Научная статья на тему 'ОИЛА МУҚАДДАС ТАРБИЯ МАСКАНИ'

ОИЛА МУҚАДДАС ТАРБИЯ МАСКАНИ Текст научной статьи по специальности «Социальные науки»

56
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
оила / ёш авлод / комил инсон / таълим / тарбия / қадрият. / семья / молодое поколение / совершенный человек / образование / воспитание / ценность.

Аннотация научной статьи по социальным наукам, автор научной работы — Энажон Зарипбаевна Нишанбаева

Мақолада оила-муқаддас тарбия маскани эканлиги очиб берилган. Шунингдек, оила институти ёш авлодни мустақил ҳаётга тайёрлаш манбаи сифатида таҳлил этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Мақолада оила-муқаддас тарбия маскани эканлиги очиб берилган. Шунингдек, оила институти ёш авлодни мустақил ҳаётга тайёрлаш манбаи сифатида таҳлил этилган

Текст научной работы на тему «ОИЛА МУҚАДДАС ТАРБИЯ МАСКАНИ»

ОИЛА - МУКАДДАС ТАРБИЯ МАСКАНИ

Энажон Зарипбаевна Нишанбаева

УзМУ Ижтимоий фанлар факультети доценти сиёсий фанлар буйича фалсафа доктори (PhD)

АННОТАЦИЯ

Маколада оила-мукаддас тарбия маскани эканлиги очиб берилган. Шунингдек, оила институти ёш авлодни мустакил хаётга тайёрлаш манбаи сифатида тахлил этилган.

Калит сузлар: оила, ёш авлод, комил инсон, таълим, тарбия, кадрият.

АННОТАЦИЯ

В данной статье раскрывается, что семья является святым местом воспитания. Также анализируется институт семьи как источник подготовки молодого поколения к самостоятельной жизни.

Ключевые слова: семья, молодое поколение, совершенный человек, образование, воспитание, ценность.

ABSTRACT

The article reveals that the family is a holy place of education. The family institution is also analyzed as a source of preparing the younger generation for independent living.

Keywords: family, young generation, perfect person, education, upbringing,

value.

Хрзирги кунда ёшларимиз жамият ва давлат ривожига таъсир этувчи асосий омил, хал килувчи кучдир. Шундай экан, Узбекистан Республикасининг Биринчи Президенти И.Каримов таъкидлаганларидек, "... ёшларимизни хар томонлама соглом ва баркамол этиб тарбиялаш, хаёт абадийлиги, авлодлар давомийлигини таъминлайдиган маънавият кургони булмиш оилани мустахкамлаш бугунги кунда барчамизнинг наинки асосий вазифамиз, балки инсоний бурчимиздир" [1]

Маълумки, ёшларимизни баркамол авлод килиб тарбиялаш борасида барча тарбия масканлари ичида оила мухим рол уйнайди. Оила бу - хар кандай жамият ва

May 6, 2023

138

gaBnarnu Kena^aru, paBHaKu Ba TapaKKueTuHu, SyryHru Ba эpтaнгн KyHuHu xan KunyBnu Kyn SynraH em aBHogHu eTumTupuS Sepum Ba TapSuanamHu y3 ongura acocufi MaKcag kuhuS onraH MyKaggac MaKoHgup.

fflyHH anoxuga TatKugnam MyMKuHKu, em aBHogHu komuh uhcoh kuhuS TapSuanam Ha^aKar ouna myHuHrgeK, Sapna TatnuM-TapSua MacKaHHapu onguga TypraH acocufi Ba3u$a xucoSnaHagu. EmnapHHHr Kenrycuga SapKaMon SynuS Boara eramnapu Kyn ^uxargaH OTa-OHanapra, ynap amaeTraH ounaBufi Myxurra, Maxannara xaMga TatnuM MacKaHHapuga OHUS SopunaeTraH ^aonuaTra xaM

öoraHKgup.

^apxaKuKar WKopuga TatKugnaraHuMrogeK, MaMnaKaruMroga ounagaH TamKapu em aBHogHu TapSuanamga Sorna, MaKTaS, nu^fi, KacS-xyHap Myaccacanapu, onufi yKyB ropTnapu xaM MyxuM axaMuaTra эгa, HeKuH Sy TapSua MacKaHHapu unuga MyxuMu ounagup. HuMaraKu, SupuHnu HaBSarga, ouna-TapSua ynoru, MatHaBuaT MacKaHu xucoSnaHagu. Kuhuk ouna at3ocuHuHr uhk uHMufi Ba MatHaBufi gyHeKapamu ouna mapouTuga maKnnaHagu.Y uhm, KacS-xyHap, WKcaK KagpuaT, xanon Ba caMapanu MexHar Kunum, pocTryfinuK Ba тyFpнcyзпнк, энг axmu ouna ^asunaraapu, ouna at3onapu, Mananna Ba KapuHgom ypyFHap ypTacugaru y3apo axunnuK, y3SeKoHa yp$-ogaraap, Munnufi Ba yMyMuHcoHufi KagpuaTHap a3anufi ogaraapuMro экaнпнгннн aHraaS eTagunap. ^aMuaraMroHuHr kuhuk Sup Synaru cu^aruga ounaga Kyn Kuppanu KagpuaTHapHuHr caKgaHuS Konumu Ba puBo^u em aBHogHuHr cofhom puBo^naHumu, MatHaBufi Ba axnoKufi ^uxargaH KaMon Tonumu ynyH MyxuM MaHSagup.

HHcoHga SonanuKgaH SomnaS, ounaga maKnnaHaguraH uhcohuh $a3unaraap, maxcra xoc u^oSufi cu^araap, MKcaK MatHaBufi-axgoKufi KagpuaTHap, cofhom эtтнкogнap, gyHeKapamnap TapKuS Tonagu. Ey ypuHga ouHaga cofhom MatHaBufi MyxuTHu Kapop TonTupum yTa MyxuMgup. OuHaga cofhom MyxuTHuHr caKHaHumu Kyn oMuHHapra Sofhuk, SyHap ouHa SomnuKgapu SuHaH SonanapHuHr y3apo axmu MyHocaSaTu, xoHagoH KaTraHapura xypMar^truSop, ouHagaru SonanapHuHr y3apo MyHocaöaraapu, TyFpu TapSuanaHraHnuru, oTa-oHanapHuHr $ap3aHgnap TapSuacura SapoSap ^oHKyapnuru, ounaga ypHaTunraH TyFpu TapTuS, axmu oTa-oHaHuHr MexHaTu, u^tumouh xaeT BoKeanapura, xogucanapura TyFpu MyHocaSaTu, xyp ^uKpnunuruga aKc этagн.

OTa-oHaHr caSoFuH oh, KaMonoTra acoc SynFafi, Mexpcu3nuK, ae gycTuM, ^axonarra acoc SyHFafi. EoSocu Sop, momocu Sop yfiga acno xaTo SyHMac, Ynap afiTraH xap yruT Sun, ^apoFarra acoc SyHFafi.

May 6, 2023

139

Uzbekistan'sdveomem^^^^^^^m

Пойдевор булса мухаббат хамда конуний асос, Бу мустахкам оиланг чун кафолатга асос булгай. Оила тинч ва мустахкам фаровон Узбекистонда, Бу ахллик эй Алибек, саодатга асос булгай. [2]

Манфаатлари умумий булган ахил оилада яхши удумлар, анъаналар, она Ватанга садокат ва мустакил хур Узбекистонга мехр ва ундан гурурланиш туйгулари таркиб топади. Соглом мухит, мехр-оккибат, кадр-киммат учун замин яратади. Болаларнинг юксак маънавият, ахлокий баркамол тараккиёти учун шарт-шароит яратилади.

Фарзанд тарбиясида шарк оилаларида узига хос анъана ва меъёрлар мавжудки, улар асрдан асрга, авлоддан-авлодга утиб келмокда. Мутафаккирларнинг ахлок- одобга доир асарларида оилада фарзанд тарбияси устувор вазифалардан бири сифатида каралади. Кайковус узининг "Крбуснома" асарининг 5-бобини ""Ота-онани билмак зикрига", 27-бобини "Фарзанд тарбия килмок зикрига" багишлади. Асосий гоя ёшларни ота-онага хурмат ва эъзозда булиш, ён атрофдагиларга ширинсузлик ва мехр-мухаббат билан муомала килишга, хушфеъл булишга, касб-хунар урганишга ундайди. Ота-оналарга карата "Фарзандга адаб, хунар ургатмакни мерос деб билгил. Оталик шартин бажо келтиргилки, фарзандинг вужудга келгондагидек тириклик килсин, яъни хар одамки вужудга келур ва шу кундан эътиборан хулки ва табиати унга хамрох булур. Катта булгон сайин жисми ва рухи кувват топар ва барча рухи (феъл атвори)ривожланадур, камолга етгондан сунг тамоми яхшилик ва ёмонлигини зохир килур. Лекин сен адаб, хунар ва донишни фарзандингга узингдин мерос кдлгил, токи унинг хаккин бажо келтурмуш булгайсан"[3] . Мутафаккир ота-она хаккини билмак зикрида гоят мухим бир фикрни баён этади: "Нима эксанг, шуни урасан"деган маколни ишлатиб, оилада бола тарбиясининг куйилиши анашу макол асосида курилса, мос иш тутилган булади, деб хисоблайди. ^ар кандай даврда хам оилада, жамиятда фарзанд тарбияси алохида долзарблик касб этган.

Ёшларни мустакил хаётга тайёрлашда оиланинг соглом мухити ва унда амалга ошириладиган бир канча миллий хусусиятлар-анъаналар, урф-одатлар, халкнинг рухий холати ва турмуш тарзини англаш мухимдир. ^из болани хаётга тайёрлашда унинг акл-идроки, хушёрлиги, эпчиллиги, одоблилиги, унинг хаёли иболигига алохида ахамият каратиш лозим. Шунингдек, кизларнинг табиатига хос булган покизалик, мулойимлик, нафислик, сабр-такатлилик, пазандалик каби

May 6, 2023

140

xucHaraap Kronap nupofiura nupofi Kymagu. ffly ypuHga SywK Myra^aKKupuMro ASy Ahu uSh CuHoHuHr Kyfiugaru ^uKpnapuHu Kemupum ypuHHugup: "HHcoHga gouM TypaguraH xycH Ba Haro^ar xae una u^argup, xaecu3 W3 ^ohcu3 ®;acag KaSugup".

Ouna TapSuacuga umoHn MegoTu, HaMyHa MeTogu, paFSaraaHTupum MeTogu KaSu ycyHHap MaB^yg SyHuS, ynap SonanapHuHr y3ura xoc xycycuaTHapugaH KeHuS hukuS, TamKuH этннagн. AnSarra, ouHagaru MatHaBufi MyxuT Sona gyHeKapamu, Suhumuhuot KeHrafiumu, Ta^aKKypuHuHr roKcanumuga anoxuga ypuH TyTaguraH kutoS Myronacu SuHaH xaM Sofhuk. fflyHuHr ynyH xap Sup oTa -oHa SonaHuHr KyHrHuga KuToSra Mexp yfiFoTumu, yHuHr Sy Sopagaru KrouKumuHu paFSaraamupumu ho3um.

Y3 matHu, FypypuHu xuMoa KuHum, FaMxypHuK, KaTTa Ba KunuKHapHu xypMaT KuHum, Mexp-MypyBBaT Kypcarum, axunnuK Ba uhokhuk, TuHnnuKHu caKHam KaSu TapSua BocuraHapu opKanu TapSuaHaHraH em aBHogHuHr FoaBufi uMMyHuTeTu MycTaxKaM Synagu.

Y3SeKucToH PecnySnuKacu npe3ugeHTu ffl.Mup3ueeB TatKugnaraHnapugeK, "...em aBHog TapSuacu xaMMa 3aMoHHapga xaM MyxuM Ba goH3apS axaMuaTra эгa SyHuS KeHraH. Ammo Su3 amaeTraH acpga Sy Macana xaKuKaraH xaM xaeT-MaMoT Macanacura afiHaHuS SopMoKga. "Tapßaa KaHna MyKaMMa^ 6y^ca, xa.iK myHna ßaxT^H amaaga", gefigu goHumMaHgnap. TapSua MyKaMMaH SyHumu ynyH эca Sy Macanaga SymHuK nafigo SyHumura MyraaKo fiyH KyfiuS SyHMafigu"[4]

3epo, y3 xaHKura, yHuHr ataHaHapura, tuhu Ba MatHaBuaTura MyxaSSaT Ba xypMaTHu TapSuaHaMacgaH TypuS, y3 BaTaHuHuHr ^oHKyapuHu TapSuaHam MyMKuH эмac. EapKaMoH maxc xaMuma y3 BaTaHu KaMoHoTuHu puBo^Hamupagu, yHuHr paBHaKu fiyHuga yMpuHu Saxmuga этнmнн y3 Sypnu geS Sunagu. fflyHuHr ynyH xap Sup ouna, yKyB Myaccacanapu Ba MaxaHHa, энг aBBano, cofhom SapKaMoH aBHogHuHr uctukSohu, MaMHaKaT KeHa^aru SyHraH em aBHogHu TapSuaHamra KaparuHraH nopa - TagSupHap caMapagopHuruHu aHaga omupum gaBp TaHaSu.

roKopugaru ^uKpHapgaH KeHuS hukuS, Kyfiugaru Ba3u$aHapHu SeHruHam MyMKuH:

EupumuöaH, ouHaga umuMoufi - MatHaBufi cofhom MyxuTHu maKHHaHTupum;

HKKumuöaH, ouHaBufi KagpuaTHapHu $ap3aHgHap Ta^aKKypura cuHrgupum ynyH SyryHru KyH TaHaSHapuHu Ha3apga TyTraH xoHga ouHaBufi TapSua gacTypuHu apaTum;

May 6, 2023

p

Учинчидан, ёш ота-оналарнинг фарзандлар тарбиясини олиб боришга гоявий ва услубий жихатдан ёрдам беришни такомиллаштириш;

Туртинчидан, оиладаги тарбиянинг миллий ва умуминсоний ютукларини умумлаштириш;

Бешинчидан, оила кутубхонасини ташкил этишни кенг йулга куйиш; Олтинчидан, оила+махалла+таълим тизими билан якин алокани янада мустахкамлаш механизмларини ишлаб чикиш;

Еттинчидан, халоллик ва мехнатсеварлик хусусиятларини ривожлантириш оркали ёшларни касб-хунарга йуналтириш;

Саккизинчидан, оила тарбиясида болага Ватанга мехр гоясини сингдириш, унда миллат ва халк утмишига, унинг кадриятларига, маънавий ва моддий меъросига хурмат-эхтиром хиссини уйготиш, миллий гурур ва ватанпарварлик туйгуларини шакллантириш;

Туццизинчидан, таълим тизилмалари кошида "Оила институти" ташкил этилиб, ота-оналар учун таълим-тарбия жараёнига боглик сухбатлар, тренинглар, семинарлар уюштириш.

Унинчидан, тарбия борасидаги курсатмаларни оммабоп рисолалар, буклетлар, илмий оммабоп маколалар оркали таргиб килиш.

Мухтасар айтганда, хаммамизга аён булиши табиийки, оила соглом экан -жамият мустахкам, жамият мустахкам экан - мамлакат баркарордир.[5]

REFERENCES

1. Каримов И.А. "Юксак маънавият-енгилмас куч". Тошкент "Маънавият".2008 йил 56-57 бетлар.

2. Куронов М., Базаров О.Оилам мустахкам булсин, десангиз...Рисола."Сано-стандарт" нашриёти. Тошкент.2012.9-бет.Алибек Санакулов шеъри.

3. Кайковус.Кобуснома."Укитувчи" нашриёти.-Т.:2019, 36-37,015-107 бетлар.

4. Мирзиёев Ш.М.Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз".1-жилд.Тошкент. "Узбекистон". 2019 йил 504-505 бетлар.

5. Каримов И.А."Юксак маънавият-енгилмас куч". Тошкент "Маънавият".2008 йил 58 бет.

6. Нишанбаева, Э. З. (2023). ИЖТИМОИЙ ШЕРИКЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ. Academic research in educational sciences, 5(NUU Conference 2), 472-477.

May 6, 2023

p

7. HnrnaHÖaeBa, 3. 3., & AögyxannnoB, A. A. (2020). HHKHTO3HB TAL-HHMHH PHBO^AHHmH^A H^THMOHH mEPHKHHKHHHr TYTrAH YPHH. ^YPHA^ COЦHA.ПBHBIХ HCCHEAOBAHHH, (SI-1).

8. HnrnaHÖaeBa, 3. 3. (2020). "H^THMOHH mEPHKHHK" TYmYH^ACH BA YHHHr TAMOHH^^APH. ^YPHA^ COЦHA.ПBHBIХ HCC^E^OBAHHH, 3(1).

May 6, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.