CC BY
0OLXO'RI YETISHTIRISHDA TUPROQ VA IQLIM SHAROITLARINING
AHAMIYATI
Botirov A., Abdishukurov S.
Djabborov B., Kuzimurodov A.
Akademik M.Mirzayev nomidagi bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti Bandixon ilmiy-tajriba stansiyasi
Annotatsiya: Olxo'ri daraxti (Prunus domestica) serhosil meva daraxti bo'lib, uning parvarishi uchun muvofiq tuproq va iqlim sharoitlari muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada olxo'ri yetishtirishda zarur bo'ladigan tuproq va iqlim sharoitlari haqida ma'lumot keltirilgan bo'lib ularni qiqacha quyidagicha keltirishimiz mumkin. Olxo'ri daraxti uchun eng maqbul tuproq turi yaxshi drenaj qilingan, chuqur va yaxshi ishlangan tuproq hisoblanadi. Shuningdek, neytral yoki biroz kislotalik tuproqlar ham mos keladi. Olxo'ri daraxti suvni yaxshi talab qiladi, shuning uchun uni muntazam sug'orib turish lozim. Iqlim sharoitlariga kelganda, olxo'ri daraxti mo'tadil va subtropik iqlimda yaxshi o'sadi. Uning o'sishi va meva berish uchun yozgi haroratlar 20-25°C oralig'ida bo'lishi kerak. Qishda esa daraxt -20°Cgacha bo'lgan haroratlarga chiday oladi. Olxo'ri daraxti yaxshi o'sishi uchun kunduzgi yorug'lik ham muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, shamoldan himoyalangan, quyoshli joylarga ekish tavsiya etiladi. Xulosa qilib aytganda, olxo'ri daraxtining mevadorligi va sog'lom o'sishi uchun to'g'ri tuproq va iqlim sharoitlarini ta'minlash zarur.
Kalit so'zlar: Olxo'ri daraxti, tuproq, harorat, namlik.
Abstract
The plum tree (Prunus domestica) is a productive fruit tree, and suitable soil and climatic conditions are important for its care. This article provides information about the soil and climatic conditions necessary for plum cultivation, summarized as follows. The best type of soil for a plum tree is well-drained, deep, and fertile. Neutral or slightly acidic soils are also suitable. A plum tree needs to be well-watered, so it should be watered regularly. When it comes to climatic conditions, the plum tree grows well in temperate and subtropical climates. Summer temperatures should be between 20-25°C for its growth and fruiting. In winter, the tree can withstand temperatures down to -20°C. Daylight is also important for a plum tree to grow well. It is also recommended to plant in sunny places protected from the wind. In short, it is necessary to provide the right soil and climatic conditions for the fruitfulness and healthy growth of the plum tree.
Keywords: Plum tree, soil, weather, moisture.
Kirish
Olxo'ri daraxtlari (Prunus domestica) mevali daraxtlar ichida keng tarqalgan va foydali xususiyatlarga ega bo'lgan daraxtlardan biri hisoblanadi. Bundan tashqari o'zining mazali va shirin mevalari bilan ko'plab bog'bonlar va dehqonlar orasida mashhur. Ulardan to'g'ri hosil olish va sog'lom o'sishi uchun tuproq va iqlim sharoitlari katta ahamiyatga kasb etadi.
Asosiy qism
1. Iqlim sharoitlari
1.1. Harorat. Olxo'ri daraxti mo'tadil iqlimni yaxshi ko'radi. Ular uchun eng maqbul harorat 15-25°C oralig'ida bo'ladi. Bahor va yoz oylarida bu harorat oralig'i daraxtning o'sishi va meva berishi uchun ideal hisoblanadi. Qish oylarida esa olxo'ri daraxti sovuqqa chidamli bo'lib, -20°C gacha bo'lgan haroratga bardosh bera oladi. Ammo, -25°C dan past haroratlar daraxtning shikastlanishiga olib kelishi mumkin [1, 12, 13, 14, 15]. Boshqa adabiyotlarda keltirilishicha olxo'ri sovuqqa chidamli, - 30 oC dan past haroratga ham chiday oladi, Yevropa olxo'rilari sovuqqa chidamsiz hamda kech gullaydi va bahorgi sovuqlardan kam zararlanadi [].
1.2. Yog'ingarchilik. Olxo'ri daraxti uchun muntazam va yetarli miqdorda yog'ingarchilik muhimdir. Yillik yog'ingarchilik miqdori 600-800 mm bo'lishi kerak. Bahor va yoz oylarida yog'ingarchilik daraxtning o'sishi va meva hosil qilishiga yordam beradi. Qurg'oqchilik davrida esa sug'orish zarur bo'ladi [2]. Shuningdek, olxo'ri asosan ildiz tizimi yuza joylashganligi sababli tuproq hamda havo namligiga talabchan ekin turi hisoblanadi. Tuproq va harorat quruq bo'lganda sust o'sadi va mevalari mayda bo'lib qoladi, ular ko'pincha to'kilib ketadi. Olxo'rilar ichida tog'olcha qurg'oqchilikka ancha chidamli hisoblanadi [].
1.3. Yorug'lik. Olxo'ri daraxti yaxshi o'sishi uchun ko'p miqdorda quyosh nuriga ehtiyoj sezadi. Kuniga kamida 6-8 soat quyosh nuri olish daraxtning sog'lom o'sishi va meva berishi uchun zarurdir. Quyosh nuri yetarli bo'lmagan joylarda daraxtning o'sishi sekinlashadi va meva sifati pasayadi [3]. Bundan tashqari olxo'rining G'arbiy Yevropa navlari yorug'sevardir, qolgan navlari yorug'likni kamroq talab etadi [].
1.4. Shamol. Kuchli shamollar olxo'ri daraxtiga zarar yetkazishi mumkin. Shamol daraxtning shoxlarini sindirishi yoki mevalarni to'kishi mumkin. Shuning uchun, olxo'ri daraxtini shamoldan himoya qilish uchun daraxtlar orasida to'siqlar yoki shamolni to'suvchi devorlar o'rnatish tavsiya etiladi [5].
2. Tuproq sharoitlari
2.1. Tuproq turi. Olxo'ri daraxtlari yaxshi drenajlangan, qumli yoki loyqa tuproqlarda yaxshi o'sadi. Ushbu tuproqlar suvning tez oqib ketishiga va ildizlarning yaxshi nafas olishiga imkon beradi (Layne & Bassi, 2008). Biroq, ular tuproqning namligini ushlab turadigan va oziq moddalar bilan boyitilgan tuproqlarda ham yaxshi rivojlanishi mumkin [7].
2.2. Tuproq pH darajasi. Olxo'ri daraxtlari neytral yoki ozgina ishqoriy tuproqlarni afzal ko'rishadi. Tuproqning pH darajasi 6,0 dan 7,5 gacha bo'lishi kerak [8]. Tuproqning pH darajasini o'lchab, uni kerakli darajaga keltirish uchun ohak yoki oltingugurt qo'shish mumkin.
2.3. Tuproq unumdorligi. Olxo'ri daraxtlari o'simlik oziqlariga boy tuproqlarda yaxshi o'sadi. Azot, fosfor, va kaliy kabi asosiy oziqlarni yetarli miqdorda ta'minlash kerak (Westwood, 1993). Organik modda qo'shish tuproqning unumdorligini oshirishga yordam beradi. Kompost yoki chirigan go'ng qo'shish yaxshi natijalar beradi [10].
2.4. Tuproq namligi. Olxo'ri daraxtlari muntazam namlikni talab qiladi. Sug'orish rejimi tuproqning yaxshi drenajlanishini ta'minlashi kerak [11]. Olxo'ri daraxtlari uchun tuproqning namligi doimiy ravishda saqlanishi muhim, ayniqsa mevalarning o'sish davrida.
2.5. Tuproq tuzilishi. Tuproq tuzilishi olxo'ri daraxtlarining ildiz tizimi uchun muhimdir. Suvning yaxshi o'tishi va ildizlarning rivojlanishi uchun yumshoq va yaxshi strukturalangan tuproq kerak [6]. Qattiq va zich tuproqlar ildizlarning nafas olishini va suvni o'zlashtirishini qiyinlashtiradi.
Xulosa
Olxo'ri daraxti uchun maqbul iqlim va tuproq sharoitlarini ta'minlash, uning sog'lom o'sishi va yuqori sifatli meva berishi uchun muhimdir. Harorat, yog'ingarchilik, quyosh nuri, tuproq sharoitlari va shamol kabi omillarni hisobga olgan holda, olxo'ri daraxtini muvaffaqiyatli yetishtirish mumkin. Bu sharoitlarni ta'minlash orqali, sifatli olxo'ri mevalarini yetishtirish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1. "Plum Tree Care: How to Grow and Care for Plum Trees." The Old Farmer's Almanac. https : //www.almanac.com/plant/plums
2. "Growing Plums: The Complete Guide to Plant, Grow, and Harvest Plums." MorningChores. https://morningchores.com/growing-plums/
3. "Plum Tree Growing Guide." GardenFocused. https://www.gardenfocused.co.uk/fruitarticles/plum.php
4. "How to Grow Plum Trees." Stark Bro's. https://www.starkbros.com/growing-guide/how-to-grow/fruit-trees/plum-trees
5. "Plum Tree Planting and Care." The Spruce. https://www.thespruce.com/growing-plum-trees-1402620.
6. Layne, R. E. C., & Bassi, D. (2008). The Peach: Botany, Production and Uses. CABI Publishing.
7. Rieger, M. (2006). Introduction to Fruit Crops. The Haworth Press.
8. Childers, N. F. (1983). Modern Fruit Science. Horticultural Publications.
9. Westwood, M. N. (1993). Temperate-Zone Pomology: Physiology and Culture. Timber Press.
10. Hartmann, H. T., & Kester, D. E. (2002). Plant Propagation: Principles and Practices. 7th Edition. Prentice Hall.
11. FAO (1984). Agroclimatic Data for Asia. Food and Agriculture Organization of the United Nations.
12. Botirov, A. E., Xalmirzayeva, L. B., & Allaberdiev, X. G. U. (2023). Zaytun: botanikasi va fiziologiyasi. Academic research in educational sciences, 4(2), 68-71.
13. Botirov, A., Arakawa, O., & Zhang, S. (2021). Forecasting Young Apple Tree Bud Status with a Visible. Near-Infrared Spectrometer.
14. Botirov, A., & Otajonova, H. (2023). Momordikaning dorivorlik xususiyatlari va xalq xo 'jaligidagi ahamiyati. Academic research in educational sciences, 4(2), 52-55.
15. Botirov, A. E., & Aliyev, O. B. O. G. L. (2022). NOK (PYRUS) MEVALI EKINI-TADQIQOTLAR VA NATIJALAR. Academic research in educational sciences, (Conference), 199-202.
