МАВқЕИ ОСОРИ ГИНОӢ ДАР ТАШАККУЛИ ДОНИШ ВА ЗЕБОИШИНОСИИ МУҲАССИЛИН Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

ТДУ 8Т1 ТКБ 83.3(0)4

МАВКДИОСОРИ Пулодова Шоира Солицоновна, н.и.ф., дотсенти РИНОЙ ДАР ТАШАККУЛИ кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти ДОНИШ ВА ЗЕБОИШИНОСИИ тоцик; Махмадшоев Махмадшо Мирзошоевич, МУХ,АССИЛИН н.и.ф., дотсенти кафедраи адабиёти классикии тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад.

БТафуров"(Тоцикистон, Хуцанд)

МЕСТО ЛИРИЧЕСКИХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ В ФОРМИРОВАНИИ ЗНАНИЙ И ЭСТЕТИЧЕСКОМ ВОСПИТАНИИ УЧАЩИХСЯ

THE PLACE OF L YRIC WORKS IN FORMA TION OF KNO WLEDGE AND IN AESTHETIC EDUCATION OF STUDENTS

Пулатова Шоира Солиджоновна, к.ф.н., доцент кафедры методики преподавания таджикского языка и литературы; Махмадшоев Махмадшо

Мирзошоевич, к.ф.н., доцент кафедры таджикской классической литературы ГОУ "ХГУ имени акад.Б. Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)

Pulatova Shoira Solijonovna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of the Tajik language and literature methods of teaching, E-mail: рulatova78@mail. ru

Makhmadshoev Makhmadsho Mirzoshoevich,

candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of Tajik classical literature under the SEI "KhSU named after acad. B. Gafurov" (Tajikistan, Khujand)

Вожщои калиди: тарбияи эстетикии хонандагон, салоуият, китобуои дарси адабиёт, муносибати босалоуият, эцодиёти Хофизи Шерози, барномауои таълими, шарщо ба осори Хофиз, таълими адабиёти тоцик

Дар мацола масъалаи ташаккули дониш ва тарбияи эстетикии талабагон дар раванди таълими адабиёти тоцик таулил шудааст. Вазифауои асосии омузгор барои ташаккули салоуияти хонандагон ва бедор кардани мууаббат ба каломи бадеи тавассути шиносои бо осори адаби муайян карда шудаанд. Таваццуу ба пешниуоди маълумот дар бораи шуурати цауонии адибони бузурги форс-тоцик дар мисоли Хофизи Шерози ба донишцуён дода мешавад. Дар натицаи таулили %аматарафаи мазмуни китоби дарсии «Адабиёти тоцик» (барои синфи шашум) таклиф карда мешавад, ки ба нацшаи таълим нуктауои зерин илова карда шаванд:

- пас аз сархати сеюм, ки сухан дар бораи падару модари шоир меравад, маълумоти зиндагиномаи %офизро васеъ карда шавад;

- доир ба мафуумуои «Мусалло», «Рукнобод», «Аллоуу Акбар» дар бораи мауалли зодгоуи Хофиз шаруу мулоуизаи муфассал пешниуод карда шавад;

- дар китоби дарси порчауои марбут ба у аз эцодиёти Иоуанн Волфганг Гёте, Шиблии Нуъмони, Соиб дохил карда шудани шуурати цауонии шоир ба хонандагон ёдрас намуда шавад.

- барои дарки матолиби пинуони ва ишорауои ниуони аз тафсири «Фахрия%о»-и шоир истифода бурда, хусусиятуои услубии шеъри Хофиз равшан сохта шавад.

Барои ноил шудан ба мацсади дарс ба омузгорони адабиёти тоцик тавсия дода мешавад, ки на тануо бо маводи китоби дарси маудуд нашаванд, балки ба осори илми ва осори бадеии вобаста ба мавзуъ муроциат намоянд, ки ба баланд шудани сифати дарс мусоидат кунанд.

Ключевые слова: эстетическое воспитание учащихся, компетентность, учебники литературы, компетентностный подход, творчество Хафиза Ширази, учебные программы, комментарии к произведениям Хафиза, преподавание таджикской литературы

Анализируется проблема формирования знаний и эстетического воспитания учащихся в процессе преподавания таджикской литературы. Определены главные задачи учителя по формированию компетентности учащихся и воспитанию у них любви к художественному слову через знакомство с литературными произведениями. Уделено внимание предоставлению учащимся информации о мировой славе великих персидско-таджикских литераторов на примере Хафиза Ширази. В результате всестороннего анализа содержания учебника «Таджикская литература» (для шестого класса) и учебной программы предлагается:

- расширить биографические сведения о Хафизе после третьего абзаца, там, где идет речь о родителях поэта;

- предложить более подробные комментарии к географическим названиям-топонимам о месте рождения Хафиза, в том числе к понятиям «Мусалло», «Рукнобод», «Аллоху Акбар»;

- напомнить учащимся о мировой славе поэта путем включения в учебник сведений о нем из творчества Иоганна Вольфганга Гёте, Шибли Ну^мони, Саиба;

- использовать толкование фахрия (самовосхваления) поэта для восприятия учащимися скрытых смыслов и намеков, уточнения особенностей поэтического стиля Хафиза.

Преподавателям таджикской литературы рекомендуется для достижения цели урока не ограничиваться только материалами учебника, но и обращаться к научным трудам и художественным произведениям, связанным с темой, что будет содействовать улучшению качества урока.

Key words: aesthetic education of students, competence, literature textbooks, competence-based approach, creativity of Hafiz Shirazi, curricula, comments on the works of Hafiz, teaching Tajik literature The article dwells on the issue beset with knowledge formation and studentsл aesthetic education in the process of teaching Tajik literature. In their article the authors determine the main tasks of the teacher for studentsл competence formation and for instilling in them a love for artistic word through acquaintance with literary works. Particular attention is paid to the presentation of information to students about the world fame of the great Persian-Tajik writers on the example of Hafiz Shirazi. Adducing the results of comprehensive analysis dealing with the content of the manual "Tajik Literature" (for the sixth grade) the authors propose to add the following points to the curriculum:

-to expand the biographical information about Hafiz after the third paragraph, where it comes to the poet's parents.

-to offer more detailed comments on the place names-toponyms about the place of birth of Hafiz, including the concepts "Musallo", "Ruknobod", "Allohu Akbar".

-to remind students of the poet's world fame by including in the textbook fragments relating to him from the works of Johann Wolfgang Goethe, Shibli N'moni, Saib.

-to resort to interpretation of Fakhriy (self-praise) of the poet for the students' perception of hidden meanings and hints, clarification of the features of the poetic style of Hafiz.

To achieve the goal of the lesson, teachers of Tajik literature are advised not to be limited only to the materials of the textbook, but also to refer to scientific works and works of art related to the topic, which will contribute to improving the quality of the lesson.

Тарбияи зебоипарастй чун дигар шаклхои тарбия барои таъсир расонидан ба фард ё гурухи ичтимой бо максади муайяни чамъиятй равона карда мешавад. Он на танхо ба зех,ну тафаккури одамон, балки ба рафтору хислат ва фаъолияти онхо таъсир расонида, барои хаматарафа инкишоф ёфтани кас мусоидат менамояд. Дар ^онуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи маориф» нисбат ба тарбияи зебоипарастии чавонону наврасон эътибори хоса дода шудааст. Дар консепсияи миллии Ч,умх,уриии Точикистон, ки бо карори Хукумати Ч,умхурии Точикистон аз 3-юми марти соли 2006-ум тахти №94-ум тасди; шудааст, дар банди 9-ум нисбат ба тарбияи зебоипарастй чунин тазаккур ёфтааст: «Зебопарастй яке аз сифатхои мухдми инсонро ташкил медихад. Манбаи зебоии табиат хар гуна аксхо, мусавварахо, хайкалу мучассамахо, асархои бадей, на;шу нигор, иншоотхо, асархои сахнавй, суруду муси;й, сарулибос, ёдгорихои таърихиву фархднгй, лавозимоти рузгор ва гайрахо мебошанд, ки дар инсон эхсоси зебопарастй ба вучуд меоранд. ^обилияти зебоифахмй ба шахрванд имконият медихад, ки боигарии ахлоки маънавй ва маърифатии хешро ганй гардонад ва зиндагии зебо ташкил кунад» [5,с. 34].

Тарбияи зебопарастй мафхуми мушаххаси таърихй буда, вай ба хаёти ичтимой асос меёбад ва вобаста ба хар давру замон хусусиятхо ва равиши ба худ хосро касб менамояд. Солх,ои охир дар Точикистон усулх,ои нави таълим ташаккул ва инкишоф ёфта, муносибат ба таълим низ тахдввул пазируфтааст. Яке аз сабабхои асосии тагйирот дар муносибати таълим (мундарича ва раванди таълим) дигар гаштани талабот ба дарс мебошад. Мувофики он "Низоми нави маориф, ки мутоби;и тамоюлоти чахони муосир на ба дониш, балки ба салохиятнокй асос ёфтааст, бояд ба хонандагон имконияти аз худ намудани салохияту малакахои асосии ичтимой, ба монанди, кабули масъулиятноки карорхо ва банакшагирии пешравй дар касб, илмомузй дар давоми тамоми хаёт, тайёрии касбии дар бозори мехнат талаботдошта, донишу малакаи барои

худтакмилдихй зарур, малакаи тарзи хаёти солим, арзишхои чомеаи шахрвандиро таъмин намояд" [6].

Барои татбики ин талабот ва ичрои накшахои пешбинишуда муаллимро зарур аст, ки ба замони муосир чавобгу бошад, яъне: бояд тафаккури васеъ дошта бошад, гайр аз фанни худ боз дигар илмхоро аз бар намуда, конунияти ташаккули табиат ва чомеаро донад; муаллим бояд шахсе бошад, ки хам таълим ва хам тарбия карда тавонад. Аз хамин сабаб, бояд у назарияи таълим ва тарбияро хуб дониста, дидактика ва методикаи таълимро комилан аз бар намояд.

Дигаргунихое, ки дар хама сохахои чумхуриамон ба амал омада истодаанд, ба души омузгорони фанни адабиёти точик хам вазифахои пурмасъулият мегузоранд. Донандаи донишхои нав ва тачрибаи пешкадам будан аз вазифахои мухими муаллим мебошад ва бояд ба масоили зерин таваччухи хос зохир намояд:

1. Ба наврасону чавонон рамзу рози намунахои мероси ниёгонро хаматарафа кушода дихад;

2. Дар айни айёми чуяндагй ва камолёбй наврасонро пурдон, бунёдкор, барои шахсони

маданиятнок ва масъулиятнок шудан тарбия дихад.

3. Хонанда аз руйи хохиш ба эчодкорй майл намояд, агар лаёкаташ аён гардад, ба махфилхои

махсус чалб карда шавад.

4. Бо такозои замон дар дарс аз воситахои техникаи замонавй истифода бурда, самаранокии

дарсро афзоиш дихад.

5. Технологияи нави хозиразамонро омухта, дар дарсхо истифода бурда тавонад.

Дар раванди таълими фанни адабиёти точик вазифахои муайяни таълиму тарбия хал мегардад. Тахлили шеърхои алохидаи адибони бузург имконият медихад, ки хонандагон ба мазмуну мундарича ва хунари шоирии онхо пурратар шинос шаванд, мохияти ичтимой ва маърифатии он асархоро дарк кунанд. Адабиёти бадей, ки пайваста ба омузиши хаёти инсон ва шинохти худи инсон машгул аст, дар тарбияи зебоипарастиву ахлокии одамон ва бахусус, дар муайян сохтани мавкеи онхо дар чомеа накши намоён дорад. Яке аз вазифахои асосии таълими адабиёт парвариши мехри сухани асил дар дили шогирдон ва ба тахрик овардани мухаббати самимй ба осори манзуму мансури чй гузашта ва чй муосири адабист. Аз ин хусус равишшинос М.Ахмадов чунин изхори назар кардааст: "Барои ба чунин максад расидан дар назди омузгори адабиёт вазифаи басо пурмасъулият меистад. Зарур аст, ки дар чараёни тадрис барои шогирдон имконияти мусоиди баёни андеша ба вучуд оварда шавад, то ки онхо дар халли ин ё он масоили адабй, ки дар чараёни дарси адабиёт баррасй мегардад, фаъолона ширкат варзида тавонанд, афкору мулохизоти хешро озодона иброз доранд" [1,с.8].

Як чихати мухим дар шарху тавзехи матн аз он иборат аст, ки омузгор бояд хамеша ба маънои аслии калимаву иборот такя намуда, дар асоси он порчаро эзох дихад, пас аз он агар лозим бошад, метавонад ба шархи маънои мачозии калимаву таркиб ва иборахо гузарад. Тахлили гоявию бадеии осори адабй кори басо мушкилу захматталаб буда, тайёрии чиддиро такозо дорад, зеро як калима ё таркибу иборот тобишхои гуногуни маъноиро ифода карда метавонад. Далели ин гуфтахо таълифи шархномахо ба осори бузургтарин суханварон аст. Ба гувохии профессор Абдулманнони Насриддин дар давоми бештар аз сесад сол, яъне асрхои XV1-X1X зиёда аз бист шарх танхо ба девони Хофиз бо забони форсии точикй навишта шудааст, ки аз ривочу такомули чараёни шахрнависй ба девони Хоча Хофиз шаходат медихад [4,с.145]. То имруз кашфи маънихои пушидаву бадеиёти барчастаи газалиёти шоир идома дорад. Адабиётшиноси шинохта Шарифмурод Исрофилниё солхои зиёд доир ба вижагихои шеъри Хофиз пажухиш анчом дода, натичаи тадкикоташро бо номи «Фарханги тахлилии алфози хароботии ашъори Хоча Хофиз» мунташир намуд. Омузгорони фанни забону адабиёти точикро зарур аст, ки аз ин шурухот бархурдор бошанд ва зимни таълим корбаст кунанд. Азбаски шеъри асил бори зиёди маънй ва гояи амики ичтимоиро дорост ва марбут ба замони зиндагии шоир аст, пас барои идроки асли максади муаллиф омузгор ва хонандаро мебояд, ки аз чараёни рузгору вазъи ичтимоиву иктисодии адиб ба таври бояду шояд бархурдор бошад. Бо назардошти ин нукта, пеш аз таълими эчодиёти ин ё он суханвар баёни зинагинома ё худ чраёни рузгори у мухим арзёбй мегардад.

Дар «Барномаи таълими адабиёти точик дар синфхои V-XI» (Душанбе, 2007), ки ба чои ному насаби мураттибон «Х,айати шурои коршиносони назди Вазорати маорифи Ч,умхурии Точикистон оид ба таълифи барнома ва китобхои дарсии адабиёти точик барои синфхои V-XI» омадааст, ба таълими шархи хол ва баррасии газалхо аз осори «Х,офизи Шерозй» панч соат пешниход гаштааст. Бо назардошти синну соли хонандагони синфи 6-ум, ба назари мо, ба шархи холи Х,офизи Шерозй бояд маълумоти зерин илова гардад:

1. Каме зиёд намyдани тарчумаи холи Х,офиз, махсyсан баъди сархати сеюм, вакте ки сyхан дар бораи фавти падарy тахсили шоир меравад.

2. Шархи каме мyфассалтари мавзеъхои бо зодгохи шоир алокаманди Мyсалло ва рукно6од, ки зикри онхо дар ашъори Х,офиз омадааст.

3. Чун дар супориши чахоруми газали "Пайгоми дуст" мукоисаи байти чоруми газал (Агарчи дуст ба чизе намехарад моро, Ба оламе нафурушем муе аз сари дуст) бо байти Саъдии Шерозй (Гарат хуноба гардад дил, зи дасти дустон, Саъдй, На шарти дуста бошад, ки аз дил бар забон ояд) талаб карда шудааст, дар тарчумаи холи Х,офиз таъкид кардани аз зодгохи Саъдй будани у ба манфиати кор аст. Хосатан, ки дар синфи панчум хонандагон дар хачми шаш соат ахволу осори Саъдии Шерозиро аз худ кардаанд. Ва гузашта аз ин, дар супоришхои газали дувуми китоби дарсй мукоисаи байти Х,офиз бо байти Саъдй омадааст.

4. Дар сархате, ки сухан дар бораи хануз дар давраи хаёт маъруфу машхур будани Х,офиз меравад, бамаврид мегардид, агар дар бораи шухрати чахонии Х,офиз ёдрас шавад. Дар ин чо овардани гуфтахои Гута ва аллома Шиблии Нуъмонй ва ё Соиби Табрезй айни муддао мебуд, зеро бо як тир ду шикор ба даст меомад:

а) Хонандагон бо номи Иохан Гута ва девони маъруфи у шинос мешуданд. Суханони Гута дар бораи хафт шоири маъруфи форсу точик ва махсусан Х,офизи Шерозй ба боло бурдани эхсоси ватандустию ифтихор аз адабиёту фарханги миллй мусоидат мекунад. Fайр аз ин, ба талабагон ёдрас намудани номи яке аз адибони бузургтарини Аврупо холй аз ахамият нест. Гута:

^ maвoнй суруди физ xoh, Аз %ама бим mo aмoн мoнй; ^ %ама aхmapoн ба рацс opй. -^ %ама ра^затн гуpeзoнй; Faзaли физи ли^нулгайб, Бoз бapхoн ба базми ма^руён. К-у ба зoну фиmoдa мебусид...

б) Х,арчанд хонандагони мактаб бо Соиби Табрезй ва эчодиёти у дар синфи XI-ум шинос мешаванд, аз синфи 6 ошно гаштани онхо бо ному шеъри Соиб, беманфиат нест. Соиб:

Зи булбулoни хушил^ни ин чаман Сoиб,

Муриди замзамаи X,oфизи хушил^н бoш.

k k к

Фидoи х;усни Xудoдoди у шавам, ки capono Чу шеъри X,oфизи Шepoз инmихoб нaдopaд.

в) Баъди Соиби Табрезй овардани байти аллома Шиблии Нуъмонй низ холй аз ахамият нест, зеро хонандагон дар оянда бо хдёту эчодиёти намояндагони маъруфи сабки хиндй, аз кабили Шавкати Бухорой, Сайидои Насафй, Соиби Табрезй, Бедили Дехлавй, Накибхони Туграл шинос мешаванд. Бино бар ин, дар иртибот бо таваччухи Шиблии Нуъмонй ба эчодиёти Х,офиз ба хонандагон фахмонидани кй будани Шиблии Нуъмонй ва сахми у дар тахкики сабки хиндй лозим аст. Шиблй:

Гар худoвaндй %авас дopй дар ицлими сухан, Бандагии физи Шepoз мeбoиcm кард.

Дар кисми тарчумаи холи Х,офизи Шерозй муаллифон (Хочаев Абдувалиев А., Шарафуддинов Н., Рахматов Б. Адабиёти точик, китоби дарсй барои синфи 6 (нашри 3-юм), Душанбе: Маориф, 2014) ба таъйиди маъруфияти Х,офизи Шерозй байти машхури зеринро овардаанд:

Faзaл гуфтию дур суфтй, биёву хуш бихoн X,oфиз, Ки бар назми ту aфшoнaд фалак ицди Суpaйëpo

Бо вучуди дар назари аввал фахмо будани маънои шеър гумон аст хонандаи синфи шашум иборахои «дур суфтан», «икди Сурайё» ва маънои феъли «афшондан»-ро дар иртибот бо «икди Сурайё» ва «газали хуш» дуруст идрок карда тавонад. Хонандагони имруза, масдари «суфтан»-ро асосан ба маънои «сайкал додан» мефахманд, хол он ки дар замони Х,офиз ин масдар ба маънои «сурох кардан» (8,с. 2-282), «дур суфтан»: а) сурох кардани марворид барои ба ришта кашидан; б) киноя аз сухани балеги бикр гуфтан, каломи наву тоза гуфтан» корбаст мешуд [8,с.1-401].

Дар забони муосири форсй, чунон ки Мухаммад Муин меорад, низ то хол ба хамин маъно ба кор меравад. Дар бобати «дур суфтан» бояд илова кард, ки суфтани дур, яъне сурох кардани марворид бо максади баъдан ба ришта кашидани он ва гарданбанд (икд) сохтан, хамеша кори нозук ба хисоб мерафт, ки махорати олии заргариро такозо менамуд. Махз аз хамин лихоз,

ма ъ нои м а ч о з ии он кори оличаноб кардан, яъне шеъри олй ба ин ибора тахмил шудааст. «Хуш хондан» бо савту мусикй ичро кардани газал. «Икди Сурайё» ё «Икди Парвин» - «шаш ситораи кучак, ки дар кухони Савр чамъ шудаанд ва онро ба икд (гарданбанд) ё хушаи ангур ташбех кунанд». Масдари «афшондан» ба маънои «пошидан, нисор кардан, рехтан» [8,с. 1-103) омадааст. Дар ин байт маънои «нисор - пошидан, аз болои сари касе пошидани тиллою танга...» [8,c.1-856) манзур аст. Маънои байт: Х,офиз, ту газале бикру олй гуфтй, ки мисли дурри суфта аст, биёву онро бо овози хуш бихон, то фалак икди Сурайёро (ки шаклан ба гулубанд, марворидхои суфтаи ба ришта кашида монанд аст) ба расми нисор ба сари ту пошад. Ба сари шоир пошидани тангаю тилло дар куруни вусто дар дарбори шохон расм буд. Баъди ин шарху тавзех таносуби каломи байти Х,офиз то андозае возеху равшан ва маънои он ба дарки хонанда кобили пазироиш мегардад.

Дар охири мукаддимаи фасли «Х,офизи Шерозй» муаллифон овардаанд: «У (яъне Х,офиз) ба кушудану кашфи асрори олам сари ёрй надорад ва онро бархак муаммои нокушода мепиндорад:

Х,адис аз мутрибу май гуву рози да^р камтар цу, Ки кас накшуду накшояд ба х;икмат ин муамморо.

Дар ин байт чанд калимаю ибораи шархталаб вучуд дорад: «хадис» дар ин чо ба маънои сухан аст. «Рози дахр»: дахр - фалак,маънои ибора фалак ва аносири он аст. «Х,икмат» -фалсафаю дониши аклй дар назар дошта шудааст. Х,осили байтро Судии Буставй чунин овардааст: «Сухан аз мутрибу май гуй ва хаёли огахй аз асрори фалаку аносирро ба кулй тарк кун, зеро то кунун касе натавониста ва хеч кас низ нахохад тавонист ин муамморо бо илми хикмат хал кунад. Факат Х,ак Таоло аст, ки аз асрори дахр мутталеъ асту бас» [7,с.1-29).

Зикри иктибосот, шарххо ва баходихй ба навиштахои адибон ва бахсхои адабие, ки дар маколаву рисолахои мухталиф бисёр ба назар мерасад, барои идроки масъалахои борики адабиёти гузаштаву муосир ба хонандагон рахкушой мекунанд. Пас аз мутолиа ё худ шунидани онхо хонандагон аз масъалахои адабиётшиносй шиносой пайдо мекунанд ва дар раванди тахлили асари бадей то як андоза огохона андеша меронанд. Имкон дорад, ки дар партави ин гуна бахсхои адабй хусусиятхои асархои бадей ва сабки баёни адибони классикиву муосирро боз хам бехтар идрок намоянд.

Барои он ки гояхои олй дар зехни толибони рохи илм накши човидонй гузорад ва дар зиндагй аз руйи он амал намоянд, муаллимро зарур аст, ки маънои хар як таркибу ибораи абётро возех намояд ва хулосахои зарурй бо истифода аз намунахои барчаста ва мушохидахои рузгор дастрас гардонад. Насли наврас эхтиёч ба таълими бонизом ва тарбияи чиддй дошта, дониши мукаммал, малакаву махорат ва корбандй аз усулхои чадиду шавковар ба ташкили дарси хубу ростин имкон медихад. Осори арзишманди ниёгони мо асрхо ин чониб хидоятгари мардуми кишвархои на танхо Шарк, балки Гарб низ ба суйи ичрои корхои шоиста, инсонпарварй, умед ба фардои дурахшон, кушишу талош бахри ба даст овардани саодату осудахолй ва хислатхои хамидаи инсонй гардидааст. Аз ин чихат, муаллимони фанни адабиётро зарур аст, ки мазмуну мухтавои хар як байту каринаи шохасархои бузургонро дастраси хонандагон гардонанд.

Х,амин тарик, барои татбики стандарт ва барномаи таълим омузгор бояд дониш, малака ва махорати зеринро дошта бошад:

- назария ва принсипхои низоми таълими салохиятнокро донад ва чанбахои татбики амалии онро дар раванди таълим шарх дода тавонад;

- тарзи банакшагирй ва арзёбии салохиятнокии хонандагонро донад ва хангоми раванди таълим истифода барад;

- усулхои таълимие, ки барои ташаккули салохиятнокии хонанда мусоидат мекунанд, донад ва усули мувофикро интихоб карда тавонад;

- усул ва воситахои арзёбии ташаккулдихандаро барои муайян кардани сатхи азхудкунии салохиятхо истифода бурда тавонад;

- натичахои арзёбии ташаккулдихандаро бо максади кабули карори мувофик истифода бурда тавонад;

- барои ташаккули салохиятнокии хонанда аз методхои интерактивй ва бозихои дидактикй истифода бурда тавонад;

- хар як мавзуи барнома бо методхои интерактивй ё бозихои дидактикй гузаронида шавад.

Барои ба максад ноил гардидан омузгори адабиёт танхо ба маводи китоби дарсй махдуд

шуда наметавонад. Бахусус, дар холе ки маводи китобхои дарсй ба талаботи барномаи адабиёт

баъзан мувофикат надорад, дар истифодаи омузгор будани осори илмиву бадеии марбут ба

мавзуъ ногузир аст, ки барои бехтар ва босифат гардидани хар машгулият ва осон гардидани

мушкилоти омузгор воситаи бехтарин аст.

ПАЙНАВИШТ:

1. Ах,мадов,М.Таълими адабиёти точик (кисми 2)/М.Ахмадов.-Хучанд:Нури маърифат,2016.-372 с.

2. Барномаи таълими адабиёти точик дар синфхои V-XI.-Душанбе: Маориф, 2007

3. Барзгари Холщй, Мухдммадризо.Шохи наботи Хофиз:Шархи газалхо хамрох бо мукаддима,талаффузи вожагони душвор (чопи панчум)/Б.Холикй.Тех,рон:Заввор,1382,1146 с.

4. Куллиёти осори Абдулманнони Насриддин. Дар хафт мучаллад. Ч,илди дувум / А.Насриддин.- Хучанд: Хуросон, 2013.- 636 с.

5. ^онуни Ч,умх,урии Точикистон «Дар бораи маориф». Душанбе, 1993.

6. Паёми Президенти Ч,умхурии Точикистон ба Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон.- 2018. 30. 04

7. Судии Буснавй. Шархи Судй бар Х,офиз. Тарчумаи Исмати Сатторзода. Дар 4 мучаллад, чилди 1 / С.Буснавй. - Техрон: Аржанг, 1372. - 1522 с.

8. Фарханги забони точикй. Дар ду чилд.- Москва: Советская энсиклопедия, 1969.- 950 с.

9. Хочаев, Адабиёти точик, китоби дарсй барои синфи 6 (нашри 3-юм)/^.Хочаев, А.Абдувалиев, Н. Шарафиддинов, Б.Рахматов.- Душанбе: Маориф, 2014.- 224 с.

10. Шарифзода, Ф. Педагогикаи умумй ва касбй/Ф.Шарифзода, А.Миралиев.-Душанбе: Ирфон, 2012.- 562 с.

REFERENCES:

1. Ahmadov, M. Tuition of Tajik Literature (part 2)/M.Ahmadov.-Khujand:Light of Enlightenment, 2016. - 372 p.

2. The Program of Teaching Tajik Literature in Grades V-XI. - Dushanbe: Enlightenment, 2007

3. Barzgari Kholiqi, Muhammadrizo. Horn of hHerbs of Hafiz: Commentary of Ghazals with introduction, pronunciation of difficult words (fifth edition) /B. Kholiqi. - Tehran: Zavvor,1382, -1146 p.

4. Abdulmannon Nasriddin's Completed Collection of Compositions. In seven volumes. - V.2. / A. Nasriddin.- Khujand: Khuroson, 2013. - 636 p.

5. Tajikistan Republic Law "On Education". - Dushanbe, 1993.

6. Message of Tajikistan Republic President to Majlisi Oli of Tajikistan Republic. - 2018. 30. 04

7. Sudii Busnavi. Judicial Comment on Hafiz. Translated by Ismati Sattorzoda. In 4 volumes, -V.1 / S. Busnavi. - Tehran: Arjang, 1372. - 1522 p.

8. Dictionary of Tajik Language. In two volumes. - Moscow: Soviet Encyclopedia, 1969. - 950 p.

9. Khodjaev, K. Tajik Literature: manual for 6th grade (3rd edition) / K. Khodjaev, A. Abduvaliev, N. Sharafiddinov, B.Rakhmatov.- Dushanbe: Enlightenment, 2014. - 224 p.

10. Sharifzoda, F. General and Professional Pedagogy / F. Sharifzoda, A. Miraliev. - Dushanbe: Cognition, 2012. - 562 p.