CC BY
66
УДК 37.013.3 ББК 74.025
НАЦШИ ТЕХНОЛОГИЯМИ ИТТИЛООТИЮ ИРТИБОТИДАР ТАШАККУЛИ САЛОХДЯТИ КАСБИИ ДОНИШЦУЁН
РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ СТУДЕНТОВ
ROLE OFINFORMATIONAL-COMMUNICA TIONAL TECHNOLOGIES IN THE DE VELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCES OF STUDENTS
Бобозода Аълохон Аброрхон, ассистенти кафедраи технологияуои иттилоотию коммуникатсиони ва барномарези; Во^идова Зебо Рустамовна,
ассистенти кафедраи технологияуои иттилоотию коммуникатсиони ва барномарезии Донишгоуи давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон, (Тоцикистон. Хуцанд)
Бобозода Аълохон Аброрхон, ассистент кафедры информационно - коммуникационных технологий и программирования;Вохидова Зебо Рустамбаевна,
ассистент кафедры информационно -коммуникационных технологий и программирования, ТГУПБП (Таджикистан, Худжанд)
Bobozoda A'lokhon Abrorkhon, assistant of the information and communication technologies and programming department; Vokhidova Zebo Rustambaevna, assistant of the information and communication technologies and programming department under the TSULBP,Е-mail: zohidova_zebo@mail.ru
Вожа^ои калиди: технологиями иттилооти, технологищои коммуникатсиони, салоуиятноки, раванди таълим, захирауои иттилооти
Мацола ба омузиш ва таулили нацши технологищои иттилоотию коммуникатсиони дар ташаккули салоуияти касбии донишцуён равона карда шудааст. Дар мацола муаллифон оид ба рушди технологищои иттилооти дар замони муосир ва зарурияти вориднамоии он ба уама соуауо, аз цумла ба соуаи маориф маълумот додаанд. Яъне, мацсади асосии таълимдщй ин омоданамоии мутахассисонест, ки ба талаботи бозори рацобатпазири меунат цавобгу бошанд. Мацола ба ташаккули салоуияти касбии донишцуён равона карда шуда, бо истифодаи технологияуои компютери баланд бардоштани савияи дониш, малака, мубодилаи иттилоот дар самти технологияуои иттилооти, такмили омузиши таъминоти барномави дар ин самт ва гайрауоро дарбар мегирад.
Ключевые слова: информационные технологии, компьютерные технологии, коммуникационные технологии, компетентность, учебный процесс, интернет-ресурсы
Статья посвящена изучению и анализу роли информационных и коммуникационных технологий в формировании профессиональной компетентности студентов. Указывается о развитии информационных технологий в современном мире и необходимости их внедрения во всех областях, включая образование. Подчёркивается, что основной целью обучения является подготовка специалистов, способных удовлетворить потребности конкурентного рынка труда. Описано использование компьютерных технологий для преподавателей и студентов.
Основное внимание уделяется формированию профессиональных компетенций учащихся, повышению их знаний, навыков, обмену информационными технологиями, а также совершенствованию подготовки программного обеспечения в этой области.
Key words: informational technology, computer technology, communicational technology, competence, educational process, Internet resources
The article under consideration dwells on the study and analysis beset with role of informational-communicational technologies aimed at the formation of students' professional competence. In their article the authors report on the development of information technologies in the modern world and need for their implementation in all areas, namely education. The authors lay an emphasis upon the idea that the main objective of tuition is considered to be training specialists who are managed to meet the needs of a competitive labor market. The usage of computer technologies for teachers and students is described.
Particular attention is paid to the formation of studentsл professional competencies and increasing their knowledge, skills, exchange of informational technologies, improving the preparation of software in the relevant area inclusively.
Пешрафти босуръату тунди илму фановарихои инноватсионй, моро водор менамоянд, ки тамоми чабхахои зиндагиамонро ба талаботи он мувофи; намоем.
Бинобар сабаби руз аз руз афзудани хачми иттилооти пешниходшаванда, инсон ;обилияти ба пуррагй азхудкунии хама гуна иттилоотро надорад. Барои халли ин масоил ба мо технологиями иттилоотию коммуникатсионй кумакрасонанд. На;ш ва зарурати татби;и технологияхои иттилоотиро дар хдма сохаи фаъолияти касбии инсоният, хамагон медонанд. Аммо новобаста аз он мо бояд ин гуна технологияхоро дар системаи маориф нисбат ба дигар низом зудтар ва торафт бештар чорй намоем. Зеро бо истифода аз технологияхои иттилоотй донишчуён имконият ва махорати худро тавсеа бахшида, бахри амалй намудани ма;садхои худ аз шабакахои компютерй васеъ истифода карда метавонанд.
Тачдиди доимии технологияхои иттилоотй дар чараёни таълим, барои омоданамоии хатмкунандагони донишгох бо истифодаи усулхои нави чустучу ва дарёфти дониш ахамияти махсус дорад. Истифодаи технологияхои иттилоотй дар раванди таълим имкон медихад, ки омузиши ин ё он мавзуъ, фан, ташкили баргузорнамоии дарс, усулхои доир намудани машгулият ва ташкили чараёни таълим бо роххои гуногун чараён гиранд. Донишчу хангоми тахсил аз руи ихтисосхои да;и; ва техникй бояд малакаи истифодаи технологияхои иттилоотиро дар фаъолияти таълимй ва амалй аз худ намоянд.
Хдмин тари;, ма;сади асосии таълим ин омоданамоии мутахассисоне, ки дар бозори мехнат дорои ;обилияти эчодй, салохиятнокй, бомасъулият, малакаи касбй ва дар шароити хозираи тагйирёбанда фаъол бошанд.
Хднгоми аз худ кардани маводи барнома бо истифода аз фановарихои иттилоотй малакаи хамкорй, халли вазъияти мушкил, танзими сатхи фаъолият, хамкорй устоду донишчу, ташаккули муколама ба вучуд меояд.
Таъмини сифати нави касбии хатмкунандагон ба технологияи таълимй-инфиродй нигаронида шудааст. Яке аз чунин технологияхо, технологияи таълимии ба модул асосёфта аст, ки оид ба босалохият истифода намудан аз технологияхои иттилоотии компютерй мебошад.
Самаранокии таълими касбй аз мав;еи (фаъол ё гайрифаъол) чараёни аз худ кардани ихтисос вобаста аст, зеро донишхои дар шакли тайёр ба даст овардашуда, чун ;оида, хангоми истифодаи онхо дар амалисозии мушаххасоти истехсолй душворй мекашанд. Азхудкунии донишу малакаи касбй шаклхои гуногуни фаъолияти таълимро та;озо мекунад.
Салохияти иттилоотонии шахс ин фаъолияти пурсамари иттилоотй, талабот нисбат ба чустучуи муста;илона, коркард ва интихобу инти;оли иттилоот, эчодкорй дар фаъоляти таълимиву касбй мебошад.
Дар донишгох мархилаи ибтидоии омузиши дарс бо истифода аз проекторхои мултимедиявй бо рунамохо (слайд-шоу) доир ба мавзуъ гузаронида мешавад. Сипас, хамчун тасвир, китобхои дарсии электронии мавчуда ва барномахои таълимии компютериро истифода мебаранд. Дохил кардани маводи видеой ба соатхои лексионй, ки бо услуби анъанавй сохта шудааст, гарчанде ки он дарки фаъоли донишчуёнро такмил медихад, аммо ба ташаккули малакаи онхо дар сохаи технологияи иттилоотй мусоидат мекунад. Аз ин ру, методологияи истифодаи фановари иттилоотй дар раванди таълим тахия карда шудааст. Тиб;и ин усул, китобхои дарсии электронй эчод карда шуда, низоми худкори таълим ва барномахои санчиши дониш бо усулхои тестй тахия шуда истодааст. Ин усул барои корхои муста;илонаи донишчуён хангоми навиштани вазифаи хонагй, кори хаттй, кори курсй, кори дипломй истифода мешавад.
Ч,анбаи дигари татби;и фановарихои иттилоотй дар раванди таълими дар муассисахои олй ин истифодаи захирахои интернет мебошад. Имконияти дастрасй ба интернет манбаи иттилоотии во;еии чустучуро ба вучуд меорад. Воситахои телекоммуникатсионии шабакаи интернет на танхо имконотро тавсеа медихад, балки мазмуни таълим низ хамчун тахвили азхудкунии дониш иваз мекунад.
Бояд ;айд намуд, ки шабакаи интернет восита ва ё олоти асосии чахонишавй ба хисоб меравад ва махз бо хамин усул иттилоот ба тамоми дунё хар лахза пахн мегардад ва он чизе, ки пахн мегардад хусусиятхои мусбат ва манфиро дорост. Дар сурате, ки интернет бузургтарин падидаи чахонй - воситаи ;улайи сохтани андешахост, айни замон дар шабакаи интернет
дастрас кардани ин ё он мавод бо забони точикй душвор аст. Аз ин ру, ташкили сомонахои интернетй яке аз масоили мухими чомеаи мост (2,34).
Технологияхои таълим пеш аз хама бояд ба ташаккули салохияти касбии донишчуён равона карда шаванд. Аз ин ру, на;ш ва ахамияти истифодаи фановарихои иттилоотй дар раванди таълим, барои омузиши фанхои махсус мухим аст.
Омузгорон дар дарсхои назариявй чунин маводро тахия ва истифода мебаранд:
• рунамохои мултимедиявй;
• маводи тасвирй;
• сканеркунй аз диаграммахои графикй ва намудхои тачхизот;
• захирахои интернет;
Истифодаи технологияхои компютерии иттилоотй чй медихад?
Барои омузгорон:
1. Фаъолсозии хотираи биноии донишчу;
2. Таваччух ва дарачаи хавасманди мухассилин зиёд мекунад;
3. Ва;ти омузгорро сарфа мекунад;
4. Муносибатхои инфиродиро ташкил медихад;
5. Кобилияти кор кардан бо чараёни иттилоотро инкишоф медихад.
6. Кабули ;арорхо муста;илона ба рох монда мешавад;
7. Худидоракунии рефлекси фаъолияти донишчуён ва омузгорон дар хамкорй такмил дода мешавад.
Барои донишчуён:
1. Стресс, холати равонию эхсосотй ва фаъолияти чисмониро кохиш медихад;
2. Ба низом овадан ва фишурдаи маводи таълимй;
3. Таълими тафри;авй такмил дода мешавад;
4. Донишчу ва устод дар раванди ташкили дарс муколама ва хамкорй мекунанд;
5. Тагйирдихии сарива;тии (дар холати зарурй) мундаричаи маводи таълим;
6. Донишчуёнро ба азхудкунии маводи таълими чалб менамояд;
7. Малакахои компютериро ;увват мебахшад;
8. Сатхи азхудкунии донишчуёнро тавассути истифодаи маълумоти амалй баланд мебардорад.
9. Чунин имкониятхоро ба миён меорад:
- пайгирй кардани чараёни инфиродии ташаккули малака, тасхехи сарива;тй;
- бахои во;еии муваффа;ияти донишчу;
- фавран гирифтани маълумоти зарурй.
Технологияхои нави иттилоотй бо истифода аз компютер имконияти гузариши азхудкуниро аз як сатх ба сатхи нав медихад, ки он ба принсипхои асосии технологияи педагогй мувофи; аст:„ балоихагирии пешакй;
- репродуктивй;
- ма;саднокй
Онхо хамчун воситаи тахия ва инти;оли иттилоот ба донишчу хизмат мекунанд.
Низоми ташкилшудаи кор барои баланд бардоштани савияи донишхои компютерй, мубодилаи иттилоот дар самти технологияхои иттилоотй, такмили таъминоти барномавии курс имкон дод, ки шаклхои мураккаб ва гуногуни баргузории дарсхо истифода бурда шаванд.
Истифодаи технологияхои компютерй ба омузгорон имкон медихад, ки хангоми ташкили кори амалй ба донишчуён дар синф шаклхои гуногуни фаъолияти таълимиро пешниход кунанд. Хдр кадоме аз онхо аз руи мундаричаи маводи таълим, шумораи компютер ва донишчуёни гурух муайян карда мешаванд.
Амалияи истифодаи технологияхои иттилоотй дар таълими фанхои махсус метавонад дар шакли дарсхои зерин пешниход карда шавад.
Дарси аввал омузиши маводи нав дар шакли лексия бо истифода аз маводи мултимедиявй мебошад.
Дарси дуюм - хар як донишчу муста;илона дар компютер як мавзуи навро аз худ менамояд ва онро бо суръати тез меомузад ва бахои нихоии корашро мегирад. Назорат тавассути омухтани на;шаи чамъбастй ва ворид кардани чавоб ба саволхои омузгор гузаронида мешавад.Дарси мазкур мавчудияти компютерхоеро, ки ба шумораи донишчуёни гурух мувофи;анд, дар назар дорад.
Дарси сеюм - ин як дарси омехта, ки аз руи на;ли омузгор ва кори муста;или гурухии донишчуёнро дар синфи компютерй аз руи саволхои инфиродии дарс дарбар мегирад. Кор бо якчанд компютер огоз мегардад, ки дар хар яке он 2-3 донишчу чойгир шаванд.
Дарси чорум на;шаи дарсест, ки таълими дифференсиалиро дар шароите, ки нисбат ба донишчуён шумораи компютерхо камтар аст, дар назар дорад. Дар ин холат гурух ба зергуруххо та;сим карда мешавад (се ва зиёда аз он). Ба хар кадоме аз онхо муаллим барои дарс вазифа тартиб медихад, ки 10-12 да;и;а онхоро муста;илона бо компютер таъмин мекунад. Дар холе, ки як гурух дар компютер кор мекунанд, бо;имонда ба шаклхои дигари кор, аз чумла истифодаи китобхои дарсии анъанавй машгул мегарданд.
Дарси панчум - дарсест, ки бар асоси кори гурухй шакл ёфтааст. Якчанд гурух мувофи;и дастурхои пешакии тахиянамудаи омузгор маводи гуногунро аз китоби мултимедиявй меомузанд. Хдр як гурух дар бораи натичаи корхои анчомдодашудааш рунамо (презентация) омода мекунад.
Дарси шашум - ин ташкили бозихо дар рафти машгулият (дарси мусоби;а, дарси ра;обат) аст, ки асоси он якчоя фаъолият намудан мебошад. Дар чараёни бозй гурух ба ду та;сим мешавад, ки аз мархилахои бозй мегузаранд ва бо истифода аз компютер вазифахои муайянро ичро мекунанд. Чунин машгулиятхо метавонанд дар чамъбаст ё такрори мавзуъхо низ истифода шаванд.
Дарси ^афтум - истифодаи мавод аз руи мавзуи тах;и;шаванда дар шабакаи Интернет барои корхои эчодии донишчуён хангоми навиштани эссе ё лоихахои гурухй нихоят кумарасон аст. Корро метавон дар диски сахт, USB-Fункунанда, хотираи телефон нигох дошт ё худ чоп низ кард. Дар ин гуна машFулият метавон як компютерро истифода намуд.
Дарси ^аштум - истифодаи мавод аз китобхои электронй барои такрор ва та;вияти курси баргузоргардида ва омодагй ба санчиши нихоии дониш. Бо ёрии санчишхои тестй камбудихо дар дониши донишчуён ошкор карда мешаванд, ки ба онхо тавсияи муста;илона пур кардани норасоихоро бо истифода аз китоби дарсии электронй ва бо чустучуи посух ба саволхои тестй: ба рох мондан мумкин аст. Дар ин шакли машFулият истифодаи шумораи бештари компютерхо тавсия дода мешавад.
Тачрибаи таълими фанхои махсус зарурати гузарондани дарсхои шакли анъанавиро аз байн бурда, дар асоси истифодаи технологияи иттилоотй гузаронидани машFулиятро тавсия медихад.
Тах;и;и тадби;и технологияхои муосири хизматрасонии таълимй имкони самарабахш доир намудани машFулият гардидааст. Бинобар ин зарурияти ошкор кардани меъёрхои чамбастгардидаи арзёбии самарабахшии тадби;и технологияхои инноватсионии тахсил ба миён меояд. Дар холати мазкур, агар вариантхои зиёди мушаххас вучуд дошта бошанд, он гох барои интихоби варианти бехтарини маблаFгузорй дар татби;и технологияхои инноватсионй усули бо му;оисаи сармоягузории маблаF ва даромади эхтимолии хар як варианти тах;и;шаванда асоснок кардашуда, интихоб кардан мумкин аст(4).
Пушида нест, ки имрузхо омузгорон ва донишчуёне хастанд, ки норасоии донишхои компютерй доранд. Аммо барои онхо низ тавсия дода мешавад, ки ба омузиши ин гуна технология руй оваранд, зеро он барои фаъолияти минбаъдаашон нихоят мухим, зарурй ва фоидабахш аст.
Дар асоси натичахои тахлил чунин хулосабарорй намудан мумкин аст, ки истифодаи мунтазами технологияхои иттилоотй дар таълими фанхои махсус ба баланд шудани маданияти иттилоотии донишчуён, фаъолнокии онхо дар корхои илмию таълимй дар раванди машFулият ва самаранокии дарсхои баргузоргардида, ки он ба баланд бардоштани сифати таълим мусоидат мекунанд, оварда мерасонад.
ПАЙНАВИШТ:
1.Конюшенко, С. М. Информационная культура педагога в свете концепции индивидуальности
человека //С.М.Конюшенко/ Информатика и образование. - 2004. - № 7. - С. 102-105. 2^аюров, ^.Ш.Асосхои web-дизайн/^.Ш.Fаюров, А.А.Чдбборов, А.С.Махмудов,
М.К.Муродов.-Хучанд: Ношир, 2018 - 321с. З.Сапа, С. В.,Роль информационных технологий в формировании профессиональных компетенций обучающихся /С.В.Сапа, И.Н.Миронова// Образование. Карьера. Общество.- № 2 (38);- 2013.- С.49-51
4.Ч,абборов, А.А. Моделронии чанбах,ои ичтимой-щтисодии пешних,оди хизматрасоних,ои таълимй дар асоси технологиями иттилоотй-коммуникатсионй. Маводи шакли электронй https://www.hgu. tj/upload/files/5c90ba7d7037c.pdf
5.Куликова, Н. Ю. Формирование информационной компетенции преподавателей спецдисциплин в техникуме /Н.Ю.Куликова// Новые информационные технологии в университетском образовании: материалы XII научно-методической конференции -Новосибирск, 2007. - С. 15-16.
REFERENCES:
1. Konyshenko, S.M. Informational Culture of the Teacher in the Light of the Concept of Individuality of Human-Being // Informatics and Education. - 2004. - № 7. - P. 102 - 105.
2. Gayurov, H.Sh., Jabborov AA, Mahmudov AS, Murodov M.K. Basics of Web Design. - Khujand: Publisher, 2018. - 321 p.
3. Quality, S.V.,Mironova I.N.The Role of Informational Technology in the Formation of Professional Competencies of Students//"Education.Career.Society"- № 2 (38), 2013. - P. 49 - 51.
4. Jabborov, A.A. Modeling of Socio-Economic Aspects of Providing Educational Services Based on Information and Communication Technologies. / synopsis of candidate dissertation in economy [Electronic material]:URL https://www.hgu.tj/upload/files/5c90ba7d7037c.pdf
5. Kylikova, N.Yu., The Formation of Informational Competence of Teachers of Special Disciplines in Technical School // New Informational Technologies in University Education: materials of XII scientific-methodical conference - Novosibirsk, 2007. - P. 15 - 16.
