Научная статья на тему 'Олимпия таълимининг кенг қамровли дастурлари'

Олимпия таълимининг кенг қамровли дастурлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
50
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
олимпия таълими / олимпизм / таълим / кенг қамровли дастурлар. / maqom / festival / source / music / shashmakom / song / vocal stage / composer / art / singer / musical instrument

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Д. Мамажонов, М. Қодиров

Бугунги кунда инсоният учун умумий аҳлоқ ва маънавий қадриятларни тарғиб қилувчи таълим жараёнларидан бири олимпия таълими ҳисобланади. Жаҳон олимпия ҳаракати тараққиётида содир бўлаётган ўзгаришлар олимпия таълими, унинг моҳиятини илмий-педагогик ҳамда ташкилий жиҳатларини янги нуқтайи назардан кўриб чиқишни тақазо этмоқда. Ушбу мақола И-2017-1-14/3 “Ўқувчи ёшлар учун олимпия таълимининг самарали тизимини яратиш” мавзусидаги инновацион лойиҳа доирасида тайёрланган бўлиб, унда олимпия таълими дастурларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш бўйича ҳорижий мамлакатлар, жумладан, Россия тажрибалари таҳлил этилган, олимпия таълими дастурларининг мазмуни ўрганилган. Дастурларни ишлаб чиқиш бўйича хулосалар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

COMPREHENSIVE OLYMPIC EDUCATION PROGRAMS

One of the educational processes that promotes common moral and spiritual values for humanity today is Olympic education. The changes taking place in the development of the world Olympic movement require a new perspective on Olympic education, its essence, scientific, pedagogical and organizational aspects. This article was prepared in the framework of an innovative project I-2017-1-14 / 3 "Creating an effective system of Olympic education for students", which includes foreign countries in the development and implementation of Olympic education programs including the analysis of Russian experience, the content of Olympic educational programs. Here are some suggestions on how to look or get an appointment for antique items.

Текст научной работы на тему «Олимпия таълимининг кенг қамровли дастурлари»

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ОЛИМПИЯ ТАЪЛИМИНИНГ КЕНГ КАМРОВЛИ ДАСТУРЛАРИ

Д.Мамажонов, М.Кодиров Наманган давлат университети

Аннотация: Бугунги кунда инсоният учун умумий аулоц ва маънавий цадриятларни таргиб цилувчи таълим жараёнларидан бири олимпия таълими уисобланади. Жауон олимпия уаракати тарацциётида содир булаётган узгаришлар олимпия таълими, унинг моуиятини илмий-педагогик уамда ташкилий жиуатларини янги нуцтайи назардан куриб чицишни тацазо этмоцда. Ушбу мацола И-2017-1-14/3 “Уцувчи ёшлар учун олимпия таълимининг самарали тизимини яратиш ” мавзусидаги инновацион лойиуа доирасида тайёрланган булиб, унда олимпия таълими дастурларини ишлаб чициш ва амалга ошириш буйича уорижий мамлакатлар, жумладан, Россия тажрибалари таулил этилган, олимпия таълими дастурларининг мазмуни урганилган. Дастурларни ишлаб чициш буйича хулосалар берилган.

Калит сузлар: олимпия таълими, олимпизм, таълим, кенг цамровли дастурлар.

COMPREHENSIVE OLYMPIC EDUCATION PROGRAMS

Д.Мамажонов, М.Кодиров Наманган давлат университети

Abstract: One of the educational processes that promotes common moral and spiritual values for humanity today is Olympic education. The changes taking place in the development of the world Olympic movement require a new perspective on Olympic education, its essence, scientific, pedagogical and organizational aspects. This article was prepared in the framework of an innovative project I-2017-1-14 / 3 "Creating an effective system of Olympic education for students", which includes foreign countries in the development and implementation of Olympic education programs including the analysis of Russian experience, the content of Olympic educational programs. Here are some suggestions on how to look or get an appointment for antique items.

Keywords: maqom, festival, source, music, shashmakom, song, vocal stage, composer, art, singer, musical instrument.

538

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

Мамлакатимиз кудратини белгилайдиган энг асосий омиллардан бири бу юксак маънавиятли, жисмонан ва рухан соглом, хар томонлама баркамол авлодни тарбиялаш масаласидир.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев

таъкидлаганларидек, “Ёшларимизнинг мустакил фикрлайдиган, юксак интеллектуал ва маънавий салохиятга эга булиб, дунё микёсида уз тенгдошларига хеч кайси сохада буш келмайдиган инсонлар булиб камол топиши учун давлатимиз ва жамиятимизнинг бор куч ва имкониятларини сафарбар этамиз”.

Бу борада таълим - укувчи ва талабаларга билим бериш, уларни тарбиялаш, ривожлантириш, куникма ва малакалар хосил килиш, ёшларни хаётга ва мехнатга тайёрлашнинг асосий воситасидир.

Хрзирги кунда ёшлар таълими катта узгаришларни бошидан кечириб, таълимда янги йуналишлар пайдо булмокда. Ушбу йуналишлардан бири бу олимпия таълимидир.

Куплаб мамлакатларда ахолининг турли гурухлари учун олимпия таълими дастурлари ишлаб чикилиб, амалга оширилмокда.

Олимпия таълимига булган бундай эътибор марказида иккита шарт мавжуд:

- олимпия таълимининг юкори даражаси олимпия спорт турларига булган муносабатнинг энг мухим омили хисобланади;

- куплаб педагогик ва социологик тадкикотларга кура, спортчилар ва замонавий спортнинг бошка субъэктлари олимпия харакатининг тарихи, максадлари, вазифалари ва кадриятлари тугрисида чукур билимга эга эмаслар, бу уларнинг спортда ушбу кадриятларга йуналтирилишига тускинлик килади [10].

Куплаб мамлакатларда олимпия таълимини ташкил этишда асосий эътибор мактаб укувчилари ва талабаларга каратилган. Мактабгача ёшдаги болалар учун хам ушбу педагогик фаолиятнинг дастурлари ишлаб чикилмокда. Юкори даражадаги спортчилар учун хам олимпия таълимининг мухимлиги куплаб тадкикотчилар томонидан эътироф этилмокда.

Хррижий мутахассислар томонидан ишлаб чикилган олимпия таълимининг дастурлари, шакллари ва усулларини икки гурухга булиш мумкин:

- индивидуал дастурлар, шакллар, усуллар, олимпия таълими педагогик технологиялари;

- ушбу педагогик фаолиятнинг кенг камровли дастурлари [10].

Баъзи мамлакатларда олимпия таълимининг яхлит тизимлари ишлаб чикилган булиб, уларда ушбу таълим фаолиятини ташкил этиш йуналишлари,

539

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

шакллари ва усуллари тупламини уз ичига олган олимпия маълумотлари, таълими ва маънавий-маърифий фаолиятнинг яхлит тизими мавжуд [1].

Бу борада Россия тажрибаси алоуида эътиборга лойикдир. Россия олимпия таълими тизимининг бошлангич нуктаси бу педагогик фаолиятнинг назарий асосларини ишлаб чикишдир.

Ушбу иш буйича дастлаб 1984 йилда В.И.Столяровнинг ташаббуси ва раубарлиги остида “Олимпизм гоялари ва кадриятларидан фойдаланиш оркали болалар ва ёшларни тарбиялаш” комплекс дастури ишлаб чикилди.

1972 йилдан 1991 йилгача Жисмоний маданият ва спортнинг фалсафий ва социологик муаммолари буйича Болгария, Венгрия, Шаркий Г ермания, Полша, СССР, Чехословакиядан келган халкаро олимлар гурууига раубарлик килган ва ушбу гуруунинг илмий тадкикотлар режасига мувофик “Болалар ва усмирларнинг спорт-инсонпарварлик ва олимпия таълими: уолати ва

фаоллаштириш усуллари” мавзусидаги халкаро социологик тадкикотлар дастурини ишлаб чиккан.

Ушбу дастурларни амалга оширишдан максад болалар ва усмирларнинг спорт-инсонпарварлик ва олимпия таълими уолати ва такомиллаштириш усуллари урганиш, далилларга асосланган аник маълумотларни олиш эди.

Натижада болалар ва ёшларни тарбиялашда инсонпарварлик (шу жумладан олимпия) кадриятларининг ауамияти, ёш авлоднинг спорт, инсонпарварлик ва олимпия таълими буйича ишлаш зарурати асосланди, ушбу педагогик фаолиятнинг умумий тушунчаси ишлаб чикилди, унинг максадлари, вазифалари, усуллари ва бошкалар аникданди; бир катор мамлакатларда укувчилар, талабалар, ёш спортчилар учун олимпия таълимининг уолати ва самарадорлиги тугрисида социологик маълумотлар олинди; талабалар ва ёш спортчиларнинг олимпия таълими тизимини ривожлантиришнинг асосий йуналишлари ва усулларини асослаб берди; усмирлар спорт мактаблари укувчилари, ёш футболчилар, мактаб укувчилари ва талабалар учун биринчи олимпия таълими дастурлари ишлаб чикилди [4, 5, 7, 8, 2, 6].

80-йилларнинг охирида Россияда болалар ва усмирларнинг олимпия таълими тизимини давлат даражасида шакллантиришга уриниш бошланди [6].

Кейинчалик Россия мактабларида олимпия таълими жорий этилишини услубий, кадрлар ва ахборот билан таъминлаш буйича кенг куламли чора-тадбирлар амалга оширила бошланди [4, 5, 6, 7, 8].

Ушбу тизим биринчи навбатда укув муассасаларида, мактабларда олимпия таълимини ташкил этишни таъминлади. Мактаб укувчилари билан турли хил олимпия ахборотлари, тушунтириш ишлари олиб борилиши кузда тутилган: маърузалар, суубатлар, олимпия мавзуларидаги маколалар, китоблар, филмлар ва видеоларни мууокама килиш, олимпия хартиясини талабалар томонидан

540

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

мустакил урганиш, олимпия таълими буйича укув кулланмалар, олимпия уйинлари тугрисида CD-ROM маълумотлари ва бошкалар.

Бошлангич мактаб укувчилари, олимпия захиралари мактаблари укувчилари, урта мактаблар ва университет талабалари учун олимпия таълими дастурлари ишлаб чикилган.

Олимпия таълими тизими ахолининг деярли барча ижтимоий-демографик гурухларини камраб олишга мулжалланган. Аммо асосий ургу, албатта, мактаб укувчиларига каратилган. Максадларни белгилашда, олимпия таълимининг асосий коидаларига катта ахамият берилган. Шу муносабат билан, олимпия таълими мактаб укувчиларида уларнинг спорт ва олимпизмга булган муносабатини белгилайдиган, олимпия шахсияти маданиятини шакллантиришга йуналтирилганлиги уларнинг асосий йуналишлари

хисобланади [9].

Худди шу каби харакатлар мамлакатимизда хам олиб борилиб, 2017-2018 йилларда Республика давлат илмий техник дастурлари доирасида “Укувчи ёшлар учун олимпия таълимининг самарали тизимини яратиш” мавзусидаги инновацион лойиха Тошкент, Самарканд ва Наманган вилоятларида амалга оширилди. Хусусан Наманган вилоятида лойихани амалга ошириш жараёнида Болалар-усмирлар спорт мактаблари (БУСМ) укувчи-спортчилари хамда Наманган давлат университети жисмоний маданият йуналиши бакалавриат ва магистратура талабалари учун учун олимпия таълими мавзулари буйича укув-услубий мажмуалар ва дарсдан ташкари машгулотлар дастурлари ишлаб чикилиб, амалиётга жорий этилди [3].

Хулоса урнида шуни айтиш керакки олимпия таълимини ташкил этишда унинг узлуксизлигини таъминлашга катта ахамият бериш зарур. Олимпия таълими укув дастурлари мамлакатдаги барча таълим турларида узлуксиз булиши, яъни хар бир кейинги дастур аввалгисига асосланган булиши лозим.

Укувчи ёшларни ривожланишининг ёш даврларининг узига хос хусусиятларига мувофик узлуксиз олимпия таълимини амалга оширишнинг хар бир боскичида маълум билим ва куникмаларни ривожлантиришни таъминлайдиган тегишли максадлар, вазифалар белгиланади, шакл ва усуллар кулланилади.

Фойдаланилган адабиётлар

[1] Landry F. Education on Olympism and the school curriculum: principles, techniques and applicating based on the experience of the Montreal Olympic Games:Paper presented at the 6th Int. Sessions for educationists IOA, 1984.-19 р.

[2] Stolyarov V., Rodichenko V. Russia: our model and system of Olympic education // Olympic education: an international review / edited by Roland Naul,

541

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

Deanna L. Binder, Antonrn Rychtecky and Ian Culpan. - Abingdon, Oxon; New York, NY: Routledge is an imprint of the Taylor & Francis Group, 2017. - Р. 238251.

[3] И-2017-1-14/3 - “Укувчи ёшлар учун олимпия таълимининг самарали тизимини яратиш” мавзусидаги инновацион лойихд якуний хисоботи. 2018 йил.

[4] Контанистов А.Т. Российская система олимпийского образования: государственно-общественная модель // Олимпийский бюллетень. - 2013. № 14. - С. 334-338.

[5] Контанистов А.Т. Формирование организационно-педагогических основ олимпийского образования в России: Автореф. дис. ... канд. пед. наук. -М., 2001. - 22 с.

[6] В.С.Родиченко и В.И.Столяровым и постановление от 31 июля 1989 г. № 73 «О мерах по усилению воспитательной работы со спортсменами и использованию в этих целях идеалов и ценностей олимпизма». на коллегии Г оскомспорта РСФСР было принято подготовленное.

[7] Родиченко В.С. Олимпийская идея для России (повторение пройденного). - М.: Сов. спорт, 2004. - 248 с.

[8] Родиченко В.С. Олимпийское образование в новой России.-М.: Физкультура и спорт, 2005.- 48 с.

[9] Столяров В.И., Скирда Н.В. Основные ориентиры олимпийского образования школьников // Теория, проекты и технологии интеграции спорта с искусством: материалы международной научной конференции, посвящённой 20-летию разработанного в ГЦОЛИФК проекта «СПАРТ» (14-15 апреля 2011 г.) / Под общ. ред., проф. В.И. Столярова. - М.: РГУФКСМиТ, 2012. - С. 278285.

[10] Столяров, В.И. Современный олимпизм и олимпийская педагогика: достижения, проблемы, перспективы / В.И. Столяров. - М.: ПЛАНЕТА, 2018. -528 с.: ил.

References

[1] Landry F. Education on Olympism and the school curriculum: principles, techniques and applicating based on the experience of the Montreal Olympic Games:Paper presented at the 6th Int. Sessions for educationists IOA, 1984.-19 р.

[2] Stolyarov V., Rodichenko V. Russia: our model and system of Olympic education // Olympic education: an international review / edited by Roland Naul, Deanna L. Binder, Antonrn Rychtecky and Ian Culpan. - Abingdon, Oxon; New York, NY: Routledge is an imprint of the Taylor & Francis Group, 2017. - Р. 238251.

542

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

[3] И-2017-1-14/3 - “Укувчи ёшлар учун олимпия таълимининг самарали тизимини яратиш” мавзусидаги инновацион лойихд якуний хисоботи. 2018 йил.

[4] Контанистов А.Т. Российская система олимпийского образования: государственно-общественная модель // Олимпийский бюллетень. - 2013. № 14. - С. 334-338.

[5] Контанистов А.Т. Формирование организационно-педагогических основ олимпийского образования в России: Автореф. дис. ... канд. пед. наук. -М., 2001. - 22 с.

[6] В.С.Родиченко и В.И.Столяровым и постановление от 31 июля 1989 г. № 73 «О мерах по усилению воспитательной работы со спортсменами и использованию в этих целях идеалов и ценностей олимпизма». на коллегии Г оскомспорта РСФСР было принято подготовленное.

[7] Родиченко В.С. Олимпийская идея для России (повторение пройденного). - М.: Сов. спорт, 2004. - 248 с.

[8] Родиченко В.С. Олимпийское образование в новой России.-М.: Физкультура и спорт, 2005.- 48 с.

[9] Столяров В.И., Скирда Н.В. Основные ориентиры олимпийского образования школьников // Теория, проекты и технологии интеграции спорта с искусством: материалы международной научной конференции, посвящённой 20-летию разработанного в ГЦОЛИФК проекта «СПАРТ» (14-15 апреля 2011 г.) / Под общ. ред., проф. В.И. Столярова. - М.: РГУФКСМиТ, 2012. - С. 278285.

[10] Столяров, В.И. Современный олимпизм и олимпийская педагогика: достижения, проблемы, перспективы / В.И. Столяров. - М.: ПЛАНЕТА, 2018. -528 с.: ил.

543

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.