CC BY
10
10 01 00 АДАБИЁТШИНОСИ 10 01 00 ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ 10 01 00 LITERARY CRITICISM
10 01 03 ЛИТЕРАТУРА НАРОДОВ СТРАН ЗАРУБЕЖЬЯ 10 01 03 LITERATURE OF FOREIGN COUNTRIES PEOPLES
УДК 82 ББК 83.3(о)9
ДАР БОРАИ Юлдошев Абдулло Курбонмаматович, н. и.филол., МАОНИИ ЯКРУБОИИ дотсенти кафедраи таърихи адабиёти тоцики ДМТ УСТОД РУДАКЙ (Тоцикистон, Душанбе)
О МОТИВЕ Юлдошев Абдулло Курбонмаматович,, к.филол. н., доцент
ОДНОГО кафедры истории таджикской литературы ТНУ
РУБАИ РУДАКИ (Таджикистан, Душанбе)
ON THE MOTIVE Uldoshev Abdulla Kurbonmamatovich, candidate of
OF ONE OF philological sciences, Associate Professor of the department of
RUDAKFS RUBAI the history of Tajik literature under the TNU (Tajikistan, Dushanbe) E-MAIL: romish2004@inbox.ru
Калидвожа^о: Таврот, Газали газалуо, Куръони карим,"Шоунома ", Юсуф, уамсари
Азизи Миср, Рудоба, Судоба, Таумина, Манижа, Гулнор
Назаре, ки дар мацола ба маонии як рубоии устод Рудаки андохта шуд, як уадаф дошт. Ин уам бошад муайян кардани пайванди он маони ба шеъре, ки то устод Рудаки суруда мешуд. Хулосаи рубои аз нигоуи маони чунин аст, ки маъшуца цуё ва муштоци ошиц тасввир шудааст. Мулоуизае бо далелуое пешниуод мешавад, ки чунин тасвир дар шеъри ошицонаи араб вуцуд надорад. Чи ба замони цоуилият ва чи ба замони ислом. Чустуцууо ба он оварда мерасонанд, ки чунин тасвири маъшуца дар адабиётуое, ки метавонистанд ба шеъри замони Сомониён таъсир расонанд, вуцуд дошт. Дар ин росто ба сифати далел аз се пояи гайриэрони зикр мешавад. Яке циссаи уазрати Юсуф, ки дар сифри Пайдоиши "Таврот" дар чордау фасл омадааст, дигаре "Газали газалуои уазрати Сулаймон", ки низ дар "Таврот" омадааст. %оцат ба баён нест, ки бонуи мисри чи гуна ба уазрати Юсуф дил мебандад ва чи коруое намекунад. Тацрибан уамин гуна муносибатро нисбат ба цавон духтаракони Иерусалим дар "Газалуо" нишон медиуанд. Ва боз уам уоцат ба баён нест, ки дар Куръони карим сураи уазрати Юсуф дар яксаду ёздау оят нозил шудааст.
Дар адабиёти тоисломии халцуои эрони ва хосса дар худойномауо ва ривоятуои дигар маъшуца бебокона барои бахти худ талош мекунад. Дар мацола дар назар дошта шудааст, ки сюжети моцарои Судоба бо Сиёвуш ба моуият уамон циссаи уазрати Юсуф аст. Дар "Шоунома" чанд мисолеро мебинем, ки бонувон цуёи цавонмардон
тасвир шудаанд. Масалан, Рудоба, Судоба, Тахмина, Манижа, Гулнор, духтари амири Х,атра ва гайра.
Хулоса чунин аст, ки "ёр "-и устод Рудаки, агар тайф - хаёли маъшуца набошад, маънии барои адабиёти пешиниёни мо бегона набуд. Вале ин маъни дар шеъри классики натавонист мавцеъ пайдо кунад. Голибан шояд ба эътиборуои ахлоци исломи.
Ключевые слова: Библия, Бытие, Песнь песней, священный Коран, "Шахнаме", Иосиф,
жена повелителя Египта, Рудоба, Судоба, Тахмина, Манижа, Гулнор
Рассматривается не очень привычный в персидско-таджикской классической поэзии любовный мотив, выраженный в одном из рубаи Рудаки. Суть мотива сводится к тому, что возлюбленная представляется ищущей встречи с возлюбленным. Небездоказательно утверждается, что этот мотив не мог быть заимствован из арабской любовной поэзии. В этой связи указывается, что этот мотив был достаточно популярным в древнееврейской религиозной литературе. В качестве убедительных примеров делаются ссылки на последные главы книги Бытия из Ветхого завета на сказание об Иосифе Прекрасном и на Песнь песней царя Соломона. Отмечается, что и в священном Коране сказание об Иосифе Прекрасном ниспослано в ста одиннадцати откровениях и занимает целую суру. Допускается, что именно коранический вариант сказания об Иосифе послужил матералом для сочинения нескольких десятков поэм об Иосифе и Зулейхе. Выражено мнение, что этот мотив был популярным и даже в некоторой степени каноническим в сказаниях любовного содержания - источниках национального эпоса иранских народов "Шахнаме" Фирдоуси. Это мнение подкреплено описаниями в "Шахнаме " поведения таких известных героинь как Рудоба, Судоба, Тахмина, Манижа, Гулнор, дочь эмира Хатры и других представительниц прекрасного пола. Предполагается, что этот мотив в персидско-таджикской любовной поэзии не стал привычным по двум причинам: во-первых, отсутствовал в арабской газели, и, во-вторых, смелое, даже вызывающее поведение возлюбленной вступало в противоречие с моральными предписаниями ислама.
Key words: the Bible, Genesis, Song of Songs, the Holy Koran, "Shoh-Name ", Joseph, the wife
of the ruler of Egypt, Rudoba, Sudoba, Tahmina, Manizha, Gulnor.
The article under consideration dwells on a love motif that is not very habitual in Persian-Tajik classical poetry, expressed in one of the rubais by Rudaki. The essence of the motive is that the lover appears to be looking for a meeting with the sweet-heart. The poet manages to prove not without attempts that this motive could not be borrowed from Arabic love poetry. In this regard, it is indicated that this motive was quite popular in Hebrew religious literature. As convincing examples, references are made to the last chapters of the Book of Genesis from the Old Testament dealing with the legend about Joseph the Beautiful and the "Song of Songs " by Solomon. It is noted that in the Holy Koran the legend about Joseph the Beautiful is presented in one hundred eleven revelations and occupies a whole sura. It is assumed that it was the Koranic version of the tale about Joseph that served as the material for composing dozens of poems dedicated to Joseph and Zuleikha.
The opinion is expressed that this motive was popular and even to some extent canonical in the legends of love content in the sources of the national epos of the Iranian peoples "Shoh-
Name" by Firdawsi. This opinion is supported by the descriptions of the behavior of such famous heroines as Rudoba, Sudoba, Tahmina, Manizha, Gulnor, the daughter of Emir Khatra and other representatives of the fair sex. The article presupposes that this motif in Persian-Tajik love poetry did not strike root for two reasons. In the first, it was absent in the Arab gazelle and in the second, bold, even defiant behavior of his sweet-heart came into conflict with the moral precepts of Islam.
Омад бари ман. Ки? Ёр.Кай? Вацти сауар.
Тарсанда. Зи ки? Зи хасм. Хасмаш ки? Падар!
Додам-ш ду буса. Бар куцо? Бар лаби тар!
Лаб буд? На! Чи буд? Ациц! Чун буд? Шакар!
Руйнависи рубой бо хама аломатхои китобатй мувофики навишти тахиягари "Девони Рудакй" донишманди фозил ^одири Рустам сурат гирифтааст (1, с. 70). Мо ёрои чизе дар бобати имло гуфтан надорем (хоса дар замоне, ки навишти калимаро бо аломати сакта дам сар мекунанд) ва лизо ба кавли гузаштагон панох мебарем, ки дар чун холатхо хаволааш ба ровй (ал-уудату ала-р-рови) мегуфтанд.
1. Дар пайкара ва ё ба кавли аллома Абу Х,илоли Аскарй (920-1005) девони маонии шеъри ошиконаи араб ва форсу точик, маъние, ки дар рубоии устод Рудакй "Омад бари ман ки? Ёр. Кай? Вацти сауар..." ифода ёфтааст, такрибан назир надорад. Агар ин ёр, ки ба назди кахрамони лирикй омадааст, тайф - хаёли маъшука набошад. Чунин эхтимол метавонад коим бошад, зеро дар Бухорои ба дару дарвоза омадани маъшука, ки падар хам дорад, ба назар тааччубовар мерасад. Омадани ёр ба назди ошик ва хатто расидан ба висоли у (Додам-ш ду буса...) дар таомули маонии шеъри ошиконаи араб ба шаходати Абу Убайдуллои Марзубонй (910-994) дар "ал-Мувашшах" бурун рафтан аз оини шеърофаринй - тарик (канон) буд ва мавриди накухиш карор мегирифт (2, с. 257-258).
1.1."ал-Мувашшах мо ахаза-л-уламоу ала-ш-шуарои фй иддати анвоин мин синоати-ш-шеъри" (Перостаи ба шоирон хурда гирифтани уламо дар чанде аз анвои хунари шеърофаринй) аз китобхои ба истилохи имруза назарияи адабиёти арабу мусулмонй мебошад, ки бо гузашти беш аз хазор сол мавриди ниёзхо карор дорад. Китоб ба вакте таълиф шуда буд, ки харчанд хатари руйнависихо (компилятсия) дар фазои илми адаб вучуде дошт, вале холо он замони нахс фаро нарасида буд.
1.1.1.Ч^оиз набуд, ки викори маъшука шиканад. Он, ки Имруулкайс байтхои сахт фохиш дорад ва хатто аз забони Кдйс ибни Мулаввах (Мачнун) хам байтхои фохиш гуфтаанд, мояи нигаронй надошт, зеро дуруг гуфтан дар шеър нораво набуд. Бо дуруги шоир (кахрамони лирикй) ба такозои тарик викори маъшука намешикаст. Дар шеъри чохилй ва хатто шеъри Мачнун байтхои фохиш ба омадани маъшука ба назди ошик далолат намекунанд. Байтхо то чое фахрия хастанд ва шоир аз он фахр мекунад, ки ба висоли маъшука расида буд. Дертар ин маънй шояд ба такозои ахкоми ислом аз девони маонии шеъри ошиконаи араб ва пасон шеъри ошиконаи форсу точик зудуда шуда буд. Дар он байтхо сухан дар бораи мушток будани маъшука ба дидори ошик ва омадани у ба пеши ошик намеравад.
1.1.2. Месазад ёдовар шуд, ки газали арабй чанд вазифа (функсия) дошт. Нахуст, шеъре, ки ошик гуфтааст. Масалан кавли Антара ибни Шаддод (525-615): Лацад закартуки ва-р-римоуу навоуилу, Минни ва бизу-л-уинди тацтуру мин дами - Туро ёд кардам, ки найзауо ба бадани ман мехалидинад, Ва дами теги уинди хуни маро мерехт "
(3, с. 84). Ин иктибос аз китъае мебошад, ки аз ду байт иборат аст ва кудамо (пешиниён) онро ба мартабаи "агзалу байтин цолатуу-л-араб - ошицонатарин байте, ки араб гуфтааст" баровардаанд. Месазад гуфт, ки кудамо ба иттифоки оро Антараро муаллифи яке аз муаллакадои дафтгона низ медонанд.
Дигар шеъре, ки занро бо сифатдои хоси зебой ва хулки вай ситоиш, мадд кардаанд. Намунаи барчастаи чунин газал касидаи Нобигаи Зубёнй (ваф.602), содиби яке аз муаллакоти дафтгона мебошад. Дар касида, ки аз сию панч байт иборат аст, шоир Мутачаррида амираи Мунзириро бо лексикаи газали дескриптивии араб ситоиш кардааст (4, с. 143-151). Сеюм, газале, ки дар он зан ё занони кабилаеро гаразмандона бадном кардаанд. ^удамои араб чуни газалро ташуир мегуфтанд. Ба ривояте, сабаби кушта шудани бузургтарин шоири араб Абу Таййиби Мутанаббй соли 965 низ дамин ташдир буд. ^абилае, ки шоир занони онро дар газал бадном карда буд, ради шоирро дар наздикии Багдод мегирад ва Мутанаббиро мухайяр мекунад, ки ё узр пурс, ё чанг мекунем. Мутанаббии панчодсола узр намепурсад.
Чадорум, падарони духтардор аз шоири номие ходиш мекарданд, дар ситоиши дусн ва мадосини духтардошон газале бигуяд, то бахти духтардошон кушода шавад.
Панчум, газали худситой, ки аслан бад набуд, вале дуруг буд. Ба назари мо фодиштарин байте, ки араб гуфтаасту (афуашу байтин цолатуу-л-араб) дар муаллакаи саромади шоирони араб Имруулкайс (асри VI) омадааст, аз дамин кабил буд. Худо медонист, ки он шоир духтареро бепарда дида бошад, вале мегуфт...
2. Дар шаркшиносии чадонй ва, хоса, шаркшиносии вобаста ба шеър акидаи соиде вучуд дорад, ки тарики гуфтани шеъри арабу мусулмонй такрибан дамоне мебошад, ки доло дар асри IX яке аз донишмандони камназири шеър Абу Мудаммад Абдулло ибни ^утайбаи Диноварй (828-889) дар "аш-Шеър ва-ш-шуаро" мукаррар карда буд. Ибни ^утайба дар тадлили И.Ю. Крачковский фармуда буд, ки шоир мебоист дамроди як ё ду дамсафар дар род бошад. Род одатан аз гирду навои куи маъшука мегузашт, ки бошандагонаш тарк кардаанд. Шоир ходиш мекунад, ки одиста раванд, зеро дар ин куй замоне маъшука буд, ошикй низ буд. Ва шоир ба ёди рузгори рафта ашк мерезад ва доказо... (5, с. 251-252).
2.1.Ин маънидо (мотив) ба шеъри ошиконаи форсу точик дам гузаштаанд. Нуктаест, ки исбот талаб намекунад. Маънидои куйи маъшука, ёди маъшука, фирок, азоби чудой ва доказо аз маънидое мебошанд, ки чузъи маъниофарини газали дунявй шудаанд.
3. Дар шеъри ошиконаи чодилй ва умавии араб, ки шеъри ошиконаи мо аз он реша мегирад, маъние, ки дар рубоии устод Рудакй ифода ёфтааст, мувофики баршумори маонй, ки мо бар пояи дашт дазор байт анчом дода будем, ба мушодида намерасад. Чунин маънй ё набудааст, ё хотираи таърихй то замони китобати девондо (охири нимаи якуми асри VIII) онро нигод надоштааст. Бо гояти боварй метавон гуфт, ки маънии рубоии мазкури устод Рудакй аз шеъри ошиконаи араб наомадааст.
3. Маънии мушток будани маъшука ба дидори ошик, аз адабиётдое, ки метавонистанд ба суннати шеърофаринии ниёгони мо бадра диданд ва ё бадра гиранд, ба кавли мудаккикон ва далели матндо метавон се манбаъро, агар аз маонии ошиконаи худойномадо сарфи назар кунем, ном бурд.
3.1. Нахуст, адабиёти ядудй ва хосатан 'Тазали газалдои дазрати Сулаймон", ки бо дисобдои боварибахштар дар асри X-и пеш аз мелод суруда шуда, дар "Таврот" оварда шудааст. Дар 'Тазали газалдои дазрати Сулаймон", ки аз дашт тарона, ба гуфти Адмади Шомлу - суруд иборат аст, иштиёки маъшука ба дидори ошик ва сузи
39
ин иштиёк баръало инъикос ёфтааст. Ин таронадо тарчумадои шаръй (такрибан ба дама забондо) ва шоирй доранд. Дар тарчумаи русии таронадо И.М. Дьяконов муваффактар будааст. Шояд ба он сабаб дам бошад, ки тарчумаи шоиронаи русй аз назари Анна Ахматова гузашта буд. Ва дар тарчумаи форсии ондо Адмади Шомлу дунари волотаре нишон додааст (6).
Дигар, киссаи дазрати Юсуф, ки низ дар "Таврот" дар чордад фасл оварда шудааст (7). Ва сураи дазрати Юсуф дар ^уръони карим, ки дар яксаду ёздад оят нозил шудааст.
4. Маънии мавриди назар дар "Шоднома" бахши Ашкониён, дар дамин бахши 'Турар"-и Саолибй ва дар "Корномаи Ардашери Бобакон" ба тафсиле инъикос ёфтааст. Дар сарчашмадои дигар, ва газали оламгири форсу точик маънй, ки маъшука муштоки ошик бошаду бисузад... ба мушодида такрибан намерасад. (Байти дар ин маънй сурудаи шоири шадид Накибхон Туграл дар зедни мо даст: Ошицон уарчанд муштоци цамоли дилбаранд, Дилбарон бар ошицон аз ошицон ошицтаранд). Шариат намегузошт ё анъанаи (канон) шеърофаринй, маълум нест... Вале гузошт, ки даддо "Юсуф ва Зулайхо"-до суруда шаванд...
5. Дар рубоии устод Рудакй вокеият инъикос шудааст ё анъана, мо намедонем. Ба дар дол, Бухоро шадри ба дару дарвоза буд (То ман уастам, бораи Бухоро манам) ва духтари озод (падар дорад), на канизак, наметавонист вакти садар гашту гузор дошта бошад.
6. Дар "Шоднома" бахши Ашкониён, ки инсофан саргузашти Ардашери Бобакон аст, ба садна "бардае арцманд", ки Фирдавсй Гулнораш ном кардааст, ворид мешавад. Гулнор канизак буд ва аз он арчманд буд, ки илова ба зебой, ба истилоди имруза, вазири молия ё "мушовири давлатй" дам буд:
"Бари Ардавон уамчу дастур буд,
Бар он хоста низ ганцур буд" (б.190).
Шояд барои дамин дар кохе зиндагй мекард. Зебоии канизаки хубруйро Фирдавсй дар буи хуш, муй ва хиромидани y дидаааст. Дар ин хусус бояд ба инобат гирем, ки бино ба назари санчидаи Нёлдеке, зандо дар "Шоднома" макоми мудимеро доиз нестанд" (8, с. 115).
Гулнор аз болои боми кох Ардашерро мебинад ва ба як дидан: "Цавон бар дили моу шуд цойгир" (б.193). Гулнор, чун дару дарвозаи кох ба шаб баста мешуданд, бо ресмон аз сари бора мефарояд ва ба назди Ардашер меояд. Ва ба Ардашер "Дурахшон кунамрузи торики ту" (б.203) гуён, шабдо омадан мегирад (9, с. 184-185).
Рафтори канизак, яъне омадани y ба назди дилдода ба колаби адабиёти то Фирдавсй ва пас аз Фирдавсии форсу точик ба истиснои як далели расида аз шеъри устод Рудакй, намегунчад. Рубоии саромади шуаро "Омад бари ман..." маъшукаеро тасвир мекунад, ки ба назди ошик омадааст. Чунин рафтор хилофи анъанаи (канон) шеъри ошикона аст, ки решадояш то шеъри араб давидааст.
7. Маъшукаро чуёи ошик тасвир кардан дар адабиёти араб набуд ё анъана нашуда буд. Марзубонй дар "ал-Мувашшад" ба чанд байти Умар ибни Абу Рабиа (ваф.657) эрод гирифта буд, ки дар ондо бар хилофи анъана машука майле ба ошик нишон додааст (10, с. 257-258).
Бо истинод ба рисолае, ки аз чониби мо рочеъ ба тадаввули газал дар шеъри тоисломй ва огози исломи араб солдое пеш дар Институти шаркшиносии АФ СССР димоя шуда буд, метавонем бигуем, ки рубоии ошиконаи устод Рудакй нишонест, ки аввалу охираш афтодааст. Вале агар ба рафтори Гулнор нигод кунем, ки "Дилбарон
40
бар ошикон аз ошикон ошиктар" бyдaaнд, метавон дадс зад, ки анъанаи (канон) соид ин маъниро дар адабиёти араб ва исломй сyтyрдaaст.
8... Яке аз шоирони тавонои араб, Аъшои Кайс ё Maймyн (яъне бахтёр) ки "чанг 6игирФту навохт" дам 6уд, ба девони Хyсрaви Правиз рaвyo дошт. Аъшоро "санночату-л-араб" чангнавози араб дам мегyянд. Мард шеъри баланде дорад, вагарна ба шадодати Ибни Кутайба, яке аз донандагони aнгyштшyмoри шеъри чодилии араб А6у Убайда Маъмар ибни Myсaннo (728-825) Уро "чорум аз шyaрoи мyтaкaддимин" намегуфт (11, с. 184). Вакте у, боз дам ба шадодати Ибни Кутайба касидаи машдури "Хусравония"-и худро ба Хусрави Парвиз пешкаш мекунад, Хусрав мепурсад, ки ин мард чй мегуяд?. Ч,авоб ба "точикй" медиданд, ки:"Усруд гуяд тозй" (чумла аз Ибни Кутайба). Чун ба байти "Apик)my ва мо yoзa-с-сyyoдy-л-мyappицy,\\ Ва мо бия мин суцмин ва мо бия маъшацу " (Бехобам, ин чй бехобии пapешoн, Мapo дapде нест ва ишце низ нест) мерасад, Хусрав мефармояд, ки шард диданд. Мегуянд, мегуяд, ки у бехоб аст, на аз дард ва на аз ишк. Хусрав мегуяд, ки мард, агар на аз дард ва на аз ишк бехобй кашад, пас у дузд аст (12, с. 18G). Мо намегуем, ки назокати баёни Ибни Кутайбаро дуруст ифода кардем. Вале метавонем мулодиза пешнидод кунем, ки шеъри ошиконаи араб ва масалан маънии "шаби ошицони бедил..." барои Хусраву атрофиёни Хусрав, ошно набуд. Инро дар бароабри атлол (куи маъшука: То як замон зopй кунам бappyбъy атлолу даман), ёди маъшука (на дap бapoбapи чашми...), гиряи рузи фирок (аз санг нола хезад...) ва гайра дертар ангезаи илдом мегуфтанд. Ба таъбири муалифи "ал-Умда" Ибни Рашик (999-1G7G) "шадзу-л-карида" - "чарх доштани истеъдод... Чунин маънидо дар киссадои ошикона, ки мо дар Таврот ва "Шоднома" мебинем, ба мушодида намерасад. Дар ин киссадо одатан духтар чуёи писар тасвир шудааст.
9. Далели чуё будани маъшукаро мо дар киссаи дазрати Юсуф дар "Таврот", киссаи иштиёки Рудоба ба Зол, мочарои Судоба ва Сиёвуш Тадмина ва Рустам, Манижа ва Бежан ва чунон ки гуфтем, дар 'Тазали газалдои дазрати Сулаймон" метавонем мушодида кунем.
Дар ин баршумор, ки албатта пурра нест, тасвири "Омадани Тадмина духтари шоди Самангон ба назди Рустам" фарк мекунад. Тадмина бо хеле мукаддимаи латиф дар ягон бист байт кушоду равшан ба Рустам мегуяд: "Typoaм кунун, гap бихоуй мapo" (15. Шоднома, ч.2\с.199); Фотима Косимободй, "Тадмина намоди ишкии кудратманд дар "Шоднома", www.behdokht.ir). Манижа низ дар бобати чуёи Бежан будан аз Тадмина монданй надорад. Ин мавзуъ дар китоби Х. Шарифзода "Достондо бузурги "Шоднома"-и Фирдавсй" тадлил шудааст ва бинобар ин зарурати овардани тафсилоти вай дигар аз байн меравад (14). Масалан дилае, ки Манижа кардааст, то аз Бежан чудо нашавад, на дар дама киссадои ошикона дида мешавад (15, ч.4, с. 233234).
Маънии омадани канизак ба назди Ардашер бо баъзе ихтисордо дар "Турар"-и Саолибй низ омадааст (16, с. 245). Дар тарчумаи насри арабии "Шоднома", ки Бундории Исфадонй дар ибтидои асри XIII кардааст, мавзуи канизак ва Ардашер оварда нашудааст. Шояд барои он бошад, ки дар "Таърихи Табарй" ва тарчумаи точикии дамин сарчашма, ки Абу Алии Балъамй анчом додааст, Ардашер дар парасторй, сипас дар асорати ифтихории Ардавони V охирин подшоди Ашконй набуд.
1G. Вобаста ба маънии (мотив) чуёи ошик будани маъшука метавон гуфт, бино ба далелдое, ки зикраш омад, ин маънй ба адабиёти тоисломии мо бегона набудааст.
Инъикоси дамин маънй дар рафтори Рудоба, Судоба, Тадмина ва Манижа, Назира духтари амири Х,атра, ки ба Шопури Ардашер котили падараш дил баста буд, дар "Шоднома" сурат гирифтааст, вале то ба шеъри ошиконаи форсу точик нарасидааст. Аз занони кисмати таърихии "Шоднома" тандо духтари Ардавон зани Ардашер хаёли гирифтани касоси падарашро тарк намекунад. Вале дар "Шоднома", чун духтари Ардавон Шопури Ардашерро таваллуд мекунад, бо мочародое, аз аз чазои катл радой меёбад.
11. Метавон гуфт, ки аз асри X анъанаи шеъри ошиконаи мо арабй шуда буд. Ба далели намунадои расидаи газал ва байти Абулдасани Огочй: "Ману байгула яке танг ба як сузи цауон, Арабивор бигирям ба забони ацамй" (17, с. 125). Ва ба далеле, ки бархе аз шоирон, аз чумла устод Рудакй, мояи ифтихор медонистанд, ки шеърашон баробари шеъри шоирони араб шудааст. Масалан устод Рудакй дар касидаи "Модари май" худро бо шоирони тавонои араб Ч,арир ибни Атия (ваф.733), Абу Таммом (788-845) ва Х,ассон ибни Собит (ваф.640) баробар медонад (18, с. 57).
12. Ва шояд, аз руи дамин тасаввур шеъре, ки ба шеъри араб монанд набуд, шеър дониста нашуд. Ва он шеър ба коми фаромушй супорида шуд. Вагарна датто ба замони Мудаммад Авфии Бухорой суруддои Борбад дар пардаи хусравонй вучуд доштаанд, вале аз эътибор афтида. Зеро "аз вазни шеър ва кофия ва мурооти назоири он дур аст. Ва бад-он сабаб тааррузи баёни он карда наомад" (19)...
Пайнавишт:
1. Девони Рудакй, тауияи Кодири Рустам. - Душанбе, 2015. - 334 с.
2. Марзубонй. "ал-Мувашшау". - Коуира, 1965. - 704 с.
3. Антара. Девон. - Бейрут, 1893. - 96 с.
4. Нобига. Девон. - Бейрут, 1969. - 223 с.
5.Ибни Кутайба, "аш-Шеър ва-ш-шуаро", Бейрут, 1964, 900 с; Крачковский И.Ю. Избранные сочинения, том II, М-Л., 1956, Арабская поэзия. 11 стр.
6.Библия. Синодальный перевод, Песнь песней Соломона. 8 стр/ Лирическая поэзия древнего Востока. -М.: Наука, тауия ва тарцумаи Дьяконов И.М. 1984, 240 стр; Шомлу Аумад. Fазалu газалуои Сулаймон, тарцумаи Аумади Шомлу аз "Ауди атиц" . www.shamloy.blogsky.com. 25 с.
7. Библия. Синодальный перевод. Бытие. Главы 37-50.
8. Нёлдеке Т. Хамосаи миллии Эрон, Теурон, 1978, 177с.
9. Фирдавсй, "Шоунома", Душанбе, 1966. Ч..7 652 с.
10.Марзубонй, ал-Мувашшау, Коуира, 1965, 704 с.
11. Ибни Кутайба, "аш-Шеър ва-ш-шуаро", Бейрут, 1964, 900 с.
12. Ибн Кутайба, "аш-Шеър ва-ш-шуаро ", Бейрут, 1964, 900 с.
13. Фирдавсй, "Шоунома", Душанбе, 1987. %2. 319 с.
14. Х. Шарифзода, "Достонуои бузурги "Шоунома", Душанбе, 2018,400 с.
15. Фирдавсй, "Шоунома", Душанбе, 1988, ц.4.406 с.
16. Саолибй Абу Мансур Турару ахбори мулуки-л-фурси ва сияриуим", матни интицодй ва тарцумаи фаронсавии X Зотенберг, Теурон, 1963. 803 с.
17. Ашъори уамасрони Рудакй, Сталинобод, 1958, 407 с.
18. Девони Рудакй, Душанбе, 2015, 344 с.
19. Авфй, "Лубобу-л-албоб", Теурон, 1957, 872 с.
Wxdomee A.K,. ,4ap 6opau Maonuu %K py6ouu ycmod PydaKU
Reference Literature:
1. Rudaki. Divan. Under the editorship of Qodir Rustam, - Dushanbe, 2015. - 334 pp.
2. Marzubani. Acrostic. - Cairo, 1965. - 704 pp.
3. Antara. Divan. - Beirut, 1893. - 96pp.
4. Nabigha. Divan. - Beirut, 1969, - 223 pp.
5.Ibn Qutaiba, Poetry and Poets, - Beirut, 1964, - 900 pp.; Krachkovsky I.Yu. Selected Works, -V. II, Мoscow, 1956, Arabic Poetry. - pp. 251 - 252.
6.The Bible, Song of Solomons' Songs, 8 p; Lyric Poetry of Ancient East, - Moscow, 1984, - 240 pp; Shomlu Ahmad, Song of Solomon's Songs. Translation from "Ahdi Atik" (Tavrot) www.shamloy.blogsky.com. - 25pp.
7. The Bible, Synodal Translation of Genesis, chapters 37-50.
8. Noldeke. Das Iranische Nationalepos. The Iranian National Epos. - Тehran, 1978, - 177pp. (in
German)
9. Firdausi, "Shahname", - Dushanbe, 1966. -V.7 - 652 pp.
10. Marzubani. Acrostic, - Cairo, 1965. - 704 pp.
11. Ibn Qutaiba, Poetry and Poets, - Beirut, 1964, - 900 pp .
12. Ibn Qutaiba, Poetry and Poets, - Beirut, 1964, -900 pp .
13. Firdawsi, "Shah-Name", - Dushanbe, 1966. v.2. - pp. 83 - 104; Fotima Kosimbodi. The Great Force of Tahmina's Love in 'Shoh-Name", www.behdokht.ir
14. SharifzadeХ. The large Poem of "Shah-Name", - Dushanbe, 2018, - 400pp.
15. Firdawsi, "Shah-Name". - Dushanbe, 1988. - V.4. - 406pp.
16. Al-Thaalibi Abu Mansour. The History of Persian Kings; preparation of the text and translation from Forsi by Kh. Zotenberg. - Teheran, 1963. - 803 pp. (in French)
17. Poetry of Rudaki's Period Poets, - Stalinabad, 1958, - 407 pp.
18. Rudaki. Rudaki's Divan. Under the editorship of Qodir Rustam, - Dushanbe 2015. - 334 pp;
19. Аufi, Heart of Hearts, - Теhran, 1957, - 872pp. (in Persian).
