Научная статья на тему 'ОММАВИЙ-МАДАНИЙ ТАДБИРЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ ЮКСАЛТИРИШДАГИ ЎРНИ'

ОММАВИЙ-МАДАНИЙ ТАДБИРЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ ЮКСАЛТИРИШДАГИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
74
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
оммавий-маданий тадбирлар / назария / жамият / маънавият / маданият / дунѐқараш / ғоя / тарбия / ижтимоий-сиѐсий ривожланиш / маърифий / маориф. / cultural events / theory / societies / spirituality / culture / worldview / idea / sociopolitical development / education.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — M. Najmetdinova

Мақолада оммавий-маданий тадбирларнинг назарий асослари, тадбирларнинг мазмун-моҳияти ва уларнинг жамиятдаги ўрни ҳамда уларнинг мақсад ва вазифалари атрофлича таҳлил қилинади. Шу билан бирга оммавий-маданий тадбирларнинг ѐшлар маънавиятига таъсири масаласи кўриб чиқилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF PUBLIC-CULTURAL EVENTS IN RAISING YOUTH'S SPIRITUAL OUTLOOK

The article analyzes in detail the theoretical foundations of mass cultural events, the essence of events, the place of youth in society, their goals and objectives. At the same time, the issue of the influence of cultural events on the spirituality of young people is considered.

Текст научной работы на тему «ОММАВИЙ-МАДАНИЙ ТАДБИРЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ ЮКСАЛТИРИШДАГИ ЎРНИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ОММАВИЙ-МАДАНИЙ ТАДБИРЛАРНИНГ ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ДУНЁЦАРАШИНИ ЮКСАЛТИРИШДАГИ УРНИ Нажметдинова Мавлуда Мамасодиковна

Фаргона давлат университети Мусина таълими ва маданият кафедраси катта укитувчиси

https://doi.org/10.5281/zenodo.7140354

Аннотация. Мацолада оммавий-маданий тадбирларнинг назарий асослари, тадбирларнинг мазмун-мощяти ва уларнинг жамиятдаги урни %амда уларнинг мацсад ва вазифалари атрофлича та^лил цилинади. Шу билан бирга оммавий-маданий тадбирларнинг ёшлар маънавиятига таъсири масаласи куриб чицилади.

Калит сузлар: оммавий-маданий тадбирлар, назария, жамият, маънавият, маданият, дунёцараш, гоя, тарбия, ижтимоий-сиёсий ривожланиш, маърифий, маориф.

РОЛЬ ОБЩЕСТВЕННО-КУЛЬТУРНЫХ МЕРОПРИЯТИЙ В ФОРМИРОВАНИИ

ДУХОВНОГО МНЕНИЯ МОЛОДЕЖИ

Аннотация. В статье подробно анализируются теоретические основы массовых культурно-массовых мероприятий, сущность мероприятий, место молодежи в обществе, их цели и задачи. При этом рассматривается вопрос о влиянии культурно-массовых мероприятий на духовность молодежи.

Ключевые слова: культурно-массовые мероприятия, теория, общества, духовность, культура, мировозрение, идея, воспитание, общественно-политическое развитие, образование.

THE ROLE OF PUBLIC-CULTURAL EVENTS IN RAISING YOUTH'S SPIRITUAL

OUTLOOK

Abstract. The article analyzes in detail the theoretical foundations of mass cultural events, the essence of events, the place of youth in society, their goals and objectives. At the same time, the issue of the influence of cultural events on the spirituality of young people is considered.

Keywords: cultural events, theory, societies, spirituality, culture, worldview, idea,socio-political development, education.

КИРИШ

Узбекистонда ташкил этиладиган оммавий-маданий тадбирлар узининг мазмун-мох,ияти билан миллий ва маънавий-ахлокий кадриятларимиз, урф-одатларимиз, миллий маънавий меросимизга таянади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг "Оммавий тадбирларни ташкил этиш ва утказиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" ги карорининг кабул килиниши мамлакатимиз ижтимоий ривожланишида мух,им кадам булди.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Оммавий-маданий тадбирлар ёшларнинг маънавий дунёкарашини юксалтиришда уларни тарбиялашда мух,им ахдмият касб этади. Зеро, буюк маърифатпарвар шоир Абдулла Авлоний айтганидек, "Инсон тафаккурининг куввати ва кенглиги аввало муаллим тарбиясига боглик".

Миллатни миллий тарбия шакллантиради. Миллий тарбия - халк педагогикасининг мухим бир йуналиши. Халк педагогикаси асрлар давомида яшаб келди. Аждод-

Батжст лмю тжоУлТюж

ЮТБКМЛТЮМАЬ 8С1БОТ1Р1С ГОиКМАЬ УОШЫБ 1 К8иБ 6 иШ-2022: 8.2 | ЕБК 2181-3337

авлодларнинг ахлокий, маърифий шаклланиши ва камолотида, жисмоний баркамоллигида хал килувчи рол уйнади. У узининг йуналиши, ибратли хулосаларга бойлиги, бебахо асарлари, маъно-мантик жихатдан мукаммаллиги, теранлиги, услуби, одобномаси, одатномаси, ибратномаси билан хар кандай миллат, эл хавас килса арзидиган буюк меросдир. Шунингдек, халк педагогикаси халк огзаки ижодига таянади. Зеро, халкдаги ижодкорлик хусусиятининг узи хам халк педагогикаси заминида вояга етади.

Халк огзаки ижоди битмас-туганмас хазинадир. Унинг бойликларидан канча куп бахраманд булсак, шунчалик бойиб боради. Уни канчалик чукур ва куп ургансак, у узининг янги кирраларни шунчалик куп зохир этади. Бинобарин, узбек халк ижодиёти аждодларимизнинг куп асрлик бадиий тафаккур дурдоналарини узида мужассамлаштирган бебахо миллий кадриятларимиздан биридир.

Ёшларнинг маънавий дунёкарашини юксалтиришда оммавий-маданий тадбирларни ташкил килиш ва уларнинг маънавий-ахлокий тарбиясига йуналтирилганлигини таъминлаш муассасалари рахбарлари, аввало, укув юрти рахбарларининг маънавий-марифий ишлар буйича уринбосарлари вазифасига киради. Улар укувчи-ёшларни оммавий-маданий тадбирларга кенг жалб килишнинг самарали йулларини куллаш оркали укувчиларнинг мактаб ва мактабдан ташкари фаолиятидан хабардор буладилар ва назоратга оладилар.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Оммавий-маданий тадбирларни ташкил этишда куйидаги жихатларга риоя килиш максадга мувофик:

- оммавий-маданий тадбирларда юкори интерактивликка эришиш;

- узини-узи тарбиялаш жараёнини ташкил этиш;

- тадбирга комплекс ёндашиш;

- тадбирнинг маънавий-ахлокий, миллий, тарбиявий рухда булиши;

- инсон ва жамият манфаатларига уйгунлиги ва х. к.

Профессор Усмон ^орабоевнинг таъкидлашича, оммавий-маданий тадбирларни утказишда аждодларимиздан бизгача етиб келган "Навруз", "Мехржон", "Сада", "Ангом" каби байрамлар мухим ахамият касб этади. Уларда яхшилик ва ёмонлик, ёруглик ва кооронгулик, иссиклик ва совуклик, улим ва хаёт уртасидаги акс этиб, бу давр одатларида эзгулик, мехрибонлик, мурувватлилик, кадр-киммат, инсонийлик каби маънавий инсоний фазилатлар кадрлана бошланди.

Бугунги кунда "Мустакиллик куни", "Навруз", "Янги йил", "Хотин-кизлар", "Укитувчи ва мураббийлар куни" байрамлари билан биркаторда "Рамазон" ва "бурбон" хайитлари хам оммавий-маданий тадбир сифатида нишонланмокда. Мазкур оммавий-маданий байрамларни барча давлат муассасалари, касаба уюшмалари, ёшлар уюшмалари, оммавий ахборот воситалари, санъат муассасалари, ишлаб чикариш корхоналари, жамоа хужаликлари, мудофаа ташкилотлари, спорт, экскурсия-туристик муассасалар, курорт, согликни саклаш ва дам олиш ташкилотлари уз ишининг бир булаги сифатида, яъни асосий вазифаларидан ташкари холда уюштириб, мазкур тадбирлар оркали мехнаткашларнинг дам олишларини, тарбиявий, маданий-маърифий ишларини ташкил киладилар.

Жамиятнинг маънавий янгиланиш жараёнида ёшларнинг маънавий дунёкарашини юксалтириш, уларнинг билимдонлигини ошириш максадида оммавий-маданий тадбирлар

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

билан бир каторда тарбиявий ва маданий-маърифий ишни узвий холда ташкил килишлари талаб этилади. Таълим муассасаларида олиб бориладиган оммавий-маданий тадбирлар аник максадга йуналтирилган булиб, жараёнга сингиб кетган булиши лозим.

Ёшларнинг маънавий дунёкарашини юксалтиришда оммавий-маданий тадбирларни аник режалаштирмай туриб, улар орасида бу борадаги тарбиявий тадбирларни самарали олиб бориб булмайди. Бу борада белгиланган тадбирларни олиб борадиган хар бир ташкилотчи шу тарбиянинг мохияти, усуллари, шакллари тугрисида аник тасаввурга эга булиши зарур.

Утказилаётган оммавий-маданий тадбирлар заминида кундалик турмушда, фаолиятимизда миллий, маънавий-ахлокий кадриятларимизга амал килинади. Булар миллий маданиятимиз, маънавиятимизнинг асосини ташкил этади.

"Маънавият - инсонни рухан покланиш, калбан улгайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёсини, иродасини бакувват, иймон-эътикотини бутун киладиган, виждонини уйготадиган бекиёс куч, унинг барча карашларининг мезонидир".

Оммавий-маданий тадбирларда купрок гоявий-ахлокий ва маънавий тарбияга эътибор каратилади. Чунки гоявий-ахлокий тарбия билан маънавият мезонлари купрок ёшлар маънавий дунёкарашини юксалтириш учун асосий омил булади. Ахлок -маънавиятнинг узаги. Ахлок - бу аввало, инсоф ва адолат туйгуси, имон, халоллик дегани. ^адимги аждодларимиз комил инсон тарбияси хакида бутун бир ахлокий талаблар мажмуасини, замонавий тилда айтсак, шаркона ахлок кодексини ишлаб чикарганлар.

Оммавий-маданий тадбирлар натижасида ёшларнинг маънавий дунёкарашини юксалтиришда юкори самарадорликка эришиш учун, бу тадбирларни ташкил этиш ва утказишда тарбиявий таъсир алохида ахамиятга эга. Бундай холатда узини-узи тарбиялаш жараёнини кечишига ундайдиган механизмларни ишга солиш лозим. Маънавий-ахлокий тарбия ва узини-узи тарбиялашда ёшларнинг фазилатларини ривожлантириш ва кундалик одатларни ижобий томонга узгартиришга ундайдиган эхтиёжлар асосий мазмун касб этади. Бу эхтиёжлар хакида суз борганда, миллий, маънавий-ахлокий, инсонпарвар кадриятларга асосланган дунёкарашнинг ахамиятини алохида таъкидлаш лозим.

Тарихимиз, буюк аждодларимиз колдирган маънавий мерос, маърифий анъаналар шундан далолат берадики, мамлакатимизда илму маърифат, таълим ва тарбияга инсон етуклиги, миллат равнаки, жамият тараккиётининг мухим шарти ва гарови деб караб, уни доимо такомиллаштириш замон талабларига мос холда амалга оширилган.

Оммавий-маданий тадбирларнинг юкори тарбиявий ахамиятга эга булиши ва кузланган максадга эришиши учун ташкилотчи-ходимлар бу тадбирлар оркали бажариши лозим булган асосий вазифаларга асосланиши ва шу вазифаларни бажаришни максад килиб олиши хамда бунга эришиш учун зарур мухит яратиши лозим булади.

Оммавий-маданий тадбирларни ташкил килувчи ходимлар ёшларда узини-узи тарбиялашни йулга куйиши учун уларга истикболни аник кура билишларида, унга эришиш йулларини излаб топишида, юксак идеалларга эга булишларида ёрдам бериши ва имконият яратиши лозим. Бу борада ташкилотчи оммавий-маданий тадбирлар оркали ёшларда халкимизнинг куйидаги миллий хусусиятларини шакллантириш ва ривожлантиришни назарда тутиши керак:

- халкимиз хаётида кадим-кадимдан жамоа булиб яшаш рухининг устунлигини;

- Жамоа тимсоли булган оила, махалла, эл-юрт тушунчаларининг мукаддаслигини;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

- OTa-OHa, Maxa..a-KyH, yMyMaH «aMoaTra WKcaK x,ypMaT-3tTH6opHH;

- MH..aTHHHr y.Mac pyx,H 6y.raH OHa TH.ura Myxa66arau;

- KaTTara xypMaT Ba KHHHKKa H33aTHu;

- Mexp-Myxa66aT, ry3a..HK Ba Ha^ocaT, x,aeT a6agHH.HrHHHHr paM3H 6y.raH ae. 3OTHra эx,тнpoмнн;

- ca6p-6apgom Ba MexHaTceBap.HKHu;

- x,a.o..HK, Mexp-OKu6aT Ka6u.ap my.ap «yM.acugaHgup.

fflyHHHrgeK, OMMaBHH-MagaHHH Tag6up.apHH TamKH.n KHnumga Ba yTKa3umga TamKHnoTHH xogHM.ap KyHugaru:

- hhcoh x,aK-xyKyK.napH Ba xyp$HKp.H.HK;

- Typ.H MH..aT BaKH..apura xypMaT Ba y.ap 6u.aH 6ax,aM«uxaT amam;

- gHHHH 6arpHKeHraHK;

- gyHeBHH 6u.HM.apra HHTH.Hm, Matpu^aTnapBap.HK;

- y3ra xa.;.apHHHr H.rop Ta«pu6a.apH Ba MagaHHATHHH ypraHum Ka6u yMyM6amapuH Kagpuarnapra acoc.aHu6 c^HapHH.ap apaTumu Ma;cagra MyBO^HKgup.

OMMaBHH-MagaHHH Tag6up.apHHHr Myx,HM Ba3H$a.apugaH 6upu -Tap6uaBHH ^yH^uagup. "Tap6ua x,ap KaHgaH «aMHAT Ba x,ap KaHgaH MaM.aKaT x,aeTHga x,a. ;u.yBHH ax,aMHAT Kac6 этagн. Em aB.ogHHHr, yMyMaH, «aMHAT at3O.apuHHHr Tap6uflCH 6u.aH eTap.Hna myry..aHMaraH MaM.aKaT TypryH.HKKa ro3 Tyragu Ba OKu6aTga HH;Hpo3ra Max,KyM 6y.agH".

Ma3Kyp Tap6HaBHH ^yH^ua r.o6a..amyB «apaeH.apu Te3.amu6 6opaeTraH xo3HprH MypaKKa6 gaBpga «Ha x,aM go.3ap6po; ax,aMHAT Kac6 этмoк;ga. r.o6a..amyB $a;aT HKTucog Ba CHecaT cox,acuga эмac, 6a.KH MatHaBH^T coxacuga x,aM «aga..amu6 6opMo;ga. ÄHTum MyMKHHKH, MatHaBH^T coxacugaru r.o6a..amyB 6om;a coxa.apra HHc6aTaH «aga.poK ro3 6epMo;ga.

Mat.yMKH x,ap KaHgaH xa.; MatHaBHATH 6om;a xa.;.ap MaHaBHATugaH a«pa.raH xo.ga pHBO«.aHMaögH. mh..hh MatHaBHAT.ap 6hp-6hphhh 6oHHTagH Ba Ty.gHpH6, aHHH naHTga y.apra h«o6hh Tatcup x,aM KypcaTagu. ffly ypuHga OMMaBHH-MagaHHH Tag6up.ap em.apHHHr MatHaBHH gyHe;apamHHH roKca.THpum 6u.aH 6up ;aTopga, mh..hh Ba MatHaBHH y3.HKHH x,HMOfl.am «apaeHHgaru Myx,HM ^yH^uacH HaMoeH 6y.agu. ÄHa my $yH^Hfl.apHH Ty.a;oH.H 6a«apu.Hmuga OMMaBHH-MagaHHH Tag6up.apHHHr a.ox,uga ypHH 6op ge6

ЭtTHpO^ KH.HmHMH3 MyMKHH.

MaM.aKaTHMH3 Tat.HM TH3HMHga unrep^ao. ycy..apgaH $OHga.aHHmra KaTTa a^aMH^T 6epu.aeTraH xo3upru KyHga OMMaBHH-MagaHHH Tag6up.apHH ;y..am Myx,HM ax,aMHAT Kac6 этagн. H.rop Ta«pu6a.ap myHH KypcaTagHKH, OMMaBHH-MagaHHH Tag6up.apgaH Tat.HM «apaeHuga ^oMga.aHHm y;yBHH em.apHHHr ^ao..uruHH KecKHH omupagu. ÄHHH;ca, Tat.HM maK..apu 6u.aH caHtaT э.емент.apннннг KymH.u6 KeTHmu HaTH«acuga By«ygra Ke.raH OMMaBHH-MagaHHH Tag6up.ap, em.apHHHr ^aM a;.HH, ^aM xнccнн-эмoцнoнa. ^ao..uruHH KecKHH omupumra xH3MaT ;H.agu.

OMMaBHH-MagaHHH, Matpu^HH Tag6up.ap opacuga энг Kyn Ky..aHaeTraH maK..apgaH 6upu MaB3y.H Kena.apgup. "MaB3y.H Kena" aTaMacu gacT.a6 MyaM^H 6up MaB3yra 6arum.aHraH Ba o;moM naHT.apu yTKa3H.aguraH Tag6up.apHH aHr.aTraH. EyHgaH Tag6up.ap «yM.acura ynpamyB Kena.apu, xoTupa Kena.apu, metpu^T Kena.apu, BaTaHnapBap.HK MaB3ycugaru Kena.ap, Kymu; Kena.apu pa;c Kena.apu Ba 6om;a.apHH KupuTum MyMKHH.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Мавзули кечаларнинг концертлар, спектакллар ва бошка санъат жанрларидан асосий фарки шундаки, бу тадбирлар жараёнида театрлаштирилган оммавий харакатлар юзага келади. Бу тадбир давомида ижрочи ва томошабинлар бир бутунликни ташкил этади. Шунинг учун мавзули кечалар, уз мохиятига кура, оммавий-маданий байрамларга жуда якин туради.

Профессор Усмон ^орабоев "Маданий тадбирлар" укув кулланмасида мавзули кечаларнинг жанрлари борасида куйидагича фикрни баён килади: маданият уйларида утказиладиган мавзули кечалар уз шакл ва мазмуни жихатидан куп жанрли хисобланади.

Ижрочи ва томошабин уртасида вужудга келадиган узига хос ва жуда якин хиссий-эмоционал муносабатлар укув юртларида утказиладиган мавзули кечаларнинг тарбиявий ахамияти юкори булиши учун имконият яратади. Мана шу имкониятдан фойдаланиш таълим тизимидаги тарбиявий вазифаларнинг энг мухимларидан бирини муваффакиятли бажариш учун асос яратади. МУ^ОКАМА

Мазкур имкониятдан амалда кандай фойдаланилаётганини урганиш максадида бир неча таълим муассасаларида утказиладиган оммавий дадбирларни кузатдик. Кузатган тадбирларимизнинг аксарияти юкори гоявий-бадиий савияда утганлигининг гувохи булдик. Айникса, "Янги Узбекистонда янгича яшаймиз ва ишлаймиз!" мавзусидаги тадбир ёшларда жуда катта кизикиш уйготди. Тадбирда мамлакатимизда амалга оширилаётган мухим узгаришларни ифода этадиган ватанпарварлик мавзусидаги шеърлар укилиши, шеърхонлик ракс ва кушикларга уланиб кетди. Бу эса тадбирнинг юкори савияда ташкил килинганлигидан далолат беради.

Ана шу кузатишларимиз натижасида таълим тизимида тахсил олаётган ёшларимизнинг маънавий дунёкарашини юксалтиришда оммавий-маданий тадбирлар урни бор, деб хулоса килиш учун имкон яратади. Шу билан бирга айтиш мумкинки, жахонда гоявий-мафкуравий курашлар кескин давом этаётган, маънавий тахдидлар кучайиб бораётган хозирги даврда ёшлар уртасида оммавий-маданий тадбирлардан окилона фойдаланиш мамлакатимизнинг хар жихатдан ривожланишида ва юксалишида катта ахамият эга. ХУЛОСА

Юкорида айтиб утганимиздек, оммавий-маданий тадбирларнинг жойларда таъсирчанлигини ошириш, маънавият сохасидаги ички ва ташки тахдид хамда хавф-хатарларга карши самарали курашишда, ёшларнинг маънавий дунёкарашини юксалтиришда мухимлини таъкидлаш уринлидир.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Оммавий тадбирларни ташкил этиш ва утказиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2014 йил 29 июлдаги 205 сонли ^арори

2. Мирзиёев Ш.М. Нияти улуг халкнинг иши хам улуг, хаёти ёруг ва келажаги фаровон булади. -Т.: Узбекистон. НМИУ. 2019. 3-том. -Б. 353

3. ^орабоев У. Узбек халки байрамлари. -Т.: Шарк нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси Бош тахририяти. -Б. 14

4. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. -Т.: Маънавият. 2008. -Б. 19

5. Сиддиков И.Б. Ёшларда интелектуал маданиятни ривожлантириш: ижтимоий-фалсафий тахлил. -Фаргона. 2021. -Б. 81

6. Аминов М.Н. Тарбия. -Т.: Узбекистон миллий энциклопедияси Давлат илмий нашриёти. 2010. -Б. 4

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.