CC BY
929. Девони Ашрафи/ Сурудаи Шарафуддин Х,асан Ашрафи Самарканди (Тахкик ва тасхихи Аббосбек Ч,они., Умед Сурури). - Техрон: Интишороти сафири Урдухол, 1391. - С. 92-93
ТАДЦЩИ МУХТАСАР АЗ РУЗГОРИ АШРАФИ САМАРКАНДА
Дар мацолаи мазкур оиди тарцимаи %оли яке аз шахсият^ои маъруф, донишманди тавоно, файласуф, табиби %озиц, донандаи илми мантицу фалакиёт ва шоири сощбдевони асри XII Ашрафи Самарцанди сухан меравад. Бахусус дар мацола ному насаб, мущти зист ва фаолияти адабии шоир ба риштаи тащиц кашида шудааст.
Вожахри калидй. Ашрафи, Самарцанд, девони ашъор, насаб, тазкира, адабиёт, таърих, Му^аммад Авфи Бухорои
КРАТКОЕ ИЗУЧЕНИЕ ЖИЗНИ АШРАФИ САМАРКАНДСКОГО
В данной статье рассказывается о биографии одной из известных личностей, мощного ученого, философа, хорошего врача, знатока науки логики и астрономии и поэта XII века Ашрафи Самарканди. В частности, в статье исследуются имя, фамилия, окружение и литературная деятельность поэта.
Ключевые слова. Ашрафи, Самарканд, библиотека стихов, генеалогия, тазкира, литература, история, Мухаммад Авфи Бухараи
A BRIEF STUDY OF THE LIFE OF ASHRAFI SAMARKANDI
This article talks about the biography of one of the famous personalities, a powerful scientist, a philosopher, a good doctor, a connoisseur of the science of logic and astronomy and a poet of the 12th century Ashrafi Samarkandi. In particular, in the article are investigated the name, surname, environment and literary activity of the poet.
Key words. Ashrafi, Samarkand, library of poems, genealogy, tazkira, literature, history, MuhammadAvfi Bukharai
Маълумот да бораи муаллиф:
Айниддинов Ицрориддин Шарифович - Докторанти бахши аввали Донишгощ давлатии Самарцанд Тел: (+998) 936361126
Сведение об авторе:
Айниддинов Икрориддин Шарифович-Докторант первой части Самаркандского государственного университета, Тел: (+998) 936361126
About the author:
Ainiddinov Ikhroriddin Sharifovich-Doctoral student of the first part of Samarkand State University, Tel: (+998) 936361126
ТАВСИФИ ТАБИАТ ДАР АШЪОРИ АМИН^ОН ШУКУ^Й
Тагоев С.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Мавзуи эчодиёти Аминчон Шукухи басо фарох ва гуногун буда, ба он хотир чи дар асархои насри ва чи дар асархои назми мавзуъхои актуалии мушкилро интихоб намуда, кувва ва махорату малакаи касбии худро дар халли мавзуи интихобшуда ба кор бурдааст. Шукухи пас аз интихоби мавзуъ ба сухани оди обу ранги бадей дароварда, тавассути самимият ва хаячонбахшии лирики ба дили хонанда зуд рох ёфтааст.
Тасвиру тавсиф ва манзаранигори ба мароми эчодии хар шоир пайванди ногусастани дорад. Агар дар эчодиёти шоир кадоме аз ин маънихо, масалан, фалсафи, ичтимои, ахлоки, маънави, зебошинохти бартари дошта бошад, тасвиру тавсиф ва манзаранигори хам барои барчаста ва махсусу тасаввуршавандатар ифода кардани хамин маънихо ба кор меравад.
Манзарахои мафтункунандаи табиати рангини кишвар бо сиру асрори хайратовари худ диккатчалбкунанда буда, илхоми шоир Аминчон Шукухиро низ овардааст. Адибон васфи табиатро гохе барои он менависанд, ки манзарахои зебои табиатро боз зеботар муаррифи кунанд. Вобаста ба ин, хар адиб тасвири табиатро аз нуктаи назари хеш ва фахмишаш ба калам медихад. Аз ин нуктаи назар шоир ба андозае, ки ба хар гушаи ватан, чуй, об, дарахт, кух, бог, фаслхои сол тобиши муъчизаофар оварда онро ба риштаи назм даровардааст.
Васфи Ватан ва озодию ободии он, ситоиши модар, таргиби сулху осоиш ва дусти, ишку мухаббати инсони, тасвири манзарахои дилрабо, эчодкориву ободони, шучоъат, одобу ахлоки инсони ва монанди инхо мавзуъхои асосии эчодиёти шоир махсуб меёбанд.
Ин чо мо танхо дар дораи мавзуоти шоир дар васфи табиат андешаи худро руи коFаз меорем. Дар байни ашъори А. Шукухй васфу ситоиши табиат низ мавкеи мухим дошта, баёнгари мехру самимияти бепоёни шоир хастанд .
Шукухй табиати Точикистонро бо хамбастагии манзарахои дилфиреб ва куххои пур аз маъдану дарёхои сероб ба риштаи тасвир мекашад. Шоир дар шеърхо (дубайтй ва рубой)-яш васфи табиат ва зебоихои онро сутудааст. Барои тасдики ин андеша лозим шеъри «Рузи борон»-и шоирро ёдоварй намоем:
Бayоpон буд, фaсли гулшукуфту pym боpон буд,
Бa yap мижгони сaбзи apчayо мapвоpид овeзон.
Бa dapë мaвцyо, dap щлби софaт лутф мeyмон буд,
Цayон гуё бapои мaн сapосap боги эусон буд.
Бayоpон буд, aйёми apycm гули paъно,
Ки xоpосaнг уйм мexост дap ин лayзa бошaд нapм.
А^б ж, з-ин сaбaб бо мaн нишaстй як нaфaс тaнyо,
Хaёлу xоби ш^ин бо щцицйт гaшт yaммaъно,
Зи бapци чaшми шушт бapфyои куу мeшуд гapм [11, с.47].
Табиат дили хассоси шоирро ба хуруш меоварад ва уро водор месозад, ки ами; фикр намуда, ба мохияти аслии зиндагиву зебой дуруст бахо бидихад. Ба кавли Аскар Х,аким «Табиат ба монанди хаёт намиранда аст, вай такрор не, нав мегардад ва бинобар хамин, дар андешахои шоир оид ба силсилаи зиндагй оханги Fамангез нест, баргхо гуё бо як Fyрyрy бепарвой сабз гашта, боз рузарду харчой мешаванд». Шукуфтa сeбyо yap шоx овexт a3 сaдaф мapцон, Бa мисли ошищ бap жшвози дилбapи цонон. Бa yap гул бози кapдa боди фоpaм мeвaзaд шодон. Бayоp омaд aзизaм, нaвбayоpон ин цaдap зeбо! Бa ёдaт yacm оё ин, нaбояд буд пyшидa, Бa тaн пepоyaниpaнги гули сeбонa пyшидa. [11, с.12б].
Дар бештари ашъори манзаравй ва тасвирию тавсифии шоир хам шахси шеър ба ин ин ё он сифат - шоир, шахсияти Fиной, «ман»-и Fиной арзи вучуд менамояд.
Ин холат дар ашъоре рух медихад, ки дар онхо андешаву эхсосоти шахсияти Fиной на мустаким, балки ба воситаи тасвири манзара, аносири олами ашё баён карда мешавад.
Ин давоми хамон истифодаи суннатии табиат ва аносири олами ашёст, ки дар шеър вучуд дошта, барои ифодаи чахони ботинии инсон мусоидат мекард. Зapд шуд, бapги дapaxтон зapд шуд, Рaфт тобистону омaд тиpaмоy. Сapд шуд, оби кaнaлyо сapд шуд, Лeк мeсyзaд дилaм a3 ин нигоу. Бapф омaд, г^ду цониб бapф шуд, Шуд сияyтap боз он чaшми сиёу. ^в^вони дap payü ту сapф шуд, Ту мapо aкнун нaмон дap ними pоy. a6p омaд, осмон пуpaбp шуд, Meзaнaд бapци умeдe гоу-гоу, Сaбp кун, гуфтию коpaм сaбp шуд, rap гунayгоpaм куни, он ин гуноу. Гapм шуд, бeyaд уйво уйм гapм шуд, Meкaшaд гуё зaмин пуpсyз оу. Роуи aсфaлтй уйм оxиp нapм шуд, Ту чapо xудpо вaлe доpй сипоу? Шом шуд, xуpшeд paфту шом шуд Рузи мaн бe дидaни pyи чу моу. Бо xaёлe лeк дил оpом шуд, К^з ши имpyз мeояд шгоу. [12, с. 41].
Дар ин шеър хама чиз тобиши хакикати дорад. Шоир таассуроти худро зебу оро надода, хатто ба синну солаш хам таFЙирот надаровардааст. Ин хиссиёти самимй ба дил маскан гирифта, баъдан касро ба олами ботинии шоир ошно месозад. Порчаи фавк дар колаби анъанавй набуда, лутфу мархамат ва самимият дар чои аввал меистад.
Таъбирот ва ибороти маъмулу машхури халки точикро дуруст дарфёт намуда, таносуби сухан ва муносибати шаклу маъноро ба инобат гирифта, чунин порчаеро таълиф намудааст: Cayap як зappa бapфи нaв бa мижгони сиёу aфтод,
Аз он цо сарнагун дар баури чашми xушнигоу афтод. Зи гарми об шуд, чун ашки шоди боз берун рафт, Зи нав чун донаи гавуар баруxсори чу моу афтод. [11, с.126]. Дap aшъopи шoиp caнъaтхoи тавотф, тaшбeх, иcтиopa, тaлмeх, тачнто, мyбoлиFa, иpcoли мacaл, тaфcиp, pyчУи л^ики, тaчoхyли opиф, тааччуб бapин caнъaтхoи маънави ма^ми чaшмpac дopaнд. Кушиш ба xap4 мeдихeм, ки падидаи хyнapии шoиppo дap ин чoдa нишoн дoдa, дapaчaвy ма^ми иcтифoдaи ин caнъaтхo ва бaъзe вocитaхoи дигapи бaдeиpo дap aшъopи шoиp чуё шaвeм.
Taвcиф aлoмaтy отфати ба ашё, шaxc ва ё вoкea мapбyтpo аз байни дигap aлoмaтхo чyдo нaмyдa, диккати xoнaндapo махз ба ана хамин отфат ва ё aлoмaт чалб мeкyнaд. Чyнoнчи: Бауорон буд, фасли гулшукуфту борон буд,
Ба уар мижгони сабзи арчауо марворид овезон. Ба дарё мавцуо, дар цалби софат лутф меумон буд, Цауон гуё барои ман саросар боги эусон буд. Замин гулпуш, гул майнушу ту xaндону ман уайрон. [11, с.64]. ^Œmp дap ин шeъp отфатх^и xoot ба ин ё oн пpeдмeт ва ё ходтоа мapбyтpo тавотф нaмyдa, дap миcpaи oxиp аз caнъaти cифaтчинИ мoхиpoнa иcтифoдa нaмyдaacт.
Санъати тaшxиc имшният мeдихaд, ки инcoн на тан^ хиccиётaшpo xyдaш ба зaбoн биёвapaд, балки 6o зaбoни шeвoи табиат хам poзи дил бигуяд.
Чyнoн ки Aap шeъpи «Муйи rn^ropa^y чaшмoни кабуд» oмaдa:
Аз миёни куусори лолазор,
Оби шаффофе, ки меояд фуруд,
Meсaрояд гуиё беттиёр,
«Myуи тиллорангу чашмони кабуд. [15, с.57].
^Œmp бapoи таквият дoдaни фикpи иpoaшyдa ва ё дaъвoи xyд аз зиндаги ва тaчpибaи мapдyмИ миcoлe мeгиpaд, ки ин гyнa миcoл oвapдaнpo caнъaти иpcoли мacaл мeгyянд.
^Ùmp дap тacвиpкopии xyд аз тaшбeх, тaшxиc ва cифaтчинихo иcтифoдa кapдa, мaнзapaи мapFyби тиpaмoхpo пeши чaшмoн мучатеам мeнaмoяд.
Дap ин мaнзapaнигopй y aнocиpepo, ки бapoи ифoдaи Foяи xocтaaш зapyp мeбoшaнд, интиxoбaн иcтифoдa ва нoзapypи oнхopo capфи нaзap мeкyнaд, зepo oнхo бapoи y на хaмчyн yнcypи дap айни хoл вyчyддoштaи табиат, балки хaмчyн ифoдaкyнaндaи aндeшaи oтифии y дap пиpoяи бaдeъ ва мaхcyc apзи вучуд мeнaмoянд.
Бинoбap, y дap тacвиpи мaнзapa дacти бoз дoштa, oнpo хатман на хaмчyнoн ки хacт, балки хaмчyнoн ки мeбинaд, яънe на 6o отфати мoнaндии нycxaвop, балки эчoдкopoнa ба caфхa мeopaд.
У дap тacaввypoти шoиpoнaaш ин ё oн чихати мaнзapapo аз нав мecoзaд, o^o мyвoфики ибpoзи aндeшaвy эхcocoтaш пyppaнгтap ва ё кaмpaнгтap ба тacвиp мeopaд. Баргуои сабз тиллои шуданд, Сурxрy гуё ки аз бои шуданд. Лек аз сайри шамоли тирамоу Зери по афтода уарцои шуданд, Дар фироци бог савдои шуданд. Meвaуоро чида чун дурдонауо, Maрдумон бурданд сyи xонaуо. Баргуо монданд чун болу паре Баъди кучи булбулон аз лонауо Дур аз сарманзили цононауо. Боз фардо чун расад фасли бауор, Баргуои тоза андар шоxсор Боз уам гауворацунбони кунанд, Дар сари гулуо цатор андар цатор То шавад уар як ниуоле сербор. Богуо чун фотами тои шаванд, Meвaуои сабз тиллои шаванд, Дида онро баргуо боз аз гурур Худписанду маст аз бои шаванд. Боз уам рузарду уарцои шаванд. [12, с. 25 ].
lУнcypи oлaми ашё ва ё табиат дap шeъp бe тacвиpи мухш^, ки o^o фapo гиpифтaacт, ^мил нaxoхaд буд ва ё шoяд ягон мaънopo ил^ хам нaxoхaд кapд. Аз ин py, «бapгхoи
тиллой» xам дар ин чо дар мудити тирамоx ва чизxои дигаре, ки дар он мyxит вучуд доранд, ба калам кашида шудаанд.
Шyкyxй ба табадуллоти табиат бетафовут нест. У ба xар як садои катраи борон ва нолаи булбул xамовоз шуда, чунин манзараро дар «Аруси сол» ном шеъраш мавриди тасвир карор медиxад:
Бayоpон чун apyrn нозaнини сол Тaбиaтpо бикapд aз тayти дил огуш. Ч[aвобaн богуо уйм бaypи истицбол Шудaнд имpyз бо сaд xуppaмй гулпуш. Аз ин мисли тaбaссум кapдaни paъно Кушояд тaбъи шоup гунчaи мaъно. Гилeми сaбзгуни домaни куyœp Шудa шун ин зaмон монaнди пойaндоз. Бapои дидaни xуpшeд yap як гул Бa шaбнaм шустa xудpо, мeдиyaд пapдоз. Аз ин пappaндaгон уйм бо гaзaлxонй Биёянд aз yaмa су бaypи мeyмонй. Ки ту фaсли бayоpи бexaзони мaн Бйцои pyзгоpи xонaдони мaн. [12, с. 22].
Вокеан, ба ин масъала аз дидгоxи шоир назар духтан чолиби таваччyx аст:Бар сари гyлxо гаxворачyнбонй кардани барга,о ишора ба он дорад, ки манзур аз ин манзаранигорй таж,о ба тасвир овардани як намои зебои табиат набуда, ба ин восита нишон додани чараèни xалкавори xаèти инсонист.
Дар ашъори Аминчон Шyкyxй тасвири гули лола тасвири хосе дорад. Нисбат ба xамаи гyлxои дигар шоир маxз гули лоларо зиёдтар дар шеърxои гуногунаш ёдовар мешавад. Шоир як шеъре дар бораи гули «Лола» низ иншо кардааст , ки худ баёнгари xоли хеш аст: Лолa гap бо pyй моpо мaст кapд, Нозбу бо буй моpо мaст кapд. Тaшнaлaб имшaб, ки ин цо омaдeм, Оби софи цуй моpо мaсm кapд. [11, с.94].
Лекин бояд гуфт, ки шоир аслан на барои он такрор ба такрор лола мегуяд, ки тасвири мукаммали рангу буи онро бештар намояд, балки адибро xадаф ин аст, ки гоxе дида ва андешаи худро бокувваттар созад. Лолapо мaн œsapu дaсmam кунaм, nao, шaбe бо буи гул мaсmam кунaм. Чун бa paцс ои ду чaшмaм то сayap
ramma^amma бap щду бaсmam кунaм. [11, с. 9б].
***
Ошиц он дaм сapфapозй мeкунaд,
Зиндaгй aз xeш pозй мeкунaд.
Xlaлцaam моуичйи тилло бapин
rap бa тши дидa бозй мeкунaд. [ 11, с.99].
Шоир инсонро дар манзараxои зебову дилкаши табиат дидан мехоxад. Пурра эxсоси он мекунад, ки табиати зебо ва бо гyлxои рангоранг ороста ба инсон на танxо xаловат, балки боз неру xам мебахшад. Х,амин тавр, доим дар оFyши табиат будан ва ба кадри он расиданро таъкид менамояд ва бо ин васила инсонро аз андешаи ноумед шудан ва ба худ боварй надоштан заифу нотавон будан ба канор бурданй мешавад: Mуpгyо дap куу xониш мeкунaнд, Caбзayо тую нaмоиш мeкунaнд. Як биё 6üp лолaчинй, лолayо Дaсmупояmpо нaвозиш мeкунaнд. [12, с.13?]. Ё дар дубайтии дигаре мегуяд : Kaни гap лолayоpо дaсma-дaсma, Maпapmо зуд чун цоми шикaсma. Тaвaццуф кун, дaмe aндeш, ёд оp, Азоби сaбзaи aз xокpa^a. [12, с.S?].
А.Шyкyxй дар тасвири дигар чузъи табиат - гyлxои табии низ нозукбинй кардааст, ки он дар як вакт боз xадафи муайяне доштани шоирро ифода мекунад.
Ёдовар мешавем, ки гyлxои табиат дустдоштатарин муъчизаи шоир маxсyб меёфтанд. Ба гyлxо таваччyxи хос доштани адибро ба эътибор гирифта, рассомони гуногун чун чеxраи
шоирро тасвир карданй мешаванд, дар бисёр мавридxо xатман гyлxоро низ дар тасвир баробари чеxраи шоир чой медиxанд. Гулу булбул ин рамзи xyшëрй, ин xиммати баланди ошикон мебошад.ки ба ин маънй шоир мегуяд: Гули сaдбapги суpxepо xap^a, Бa вaцmи вaъдaгй суят дaвидa, Туpо aммо дap он цо мaн нaдидa, Нишaсmaм оуи вaзнинe кaшидa. Дилaм xун шуд зи pay^ñ, aзизaм, Чapо оxиp нaмeоñ, aзизaм? Бa уммeди ту, цоно бeкaмукосm Xlaзоpон боp paфmaм бap чaпу pосm, Аз он цо paфmaн aсло дил нaмexосm, Бикун бовap, ки мeгyям гaпи pосm: [12, с.58].
Шеъри дигари шоир " Сабр кун, эй гули бодом», ки аз шонздаx байт иборат аст. Оид ба васфи фасли баxор, бедор шудану табиат гул кушодани дарахти бодом, ликои тоза гирифтани табиатро бо шавки хоссаи хyшxолй, ки нишони ба тамошои манзараxои афсунгари баxор раFбати беандоза доштани худи шоир аст, ачаб равону ачаб дилпазир ва роxатбахш баён кардааст:
Боди цонбaxш нaмуд apчи aз ин суй гузap Caбp кун, эй гули бодом, ду- œ pysu дигap, То зимистон нaдиyaд боз фиpeбam ногоу, Maкушо мугчaю лaбxaнд мaзaн мисли сayap. Ёд доpaм, ки ту yap сол бa сaд цушу xуpyш, Пeшmap aз yaмa гул мeзaнñ aндap бapу душ. Дидa ин уусну цaмоли ту зимистон aз pоy Гaшma мeомaду мeкapд чу дeвe огуш. Бусйи сapд зи pyu ту мaлоyam мeбуpд, Аз maнam шиpaю aз цйлб yapоpam мeбуpд. То ниуолон бa ту бap бeсaмapñ ma^a зaнaнд, Гули уммeди ту чун дузд бa гоpam мeбуpд. Caбp, кун, эй гули бодом, ду-œ pysu дигap, Бap зимистон бикунaд то ки бayоpи ту зaфap. naс бикун туи apyrnu xудampо бapnо, То шaвñ уймчу ниуолони дигap боpовap. [12, с. 24].
Дар xар банд шоир моxияти масъаларо ба диди шоирона хеле образнок мекушояд, дар бораи xодисаxои табиат, фикру мyлоxизаxои чиддй баён мекунад, барои фаxмидан ва фаxмонидани xодисаxо кушиш ба харч медиxад, то ки хонандааш моxияти онро дарк намояд.
Хулоса, шоир Аминчон Шук^й дар зиндагии инсон накши мyxим доштани табиатро борxо таъкид намуда, ба кадри зебоиxои xайратовари он расиданро гушрас мекунад. Васфи табиат барои шоир воситаест, ки дар баён кардани андешаxои судманд ва барои баёни эxсоси хосу мyxаббати вокей ба xамаи он чизе, ки моро иxота кардаасту аз он мо xар навъ баxра мебарем, ба шоир ёрй мерасонад.
Хунармандона истифода бурдани ин восита xар гуна асари бадеиро хоx бо наср эчод мешавад, хоx бо назм, ороиши чозибаноке медиxад. Шоир xар вакте ки худро дар OFyши табиати сеxрангез мебинаду хома ба даст мегирад, чаззобии баёнаш боз бештар мешавад ва сyханxо чун лафзи ширини соxире садову тобиши сеxрангез мегиранд.
АДАБИЁТ
1. Асозода Х. Вокеияти зиндагй ва чамъбасти бадей. I Х.Асозода - Душанбе: Дониш, 1984.
2. Давронов А. Адабиёт ва вокеият. I А.Давронов - Душанбе: Х,умо, 2003.
3. Гулназар. Лоике чун Лоике.I К.Гулназар -Душанбе: «Адиб», 2013.-140 с.
4. Зеxнй Т. Санъати сухан. I Т.Зежнй -Душанбе:Ирфон, 1978.-323 с.
5. Саидов С. Назарияи адабиёт. I С.Саидов -Душанбе, 2014.
6. Саидов С. Адабиёти бачагона. I I С.Саидов -Душанбе, 2019.-380 с.
7. TаFоев С. Аадабиёти бачагона.! С.TаFоев -Душанбе, 2012.-117 с.
S. Шуку^ А. Об аз кучо меояд? I А Шyкyxй -Душанбе:Ирфон, 1960.-120 с.
9. Шуку^ А. Осори мунтахаб. Иборат аз ду чилд, чилди 1.-Душанбе:Ирфон, 1977.-367 с.
10. Шуку^ А. Асад ва Самад. I А Шyкyxй - Душанбе:Ирфон, 1973.-165 с.
11. Шуку^ А. Асарxои мунтахаб. Ч,илди 1. Шеърxо, достонxо, шеърxо барои кудакон. I А Шyкyxй -Душанбе: Ирфон, 1977, -367с.
12. 12.Шукухи А. Баргхои тиллои (мацмуаи ашъор) / А Шукухи -Душанбе, «Адиб», 2014.- 216 с.
13. 13.Шукуров М. Таърихи адабиёти советии точик.Ч,илди 4./М.Шукуров -Душанбе:Дониш, 1980.-382 с.
14. Шукуров М. Пахлухои тадкики бадеи. / / М.Шукуров -Душанбе:Дониш, 1976.-370с.
15. Дакимов А.Дар каламрави сухан. / АДакимов -Душанбе: Ирфон, 1982.- 209 с.
ТАВСИФИ ТАБИАТ ДАР АШЪОРИ АМИНЧ,ОН ШУКУ^Й
Дар ин мацолаи мазкур сухан перомуни тавсифи табиат дар ашъори Аминцон Шукухи меравад. Мавзуи эцодиёти Аминцон Шукухи басо доманадор ва гуногун буда, ба он хотир чи дар асархои насри ва чи дар асархои назми мавзущои актуалии мушкилро интихоб намуда, цувва ва майорату малакаи касбии худро дар %алли мавзуи интихобшуда ба кор бурдааст. Шукухи пас аз интихоби мавзуъ ба сухани оди обу ранги бадеи дароварда, тавассути самимият ва %аяцонбахшии лирики ба дили хонанда зуд ро% ёфтааст. Муаллиф дар мацолаи худ масъалаи эцодиёти шоири тавоно Аминцон Шуку%иро хело %ам ба маврид тафсир намудааст.
Бояд ишора намуд, ки шоир Аминцон Шуку%и дар зиндагии инсон нацши му%им доштани табиатро бор%о таъкид намуда, ба цадри зебощои %айратовари он расиданро гушрас мекунад. Васфи табиат барои шоир воситаест, ки дар баён кардани андеша%ои судманд ва барои баёни э%соси хосу му%аббати воцеи ба %амаи он чизе, ки моро щота кардаасту аз он мо %ар навъ ба%ра мебарем, ба шоир ёри мерасонад.
Бо ма%орати баланд истифода бурдани ин тарица %ар гуна асари бадеиро хо% бо наср эцод мешавад, хо% бо назм, ороиши цозибаноке медщад. Шоир %ар вацте ки худро дар огуши табиати се%рангез мебинаду хома ба даст мегирад, цаззобии баёнаш боз бештар мешавад ва сухан%о чун лафзи ширини со%ире садову тобиши се%рангез мегиранд.
Вожахои калидй: назм, наср, гиной, тавсиф, тасвир, манзара ,табиат, олами ашё, гоя, му%таво, бадеият, бадеи, махсусият, андеша, мавзуъ, %айратовар, афсунгари, санъати сифатчини, гул, ташбе%, %аяцонбахш, образнок.
ОПИСАНИЕ ПРИРОДЫ В ПОЭЗИИ АМИНДЖАНА ШУКУХИ
В этой статье рассматривается об описании природы в стихах Аминджона Шукухи. Тематика творчества Аминджона Шукухи очень широка и разнообразна, поэтому он выбрал самые сложные темы как в прозе, так и в поэзии, и использовал свои силы, навыки и профессионализм в решении выбранной темы. Выбрав тему, Шукуи добавил простой цвет к художественной воде и быстро проник в сердце читателя своей искренностью и лирическим азартом. В своей статье автор комментирует творчество могущественного поэта Аминджона Шукухи.
Следует отметить, что поэт Аминджон Шукухи неоднократно подчеркивал важную роль природы в жизни человека и подчеркивал необходимость ценить ее удивительную красоту. Описание природы для поэта - это средство выражения полезных мыслей и выражения особого чувства настоящей любви ко всему, что нас окружает, и мы всячески этим наслаждаемся.
Умелое использование этой техники придает любому произведению искусства, будь то проза или поэзия, привлекательное украшение. Каждый раз, когда поэт видит себя в объятиях волшебной природы и простужается, очарование его речи становится все больше, а слова приобретают волшебно-сладкий звук и тон.
Ключевые слова: поэзия, проза, криминал, описание, образ, пейзаж, природа, мир вещей, идея, содержание, искусство, искусство, специальность, мысль, тема, удивление, магия, прилагательное, цветок, аналогия, азарт, образное.
DESCRIPTION OF NATURE IN THE POETRY OF AMINJON SHUKUHI
This article deals with the description of nature in the poems of Aminjon Shukuhi. The theme of Aminjon Shukuhi's work is very wide and varied, so he chose the most difficult topics in both prose and poetry, and used his strength, skills and professionalism in solving the chosen topic. Choosing a theme, Shukui added a simple color to the artistic water and quickly penetrated the heart of the reader with his sincerity and lyrical passion. In his article, the author comments on the work of the powerful poet Aminjon Shukuhi.
It should be noted that the poet Aminjon Shukuhi has repeatedly emphasized the important role of nature in human life and stressed the need to appreciate its amazing beauty. For a poet, a description of nature is a means of expressing useful thoughts and expressing a special feeling of true love for everything that surrounds us, and we enjoy this in every possible way.
Skillful use of this technique lends any piece of art, be it prose or poetry, an attractive decoration. Every time the poet sees himself in the arms of a magical nature and catches a cold, the charm of his speech becomes more and more, and the words acquire a magically sweet sound and tone.
Keywords: poetry, prose, crime, description, image, landscape, nature, world of things, idea, content, art, art, specialty, thought, theme, surprise, magic, adjective, flower, analogy, passion, figurative.
Маълумот оид ба муаллиф:
Тагоев Салим - муаллими калони кафедраи забон ва адабиёти факултети таусилоти ибтидоии Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни, Сведение об авторе:
Тагоев Салим - старший преподаватель кафедры языка и литературы факультета начального образования Таджикского государственного
педагогического университета имени Садриддина Айни, тел: +992......, e-mail:
About the author:
Taghoev Salim - Senior Lecturer, Department of Language and Literature, Faculty of Primary Education, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini,
БАРРАСИИ МЕРОСИ АДАБИИ ЦОСИМИ АНВОР
Саидов И. Х.
Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Fафуров
Алй ибни Носир ибни Хррун ибни Абилкосим ал-Хусайнй ат-Табрезй машхур ба ^осими Анвор ва ё Шох ^осими Анвор (XIV-XV) ба катори шоирони сермахсул шомил аст, аммо то кунун осори хеле ками у тасхеху нашр шудааст. Мухаккикони эронй бештар корхои тасхеху нашри осори шоирро анчом додаанд. Устод Саид Нафисй, дар соли 1337/1918 «Куллиёт»-и ^осими Анворро бар асоси 10 нусхаи хаттии дар даст дошта тахия карда буд, Алии Носирй бошад, «Девон» ва маснавии «Анис-ул-орифин»-ро соли 1393/1973 тахия намудааст, ки мутаассифона мо онро дар даст надорем. Дар чилди сеюми «Гулшани адаб», ки соли 1975 тахия гардидааст аз ^осими Анвор 16 газал, 1 китъа, 6 рубоии оварда шудааст [8, с.86-93]. Мураттиби «Баёзи рубой», ки соли 2017 ин мачмуаро ба нашр расонидааст аз ^осими Анвор дар ин мачмуа 15 рубой чо додааст, ки ин хануз мархилаи нахустини шиносой ва омузиши ин шоир ба хисоб меравад [6, с.178-181]. Мухаккик Шарифчон Точибоев соли 2008 маснавии «Анис-ул-орифин»-и ^осими Анворро бо инзимоми маснавихои дигараш нашр намудааст.
Аз мухаккикони ватаниву хоричй, ки ба омузишу баррасии осори ^осими Анвор ручуъ кардаанд, метавон Эдуард Браун, Саид Нафисй, Забехулло Сафо, Алии Саломатёр, Алй Солори Шодй, Шарифчон Точибоеро номбар кард, ки зимнан ба осори ин шоир пардохтаанд. Х,амчунин, дигар мухаккикон ба мероси адабии ^осими Анвор чо-чо ишорае доранд, дар рафти баррасии мероси адабии шоиро зикр мегарданд. Маколаи хозир ба баррасии муфассали мероси адабии шоир бахшида мешавад.
Тамоми мухаккикон ба мероси адабии ин орифи шоир бахои ба хам наздик додаанд, ки Саид Нафисй ин андешахоро аз тамоми сарчашмахо чамъоварй намудааст (1, панчоху нух). Дар мачмуъ мероси адабии шоирро метавон ба се даста чудо намуд. Дар чои аввал ашъори лирикии шоир меистад, ки онро дар колаби газал, рубой, тарчебанд, китъа, маснавихои кутох, касида ва шеърхо бо гуиши мардуми Гелон мушохида намудан мумкин аст. Макоми дуюмро маснавихои шоир ташкил медихад. Дар кисми сеюми ин таксимбандй асархои мансури ^осими Анворро чой додем.
а) Газал. Х,амчунон ки гуфтем, кисми зиёди ашъори шоирро газал ташкил медихад, ки тибки омори мо дар «Куллиёт»-и шоир 682 газал (дар хачми 5376 байт) вучуд дорад. ^осим асосан дар сурудани газал ба шоирони номдор дар ин чода такя карда аст. Ин нуктаро Эуард Браун (7, 55-57), Забехулло Сафо [15, c.260], Саид Нафисй (1, дувоздах), Шарифчон Точибоев (2, нух) ва г. таъкид намудаанд. Аз ин миён бештар дар сурудахои ^осим холу хавои Мавлавиро хонанда мушохида мекунад. Вале ба ин нукта бархе мухаккикин тарафдор нестанд, зеро ^осимро бештар пайрави Хоча Х,офиз ва Саъдй медонанд (11, 140; 20, 104; 14,60-61). Шояд хам ин нукта дуруст бошад, вале хам аз чихати хачм ва хам аз шуру хаячон ва хам равониву истифодаи такрори калимоту иборахо газалхои ^осим бештар ба сурудахои Мавлавй наздик аст.
Газалхои ^осим аз руйи микдори абёт аксар 7 байтй буда, дар баробари он микдори байтхо ба дигар шуморахо низ омадааст, ки ^ онро дар чадвали зер меоварем:_
Р/Т микдори байтхои газал микдори умумй
1 Газалхои чахорбайтй 1 газал
