CC BY
7
ТДУ 375.7
DOI:10.51844-2077-4990-2022-1-154-157
ОМОДАГИ Наврузов Э^сон Мамурович, унвощуи
БА ФАЪОЛИЯТИЭЦОДИИ кафедраи умумидонишгоуии педагогикаи
ОМУЗГОРОНДАР АСОСИ умумии МДТ "ДдХба номи акад.БТафуров"
ХАМКОРИИ ПЕДАГОГИ (Тоцикистон, Хуцанд)
ПОДГОТОВКА УЧИТЕЛЕЙ К Наврузов Эхсон Мамурович, соискатель
ТВОРЧЕСКОЙ РАБОТЕ НА общеуниверситетской кафедры общей
ОСНОВЕ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО педагогики ГОУ "ХГУ имени акад.Б.
СОТРУДНИЧЕСТВА Гафурова" (Таджикистан,Худжанд)
PREPARATION Navruzov Ekhson Mamurovich, claimant for
OF TEACHERS FOR candidate degree of the all-university department
CREATIVE WORK IN of general pedagogy under the SEI "KhSU
THE BASIS OF PEDAGOGICAL named after acad. B. Gafurov" (Tajikistan,
COOPERATION Khujand),E-mail: n.ehson@mail.ru
Вожщои калиди: цамкории педагоги, фаъолияти эцодй, омузгор, таълим, мактаб
Мацола ба баррасии масъалаи омодагй ба фаъолияти эцодии омузгорон дар асоси цамкории педагоги бахшида шудааст. Цайд мешавад, ки дар замони муосир омузгорони муассисацои таълимй цангоми цорй намудани усулцои муайяни таълим бо мушкили дучор мешаванд, ки ин ба гуногунии китобцои таълимй ва барномаи таълим вобаста аст. Барои он, ки муаллим мавзуи дар барномаи таълимй бударо таълим дицад, бояд эцодкор ва аз технологиями нави фаъолияти тащицотй бархурдор бошад. Муаллифи мацола омилцои ташаккули фаъолияти эцодкорй дар асоси цамкории педагогй муайян намуда, василацои бецбуд бахшидан ба ин цанбаи фаъолияти педагогии омузгорро тавсия менамояд.
Ключевые слова: педагогическое сотрудничество, творческая деятельность, учитель, образование, школа
Статья посвящена подготовке педагогов к творческой деятельности на основе педагогического сотрудничества. Отмечается, что в настоящее время преподаватели в общеобразовательных учреждениях сталкиваются с трудностями при реализации тех или иных методов обучения, что связано с разнообразием учебников и учебных программ. Для преподавания учителем того или иного предмета ему необходимо быть творческой личностью и иметь доступ к новым исследовательским технологиям. Автор статьи выявляет факторы формирования творческой активности на основе педагогического сотрудничества и предоставляет рекомендации по совершенствованию этого аспекта педагогической деятельности учителя.
Key words: pedagogical cooperation, creative activity, teacher, education, school
The article is devoted to the preparation of teachers for creative activity on the basis of pedagogical cooperation. It is noted that in modern times, teachers in general education institutions face difficulties in implementing certain teaching methods, which is associated with a variety of textbooks and curricula. For a teacher to teach a subject in a curriculum, he or she must be creative and have access to new research technologies. The author of the article reveals the factors of formation of creative activity on the basis of pedagogical cooperation and recommends ways to improve this aspect of the teacher's pedagogical activity.
Фаъолияти эчодии омузгорони муассисаи тах,силоти миёнаи умумй бо салохдяти касбии у робитаи ^авй дошта, дар муносибати мута^обилаи омузгору фазои таълимй, муносибати омузгор ба фаъолияти хеш, вазъи саломатии у ва саъю кушиши омузгор бах,ри таълиму тарбияи насли нав, омузонидани тачрибаву малакаи хеш, дарки зарурати инкишоф тарзи хдёти солим аз чониби омузгор зох,ир мегардад.
Дар замони муосир мазмуну мундаричаи раванди таълимро на танх,о ташаккули донишу малакаи донишчуён бо ма^сади инкишофи минбаъдаи а^ида ва гоях,ои онх,о, балки омузонидани усулх,о ва воситах,ои муста^илона ба даст овардани донишх,ои нав ташкил мекунад. Омодагии омузгорони муассисах,ои таълимй ба фаъолияти эчодй ва истифодаи самараноки иттилооти зиёде, ки аз манбах,ои мухталиф саршор мегардад, яке аз самт^ои баланд бардоштани сифати тах,силот мах,суб меёбад. Бояд гуфт, ки ташаккули шахсияти омузгори замони муосир барои хдлли масъалах,ои умдаи сохди маориф, ки дар ^онуни
154
Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи маориф" пешбинй шудаанд, ахамияти назаррас дорад. Неруи эчодии омузгори касбй ва босалохият на танхо дар кушиши ба вучуд овардани тамоюли нав, балки , пеш аз хама, вобаста ба талаботи замон инкишоф додани махорати педагогии хеш зохир мегард ад.
Имрузхо омузгорони муассисахои таълимй аксар ва;т зимни татби;и усулхои муайяни педагогй дар раванди таълим бо мушкилоти зиёд ру ба ру мешаванд, ки ин ба гуногунии фанхои таълимй ва китобхои дарсй боис гардидааст. Омузгор бояд аз он технологияхое, ки ба салохияти касбиаш ва усули таълим мувофи;анд, истифода намояд[2,с.161]. Аз ин ру, технологияхои мазкур бояд бо ма;сади инкишофи минбаъдаи шахсияти омузгори оянда, ва таъмин намудани шароитхо барои татби;и неруи эчодии у тахия гарданд.
Дар назария ва амалияи таълим, ки омузиши сарчашмахои илмиро хамчун фаъолияти эчодй арзёбй менамоянд, ихтилофоте муайяне ба вучуд меояд. Омузгороне, ки масъалагузориро дар таълими фанхо чонибдорй мекунанд, дар баробари масъалахои назарй, инчунин дар бораи тачрибаи амалй бахс мекунанд, аммо маъмулан далелхои худро танхо вобаста ба таълими фанхои назарй собит менамоянд [4,с.127]. Бо вучуди тах;и;отхои зиёди анчомдодашуда, дар илми педагогикаи муосир ба масъалаи инкишофи фаъолнокии эчодии омузгори оянда эътибори чиддй дода нашудааст. То ин имруз фаъолияти эчодии омузгорони муассисахои таълимй дар контексти низоми анъанавии таълим мавриди арзёбй ;арор дода мешуд. Аммо дар шароити имрузаи инкишофи чомеа тах;и;и масоили мазкур , ба надешаи мо, хам дар илми педагогика ва хам психология мухим аст, зеро мактабхо имруз ба омузгорони эчодкоре, ки фаъолияти тах;и;отиро сармаш;и кор худ ;арор дорад, ниёзманд аст.
Ба омузиш ва тах;и;и масоили фаъолияти эчодиии омузгорони муассисахои таълимй асархои илмии олимону педагогон, ба монанди А.М. Матюшкин, Л.С. Беляева, Я.И. Пономарев, А.В. Петровский, М.Г. Ярошевский, В. С. Кагерманян, В. К. Маригодов, А.А. Слободянюк, М.Г. Гарунов, А.Я.Савелев, М.Лутфуллозода, Ф.Шарифзода, И.Х.Каримова ва дигарон бахшида шудаанд. Дар сохаи педагогика асархои зиёди илмие мавчуданд, ки ба масъалаи тарбияи кудакон ва насли наврас дар заминаи усулхои мушаххаси ташкили таълиму тарбия ихтисос доранд. Дар тах;и;отхои мазкур, асосан, тачрибаи муассисахои тахсилоти хамагонй ва омузишгоххои касбй баррасй шудааст, тачрибаи мактабхои олй бошад, дар сатхи зарурй мавриди омузиш ;арор дода нашудааст.
Тахлилхо собит менамоянд, ки дар раванди омода кардани омузгорони муассисахои маълумоти миёнаи тахсил байни мухтавои маълумоти ибтидой ва таъмин нагардидани шароити таълим барои ташаккул ва инкишофи фаъолияти эчодии омузгорон дар муассисахои маълумоти миёна ихтилофот ба назар мерасад. Аз ин ну;таи назар, дар педагогикаи муосир яке аз масъалахои мухдм - тарбияи омузгорони дорои малакахои тахия ва ташкили чорабинихои таълимй ва истифодаи технологияхои инноватсионй дар раванди таълим махсуб меёбад.
Омузиш ва баррасии адабиёти илмй собит менамояд, ки дар тах;и;отхои олимони сохаи педагогикаи точик, ки ба масъалаи омода кардани омузгорон ба фаъолияти тах;и;оти ва эчодй бахшида шудаанд, ба масоили зеринро эътибор дода шудааст:
- ташаккули салохиятхои тах;и;отй ва касбии омузгорони оянда дар низоми мактаби олй;
- ворид намудани мафхуми фарханги пажухишии омузгор хамчун махаки фаъолияти инноватсионй ва педагогии омузгори оянда;
- иттилоотонии фаъолияти тах;и;отии донишчуён дар низоми маълумоти олии касбй ;
- мохияти шахсияти омузгор-муха;;и; ва махсусиятхои шаклхои фаъолият.
Яке аз воситахои муосири муайянсозии мухтавои раванди таълим- тахияи моделхои фаъолияти касбии омузгор дар мактабхо, ба ибораи дигар тахияи модели инноватсионии озмоишй оид ба омода кардани омузгорони босалохият махсуб меёбад. Модели мазкур ба заминаи консептуалии маълумоти олии касбй асос ёфта, масъалахои зеринро халлу фасл менамояд:
- коркарди мачмуи маш;у супоришхои махсус барои хосил намудани малакахои зарурй;
- муайян намудани на;ши онхо дар мухтавои таълимй;
- ворид намудани тагйирот ба на;ша ва барномахои корй;
- халли вазифахои гайриму;аррарй дар чараёни фаъолияти таълимй.
Модели нави коргохи эчодй - модели ба гояхои инсондустй асосёфтаи таълиму тарбия мебошад, ки барои тахкими худшиносй ва худмуайянсозй мусоидат менамояд.
Барои омузгорони оянда коргохи (лабораторияи) эчодй-мактаби мухим ва арзишманд мебошад, ки афзалияти асосии он дар таъмин намудани донишхои ибтидой ва тарбияи хислатхои равонй, аз ;абили суботкорй, дарки мухимияти ба даст овардани натичахои назаррас, ;обилияти пешбурди фаъолияти хеш, ба даст овардани донишхои нав ва истифодаи самараноки онхо зохир мегардад. Мусаллам аст, ки аз сатху савияи донишу малакахои омузгорони оянда, ки дар раванди таълим хосил мешаванд, неруи минбаъдаи эчодй ва самаранокии фаъолияти онхо вобаста аст. Бо ташкили коргохи инноватсионй, омузгор метавонад масъалахои назарй ва амалиро муваффа;она хал намуда, усулхои зарурии тах;и;оти илмиро бо ма;сади омузиши да;и; ва хамачонибаи зухурот ва объектхои мухталиф истифода намояд ва ба хулосахои мухими илмй сохиб гардад.
Мушохидахо нишон медиханд, ки чомеаи педагогии муассисахои таълимй аз усулхои тахлил ва арзёбии ;обилияти эчодии омузгор бархурдор нестанд. Аз ин ру, чуноне, ки тачрибахо нишон медиханд, аксар ва;т зимни арзёбии махорати касбии омузгорони эчодкор чомеаи педагогии мактабхо ва ма;омотхои назоратии сохаи маориф, на ба тачрибаи илмй ва хулосахои манти;й , балки ба мушохида ва хиссиёти худ такя мекунанд, ки ;обили ;абул нест[6, с.192].
Аз ин ну;таи назар, бо ма;сади дуруст арзёбй намудани ;обилият ва эчодкории омузгорон, бояд тавсияхои илмиву амалй оид ба бахогузории фаъолияти педагогии омузгор тахия карда шаванд, ки барои коркарди механизми инкишофи неруи эчодии омузгор хеле мухиманд. Бинобар ин, имруз масъалаи ташкили курсхои махсуси омузишй ва практикумхо барои директорони мактабхо бо ма;сади омузонидани усулхо ва равишхои арзёбии ташаккули фаъолияти омузгорони мактабхо ба миён меояд. Ба андешаи мо, усули инноватсионии раванди таълим метавонад ба хайси омили мухими баландбардории сифати донишу малакахои педагогй баромад кунад. Раванди таълими мактабхо наметавонад ба ягон догма ва ;олаби шахшуда асос ёбад, зеро он чараёни доимо инкишофёбанда ва гуногунчабхаест, ки натичахои он наметавонад дар чахорчубаи муайян махдуд бошанд ва тавассути хисоботхои "хушк" тавсиф ёбанд. Бинобар ин, таъмин намудани шароитхои зарурй барои такмили раванди таълиму тарбия ва истифодаи часуронаи технологияхои муосир аз масъалахои мухими сохаи педагогика махсуб меёбад.
Ба андешаи мо, ба сатхи омодагии чомеаи педагогй дар самти гузариш ба раванди татби;и технологияхои нави таълим омилхои зерин метавонанд таъсироти муайян расонанд:
1. Омилхои мусбй: Омода будани маъмурият ва аъзоёни чомеаи педагогй ба тахлил ва арзёбии во;еии вазъи раванди таълим ва пешниходи тавсияхо оид ба гузаронидани тагйирот дар мухити таълимй. ^обилияти хамкорй кардан зимни халли вазифахои халталаб ва пешбарии рохбари кордон. Низоми самараноки маълумоти иловагй. Мавчудияти анаъана ва навоварй дар низоми тахсилоти вариативй. Мавчудияти тачрибаи иштироки педагогон дар озмунхои мухталифи махорати касбй; иштироки бештари омузгорон дар муаррифй ва пахн кардани тачрибаи педагогй . Талаботи волидайн ба маълумоти фундаменталии босифат. Мавчудияти коркардхои самараноки инноватсионй.Ташкил ва баргузории семинархои илмиву-методй.Ташкили "хайати бонуфуз" аз шумори омузгорони чомеаи педагогй бо ма;сади татби;и равиши "донишомузй " хамчун ма;сади асосии раванди таълим.
2. Омилхои манфй: чонибдории ;исми зиёди омузгорони чомеаи педагогй аз истифодаи усулхои анъанавии таълим дар халли вазифахои нави раванди таълим ва ;абул накардани мухимияти ворид намудани дигаргунихо дар мухити таълим;
- сербории омузгорон. Кдсми зиёди омузгорон зиёда аз 1,5 вохиди корй сарборй доранд;
- кам будани ми;дори мутахассисони чавон, ки кушиши комёб шудан ба натичахои назаррас доранд, зиёд будани мивдори омузгорони синну солашон калон;
- иштироки нокифояи омузгорон дар фаъолияти тах;и;отй;
- набудани рохбари беруна;
- сатхи пасти иштироки омузгорон дар озмунхои педагогй, пахн кардани тачрибаи пеш;адами педагогй, дар рушду такомули махорати касбй;
- чонибдорй накардани навгонихо аз тарафи ;исми зиёди омузгорони чомеаи педагогй, шаклпарастии махз дар фаъолияти педагогии онхо, дуруст дарк накардани мухтавои навгонихои татби;шаванда;
- Татбщи якчанд талаботхо доир ба натичахои фаъолияти таълимй дар асоси талаботхои нави Вазорати маориф ва илми чумхурй;
- номутаносибии омодагии омузгорон барои татбщи технологиях^ ва ичрои барномахо ; Бояд гуфт , ки дар рафти татбщи технологияхои муосири педагогй омузгорон асосан бо
мушкилоти зиёде, ки бо масъалахои методй алокдманд аст, дучор мешаванд, аз чумла:
- омода набудани педагогон ба ташкили раванди таълим дар мактабхо мутобщ ба талаботхои технологияхои муосири педагогй;
- мавчуд набудани тачрибаи кофй дар коркарди к;исматхои барномаи асосии раванди таълим(барномаи таълимй, барномахои фанхои алохидаи таълимй, курсхо, фаъолияти берун аз синфй);
- паст будани сатхи таъминоти методй вобаста ба масоили комёб шудан ба натичахои дилхох ва арзёбии онхо;
- татбщи усулхои анъанавии тадриси фанхо, ки солхои зиёд мавриди истифода к;арор дорад.
Хдмин тавр, инкишофи фаъолнокии эчодй ва касбии омузгорони муассисахои тахсилоти миёна тавассути воситахои педагогй ба вучуд овардани шароитхои заруриро барои истифодаи технологияхои муосири педагогй дар раванди таълим та^озо менамояд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абульханова-Славская К. А. Стратегия жизни/К.А.Абулханова.- М.: Мысль, 1991. - 302 с.
2. Амонашвили, Ш.А. Воспитательная и образовательная функция оценки учения школьников/ Ш.А. Амонашвили.-М.: Педагогика, 1984. -298 с.
3. Бабанский, Ю.К. Избранные педагогические сочинения/ Бабанский, Ю.К.-М.,1988.
4. Богданова, Е.Ф., Сарсекеева Ж.Е. Сущность понятия «творческий потенциал»: философский, психологический и педагогический аспекты. URL:http://www.rusnauka.com/17_PMN_2014/Pedagogica/3_171714.doc.htm (дата обращения: 05.07.2019)
5. Ларин, А.Е. Воспитание творческой активности учащихся ПТУ/А.Е.Ларин.- М.: Высш. шк.
- 1990. — 206 с.
6. Лутфуллоев, М. Маърифат асоси рушди чамъият (Матн)/ М.Лутфуллоев, Ф.Шарифов. — Душанбе: Сахбо, 2004. - 65с.
7. Шарифзода, Ф. Масоили мубрами тах^щоти педагогикаи муосир/Ф.Шарифзода.-Душанбе "Ирфон"-2016. -63с.
REFERENCES:
1. Abulkhanova, Slavskaya K. A. Life strategy / K. A. Abulkhanova. - M.: Thought, 1991. - 302 p.
2. Amonashvili, Sh.A. The upbringing and educational function of assessing the teaching of schoolchildren / Sh.A. Amonashvili. - M.: Pedagogy, 1984. - 298 p.
3. Babansky, Yu.K. Selected pedagogical works / Yu.K. Babansky. - M., 1988.
4. Bogdanova, E.F., Sarsekeeva Zh.E. The essence of the concept of "creativity": philosophical, psychological and pedagogical aspects. URL: http: //www.rusnauka.com/ 17_PMN_2014/Pedagogica/ 3_171714. doc.htm (date of access: 07/05/2019)
5. Larin, A.E. Education of creative activity of vocational school students / A.E. Larin. - M .: Higher. school - 1990. - 206 p.
6. Lutfulloev, М. Education is basis of social development [Text] / M. Lutfulloev, F. Sharipov. -Dushanbe: Sahbo, 2004. - 65 p.
7. Sharifzoda, F. Current issues of research in modern pedagogy / F. Sharifzoda.- Dushanbe: Cognition, -2016. - 63 p.
