CC BY
9ОМИЛ^ОИ ТАШАККУЛ ДОДАНИ КАСБИЯТИ ОМУЗГОРОНИ ОЯНДАИ СИНФ^ОИ ИБТИДОЙ-МУСЩЙ ДАР МАШГУЛИЯТ^ОИ СОЗ^ОИ МУСЩЙ
(фАРДЙ)
МАЧДДОВ УМЕД^ОН МА^МАДАЛИЕВИЧ
муалими калон кафедраи назария ва методикаи тарбияи муси;й-бадей-и Донишгох,и давлатии омузгории Точикистон ба номи С.Айнй
Тацриз Мавзуи пешнщод намудаи му%ацциц мавзуи актуали буда, мувофщи даврони муосир пешнщод карда шудааст. Дар мацола ацидаи барои шунидани мусици хонандагон метавонанд %амагуна мусици хо% душвор ё соддаро гуш намуда та%лил намоянд, аммо дар ицрокуни ва сароидан ин мацсадноки душвор мегардад, чунки лаёцат ва диапазони овози он%о барои ицрои он цавобгуй нест. Ташаккули цабулкунии мусици бо хусусият%ои синнусоли, хусусан дар давраи аввали хониш вобаста буда, ицрои он вазифаи душвор мебошад.
Калидвожахр: омил, ташаккул, касбият, омузгорон, синф%ои ибтидои, мусици, машгулият, мусици, фарди.
ФАКТОРЫ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО РАЗВИТИЯ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ НАЧАЛЬНЫХ МУЗЫКАЛЬНЫХ КЛАССОВ НА КЛАССАХ МУЗЫКАЛЬНОЙ
КОМПОЗИЦИИ (ИНДИВИДУАЛЬНО)
МЕДЖИДОВ У.
старший преподователь кафедра теории и методики музыкально-художественного
образования ДДОТ на имя С. Айни
Аннотация Тема, представленная исследователем, актуальна и представлена согласно современной эпохе. В статье идея прослушивания музыки заключается в том, что читатели могут слушать и анализировать любую музыку, будь она сложной или простой, но становится трудно исполнять и петь, потому что способность и диапазон их голоса не подходит для его исполнения. Формирование музыкальной рецепции связано с возрастными особенностями, особенно в первый период школьного обучения, и ее реализация представляет собой сложную задачу.
Ключевые слова: фактор, формирование, профессионализм, учителя, начальные классы, музыка, занятие, музыка, личность.
FACTORS OF PROFESSIONAL DEVELOPMENT OF FUTURE TEACHERS OF
PRIMARY MUSIC CLASSES IN THE CLASSES OF MUSICAL COMPOSITION
(INDIVIDUALLY)
MAJIDOV U.
Senior Department of Theory and Methods of Musical and Art Education DDOT named after S.
Aini
Annotation The topic presented by the researcher is relevant and presented according to the modern era. In the article, the idea of listening to music is that readers can listen to and analyze any music, whether complex or simple, but it becomes difficult to perform and sing because the ability and range of their voice is not suitable for performing it. The formation of musical reception is associated with age characteristics, especially in the first period of schooling, and its implementation is a difficult task.
Key words: factor, formation, professionalism, teachers, primary school, music, occupation, music, personality.
Дарси суруд ва мусикй барои инкишоф додани тарбияи эстетикй ва бедор намудани дисси зебоипарастии донишчуён садми босазои худро мегу зорад. Дар дили донишчуён дисси ватандустй, пос доштани мукадда соти миллиро ба вучуд оварда каноатмандии маънавию рудии ондоро баланд менамояд. Бо максади таъсиррасонй ва ташаккули тарбияи зебоипарастии донишчуён, пеш аз дама ба заминаи диссиёт ва тафаккурй ондо такя намуда барои ташаккул додани лаёкат ва мадорати эчодии ондо тарзи дурусти ичрои сурудан ва навохтани создои мусикиро ба ондо омузонем, то ондо мазмуну мундаричаи асардои мусикиро дар вакти навохтан дарк намуда одангдоро дуруст навохта тавонанд ва кушиш намудан лозим аст, ки бо ин тарзи ичроиш чавононро ба дунёи овоздои мусикй ворид намуда насли чавони кишварро аз чанги чадолат озод намоему дар замири ондо нури зебоии суруду мусикиро мунаввар ва нурафшон намоем. Агар ба таърихи таълиму тарбияи суруд ва мусикй назар андозем, мебинем, ки аввалин маротиба онро дар замони кадим дамчун системаи таълиму тарбияи суруд ва мусикй чун бозёфти илмй кашф намуда онро чунин таъриф намудаанд. Мусикй аз калимаи юнонии «musice» гирифта шуда, маънояш "таъсир расонидан ба руду эдсоси одам мебошад ва суруду мусикй тачассумгари руду хуни миллат ва набзи дастии он ба шумор рафта, дамчун фанни таълимй дар муассисадои таълимй омузонида мешавад. [11-67-сад].
Максади фан баланд бардоштани тарбияи зебопарастии хонан дагон ва тарбияи инсони дорои аклу хиради баланд, ахлоки дамида, гамхору накукор, ватандусту сулдчу, зебоипарасту ободкор мебошад. Мусики шинос ва одангсози бузурги точик Чурабой Охунов дар китоби худ «Назарияи ибтидоии мусикй» чунин нигоштааст: «Чй седри ачоибе дорад мусикй! ба дилдои хомуш чой шуда онро ба чуш меорад; чашндо ва мачлису чамъомаддоро шукуду шадомат мебахшад". Санъати мусикиро аз тифлони гадвора то пирони рузгордида дуст медоранд, оданг доро бо шавку завки зиёд мешунаванд ва лаззат мебаранд. [1-3-сад].
Шавку завк ва эчодиёти одамон ба санъати мусикй руз аз руз зиёдтар шуда рушд ва сайкал ёфта истодааст. Аз ин ру ин фанни таълимй дар коллечдо ва донишкадаю донишгоддои омузгорй ба донишчуён омузонида мешавад, то инки насли оянда аз он бадравар гардида дар ташаккули тарбияи зебои парастии ондо накши мондагор мегузорад ва барои хубтару бедтар намудани сифати ин фанни таълимй, пеш аз дама сатди дониши мусикии донишчуёни донишгоддои омузгориро баланд намудан лозим аст, чунки таълим дидандаи асосии ин фан дар муассисадои таълимй хатм кунан дагони дамин донишгоддо ба дисоб мераванд ва ондо бояд дониши мукамали даматарафаро доро бошанду вазифаи худро дар назди миллату давлати худ сарбаландона ичро намоянд , чуноне, ки Асосгузори сулду Ваддати миллй-Пешвои миллат, Президенти Чумдурии Точикистон мудтарам Эмомали Радмон дар мулокот бо зиёиёни мамлакат хеле мушаххас баён намуданд, "Калиди дама гуна дастоварду пешравй ва истиклолияти фикрии хонандагону дамватанон омузгор ва хазинаи маънавию илмии у ба шумор меравад.
Аз ин ру, самаранок ба род мондани кордои таълимию тарбиявй аз чониби омузго рон имконият фародам меоварад, ки сатди мафкура ва донишу чадон бинии шогирдон боло равад ва ондо дамкадами замон гарданд". дамин гуфтадоро ба назар гирифта мо бояд дар амали намудани он дар фаъолияти худ тамоми роддою усулдоро истифода намоем, ки насли ояндаро бомаърифату эчодкор таълиму тарбия намоем. Бо максади он ки донишчуён ба муассисадои таълимй ба кор рафта бемушкилй ба хонандагон машгулият доро гузаронида тавонанд бояд ба донишчуён дар давраи тачрибаомузй дар муассисадои таълимй тарзи тадриси суруд ва мусикиро омузонем, ки ондо баъди хатми донишгод бе ягон тарсу дарос ба муассисадои таълимй рафта бо дили пур фаъолият намоянд, чунки аксари донишчуён вобаста ба сатди пасти тайёрии мусикй-педагогии худ аз уддаи гузаронидани ин машгулиятдо намебароянд ва яке аз сабабдои ба мактаб нарафтани хатмкунандагон низ дар дамин норасоии дониши касбии худи ондо мебошад. Донишчу бояд донад, ки дар кадом ладзаи дарс кадомин методи тарбияи суруду мусикй истифода бурдан сабаби муваффакияти амалии у мегардад. чунин тарзи
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
машгулиятро омузгорон дар ду дафтаи аввали давраи тачрибаомузй ба донишчуён дар амал меомузонанд ва дар дамин раванд омузиши фанни методикаи таълиму тарбияи суруд ва мусикй дар муассисадои олии таълимй бо он максад ба донишчуён таълим дода мешавад, ки дар вакти тачрибаи омузгорй ва баъди хатми донишгод, донишчуён ба таври фадмо ва мушах хас аз чидати илмию методй тарзи гузаронидани дарси суруд ва мусикиро аз худ намоянд дар онда аз уддаи тадриси ин фанни таълимй сарбаландона бароянд. Бинобар дамин дар давраи тадсил дар муассисадои олии педагогй ба донишчуён тарзи навохтани сози мусикиро аз руи нота ва дам ба воситаи шунидан аз чониби омузгорони создои мусикй аз нимсолаи якуми курси дуюм то нимсолаи аввали курси панчум таълим дода мешаванд, чунки агар ба сохтори таълими фанни суруд ва мусикй назар андозем, дида мешавад, ки дар раванди омузиш накши сози мусикй хеле бузург буда дар дамаи кисматдои он сози мусикй истифода мешавад.
Накши сози мусикй дар бедоршавии дисисёт ба таври аъло дар таъсиргузорй ба таълиму тарбияи муассисадои таълимй барои кори тарбияи мусикй-зебопарастии донишчуён кумак мерасонад. Омузиши сози мусикй дар раванди кули зинадои тадсилот вазифаи эчодкориро ичро намуда, барои бой гардонидани маънавиёти наврасон ва чавонон накши мудим дорад. [12-48-сад].
Ватан
Оданги Шодназар Содибов дар зарби ду чоряк суръати модерато оромона муътадил, дар тоналности сол
Он донишдои мусикй-педагогии ондоро дар раванди таълиму тарбия ташаккул дода дар замири ондо эчодкориро рушд ва такмил медидад, ки ин фаъолиятдоро дар чараёни омузиш донишчуён бояд аз чониби омузгорони содиб тачриба бо роддои осонтару оммафадм гузаронидани дарсдо омузанду дар машгулиятдои амалй-фардй онро мукаммал намоянд, ки ин раванд то давраи хатм аз чониби омузгорони сози мусикй пайгирона амалй карда шаванд ва ин раванд аз фаъолияти омузгорони дорои дониши баландй мусикй-педагогй дошта вобастагии калон дорад. Барои ташаккул додани кобилияти ичрокунандагй ва тайёрии мусикй-педагогй донишчуёни шуъбаи тадсилоти ибтидой санъати мусикй роду усулдои зиёдеро дар раванди омузиш истифода намудан лозим аст. Масалан омузгор дар вакти гузаронидани машгулиятдои фардй аз создои мусикии ихтисос ба донишчуён доир ба таърихи пайдоиши сози мусикии дар дарс истифода мешуда, бояд маълумоти пурра дидад то донишчуён донанд, ки сози мусикии интихоб кардаашон кай ва дар кучо пайдо шудаасту он чй тавр навохта мешавад ва дамзамон якчанд одангдои гуногунжанрро навохта ба ондо шунавонад. Дар дамин раванд омузгори сози мусикй доир ба нозукидои навозиш дар сози мусикиро ба ондо омузонанд. Аз чумла донишчуён тарзи ба даст гирифтани асбоб ва роддою шаклдои гуногуни навохтани асардои мусикиро дар чараёни машгулиятдо ба ондо мефадмонад. Хаминро хотиррасон намуд, ки машгулиятдои создои мусикй ба таври фардй ба дар як донишчу як соати дарсй гузаронида мешавад ва он бояд дар эзодоти накшаи таълимии факултаи педагогй дарч гардид. Донишчуён дар чараёни машгулиятдои фардй омузиши нозукидои навохтани жанрдои гуногуни мусикиро бо истифода аз методдои гуногун аз
омузгорон аз худ намуда хамчунин суруд ва асархои мусикй аз чониби омузгорро дар созхои асосии мусикй рубоб, аккордеон, кларнет ва фортеппянно менавозанд. Донишчуён дар вакти навохтани оханги сурудхо хам нотахои онхоро меомузанду хам сурудхоашонро зери лаб зам-зама менамоянд. Омузгорон дар чараёни аз худ намоии сози мусикй ичрои корхои мустакилонаро ба донишчуён супориш медиханд. Донишчуён пас аз гирифтани супориши мустакилона барои ичрои он огоз менамоянд. Супориш метавонад доир ба таърихи эчоди асари мусикй, хаёт ва фаъолияти муаллиф истифодаи рохху усулхои гуногуни навозиш, тарзи ичрои асари мусикй (аз руи нота ё шунидан) бошад, ки онро омузгори сози мусикии асосй муайян менамояд ва донишчу бо истифода аз сарчашмахои гуногун кори мустакилонаро дар шакли хаттй пешниход намуда оханги онро дар сози мусикй менавозад. Омузгор дар вакти кабул намудани кори мустакилона аз донишчуён пахлухои гуногуни асари мусикиро муаян намуда ба ичрои онхо бахо мегузорад. Афзалияти ичрои кори мустакилона дар он аст, ки донишчуён хар вакт хоханд ба он машгул гардида вакти киммати худашонро ба корхои бехуда сарф накарда ба чустучуи донишхои наву замонавй сафарбар гардида тарзхои гуногуни ичрои асархои мусикиро меёбанд ва дар хамин раванд доир ба мустакилона фикр намудан малака пайдо менамоянду махорати навозандагию эчодии худро пайваста ташаккул медиханд. Бояд хотиррасон намуд, ки мукаммал гардонидани накшахои таълимии муассисахои олии таълимии омузгорй, барои баланд бардоштани тарбияи маънавй ва зебоипарастии донишчуён ва мукамал намудани сифатхои хуби ахлокию фархангй, ба даст овардани махорати касбй, ки яке аз вазифахои асосии хар як таълимгоххои олии омузгорй ва фархднгй ба шумор мераванд мебошад. Дар замони чахонишавй чунин максаду хадафхоро барномаи таълимии фанни сози мусикй назди хар як омузгори повичдону ватандуст гузоштааст ва дар хамин замина накши асосиро дар раванди омузиши суруд ва мусикй, фанхои назариявй амалй-фардй ва методй ишгол менамоянд.
Барои тайёр намудани омузгорони фанни суруд ва мусикй дар назди факултети педагогикаи ДДОТ ба номи С. Айнй, кафедраи Назария ва методикаи тарбияи мусикй-бадей, ки соли хониши 2016-2017 ба фаъолият шуруъ намуд солхои наздик ба фаъолият шуруъ нгамуд, ки ба донишчуён аз фанхои назарияи мусикй, солфедчио, асбобхои мусикй ва методикаи таълимй он, методикаи таълиму тарбияи суруд ва мусикй, репертуари мактабй, тахлили асархои мусикй ба донишчуён машгулиятхои лексионй амалй амалй-фардиро дар бар мегиранд омузонида мешаванд. Фанни назарияи мусикй ва солфедчио ба донишчуён донишхоро дар бораи элементхои мусикие, ки дар суруду охангхои мактабй эчод гардидаанд ба монанди садо ва хусусиятхои он, нотахо, нотагох, хатчахои иловагй, андозахо, суръатхо, зарбхо, аломатхои тагирдех, аломатхои динамикй, тактеъ ва хатхои тактй, фосилахо ва намудхои гуногуни аккордхо чун алифбои мусикй омузонида мешаванд. Инчунин ба донишчуён аз фанни созхои мусикй ва методикаи таълими он, ки сози ихтисос ном дорад, таълим дода мешаванд. Донишчуён ба кадом сози мусикие, ки шавку рагбат доранд хамон созро интихоб менамоянд ва дар муддати тахсил тамоми нозукихои навозиши сози интихоб намудаашро аз худ менамояд. Дар чараёни дарс омузгорони сози мусикй ба донишчуён тарзи ба даст гирифтани соз, доштани мизроб, захмазанй дар торхои озод ва торхои нотадор, ки он нотахоро бо ангуштон зер мекунанд меомузонанд. Боз ба донишчуён нозукихои навозиши созхоро дар раванди дарсхо пурратар омухта, навохтани машкхои гуногунро меомузонанд. Дар кафедраи дар боло номбаршуда ба донишчуён чунин созхои мусикй омузонида мешаванд; Рубоб, гижжак, аккордеон, кларнета ва фортепиано. Дар 5-соли тахсил ба донишчуён дар машгулиятхои фанни сози мусикй ба шакли амалй-фардй тамоми намуди техникаи ичрокунандагй омузонида мешавад. Хамчунин дар ин раванд омузгорон кушиш менамоянд, ки диккати донишчуёнро барои дуруст талаффуз намудани харфхо ва калимахои дар сурудхо буда равона созанду бештар ба ичроиши онхо чалб намоянд ва максади омузиши фанни методикаи таълими суруд ва мусикй низ ташаккул додани кобилияти эчодкорй ва тарбияи зебоипарастии донишчуён мебошад. Донишчуён дар раванди омузиш меъёрхо ва коидахои сурудхони ро омухта дар фаъолияти минбаъдаи кориашон аз онхо эчодкорона истифода
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "ЕпсИвББ ш 8о1епсв"
мебаранд. Фанни методикаи таълиму тарбияи суруду мусикй ба донишчуён он донишдоро пешнидод менамояд, ки донишчуён дар раванди дарс роддои дуруст истифода намудани он донишдо, яъне методдои таълиму тарбияи суруд ва мусикиро омузанду дар раванди фаъолияти минбаъдаи худ аз ондо эчодкорона истифода карда тавонанд ба донишчуён бояд донанд, ки кадом метод дар кадом кисмати дарс истифода карда мешаванд. Масала: методи судбат, методи аёнй-шунавой, методи тадлил ва мукоиса ва методи давасмандгардонй. [11-68-сад]. Самараи дамаи ин донишдои назариявй, амалй ва методиро метавон дар давраи тачриба омузии донишчуён дар истедсолот дар курсдои 4, 5 руи кор овард ва тачрибаомузии донишчуён бояд дамавакт зери назорати омузгорони сози мусикй ва методистон чараён гирад. Дар давраи тачрибаомузй ба донишчуён оиди гузаронидани кордои беруназсинфй ва роддои гузаронидани чорабинидои муассисавй омузонида мешаванд. Мо омузгорон кушиш менамоем, ки донишчуёнро дар донишгод барои гузаронидани дарсдо бо низоми нави таълим яъне салодиятнокй омода намоем, то ондо дар вакти ба муассисадои таълимй ба кор рафтанашон насли чавони кишварамонро дар муассисадои таълимй аз хурдй мустакилона дониш гирифтанро омузонанд. Бояд донишчуён дар раванди машгулиятдои таълимии суруд ва мусикй чунон тайёр карда шаванд, ки ондо мустакилона насли ояндаи кишварамонро пурра содибмаълумот намоянд, то ондо оянда кишварро бо дониши наву замонавй ободу зебо намоянд. Метавон гуфт, ки аз чунин шогирдони содибмаълумот бисёр комёбидои калонро умедвор шудан мумкин аст ва ин омузгорони орянда метавонанд дар муассисадои таълимй дар навбати худ шогирдонеро ба камол расонанд, ки ояндасозу нексиришт бошанду дар замири хонандагон медру мудаббати худашонро зиёдтар чой намуда ондоро поквичдону масъулятнок тарбият намоянд ва шавку даваси ондоро ба фанни худ бештар созад.
(хулоса) Аз бас, ки вазифаи омузиши фанни суруд ва мусикй дар муассисадои асосии таълимй, омузиши асосдои назариявии мусикй ва ташаккул додани диссиёти зебоипарастии хонандагон буда дар дамин замина хонандагонро ба олами бойи овоздо ворид намудан мебошад ва ин вазифаро стандарти давлатии тадсилот доир ба фанни суруд ва мусикй дар назди мактабу омузгор гузоштааст, ки онро бо истифода аз роддою усулдои гуногун ичро намудан датмй мебошад ва барои ичрои ин вазифадо содибихтиссосро аз чидати илмй, мусикй-педагогй, методй-психологй тайёр намуд, то ондо тавонанд аз уддаи ин вазифаи бузург бароянд. Омузгорони ояндаи суруд ва мусикй аз чидати касбият бояд 4-рукнро доро бошанд. [10-62-сад]. Навозандагию сарояндагй, ва тадлилй педагогй-психологй ва эчодкорй, ки ин раванддоро донишчуён дар давраи тадсил дар коллечдою донишгоддои омузгорй аз сикли фанндои психологй-педагогй ва методикаи таълими ва суруд ва мусикй аз худ менамоянд ва масоилдои зеринро бояд дал намуд.
АДАБИЁТ:
1. Ч,.Охунов. Дарси рубоб. Нашриети "Ирфон"Душанбе (1986-239-сад).
2. М.Баротов. Дарси рубоби бадахшонй "Адиб"Душанбе (1991-168-сад).
3. Х,.Ч,умъаев.Созу навои гиччак.Нашриети Душанбе (1987-186-сад).
4. Ч,.Обидов.Чаманоро. Пьесадо барои рубоби кошкарй ва фортепиано Душанбе(1986-178-сад).
5. Н. Абдуллоев, А. Амонов. Дарси рубоби прима Нашриети "Ирфон" Душанбе, (1982-164-сад).
6. Ч,.Обидпур. Этюддои хушоданг барои рубоб. "Маориф" Душанбе (1996-158-сад).
7. М.Атоев, БДабибов. Асардо барои рубоб ва фортепиано (1998-136-сад).
8. ^ошкар рубоби тароналари.Тпшкент Гафур Гулом номидаги Адабиет ва санъат нашриети (1989-276-сад).
9. Чуробой Охунов . Назарияи ибтидоии мусикй. Душанбе ирфон (2016-247-сад)
10. Хайруллоев Б. Методикаи тарбияи мусикй дар мактаб. Душанбе (2018-328-сад)
11. 4. Хайруллоев Б. Методикаи тарбияи мусикй дар синфдои ибтидой. Душанбе (2019191 сад)
12. Чурахон Обидпур. Китоби дарси рубоб. Дунашбе (1986-176-сад) .
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
