининг бахолашига кура, дунё органик махсулотлари бозорида сунгги 5 йил давомида йилига уртача 15 фоиздан усишга эришилиб, 2022 йилда савдо айланмаси 212 млрд.А^Ш доллари (жахон кишлок хужалиги ишлаб чикариши умумий хажмининг 20 фоизи)ни ташкил этиши прогноз килинган.

Органик кишлок хужалиги тадкикотлари институти (FiBL) маълумотларига кура, дунёнинг 103 та мамлакатида органик кишлок хужалиги тугрисида конун кабул килинган булиб, 6 та мамлакатда конун ишлаб чикилмокда.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 майдаги «Кишлок хужалиги махсулотларининг сифат ва хавфсизлик курсаткичлари халкаро стандартларга мувофиклигини таъминлашга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги ПФ-5995-сонли Фармони.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 5 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Органик кишлок хужалиги тадкикотлари институти (FiBL) ва Органик кишлок хужалиги харакати буйича Халкаро Федерацияси (IFOAM)нинг Жахон органик кишлок хужалиги статистикаси буйича 2019 йилдаги нашрида Узбекистон Республикаси мева етиштириш буйича кулай шароитга эга булган дунёдаги 10 та давлат каторига киритилган ва республикамиз органик мева ишлаб чикариш учун кулай ер майдонларига эга эканлиги кайд этилган.

Жахон бозорида махсулотларга куйилган сифат ва хавфсизлик талабларининг тобора кучайиб бориши, республикамизда етиштирилаётган махсулотларнинг халкаро бозорлардаги урнини мустахкамлаш учун кушимча чоралар куришни талаб килмокда.

Республикамизда Organic ва Global G.A.P. халкаро стандартлари талабларига мувофик махсулот ишлаб чикариш, тартибга солиш ва мувофиклаштириш тизимларини ривожлантириш, кишлок ва урмон хужалиги махсулотларининг сифат ва хавфсизлик курсаткичларини яхшилаш, экспорт географиясини кенгайтириш, шунингдек, мамлакатимизнинг органик махсулот ишлаб чикариш салохиятидан тулик фойдаланиш имкониятини ошириш белгиланди.

Юкоридаги фармонда кузда тутилганидек, республикамизда Organic ва Global G.A.P. халкаро стандартлари талабларига мувофик махсулот ишлаб чикариш, тартибга солиш ва мувофиклаштириш тизимларини ривожлантириш, махсулотларининг сифат ва хавфсизлик курсаткичларини яхшилаш, экспорт географиясини кенгайтириш, шунингдек, мамлакатимизнинг органик махсулот ишлаб чикариш салохиятидан тулик фойдаланиш имкониятини янада оширади.

Ушбу фармон ижросини таъминлаш максадида "Техник жихатдан тартибга солиш" агентлиги томонидан аник манзилли дастур белгиланди. Унга кура, жорий йил давомида 155 та корхона ва фермер хужаликларида Global GAP^ 9 та корхонада Органик халкаро стандартларини жорий этиш белгиланган.

Юкоридагиларни инобатга олиб, бугунги кунда 90 та корхона ва фермер хужаликларида Global G.A.P. ва Органик стандартларини жорий этиш билан боглик булган харажатларни коплаш максадида Экспортни рагбатлантириш агентлигига тегишли хужжатлар туплами киритилган.

Айни кунларда вилоятлар кесимида "Global G.A.P." стандартини жорий килиш буйича белгиланган корхоналарда манзилли ишлар ташкил этилган булиб 57 та корхона ва фермер хужаликларида ушбу йуналишда ишлар давом эттирилмокда.

Х,озирга кадар Фаргона (1 та), Сурхондарё (1 та), Навоий (1та), Тошкент (2та) ва Бухоро (4 та) вилоятларида жами 9 та корхона ва фермер хужаликлари "Global G.A.P." стандарти асосида сертификатлаштирилди ва халкаро ташкилот сайтидаги реестрга киритилди. GLOBAL G.A.P ташкилоти эксперти

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 5 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Y36eKHCTOHHHHr Global G.A.P. Ba Organic xan^apo cTaHgapraapHHH ^opuM этнm HMKoHH^raapuHH roKppu 6axonagH.

X,o3upga GLOBAL G.A.P. th3hmh ToMoHHgaH gyHeHHHr 124 gaH 3ueg MaMnaKaraapugarH umna6 HHK;apyBHHnap cepra^HKaraaHraH, ym6y cepra^HKarra эгa xy^anuKnapHHHr yMyMHH cohh 170000 gaH omagu. MaB^yg MatnyMoraapra Kypa, cepra^HKaraaHraH xy^anHKnapHHHr yMyMHH coHHgaH ycHMHHnHK Maxcynoraap (my ^yMnagaH MeBa Ba ca63aBoraap) ynymu TaxMHHaH 75 $oh3hh, HopBaHHnHK Maxcynoraap ynymu 15 $oh3hh, aKBa3KHHnap ynymu 10 $oh3hh Tammn этaцн.

MaMnaKaTHMH3ga opraHHK MaxcynoraapHH umna6 HH^apum Ba экcпopт Kunumga Global G.A.P. xan^apo cu^ar cTaHgapTnapHHHHr ponHHH omupumga KyHHgarunapra axaMH^T Kaparnm 3apyp:

- ^umnoK xy^anuru MaxcynoraapuHH eTHmTupumga aHHaH opraHHK Maxcynoraap eTumuTupum xa^MHHH omupum;

- KumnoK xy^anuruga opraHHK Maxcynoraap eTHmTupum 6unaH 6ofhhk; mapTHoManapHH y3 Ba^THga Ty3HnumH TatMHHnam xaMga mapTHoMa mapraapHHH 6a^apHHHmHHH TatMHHnam;

- MaMnaKaraMH3ga opraHHK MaxcynoraapHH eTmHTupum Tana6uHH maKmaHTHpum Ba экcпopт ^unumga Global G.A.P. xan^apo cu^ar cTaHgapraapuHH KeHr ^opHH этнm;

- KumnoK xy^anuru KopxoHanapura Global G.A.P. xan^apo cu^ar cTaHgapraapHHH KeHr ^opuft этнm acocuga экcпopт6oп Maxcynoraap eTKa3u6 6epum op^anu ^axoH caBgocuga umoHHnu xaMKopra afinaHHmra эpнmнm no3HM.

Oonga^aHH^raH agaSneTiap pynxaTH:

1. Y36eKHcTOH Pecny6nHKacu npe3ugeHTH fflaBKar Mup3ueeB ohhh Ma^nucra Mypo^aarnoMacu, 29 geKa6pt, 2020 hhh. Y36eKHcTOH Pecny6nHKacu npe3ugeHTHHHHr pacMHH caHTu: http://www.press-service.uz.

2. Y36eKHcTOH Pecny6nHKacu npe3ugeHTHHHHr 2020 hhh 18 MaHgaru «^umnos; xy^anuru MaxcynoTnapuHHHr cu^aT Ba xaB^cronHK KypcaTKHHnapu xan^apo cTaHgapTnapra MyBo^HKnuruHH TatMHHnamra goup KymHMHa Hopa-Tag6upnap TyFpucuga»rH nO-5995-coHnu OapMoHH.

3. A.Yadgarov. International insurance market and experience of foreign countries in agricultural insurance. Economics and Innovative Technologies. Vol. 2020> No. 2 (2020). https://uzjournals.edu.uz/iqtisodiyot/vol2020/iss2/

4. A.Yadgarov. (2020). AgroInsurance-As A Mitigating Financial Lever For Climate Change In Agriculture. International Journal of Advanced Science and

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 5 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Technology, 29(7), 2251 - 2258.

http: //sersc.org/i ournal s/index.php/IJAST/article/view/17501

5. A.Yadgarov. Issues of food safety on the basis of agricultural insurance. The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering ISSN: 2689-1018. JULY 2020. Page No.: 43-52 Volume-II Issue-VII PUBLISHED: 30 JULY 2020. https://usaiournalshub.com/index.php/taiabe/article/view/576/539

6. A.Yadgarov. The importance of using the agricultural insurance system in increasing the volume of agricultural production in pandemic conditions. SAARJ Journal on Banking & Insurance Research (SJBIR) ISSN: 2319-1422 Vol.9, July 2020, Impact Factor: SJIF 2020 = 7.126. 31-37 page. https://saarj .com/wp-content/uploads/sibir-iuly-2020-full-iournal

7. https://www.iso.org/the-iso-survey.html

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.