CC BY
37
13.00.02.НАЗАРИЯ ВА МЕТОДИКАИ ОМУЗИШУ ПАРВАРИШ 13.00.02.ТЕОРИЯ И МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ 13.00.02.THEORY AND METHODS OF TEACHING AND UPBRINGING
ТДУ 74.03 ТКБ 37.0
Сатторов Абдурасул Эшбекович, д.и.п., профессори кафедраи алгебра ва геометрияи Донишгоуи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав; Махмадалиев Эрац Шукурлоевич, омузгори факултаи техника ва технологии Донишгоуи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав (Тоцикистон, Бохтар)
Сатторов Абдурасул Эшбекович, д.н.н., профессор кафедры алгебры и геометрии Бохтарского государственного университета имени Носира Хусрава; Махмадалиев Эрадж Шукурллоевич, преподаватель факультета техники и технологии Бохтарского государственного университета имени Носира Хусрава (Таджикистан, Бохтар)
Sattorov Abdurasul Eshbekovich, Dr. of Pedagogy, Professor of the department of algebra and geometry under Bokhtar State University named after Nosiri Khusrav; Makhmadaliev Eraj Shukurloevich, lecturer of technician and technological faculty under Bokhtar State University named after Nosiri Khusrav (Tajikistan, Bokhtar), E-mail:erach.maxmadaliev@mail.ru
Вожа^ои калидй: раванди таълим, омузиши конвергенти, технологиями иттилооти, амалиёти технологи, усули инноватсиони, фаъолгардонии донишцу
Дар мацола омузиши конвергенти ва усулцои истифодаи он щмчун шакли тагйирёбандаи сохтори таълимии фанни технология пешнщод гардидааст.Цайд карда мешавад, ки истифодаи муносибати муназзами фаъолият ба таълими конвергентии информатика ва технология дар назди донишцуён талаботи комилан нав мегузорад. Тазаккур меравад, ки б арои донишцуён бо тарзи оди аз худ кардан ё аз уифзи муутавои маводи назарияви кофи нест, ощо бояд щнгоми дарсуои тацрибави онро дарк карда, коркард намуда, дубора афзоиш дщанд. Аз ин ру, асоси дарсуои таълими технология азхудкунии куркуронаи иттилоотро намеписандад, балки цобилияти баланди коркард ва дар амал татбиц кардани онро тацозо менамояд. Ташкили дарси технология тавассути фановарщои иттилооти аз дарсуои фануои гуманитари ва табии бо он фарц мекунад, ки щмкории фаъолияти назарияви ва амалии донишцуён дар озмоишгощои таълими нисбатан зиёдтар аст.
Ключевые слова: учебный процесс, конвергентное обучение, информационные технологии, технологические операции, инновационные методы, активизация студентов
В статье представлено конвергентное исследование и методы его использования как вариативной формы образовательной структуры технологии. Если рассматривать системный подход к конвергентному обучению информатике и технологиям, то его использование, как правило, предъявляет к студентам совершенно новые требования. Отмечается, что студентам недостаточно просто усвоить или запомнить содержание теоретического материала, им необходимо понять, обработать и воспроизвести его на практических занятиях. Поэтому в основе технологического образования лежит не простое усвоение информации, а высокая способность обрабатывать и применять ее на практике. Определяется, что проведение технологических уроков посредством внедрения информационных технологий отличается от гуманитарных и естественных наук тем, что взаимодействие теоретической и практической деятельности студентов в учебных лабораториях является относительно высоким.
Key words: educational process, convergent learning, information technology, technological operations, innovative methods, student activation
ОМУЗИШИ КОНВЕРГЕНТИИ ТЕХНОЛОГИЯИ КАСБИ ВА ИТТИЛООТИ ДАР РАВАНДИ ТАЪЛИМИ ФАННИ ТЕХНОЛОГИЯ
КОНВЕРГЕНТНОЕ ИЗУЧЕНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ И ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРОЦЕССЕ ОБУЧЕНИЯ ТЕХНОЛОГИИ
CONVERGENT STUDY OF TECHNOLOGIES AND INFORMA TICS IN THE PROCESS OF LEARNING TECHNOLOGIES
The article presents convergent research and methods of its use as a variable form of the educational s6t8ru)c tu re of technology. If we consider the systematic approach to convergent teaching in computer science and technology, then its use, as a rule, imposes completely new requirements on students. It is underscored t hat it is not enough for students to simply assimilate or memorize the content of theoretical material they 2eed to understand, process and reproduce it in practical lessons. Therefore, technological education is based not on blind assimilation of information, but on a high ability to process and apply it in practice. It is determined that conducting technological lessons through the introduction of information technology differs from the humanities and natural sciences in that the interaction of theoretical and practical activities of students in educational laboratories is relatively high.
Ислохоти кунунии низоми маорифи Чумхурии Точикистон хангоми истифодаи фановарихои муосир ва усулхои омузиши он баланд бардоштани сифати омузиш дар тамоми муассисахои таълимй пешбинй намудааст. Агар мо хама хатмкунандагони тахсилоти миёнаи умумиро, ки барои гирифтани ихтисосхои техникию технологй довталаби муассисахои тахсилоти олй ва муассисахои тахсилоти миёнаи махсус мегарданду баъд аз хатм чои корй пайдокардани онхо боиси нигаронй мешавад, ба назар гирем, онгохмазмун ва мохияти тайёр кардани омузгорони фанни технология дар донишгоххои омузгорй равшан мегардад. Дар во;еъ, дар назди омузгори фанни технология чунин масъулиятхое пайдо мешаванд, кибояд психологияи куллан ташаккулёфтаи донишчуёнро такмил дода, ди;;ати онхоро бо фаъолияти баланди касбй чалб намоянд. Бо дарназардошти муносибатхои бозоргонй дар донишчуён махоратибаланди сохибкорй, омода будан ба ;абули ;арорхои муста;ил, тавоноии дифои мав;еъ ва ну;таи назари худ, масъулият дар хосилкунии натичахо ва халлио;ибатхои фаъолиятро ташаккул ёфта такмил диханд. Танхо хамоне метавонад дар ин самт муваффа; бошад, ки да;и; муайян кардани хадафи фаъолият, ;арори о;илона аз чихати самаранокй,интихобиасоснок, пешрафти кор ва натичахоро тахлил намуда, аз нокомихои мува;;атй саба; гирифта, душворихоро паси сар карда тавонад. Дар баробари ин, у ба ;исми зиёди корхои тачрибавии донишчуён, ки бо усули лоихахои эчодии инфиродй ва коллективй амалй мегарданд, таваччух зохир намояд.
Вобаста ба ин, чихдти баланд бардоштани самаранокии дарсхо роху усулхои мухталифро омузгор бояд чустучу намояд вадар ин раванд барои мукаммалкунии таълими фанни технология (таълими мехнат) аз имконоти муосир истифода бурда тавонад, ки ин яке аз самтхои омузиши конвергентй мебошад.
Низоми таълими педагогй калимаи конвергенсия аз лотинии "сопуе^о"хамчун раванди наздикшавй, шабехият ба ягон чиз, хамохангй ва якчояшавии хама чизхои гуногун фахмида мешавад[9]. Мо таълими конвергентиро хамчун шакли омузиш бо ало;амандии мафхумхои байнифаннй, усулхо ва воситахои таълимй, чузъхои интихобии на;шавй ва технологии фанни технологияи касбй ва технологияи иттилоотй муайян мекунем. Барои татби;и робитахои байнисохавии технологияи касбй ва технологияи иттилоотйки дар он чо равиши системавии фаъолият дар шинохти во;еият бартарй дорад, ба таълими технологияи конвергентй равона шудааст. Масалан, тавре ба мо маълум аст, воситаи чорй намудани технологияхои иттилоотию иртиботй(информатика) дар низоми таълим, лоихаи ташакулёбандаи раванди таълим гардидааст, ки ба худшиносии эчодии донишчу нигаронида шудааст. Лоихаи эчодии таълимии ин самт бояд хамчун маводи муста;или тахияшуда ва истехсолшуда аз а;ида то татби;и он, ки тахти назорат ва маслихати омузгор амалй мешавад, фахмида шавад.
Натичаи татби;и конвергентии технологияхои касбй бо технологияхои иттилоотию коммуникатсионй ба офаридани падидахои нав ноил мегардад дар холате, ки шаклхои ичроиши он бо ин тарз тагйир ёбад:
- шаклхои иттилоотй, ки аз чамъоварй ва тахлили маълумот дар бораи объект иборатанд;
- хадафхои тачрибавй, ки муста;иман ба фаъолиятхои амалй равона карда шудаанд.
Воситаи чорй намудани омузиши конвергентии технологияи касбй ва информатика дар
раванди тайёр кардани омузгорони ояндаи фанни технология аз истифодаи имкониятхои компютерй, асбобу дастгоххо, мошинаю механизмхо, тачхизоти худкор ибора аст.
Ворид намудани воситахои фановарихои иттилоотй ва мухобиравй дар раванди омузиши конвергентй ба омузгори технология имкон медихад, ки шаклхои гузаронидани дарсхоро тагйир дихад, усулхои баланд бардоштани тафаккури эчодии донишчуёнро васеътар татби; намояд.
Дар натича, донишчуён доираи васеи корбарй ва малакахоро ба даст меоранд, дониш дар мавзуъхои гуногун гирифтаро ба хам мепайвандад, дар онхо хислати мехнатдустй, ;обилияти
муста;илона фикр кардану ;арор ;абул кардан, ба анчом расонидани гояхои пешниходшударо бедор карда, дар натича махсулоти нихоии ра;обатпазир низ пайдо мешавад. Агар барои дигар фанхои таълимй омузиши конвергентй танхо як шакли якчояшавии раванди таълим бошад, дар таълими технологияхои муосир бояд хамчун раванди ташаккулёбандаи лоихахои эчодй арзёбй гардад.
Фаъолияти кор дар лоихахои эчодй ба донишчуён таъсири бузурги тарбиявй мерасонад, тафаккури таррохй, ташаккули фарханги технологй, малакаи муошират ва ба ташаббусу масъулият мусоидат мекунад. Ворид шудан ба лоихахо бо унсурхои чустучуй, тад;и;отй, таррохй ва тагйирот метавонад хавасмандии мусбат омузишро ба таври назаррас афзоиш дихад. Равандхои таълимро пурмазмун ва чолиб гардонида, дар тарбияи сифатхои ахло;ию мехнатй, истифодаи донишхои азхуднамуда ба тарзи фаъолиятхою малакахои хосилшудаи донишчуён мусоидат намояд.
Вазифаи омузгори фанни технология аз он иборат аст, ки мухити таълимро фарохам оварда, ба донишчу имкони дихад, ки тавассути тачриба ва бо истифода аз хикмати гузаштахои худ муста;илона рохи халли масъалахои пайдошудаи худро ёфта, эчодкориро инкишоф дихад. Дар ин холат, донишчу бояд на хамчун як воситаи гайрифаъол, дарккунандаи иттилоот, балки як иштирокчии фаъоли раванди маърифат бошад.
Тахлили фаъолияти педагогии омузгорони "Технология" нишон медихад, ки хангоми ташкили раванди омузиш онхо бояд ду самти асосии ташаккули чараёни таълими донишчуёнро риоя кунанд:
1. Мукамалгардонии таълими анъанавй бо ма;сади ташкили самараноки азхудкунии намунахои додашуда ва ба даст овардани стандартхои да;и; муайяншуда.
2. Усули инноватсионй дар раванди таълим, ки хадафи он рушди имкониятхои донишчуён барои азхуд намудани тачрибаи нав дар асоси ташаккули ма;садноки тафаккури эчодй мебошад,ба тачриба ва манбаъхои фаъолияти таълимию тад;и;отй, на;шабандй ва мукаммалгардонихои навбатй вобастагй дорад.
Мавзуъхои технологияи муосир фаъолияти амалии донишчуёнро ба дар тачрибахои сохавй пешбинй карда, дар давоми он 75% ва;ти тахсил ба корхои амалй оид ба азхуд кардани махорату малакахои технологии донишчуён бахшида мешавад.
Алхол дар устохонахои таълимии муассисахои тахсилоти олй ва махсус кор бо дастгоххои дастй ва тачхизоти дастгохсозй гузаронида мешаванд. Таваччух ва хадафаз татби;и муста;илияти усулхо дар амалиёти технологии чойдодашуда дар донишчуён рухияи интизоми техникй, муташаккилй, ниёз ба ичрои хушсифатии кори супурдашуда ва амсоли инхоро тарбия карда метавонад. Дар асоси донишхои назариявии бадастомада донишчуён бо харакатхои фаъолона, тарзу усулхои ичрои амалиёти технологиро аз худ мекунанд. Дар натичаи таълими конвергентй, донишчуён дар дарсхои "Технология" махсулоти моддироаз маводи гуногуни табии ва сунъй дар дастгоххои муосири мухандисйистехсол намуда, пешкаш мекунанд. Ба ин дастгоххои муосир тачхизоти 3В-принтер мисол шуда метавонад. Усули конвергентиро дар таълими "Технология ва информатика" тавассути истифодаи дастгохи мухандисй-графикии Compass - 3D LT дар рафти дарсхои технология татби; мекунем. Compass - 3D як системаи таррохие мебошад, ки онро корхонахо ва даххо хазор корбарони касбии сохахои гуногун хамчун ченак барои сохтани махсулот истифода мебаранд(дар сохахои наклиёт, кишоварзй, энергетика, нафту газ, кимиё ва гайра).
Хднгоми истифодаи ин усул таррохй на;ши бузургеро анчом медихад ва дар дарси "Технология" мархилахои амсиласозиро бо истифода аз имкониятхои тартибдодашуда тасвир намудан лозим аст.
Раванди дарс иборат аст аз:
- санчиши дониши донишчуён дар бораи васлшавй бо шабакахо;
-муайянкунии ;обилияти донишчуён дар барномаи санчишию ислохотии амалхои "фишурдакунй" ва "мудавваркунй" ;
- тахкими малакахои амсиласозй.
Хдмчун намуна, дар расм унсури муаррифии амсиласозии тугмаро нишон медихем.
Супориш:
• Дар ангораи тугмаи тайёри даврабандии зарурй сохта, сурохихо кашед ва амсилаи сеченакаи махсулотро созед?
Расми 1. Унсури муаррифии амсиласозии тугма Мархилахои ичрои кори амалй :
• хуччати "ангора тугма" - ро кушоед;
• тугмаи барномавии"ангора"-ро пахш кунед;
• тугмаи "ангора" - ро дар панели полати чорй пахш кунед;
• бо ёрии асбоби даврабандй кунчхои берунй (R = 20) ва даруни ^ = 10) -;ат кунед
• тугмаи ангораро озод кунед;
• амалиёти фишордихиро дар масофаи S = 20 татби; созед;
• дар лавхаи амвол тугмаи "сохтани объект" -ро пахш намоед;
• ба воситаи пахшкунй сатхи болоии ;исмро интихоб намоед;
• амалиёти "даврабандй" R = 5 -ро истифода баред;
• тугмаро ранг намуда,дар чузвдони худ захира намоед.
•вазифаи иловагй: донишчуёне, ки корро зудтар ба анчом расониданд, шакли тугмаи худро мукамал созанд; •хулосаи дарс.
Тачриба нишон дод, ки дар ин гуна дарс хотира, ди;;ат, тафаккури манти;й ва шуурнокии донишчу инкишоф меёбад ва шав;и маърифатии уро ба дарси технология ба таври назаррас зиёд мекунад .
Хдмин тари;, агар мо мунтазами системавии фаъолиятро ба таълими конвергентии информатика ва технология баррасй намоем,истифодаи он чун ;оида дар назди донишчуён талаботи комилан нав мегузорад. Барои донишчуён бо тарзи одй аз худ кардан ё аз хифз мухтавои маводи назариявй кофй нест, онхо бояд хангоми дарсхои тачрибавй онро дарк карда, коркард намуда, дубора афзоиш диханд. Аз ин ру, асоси дарсхои таълими "Технология" азхудкунии куркуронаи иттилоотро намеписандад, балки ;обилияти баланди коркард ва дар амал татби; кардани онро талаб менамояд. Гузаронидани дарси "Технология" бо воситаи дохилкунии технологияхои иттилоотй аз дарсхои гуманитарй ва табий-риёзй бо он фар; мекунад, ки хамкории фаъолияти назариявй ва амалии донишчуён дар озмоишгохои таълимй нисбатан зиёдтар ба чашм мерасад.
Хусусиятхои хоси раванди таълими конвергентии технологияи касбй ва технологияи иттилоотй омезиши таълими назариявй ва амалй мебошад, ки хадафхои зеринро дар бар мегирад:
-азхудкунии дониши дутарафа ва истифодаи амалии онхо, ташаккули усулхо ва амалиёти технологй;
-ало;аи зичи байни ;исмхои назариявй ва амалии дарс; омузиши раванди азхудкунии дониш ва равандхои ташаккули махорату малакахои ибтидой ва хамкории онхо.
Бо дарназардошти баррасии сохтори таълими конвергентии технологияи касбй ва технологияи иттилоотй бояд на танхо ;исмхои кухнашудаи чузъи онро, балки унсурхои чудогонаи лозимии муосири он ;айд карда шаванд, ки мутоби;и фаъолияти хоси он омузгори фанни технология ва донишчуён гурухбандй карда мешавад.
Аз воридшавии воситахои истифодашавандаи таълими конвергентии технологияи касбй ва технологияи иттилоотй аз чониби омузгорон дар таълими донишчуён ба чунин хулоса омадан мумкин аст:хар он чизе, ки ба донишчуён дар дарси технология пешниход карда мешавад, бояд бо дарназардошти имкониятхо мав;еи инъикоскунандаи чунин усули мундаричавии маводи таълимй бошад, ки заминахои пайдоиши маънавии онро нишон дихад [2,с.76].
Чунонки ба мо маълум аст, технологиями иттилоотй тамоми воситахои захиравиро барои идоракунии иттилоот, хусусан компютерхо, барномахо ва шабакахое, ки барои эчод, нигохдорй, идора, инти;ол ва чустучуи иттилоот заруранд, дар бар мегирад. Технологияхои иттилоотиро метавон ба тари;и зайл гурухбандй кард:
- воситахои техникй;
- воситахои ало;а;
- методи таъмин ва ташкил;
- стандартикунонй.
Куввахои нави пешбарандае, ки тахаввулоти технологияи иттилоотиро муарифй мекунанд инхоянд :
- танзими нав дар сохаи ало;а;
- тагйирот дар мошинахои электронй;
- ра;амисозй;
- захирахои бемахдуди амалиёти компютер;
- ташаккули технологияхои интернетй ва технологияи бено;ил.
Чунин тахаввулоти технологияи иттилоотй тарзи хизматрасонй ва воситахои ало;аро тагйир дода, талаботи чомеаро ба таври назаррас ;онеъ мегардонад. Омили аввалин дар ин раванди омузиш дониш, тачриба ва самтхои арзишноки интихобнамудаи донишчуён мебошад. Гузариш ба муносибатхои бозоргонй, ки бо пайдоиши бозори мехнат ва ;увваи корй ало;аманданд, муносибати навро ба таълими техникй аз донишчуён талаб мекунад.
Хдмин тари;, вазифахои нави технологияи таълимй воситаи чорй намудани таълими конвергентии технология ва информатика буда, аз чониби омузгорони технология донишчуёнро ба худомузй, фаъолнокй, махорату малакахои фаъолияти эчодй ва маърифатй равона мекунад.
Яке аз хадафхои асосии таълими конвергентии "Технологияи касбй ва информатика" ин тайёр кардани чавонони дорои харакати фаъол дар раванди ихтисосхои муосир мебошад. Ин омузиш ба онхо имкон медихад, ки дар шароити нави истехсолй фаъолият намуда, дониш, махорат ва малакахои нави заруриро барои ичрои вазифахои тагйирёбандаи мехнат ба даст оранд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Валиев, Л. На;ши технологияи иттилоотй дар математика /Л.Валиев//Маърифати омузгор. -№12, 2018. - С.27-29.
2. Зарипов, С.А.Омилхои рушд ва таснифи системахои иттилоотй/ С.А.Зарипов, Р. Т. Муродова // Паёми донишгохи давлатии технологии Точикистон.-2019.- №2 (37) .-С-75-79.
3. Зулфонов, Б. Технологияи информатсионй ва мав;еи он / Б.Зулфонов// Маорифи Точикистон, 2016. - №1. - С. 34-36.
4. Мирзоев, М.С./Конвергентный подход в системе школьного образования республики Таджикистан/М.С.Мирзоев, Э.Ш.Махмадалиев//Современный учёный.-2019.-№5,-С. 56-61.
5. Мирзоев, М.С. /Содержание предмета информатики в условиях реализации общеобразовательных стандартов второго поколения// Наука и школа, 2011. - С. 31-33.
6. Мирзоев, М.С. /Формирование универсальных видов учебных действий на уроках информатики // Информационные технологии в образовании: Материалы IV Всероссийской научно-практической конференции, 2012. С. 43-45 [Электронный ресурс] URL: http://saratov.ito.edu.ru/2012/section/173/93652.
7. Молоков,Ю.Г.Компьютер в школах Сибири/Ю.Г.Молоков//Информатика и образование,1997.-№2.-С. 4-5.
8. Роберт, И. В./Автоматизация информационно-методического обеспечения учебно-воспитательного процесса и организационного управления образовательным учреждением (ретроспектива и перспектива) /И.В.Роберт// Педагогическая информатика. - 2011. - № 6. -С. 60-72.
9. Сатторов, А.Э./Оид ба робитаи байни фанни информатика ва математика дар муаисахои тахсилоти умум/ А.Э.Сатторов,И.К.Абдуллоев // Паёми донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав. Силсилаи илмхои гумантарй ва и;тисодй-2019.- №1/4-(64).С-161-167.
10.tj.allihweb.ruУсулхои таъмини бехатарии иттилоотй 07.09.2018.
11.ttps://utmagazine.ru/posts/9829-informacionnaya-kultura
REFERENCES:
I. Valiev, L. The Role of Informational Technology in Mathematics /L.Valiev // Teacher education. -Moscow, 2018. - №12.- P. 27-29.
2 . Zaripov, S . A.ëëëëëëëëëëFactors of Development and Classification of Informational Systems/S.A.Zaripov, R.T.Murodova// Bulletin of the Tajik State Technological University. -Dushanbe, 2019. - №2(37). - P. 75-79.
3. Zulfonov, B. Informational Technology and its Position // Education in Tajikistan, 2016. - №1. - P. 34-36.
4. Mirzoev, M.S., Mahmadaliev A.Sh. Convergent Approach to the System of School Education of Tajikistan Republic // Modern Scientist. - Moscow, 2019. - №5. - P. 56 - 61.
5. Mirzoev, M.S. Contents of the Subject of Computer Science under the Conditions of Implementation of General Educational Standards of the Second Generation // Science and School. - Moscow, 2011. - P. 31 - 33.
6. Mirzoev, M.S. Formation of Universal Types of Educational Activities in Computer Science Lessons / Information technologies in education: materials of the IV All-Russian scientific-practical conference, 2012. - P. 43-45 [Electronic resource] URL: http://saratov.ito.edu.ru/2012/section/173/93652.
7. Molokov, Y.G. Computer in Schools of Siberia // Informatics and Education, 1997. - №2. - P. 4-5.
8. Robert, I.V. Automation of Information-Methodical Support of Educational Process and Organizational Management of Educational Institution (retrospective and perspective) // Pedagogical informatics, 2011. - №6. - P. 60-72.
9. Sattorov, A.E., Abdulloev I.K.On the Relationship between Computer Science and Mathematics in Secondary Schools // Bulletin of Bokhtar State University named after Nosiri Khusrav (scientific journal). Series of humanities and economics. - Bokhtar, 2019. - №1/4(64). - P. 161-167.
10.tj.allihweb.ru Methods of Ensuring Information Security (Date of appeal: 07.09.2018).
II.ttps: //utmagazine.ru/posts/9829-informacionnaya-kultura
