CC BY
16ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ
ОМУЗИШИ УСУЛХОИ МЕНЕЧ.МЕНТИ САЙЁХ,Й ДАР ШАРОИТИ МУОСИР
НАИМЗОДА НАСИМЧ.ОН ЦУДРАТУЛЛО
довталаби кафедраи технологиями иттилоотй ва методикаи таълими информатикаи Муассисаи давлатии таълимии «Донишгохд давлатии Бохтар ба номи. Носири Хусрава. Чумхурии Точикистон, шах,ри Бохтар.
АЛИЗОДА НУСРАТУЛЛО УБАЙДУЛОЕВИЧ
Омузгори Донишгохд давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав.
Бо истифода азхавасмандиишахсиищтисодй метавон ба мацсащое, кидавлат дар назди ин ё он ташкилот гузоштааст расид. К,абули мушаххас ва мухтавои фишанщои таъсирищтисодй бохусусиятисистемаиидорашаванда муайянмегардад. Дармутобщат бо ин дар тацрибаиидоракунй усущои рохбарй бештар даршакщоизерин: банацшагирй, та%лил, хисоби хоцагй, нархгузорй ва маблатгузорй баромад мекунад. Дар навбати худ тавсияи мустацилият ба озодии калони коллективы дар фаъолияти хоцагй ва усущои рохбарй-ицтисодй бурда мерасонад. Тащо даршароитимустацилиятиасосёфта имкони гузаришивоцей ба усущоиицтисодии рохбарият: коллектив бо фонщоимоддй, фоидахои ба дастовардашуда, маошхукмфармой мекунад ва манфиащои ицтисодии худро татбиц менамоянд.
Калидвожацо: фишаранг, ицтисодй, система, ицтимой, туризм, менецмент, субординатсия, механизм, хукмфармой, равоншиносй.
ИЗУЧЕНИЕ МЕТОДОВ УПРАВЛЕНИЯ ТУРИЗМОМ В СОВРЕМЕННЫХ
УСЛОВИЯХ
НАИМЗОДА НАСИМДЖОН КУДРАТУЛЛО
соискатель кафедры информационных технологий и методики обучения информатике государственного учреждения образования «Бахтарский государственный университет им.
Насири Хусрава». Республика Таджикистан, г. Бохтар.
АЛИЗОДА НУСРАТУЛЛО УБАЙДУЛОЕВИЧ
Преподаватель Бохтарского государственного университета имени Носира Хусрава.
Республика Таджикистан, г. Бохтар.
При использовании личной экономической мотивации возможно достижение целей, поставленных государством перед той или иной организацией. Конкретное принятие и содержание рычагов экономического воздействия определяется характером управляемой системы. В соответствии с этим в практике управления чаще появляются методы управления в следующих формах: планирование, анализ, хозяйственный учет, ценообразование и финансирование. В свою очередь рекомендация независимости ведет к большей коллективной свободе в хозяйственной деятельности и методах управления. Только в условиях основанной самостоятельности возможен реальный переход к экономическим методам хозяйствования: коллектив доминирует над материальными средствами, полученной прибылью, заработной платой и реализует свои экономические интересы.
Ключевые слова: давление, экономическое, системное, социальное, туризм, управление, подчинение, механизм, доминирование, психология.
STUDY OF TOURISM MANAGEMENT METHODS IN MODERN CONDITIONS
NAIMZODA NASIMDZHON KUDRATULLO Applicant of the Department of Information Technologies and Methods of Teaching Informatics of the State Educational Establishment «Bakhtar State University named after. Nasiri Khusrava»
Republic of Tajikistan, Bokhtar
ALIZODA NUSRATULLO UBAYDULOEVICH
«Bakhtar State University named after. Nasiri Khusrava» Republic of Tajikistan, Bokhtar
With the use of personal economic motivation, it is possible to achieve the goals set by the state for this or that organization. The specific acceptance and content of the levers of economic influence is determined by the nature of the managed system. In accordance with this, in the practice of management, management methods appear more often in the following forms: planning, analysis, economic accounting, pricing and financing. In turn, the recommendation of independence leads to greater collective freedom in economic activity and management methods. Only in the conditions of based independence is the possibility of a real transition to the economic methods of management: the collective dominates with material funds, earned profits, wages and implements its economic interests.
Key words: pressure, economic, systemic, social, tourism, management, subordination, mechanism, dominance, psychology.
Туризм - зухуроти барои х,ама маълум мебошад. Дар тамоми давру замон сайёх,он ва кашшофони зиёде сайёраи моро гузаштаанд. Вале танх,о дар гузаштаи начандон дуре сох,аи туризм х,амчун шакли махсуси фаъолияти инсон, ки х,атман бояд идора карда шавад, ба миён омад. Андешах,о оиди он мавчуд аст, ки натичаи них,оии менечменти сайёх,й, х,амчун яке аз вазифах,ои мухдмтарини менечмент - мотиватсияи (сабабнокй) саёх,ат маънидод карда мешавад
Усули идоракунй - ин мачмуаи тарз ва усулх,ои таъсирбахшй ба объекти идорашаванда барои ба даст овардани ма;сад мебошад.
Тавассути усули идоракунй мундаричаи асосии фаъолияти идоракунй амалй мегардад. Дар амал, усулх,ои амалишавии фаъолияти идоракунй, барои гузориш ва ба даст овардани ма;садх,ои ташкилот истифодашаванда х,амчун усулх,ои менечмент амал мекунад. Дар х,алли ин ё он масъалах,ои менечмент усулх,ои гуногун ба он сариштакунии системаи ;оидах,о, равиш ва ну;таи назаре, ки ва;тро кутох, намуда дигар захирах,оро барои гузориш ва татби; ма;садх,оро пешних,од менамояд.
Усулх,ои менечменти аз чониби мо баррасишаванда дар муносибат бо коллективх,ои мех,натй ва кормандони алохдда истифода мешаванд. Чунин бархурд бо консепсияи умумии менечмент х,амчун таъсири ма;саднок ба объектх,ои идорашаванда, ки ба сифати он корхонах,ои сайёх,й, ташкилотх,о, иттих,одиях,о ва коллективх,ои зах,маткашон баромад мекунанд, вобаста аст.
Бисёрии усулх,ои менечмент ва бархурдх,ои гуногун ба тафри;абандии онх,о вазифаи интихоби пурсамартаринро х,ангоми вазифах,ои мушаххаси идоракунй мушкил менамояд.
Гуногунии методх,ои идоракунй зарурияти ба тартибдарории тамоми мачмуаи онх,оро тафри;абандй аз руи меъёрх,ои муайян пеш меорад. Хангоми бах,одих,ии усулх,ои идоракунй самтгирй, мух,таво ва шакли ташкилотии онро ошкор намудан зарур аст.
Равонашавии усули идоракунй ба системаи (объект) идоракунй (ширкат, зербахш, компнаия ва г.) равона шудааст. Мухтаво ин хоси усулхо ва тарзхои таъсиррасонй мебошад.
Шакли ташкилотй - таъсиррасонй ба вазъи мушаххас мебошад. Ин метавонад таъсири мустацим (бевосита) ё гайримустацим (гузориши вазифахо ва эчоди шароитхои танзимкунанда) расонад.
Дар тачрибаи идоракунй чун цоида якбора бо методхои гуногун ва мутобицат (омехта) истифода мешаванд.
Кдйд кардан ба маврид аст, ки дар адабиёти ицтисодй мафхуми муайяни объекти таъсирбахш ва тафрицаи усулхои идоракунй вучуд надорад. Баъзе аз муаллифон усулхои идоракуниро вобаста аз мухтаво, равиш ва шакли ташкилотии он, ки ба таъсирбахшии маъмурй, ицтисодй ва ичтимой ба системаи идоракунй инъикос меёбад. Дигар муаллифон онро бо тарз ва шаклхои таъсирбахшй маънидод мекунанд. Хамин тавр, вале хамаи усулхои органикии идоракунй якдигарро пурра намуда, дар таносуби доимии динамикй чойгиранд.
Равонашавии усулхои идоракунй барои ашхосе, ки фаъолияти гуногуни мехнатиро ичро менамоянд хамеша як аст. Дар усули мушаххаси идоракунй мундарича, равонашавй ва шакли ташкилотй ба тарзи муайян монанданд. Дар робита бо ин усулхои зерини идораро чудо намудан мумкин аст: ташкилотй-маъмурии ба нишондодхои директивии мустацим асоснок шуда; ицтисодии боиси танзими ицтисодй гардида; усулхои ичтимой-равонй, ки бо мацсади пешрафти ичтимоии фаъоиляти кормандон истифодашаванда.
Усул;ои ташкилотй-маъмурии идоракунй. Асоси объективии истифодаи ин усулхо идораи робитаи ташкилотй мебошанд, ки цисми механизми идоравиро ташкил медиханд. Чунончи тавассути миёнаравии онхо яке аз вазифахои мухими идоракунй -вазифаи ташкилот, вазифаи фаъолияти ташкилотй-маъмурй аз х,амох,ангсозии амали зердастон иборат аст. Мо куллан боадолатона фишанги идоракунии маъмуриро танцид мекардем ва мекунем, вале бояд дар назар дошт, ки ягон усули ицтисодй наметавонад бе таъсири ташкилотй-маъмурй амалй гардад, ки аницй, интизом ва тартиби корро дар коллектив таъмин намояд. Мутобицати оптималй, мувофицати ратсионалии усулхои ташкилотй-маъмурй ва ицтисодиро муайян кардан мухим аст.
Муносибат, мувофици таъсири сохаи усулхои ицтисодй аз хисоби махдудкунии усулхои ташкилотй-маъмурй васеъ мегардад, набояд онро бо нуцтаи назари илмию тачрибавй баробар донист, зеро механизми таъсири онхо ба таври принсипй фарц мекунанд. Усулхои ташкилотй-маъмурй асосан ба рохбар такя менамоянд, хуцуцхои махсуси у ба ташкили интизом ва масъулият. Рохбар ин чо хамчун маъмур, субъекти хокимият, такягохи хуцуци ба у пешниходшударо ихтиёр менамояд. Вале усулхои маъмуриро набояд бо усулхои рохбарии иродавй ва субъективй шабех намуд, яъне рохбарй.
Усулхои ташкилотй-маъмурй ба объекти идорашаванда тарици фармонхо, супориш, царори очилии ба таври хаттй ва ё шифохй, назорати ичроиши онхо дар системаи воситаи дастгирии интизоми мехнатй таъсири мустацим мерасонанд. Онхо ухдадоранд, ки ташкилоти амиц ва интизоми мехнатро таъмин намоянд. Ин усулхо дар чорчубаи цонунбарори мехнатй ва хочагй ба тартиб андохта мешаванд.
Дар чахорчуби ташкилот се шакли ифодаи усулхои ташкилотй-маъмурй: судури хатмй (фармон, цатъ ва г.); усулхои ирзой (мушовират, халли оштипазирй); тавсияхо, дархостхо, (маслихат, ташрех, пешниход, мушоират ва г). Чунончи ин вазоифи мустацим ва фармоиши мацомоти болоии идоракунй (таъсири иродавии рохбар ба тобеъ), ки ба
риояи ;онуну ;арорхо, амру фармони рохбарон ба ма;сади оптимитизатсияи равандхои истехсолй равона шудаанд.
Усулхои ташкилотй-маъмурй аз дигар усулхо мурочиати ами;и дерективахо, ухдадории ичрои супоришу фармонхо, ки ичро накарданашон хамчун ;онуннвайронкунй интизом дида баромада мешавад ва дар худ чавобгарии махсусро талаб менамояд, фар; мекунонад. Гуруххои директивй барои ичроиш дар замони муайяншуда хатмианд, х,атто агар он барои ичрокунанда бефоида хам бошанд. Дар во;еъ, усулхои ташкилотй-маъмурй - усулхои ичбориянд, ки салохияти худро то он даме, ки мехнат ба талаботи хаётан мухими инсон табдил меёбад, сабт мешаванд.
Умуман системаи усулхои ташкилотй-маъмурй метавонанд хамчун таносуби ду элементи гуногун - таъсир ба сохтори идоравй (низомномаи фаъолият ва ба;оидадарорй дар системаи идоракунй) ва таъсир ба сохтори раванди идоракунй (тайёрй, ;абул, ташкили ичро ва назорати ;арорхои идоракунй) ба хисоб раванд. Таъсири ташкилотй ба сохтори идоракунй дар бештари х,олатх,о тари;и низомномаи ташкилотй, ба;оидадарорй, дастурамал ва бана;шагирии усули ташкилот ичро мешавад.
Рагбати мо бештар ба таъсири ташкилотии рохбар дар рафти идоракунй ба хисоб меравад. Дар амал, ин усулхои фармоиши рохбар ба коллектив умуман ва инфиродан мебошад. Зарурият хангоми чунин фармонравой дар а;ибравй дар системаи идоракунй ки пештар додашуда ва режимхои хостании корхо ба миён меояд, ки зери таъсири хам субъектив ва хам объектив ба миён меоянд гурезнопазиранд.
Вобаста аз усулхои амаликунандаи рохбарият дар коллектив системаи тобеияти мувофи; ташаккул меёбад. Маълум аст, ки раванди фаъолияти идоракунй бо рох,и тобеияти як ирода ба дигарй мегузурад. Лекин шаклхои чунин тобеият бояд хислати матлуб дошта бошад, то ба пешрафт дар коллектив мусоидат намояд ва эхсосоти номатлубе чун пастзанй, норохатй, асабоният, баъзан стрессро, ки тафохуми дутарафаро байни системахои идоракунанда ва идорашаванда истисно мекунанд пайдо накунад. Дар тачрибаи фаъолияти идоракунй таъсири маъмурй бо се шакли тобеият: мачбурй ва дилбазан вобастагй дорад. Он бо эхсоси мутаалли;ият х,амрох,й карда , чун фишор «аз боло» ба тобеъон; ;афомонда фахмида мешавад. Ба он ;аноатмандие, ки бо озодй аз ;абули худсаронаи ;арорхо; дарк шуда, аз дохил асоснокшуда хос аст.
Дар мачмуъ усулхои маъмурй-ташкилотии рохбарият дар шакли таъсири ташкилотй ва фармоишй арзи вучуд дорад.
Тахлили мухтавои идоракунии ташкилот нишон дод, ки дар во;еъ тамоми система бо фаъолияти маъмурй- фармоишй фаро гирифта шудааст. Таъсири ташкилотй-маъмурй шомили чузъиёти зерин аст: шаклхо ва типхои таъсирот , гиранда, гузориши вазифа ва меъёри ичроиши он , бар;арории масъулият , инструктажи тобеъон ва гайра.
Дар ташкилот ин усулхо воситаи таъсири муста;им ба раванди истехсолот ва мехнати коргарон хизмат мерасонад, ки имкон медихад ичроиши вазифахои алохида ё халлу фасли вазифаи умумиро имкон медихад. Ин шароити мусоидро барои мавчудият ва таъсири системаи идоракунй эчод менамояд. Инкишофи системаи идоракунй ба обеъкти идоракунй таъсири ма;саднок мерасонад. Ба хусусиятхои хоси таъсири муста;им робитаи гайримуста;ими рохбар ва тобеъ дохил мешавад. Лекин дар мачмуъ таъсири муста;им нихоят ба а;ибмондагии тобеъон ва баъзан ба итоат нанамудани пинхонй оварда. Усулхои муста;ими таъсирбахшй ва;те ки онхо тавассути гузоштани масъала ва эчоди шароитхои танзимкунанда амалй мегарданд, бесамар аст.
Усулхри ицтисодии идоракунй. Дар идоракунй усулхои и;тисодии идоракунй чои марказй чудо карда мешавад. Ин боиси он мегардад, ки равобити илоракунй пеш аз хама бо муносибатхои и;тисодй ва имтиёзоти объективй ва манфиатхои одамон, ки асоси боис мешавад.
Масъалаи принсипиалии ташкили коллективии мехнат дар ширкат - азхудкунии усулхои ицтисодии идоракунй , ки ба идоракунии ташкилот истифода бурда мешавад, мачмуи фишангхои ицтисодиро пешниход менамояд, ки бо кумаки онхо самараи цаноатмандкунандаи ниёзхои коллектив куллан ва хамчунин шахсият ба даст оварда мешавад. Соддатар карда гуем мацсади гузошташуда бо рохи таъсиррасонй ба манфиатхои ицтисодии объекти идоракунанда ба даст оварда мешавад.
Барои он ки усулхои ицтисодй амалй шаванд зарур аст, ки хддди ацал таъмини «мех,рубонй»-и ташкилот ба фишангхои ицтисодй зарур аст. Бе ин тавсияи х,уцуцх,ои вохддх,ои сохторй ва худмаблаггузории ташкилот маъниашро гум мекунад. Дар навбати худ тавсияи мустацилият ба озодии калони коллективй дар фаъолияти хочагй ва усулхои рохбарй- ицтисодй бурда мерасонад. Танхо дар шароити мустацилияти асосёфта имкони гузариши воцей ба усулхои ицтисодии рохбарият: коллектив бо фондхои моддй, фоидахои ба дастовардашуда, маош хукмфармой мекунад ва манфиатхои ицтисодии худро татбиц менамоянд. Усулхои ицтисодй дар дарёфти имконият ва захирахои нав мусоидат менамоянд, ки барои гузаштан ба муносибатхои бозаргонй хеле мухим аст. Сухан оид ба тагйироти системаи моддии хавасмандкунии дар робита бо шавцмандии тамоми иштирокчиёни раванди мехнатй меравад. душворй сари он аст, ки фарохам овардани шароит дар усулхои ицтисодй хацицй ва мацсаднок бошанд.
Тамоми душвории масъала дар таъмини субординатсияи муштараки равобити хочагй ва вобастагихои ицтисоди коллективи мехнатй дар робита бо ташкилотхо, муассисахо ва дигар сохторхои копмлекси хочагии халц ва аъзохои коллектив мебошад. Афтодан ё сустшавии ягон звено дар ин системаи муносибатхо сатх,и рохбарии ицтисодиро поён мефарорад.
Бозсозии механизми ицтисодй азхудкунии банацшагирй, хавсмандкунии ицтисодй ва идоракунй бояд ишораи ичрои барномаи ичтимой-ицтисодиро барои гузариш ба кори шароити бозор таъмин намояд. Бад-ин хотир методолиогия ва технологияи банацшагирй ба таври амиц тагир меёбад. Бо дар назардошти меъёрхо равобити дутарафаи ташкилот бо мацомоти болоии идоракунй, хамчунин буча ташаккул меёбад. Истифодаи меъёрхои муназзам имкон медихдд, ки системаи ба даст омадани маблагхое, ки дар ухдаи ташкилот аст барои халли масъалахои мухталифи ицтисодй ва ичтимой бехтар гардад. Бинобар ин баъд аз амалй намудани хисоб ба пардохт (аз даромад ба буча ва х,исобх,ои мацомоти идоракунй барои ташкили захирахои мутамарказ ва фондхои барои маблаггузории муассисахо оиди инкишофи тамоми системаи зеридорагии муассиса, инчунин барои расонидани кумак ба кохонахое, ки мушкилоти молй доранд дар назар дошта шудааст) фондхои истехсолотй ва инкишофи ичтимой ва пардохти хацци мехнат ташкил мешавад. Нихоят даромад (фоида)-и ташкилот ташаккул меёбад. Дар баъзе аз сохторхо ин фондхоро чудо намекунанд, вале фоидаи бадастомадашуда бо царори коллективи мехнатй ба инкишофи сох,ах,ои истехсолотй моддй чудо карда мешавад.
Маънии асосии ин кор дар ин самт ба он оварда мерасонад, ки мацомоти рохбарият ва коллективхои мехнатй дар чунин шароите, ки онхо метавонанд пурра таъсири ицтисодии фаъолияти идоркунй ва истехсолотии худро пурра хадди ацал дар назар дошта бошанд.
Ба ин тариц вазифаи асосии тагироти механизми хочагй дар он аст, ки эчоди шароити ицтисодй ва ташкилотй, ки дар онхо имкон дорад ташкилот вазифахои ба ухдаи худ доштаро дар сатхи баланд ичро намояд таркиб ёфтааст.
Дар фарцият бо усулхои ташкилотй-маъмурй рохбарият коркарди нишондодхои банацшагирию ичтисодй ва ваосити дастоварди онхоро тахмин менамояд. Ин хам яке аз механизми ицтисоди муносибатхои хочагидорй мебошад. Дар натичаи болоравии
амалкунандаи фишангхои ицтисодй ва танзимхо чунин шароите ташаккул меёбад, ки дар онхо коллективхои мехнатй ва аъзоёни онхо ба кори пурсамар на бо таъсири маъмурй (фармонхо, директивахо, фармоишот ва гайра) , балки аз чихати ицтисодй муназзам рухбаланд мегарданд. Дар асоси усулхои ицтисодии идоракунй бояд усулхои ташкилотй-маъмурй ва ичтимой-равоншиносй мустахкам гардида касбият ва фарханги истифодаи онхо баланд гардад.
Дар шароити бозаргонй усулхои ицтисолии рохбарият инкишофи минбаъдаро касб мекунанд. Доираи таъсири онхо васеъ гардида хисоби расмии хочагй бартараф шуда амалкард ва натичаи танзимхои ицтисодй боло мераванд, ки ин имкон медихад хар коргар ва хар коллективро дар шароите царор дихад, ки барои тавъам намудани манфиатхои шахсй бо умумидавлатй имконот фарохам ояд. Бо истифода аз хавасмандии шахсии ицтисодй метавон ба мацсадхое, ки давлат дар назди ин ё он ташкилот гузоштааст расид. Кдбули мушаххас ва мухтавои фишангхои таъсири ицтисодй бо хусусияти системаи идорашаванда муайян мегардад. Дар мутобицат бо ин дар тачрибаи идоракунй усулхои рохбарй бештар дар шаклхои зерин: банацшагирй, тахлил, хисоби хочагй, нархгузорй ва маблаггузорй баромад мекунад.
Барои халлу фасли масоили ицтисодй дар идоракунии ташкилот усулхои ицтисодй-математикй истифода бурда мешаванд, чунки хусусияти асосии масъалахои ицтисодй теъдоди махдуди шароитхо ва тасмимоти зиёд мебошад. Мохияти ицтисодии онхоро метавон бо модели математикй, ки системаи шароитхои махдуди ба истифодаи номаълум равонашударо дар бар мегирад, метавонад иброз намояд.
Бо кумаки усулхои ицтисодию математикй метавон маълумотхои мушаххасеро, ки хоси ин ё он падидаи ицтисодианд ба даст оварда халлу фасли босамари онро пайдо намуд. Ин чо бараъло «робитаи баръакс» мушохида мегардад: математика на танхо ба инкишофи ицтисодиёт , хидмат менамояд , балки ицтисодиёт ба инкишофи математика мусоидат менамояд, Лекин дар ин соха феълан чудошавии муайяне: талаботи ицтисодй аз имконоти математика пеш мегузарад, вучуд дорад. Пеш аз хама хаттй (асосй) барои халли масъалахои гуногуни ицтисодии муайяншуда истифода бурда мешавад, дар сурате, ки тацрибан тамоми вобастагихои ицтисодй гайрихаттист.
Тачрибаи ицтисодй боиси пайдоиши як цатор фанхои математикй: барномарезии математикй, назарияи бозихо, хизматрасонии умумй, идораи захирахо, тахцицоти амалиёт ва гайра гардидааст.
Новобаста ба тахкими нацши фишангхо ва танзимхои хисобии ба мархилаи мухосир хос набояд усулхои ташкилотй-маъмуриро , ки аз хисоби мутамарказияти идоракунй ва ичроиши масъалахои мушкили нацшавй кумак мекунанд махдуд намоем.
Усулхои махсуси ич,тимой - равоншиносй. Муцаррар шудааст, ки натичахои мехнат бештар аз як цатор омилхои равоншиносй вобаста аст. Тавонистани баназаргирии ин омилхо ва бо кумаки онхо мацсаднок ба кормандони алохида таъсир расондан ба рохбар кумак менамояд, то коллективро бо мацсадхо ва вазифахои ягона ташаккул дихад. Тадцицоти ичтимой аз он шаходат медихад, ки агар муваффацияти фаъолияти рохбари хочагй 15 % аз донишхои касбии у вобаста бошад, 85 фоизи он аз махорати кор кардан бо одамон вобастагй дорад.
Бо донистани хусусиятхои ахлоц хислати хар инсони алохидаро метавон ба самти барои коллектив зарурй равона намуд. Ин бо он вобаста аст, ки дар хар як гурух ицлими хоси равоншиносй вучуд дорад. Бинобар ин шароити мавчудаи ташкил ва инкишофи коллективхои мехнатй - риояи принсипи тавъамии равонй-физиологй мебошад. Ичтимошиносони чопонй тасдиц менамоянд, ки аз рухия ва хохиши кор кардани инсон ва шароити ахлоцй-равоншиносии коллектив самаранокии мехнат тацрибан якуним маротиба меафзояд ё ба хамин андоза кохиш меёбад.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Тавачдухд кам ба чонибхои ичтимой ва равоншиносии идоракунй равобити дутарафаи носолимро дар коллектив ба вучуд меорад, ки он самаранокии мехнатро кам мекунад. Чуноне ки тачриба нишон медихад, ташаккули и;лими солими ахло;й -равоншиносй, тарбияи эхсосоти кумаки дутарафаи рафи;она ба коллективизм бештар дар ташаккули равобити бозаргонй ба вучуд меояд. Масалан 91 фоизи пурсидашудагон чунин мехисобанд, ки дар байни аъзоёни коллективхои мехнатй фазои талаботи дутарафа ва масъулият ба вучуд омада муносибат ба мехнат ва та;симоти пардохт тагир ёфтааст (ба тарафи хуб); 82 фоизи кормандони пурсидашудаи касбхои тудавй барои муваффакияти хамкорони худ «мухлисй мекунанд».
Х,амин тари;, барои он ки таъси ба коллектив натича бахшад, зарур аст, ки натанхо хусусияти ахло;й ва равоншиносии ичрокунандагони алохида хислатномаи ичтимой -равоншиносии гурухдои алохида ва коллективхоро донист, балки таъсирбахшии идоракуниро амалй намуд. Барои ин ма;садхо аз усулхои ичтимой - равоншиносй , ки мачмуаи усулхои хоси таъсирбахшй ба муносибатхои шахси ва робитахо ки дар коллективхои мехнатй пайдо шудаанд, инчунин ба равандхои ичтимоие, ки аз он бахра мегиранд истифода бурда мешаванд. Онхо дар истифодаи танзимхои ахло;й ба мехнат асос ёфта, бо кумаки усулхои равоншиносй бо ма;сади баргардонидани вазифаи маъмурй ба ;арзи бошуурона , талаботи дохилии инсон таъсир мерасонанд. Ин ба воситаи усулхое, ки хислати шахсй доранд (намунаи шахсй, обру ва гайра) ба даст оварда мешавад.
Ма;сади асосии истифодаи ин методхо - ташаккули и;лими мусбати ичтимой -равоншиносй дар коллектив , ки ба шарофати он масъалахои тарбиявй, ташкилотй ва и;тисодй ба андозае халли худро меёбанд. Аз ин бармеояд, ки ма;садхои дар назди коллектив гузошташуда метавонанд бо кумаки яке аз меъёрхои мухими босамарй ба сифати кор - омили инсонй ба даст оварда шаванд. Махорати дар назар доштани «омили инсонй» ба рохбар имкон медихад, ки ма;саднок ба коллектив таъсир расонанд, шароити мусоид барои мехнат фарохам намояд ва нихоят коллективро бо ма;садхо ва вазифахои ягона ташаккул диханд.
Воситаи асосии таъсирбахшй ба коллектив - эъти;од аст. Рохбар бо эъти;од бояд хадди аксар табиати ахло;и инсонй ва равобити дар чараёни фаъолияти якчоя ба назар гирад. Фахмидани табиати биологй ва ботини шахсият аз тарафи рохбар ба у кумак менамояд, ки шаклхои босамари хамбастагй ва фаъолкунии коллективро интихоб намояд. Дар коллективи мехнатй объекти ичтимой - равоншиносй равобити дутарафаи коргарон муносибати онхо ба воситахои мехнат ва мухити атроф мебошад.
Зарурияти истифодаи идоракунии усулхои ичтимой - равоншиносй дар тачрибаи идоракунии ташкилот маълум аст, чунки он имкон медихад, ки сари ва;т ма;сади фаъолият ва талаботи кормандон, дидани пешравии тагирёбии шароити ами;, ;абули ;арорхои оптималии идоракунй мебошад.
Тарзу намудхои таъсири ичтимой - равоншиносй бештар дар тайёр будани рохбар ичтимой - равоншиносй бо салохият, ;обилияти ташкилотй ва донишхо дар сохаи ичтимой - равоншиносй муайян карда мешаванд. Усулхои ичтимой - равоншиносии талаб мекунанд, ки рохбари коллектив чусту чолоке ки метавонад донишхои гуногунчабхаро истифода барад, бошад. Муваффа;ияти фаъолияти рохбар дар ин самт аз он вобаста аст, ки то чй андоза шаклхои гуногуни таъсири ичтимой - равоншиносй истифода мешаванд, ки дар охир муносибати хубро ба миён мегузоранд. Дар сурати шаклхои асосии чунин таъсирот бана;шагирии рушди ичтимоии коллективи мехнатй, ки боварикунониро хамчун усули тарбия ва шакл додани шахсият, ра;обати ичтисодй, тан;ид ва худтан;идкунй, мачлисхои истехсолии доиман амалкунандаро, ки хамчун усул
ва шакли иштироки кормандони идора, маросиму чашнхои гуногун тавсия додан мумкин аст.
АДАБИЁТ
1. Му^аббатов, Х. Географияи Точикистон: Дастури таълимй [Матн] / Х. Мухаббатов -Душанбе, 2011. - 234 с.
2. Сенин, В. С. Организация Международного туризма [Матн] / В.Е. Сенин - Москва, 2005. - 129 с.
3. Уколова, В. Ф. Менеджмент в сфере услуг: Учебник для вузов [Матн] / В.Ф.Уколова -Москва, 1995. - 324 с.
4. Кибанова, А. Я. Управление пресоналом организации: Учебное пособие [Матн] / А.Я. Кибанова - Москва: «ИНФА-М», 1997. - 154 с.
5. Кабушкин, Н И. Менеджмент туризма [Матн] / Н.И. Кабушкин. - Минск: «БГЭУ», 2007. - 204 с.
