CC BY
10
Вестник КазНМУ №3-2020
УДК 614.258
Облыстык денсаулык сактау саласынын медициналык кадрлармен камтамасыз етiлуi
1Н.Б. Асанбаев, 2А.К. Беисбекова, 3А.М. Раушанова, 4F.¥. Оразова, 5А.М. Ауезова
ШЖК КМК «Кеп 6eüiHdi облыстык ауруханасы» Кызылорда облысы Денсаулык Сактау баскармасы
2С.Ж. Асфендияров атындат Казак ¥лттык медицина университет1
3эл-Фараби атындат Казак ¥лттык Университет1
4Астана Медицина Университет1
5«КДСЖМ» Казакстандык медициналык университет1
Аталган макалада Кызылорда облысынын, медициналык кадрлармен камтамасыз ет'лу жагдайы мен емдк-профилактикалык
мекемелерд1н, кадолар потенциалын багалау модел1 усынылды.
ТYйiндi сездер: кадрлар потенциалы, медициналык мекеме, бiлiктiлiк санаты
К1р!спе
К^амдык денсаулык сактаудын непзп м1ндет1 медициналык кызмет керсету сапасын жаксарту. Рейтингпн мэн! клиникалык керсеткштерден баска, медициналык мекемелер кызмет1н1н клиникалык емес керсетк1штер1 болып табылады. Оларды медициналык кемек сапасынын езара байланысты уш факторы - Донабедиан триадасын (ресурстар, медициналык кемек керсету процес!, емдеу нэтижелер1) ескере отырып бaFaлaуFa болады, олар емдк профилактикалык мекемелерд1н бедел1не катысты ^амдык п1к1рд1 зерттеу нэтижелер1мен толыктырылады [1].
¥йым кызметкерлер1н1н б1л1кт1л1г1н1н, дaFдысынын, тэж1рибес1 мен б1л1м1н1н сандык жэне сапалык сипаттамалары кызмет1н талдаудын ажырамас бел!г! болып табылады жэне тутастай aлFaндa емд1к - профилактикалык мекемен1н даму стратегиясынын манызды курамдас белiri рет!нде ужымды баскару стратегиясын айкындайды.
Статистикалык бaкылaудaFы деректерд1н эртурл1 болуы, медициналык уйымдардын кадрлык элеует1н1н жай-куй!н бaFaлaудын барлык сурактарына жауап беруге мумк!нд!к бермейд1. Каз1рг1 уакытта кадрлык жоспарлау жэне мониторинг, кадрлык саясат, енбек ресурстарын баскару жэне оларды пайдалану ти!мд!л!г!н арттыру бойынша тактикалык м1ндеттерд1 шешу кажетт1л1г1 бар [2].
Денсаулык сактау сaлaсындaFы медициналык уйымдар мен аткарушы бил1к оргaндaрындaFы кадрлардын сапалы мониторинг! мынадай мэселелерд1 шешумен байланысты:1) медицина кызметкерлер1н1н кызмет1н накты бaFaлaу; 2) жуйел1 талдау уш!н кaлыптaстырылFaн деректер жиынтыFы (медициналык персоналдын федералдык т1ркел1м1) нег1з1нде кадрлар мониторинг!; 3) кадрлык элеуетт! дамытуды болжау жэне модельдеу [3].
Емдк-профилактикалык мекемен!н кадрлык элеует!н!н
сапалык жэне сандык сипаттамалары олардын кызмет!н!н ти!мд!л!г!н айкындайды жэне медициналык кемектщ сапасы мен колжет!мд!л!г!не эсер етед!. Жумыстын максаты
Квалиметрия эд!стер!н колдана отырып, дэр!гер кадрларынын енбек ет!л! жэне б!л!кт!л!г!н топтастырылуы нег!з!нде медициналык уйымнын кадрлык элеует!н жан-жакты бaFaлaу модел!н курастыру. Зерттеу эд!стер!
Макалада Кызылорда облысынын медициналык уйымдарынын 2017-2019 жылдaрFa aрнaлFaн статистикалык есептер! талданып, дэр!герлермен жэне орта медициналык кызметкерлермен камтылу жэне жасакталуынын ен!рл!к керсетк!штер! келт!р!лд!. Зерттеу нэтижелер!
01.01.2020 ж. жaFдaй бойынша Кызылорда облысы aумaFындaFы денсаулык сактау мекемелер! кызметкерлер!н!н жалпы саны 13 142 адамды курайды, онын !ш!нде барлык мaмaндыктaFы дэр!герлер - 2 740 адам, орта медициналык персонал - 10 402 адам. Жалпы Кызылорда облысы бойынша кадрлармен жасакталу 90,3%, дэр!гер - мамандармен камтылуы - 89,3%, орта медицина кызметкерлер!мен - 91,7%, к!ш! медицина кызметкерлер!мен - 90,1% курайды. Кызылорда облысынын барлык меншк нысaнындaFы денсаулык сактау мекемелер!нде жумыс !стейт!н дэр!герлермен камтамасыз ет!лу 2019 жылы 10 мын турFынFa шакканда 34,2 курады. Бул керсеткш 2018 жылы Казакстан Республикасы бойынша 34,3 денгей!нде болды. Кызылорда облысында 2019 жылы орта медицина кызметкерлер!мен камтамасыз ет!лу-10 мын турFынFa шакканда 129,8. Кызылорда облысы халкынын 2017-2019 жылдaрдaFы медициналык кадрлармен камтамасыз ет!лу динамикасы 1-суретте керсет!лген.
Сурет 1 - Кызылорда облысы халкынын 2017-2019 жылдардагы медициналык кадрлармен камтамасыз етшу динамикасы
01.01.2020 ж. ж^дай бойынша Кызылорда облысынын медициналык денсаулык сактау мекемелерЫдеп дэр^ерлер (жеке тулFалар) саны (бала тууга байланысты жэне узак мерзiмдi демалыста журген кызметкерлердi есептемегенде) -2 740 адамды курады (2018 ж. - 2 697, 2017 ж. - 2644), орта медициналык кызметкерлер (жеке тулFалар) саны (бала тууFа байланысты жэне узак мерзiмдi демалыста журген кызметкерлердi есептемегенде) - 10 402 адамды курады, (2018 ж. - 9 808, 2017 ж. - 9 590).
Осылайша, 2019 жылы дэртерлер мен орта медициналык к,ызметкерлерд^ жеке тулFаларынын саны ретЫде (бала тууFа байланысты жэне узак мерзiмдi демалыстаFы адамдарды есепке алмаFанда), сондай-ак 10 мын турFынFа шакканда дэрiгерлiк кадрлармен жэне орта медициналык, кызметкерлермен накты камтамасыз етiлу шамалы темендеген [4].
Мекемелердiн медициналык, кызметкерлермен жасакталуы жумыспен к,амтылFандар мен штаттык, лауазымдардын пайыздык мэндегi аракатынасымен сипатталады. Косымша кызмет аткарушылар коэффициентi жумыспен к,амть^ан мелшерлемелер мен жеке тулFалар санынын аракатынасы ретiнде айкындалады.
Зерттеу кезе^нде медициналык, уйымдардын дэрiгер кадрлармен жасакталуынын темендегенi байкалады. Дэрiгерлердiн кызмелн коса атк,ару коэффициентi 2019 жылы 1,5 курады (2018 жылы - 1,59, 2017 жылы - 1,58). 2017-2019 жылдар аралы^ында орта медицина к,ызметкерлерiмен к,амтылуы да темендедi. Коса атк,ару коэффициентi барлык бакылау кезе^нде 1,3 курады.
Учаскелiк педиатрлардын абсолютп санынын артуы 2019 жылы дэртерлерд^ жеке тулFалары статистикалык есеп беру формаларында кызметкерлердiн узык уакыт жок болуын ескере отырып негiзделгендiгiмен тYсiндiрiледi. 2019 жылы есепке алу эдкнамасынын езгеруiне байланысты, 2018 жылмен салысты^анда мамандык профильдерi кесiндiсiнде медицина кызметкерлерi санынын накты динамикасын аныктау мYмкiн емес болды.
2018 жылдын кантар айында облыс бойынша кадр тапшылы^ы
- 205 дэрiгердi кураса, 2019 жылдын 1 кантарына бул керсеткш
- 121 курады.
2019 жылы БМСК дэрiгерлерiмен жасакталу 95% - Fа жеттi, орта медицина кызметкерлерЫщ дэрiгерге аракатынасы 1:3-ке дешн жеткiзiлдi.
2016 жылдан бастап облыс эюмУн резидентурада сураныска ие мамандарды даярлауFа арналFан гранттар белiндi. Казiргi уакытта 42 резидент елiмiздiн 5 жоFары оку орнында бiлiм алуда.
2019 жылы Кызылорда облысында 121 маман жеткпедк Бул жетiспеушiлiктiн 80% облыстык уйымдарFа тиесiлi. Белiнген ауылдык квота мен «Дипломмен ауылFа» мемлекеттiк баFдарламасынын аркасында он динамика байкалады. Жалпы аудандар 95% - Fа жасакталFан.
Облыстык перинаталдык орталыкта 40 дэртер жетiспейдi. Облыстык медициналык орталыкта непзЫен - реаниматолог-анестезиолог дэрiгерлер. БайконырдаFы ОМО филиалында 2019 жылы жасакталу 76% - ды курады. Мамандардын жетiспеушiлiгiн балалар мен ересектер профилi бойынша облыстык РММ iс-сапарFа жiберiлген мамандар етейдi. Медициналык уйымдардын кадрлык элеуетiн баFалаудын ен перспективтi жYЙесi - бул енбек етiлi бар топтар Yшiн кадрлык мониторинг.
Кызылорда облысынын медициналык уйымдарында негiзгi лауазым бойынша жумыс iстейтiн барлык дэрiгерлердi «Халыктын санитариялык-эпидемиологиялык саламаттылыFы саласындаFы мамандар Yшiн бiлiктiлiк санатын беру туралы куэл iктi беру жэне керi кайтарып алу каFидаларын, мерзiмдерiн беюту туралы» Казакстан Республикасынын ¥лттык экономика министрЫн 2015 жылFы 6 тамыздаFы №596 буйрыFына езгерiс енгiзу туралы Казакстан Республикасы Денсаулык сактау министры^ м.а. 2018 жылFы 31 шшдедеп № МЗ-1 буйрыFына сэйкес непзп мамандык бойынша жумыс етiлi мен бшктшк санатын ескере отырып, топтастырылды[5]. Жумыс етiлiмi бойынша эрбiр медициналык уйымда 4 топ курылды: 7 жылдан астам, 5-7 жыл, 3-5 жыл жэне 3 жылдан кем жумыс етЫ.
Бiлiктiлiк санаттары бойынша кш топтар калыптастырылFан, эрбiр енбек етл тобынын iшiнде аткарылFан жумыс жылдарды ескере отырып берiлуi мYмкiн санаттар жэне санаты жок кш топтар (1 кесте) [6].
Кесте 1 - Непзп мамандык бойынша енбек етш1 мен бшктшк санатын ескере отырып медициналык уйымдардагы дэр1герлерд1 белу
Медициналык уйымнын атауы 7 жылдан жотары 5-7 жыл 3-5 жыл 3 жыл кем
Барлы^ы Санаттар Санаттар Санаттар
Жотарты 1 II Жок Барлы^ы I II Жок Барлы^ы II Жок
Осы санаттаFы дэрiгердiн маманды^ы бойынша жумыс етiлiне сэйкестiк дэрежеан сипаттайтын, енбек етiлi топтарында
эрбiр бiлiктiлiк санатында салмак коэффицентi (СК) таFайындалады (2 кесте).
_Вестник КазНМУ №3-2020
Кесте 2 -Енбек ет1л1 топтарындагы б1л1кт1л1к санаттарынын салмак коэффициент!
Енбек етЫм топтары жэне бшктшк санаттары 7 жылдан жоFары 5-7 жыл 3-5 жыл 3 жылдан кем
ЖоFар FЫ I II Санат жок I II Санат жок II Санат жок
Салмактык коэф. 1 0,75 0,25 0 1 0,75 1 0 0,001*
Салмак,тык, коэффициент эрбiр бiлiктiлiк кiшi тобы Yшiн жумыс етiлiмi топтардаFы санат керсеткiшiн (Ск) мына формула бойынша есептеуге мYмкiндiк бередi:
Санат керсеткiшi = СК х дэртерлер саны осы бшктшк
Кбк ецбек 0тiлi = ■
санатымен.
Бiлiктiлiк кiшi топтарынын категориялык, керсеткiштерiнiн негiзiнде эр жумыс етшм тобы Yшiн кадрлардын бiлiктiлiк керсетюшлн есептеледi (Кбк енбек етiлi):
£Санат к0рсеткiшi
топтагы дэрiгерлердiц жалпы саны
Эрбiр енбек етiлi тобы Yшiн кадрлар бiлiктiлiгiнiн керсеткiштерiн жинактай отырып, жалпы медициналык уйым
Yшiн кадрлар бЫктшпшн керсеткiшi алынады (Кбк жалпы):
Кбк жалпы = ^ Кбк енбек етл
0з кезегiнде мекемешн кадрлык курамынын манызды сандык, сипаттамасы болып табылатын, медициналык, уйымнын
жасак,талуын ескере отырып, бул медициналык, уйымнын кадрлык, элеуетЫщ керсеткiшi есептеледi: (КЭК):
КЭК = Пкобщ х М¥ мед.кадрлармен жасакталуы
Дэрiгерлердiн (жеке тулFалардын) жалпы саны 215 адам болатын, медициналык, кадрлармен жасакталуы 86% (немесе 0,86) курайтын N каласынын аурухананын мысалында кадрлык, элеуеттiн керсеткiшiн есептеудщ осы эдiстемесiн
колдануды карастырамыз.
Непзп мамандык, бойынша жумыс етiлi мен бшктшк санатын ескере отырып, дэрiгерлердi белу 3-кестеде келтiрiлген.
Кесте 3 - Непзп мамандык бойынша енбек етл мен б1л1кт1л1к санатын ескере отырып N каласынын аурухана дэр1герлер1н белу
Медициналык уйымнын атауы 7 жылдан жоFары 5-7 жыл 3-5 жыл 3 жылдан кем
Барлы^ы Санаттар Санаттар Санаттар
ЖоFарFЫ I II Жок Барлы^ы I II Жок Барлы^ы II Жок
N кала-н а-сы 70 35 2 5 3 7 80 45 20 15 30 20 10 35
N каласынын аурухана кадрлык, элеуетЫщ керсеткiшiн есептеу 4-кестеде келлршген. Кесте 4 - N кдлалык, аурухананын медицина кадрларынын бшктшк санаты мен элеует керсетюштер1
Керсетк1штер мен коэф. 7 жылдан жоFары 5-7 жыл 3-5 жыл 3 жылдан кем
Барлы FЫ Санаттар Санаттар Санаттар
ЖоFарFЫ I II Жок Барлы™ I II Жок Барлы™ II Жок
Дэр1герлер саны 70 35 25 3 7 80 45 20 15 30 20 10 35
Весовой коэф. 1 0,75 0,25 0 1 0,75 0 1 0 0,01
Санат керсеткЫ 35 18,7 0,7 0 45 15 0 20 0 0,35
КБК енбек ет1л1 (35+18,75+0,75)/70=0,78 (45+15)/80=0,75 20/30=0,67 0,35
Жалпы БМК 0,78+0,75+0,67+0,35=2,55
Кэк 2,55*0,86=2,19
Корытынды
Медициналык, уйымнын кадрлык, элеуелн баFалау Yшiн дэр^ерлк кадрларды топтастырудын усынылып отырFан эдiстемесi ужымнын енбек элеуетiн тиiмдi пайдалану бойынша непзделген шешiмдер кабылдау Yшiн, сондай-ак денсаулык сак,тау саласындаFы КР субъектiсiнiн аткарушы билiк органынын медициналык, уйымды дэрежелiк баFалау
эдiсi релнде де пайдаланылуы мYмкiн. Медициналык, уйымнын кадрлык элеуелн баFалаудын осы эдiстемесi медициналык уйым iшiнде де, сондай-ак эртYрлi медициналык уйымдар арасындаFы медициналык мамандардын тYрлi бейiндерiн салыстыра отырып, медициналык кадрлардын сапалык курамын аныктауFа мYмкiндiк бередi.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1 Глухова Е. А., Потемкина Е. Л. Аналитическая система комплексной оценки кадрового потенциала научной медицинской организации // Социальные ас- пекты здоровья населения - электронный медицинский журнал. - 2012. http://vestnik.mednet.ru/ со^еп^¥^/425/1апд?ги/
2 Дьяченко Т. С., Иванова Н. А. // ВНМЖ. - 2012. - №3. - С. 9-11.
3 Розин В. М. Наука: происхождение, развитие, типология, новая концептуализация. - М.: Изд-во Московского
психолого-социального института. МОДЭК. - 2008. - 600 с.
4 Сабанов В. И., Дьяченко Т. С., Иванова Н. А. // ВНМЖ. -2013. - №1. - С. 3-7.
5 «Халыктын санитариялык-эпидемиологиялык саламаттылы^ы саласындаFы мамандар Yшiн бЫктшк санатын беру туралы куэл^ беру жэне керi кайтарып алу к^идаларын, мерзiмдерiн беюту туралы» Казакстан Республикасы Денсаулык сактау министрЫщ м.а. 2018 жылFы 31 шшдедеп № МЗ-1 буйрыFы
6 Тарасенко Е. А. Зарубежный опыт выбора показателей качества медицинской помощи для построения рейтингов
Vestnik KazNMU №3-2020
медицинских организаций: уроки для Рос- сии // Социальные аспекты здоровья населения - электронный
медицинский журнал. - 2013. http://vestnik.mednet. ru/content/view/520/lang?ru/
2013.
URL:
1Н.Б. Асанбаев, 2А.К. Беисбекова, 3А.М. Раушанова, 4Е.¥. Оразова, 5А.М. Ауезова КГП на ПХВ «Многопрофильная областная больница» Управления здравоохранения Кызылординской области Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова КазНУ имени аль-Фараби, Медицинский Университет Астаны Казахстанский Медицинский Университет «ВШОЗ»
1N.B. Asanbayev, 2A.K. Beisbekova, 3A.M. Raushanova, 4G. Orazova, 5A.M. Auyezova MSE on the REM «Multidisciplinary regional hospital» Health Department of Kyzylorda region, Asfendiyarov Kazakh National medical university al-Farabi Kazakh national University, Astana Medical University Kazakhstan's Medical University «KSPH»
ОБЕСПЕЧЕННОСТЬ ОБЛАСТНОГО ЗДРАВООХРАНЕНИЯ МЕДИЦИНСКИМИ КАДРАМИ
Резюме: в данной статье представлены данные по обеспеченности Кызылординской области медицинскими кадрами, а также предложена методика оценки кадрового
потенциала лечебно-профилактических учреждений. Ключевые слова: Кадровый потенциал, медицинские организации, квалификационные категории
SUPPLY OF OBLAST HEALTH CARE WITH MEDICAL STAFF
Resume: This article presents data on the provision of the Kyzylorda oblast with medical staff, as well as a methodology for assessing the personnel potential of medical and preventive
institutions.
Keywords: Human resources, medical organizations, qualification categories
