CC BY
17O'ZBEK FOLKLOR QÖSHIQLARINING BOLALAR TARBIYASIDAGI AHAMIYATI.
%
Habibullayeva G.H. BuxDPI - BuxDPI magistranti, Nurullayev F.G.
BuxDPI Musiqa va tasviriy san'at kafedrasi dotsenti
Annotasiya. Ushbu maqolada azbek xalq qashiqlari yosh avlodni komil inson qilib tarbiyalashdagi orni haqida bayon etilgan. Xalq qo'shiqlari inson hissiyotiga kuchli ta'sir eta olish xususi yatiga ega bolib, axloqiy tarbiyaning muhim manbaidir.
Kalit sffzlar: xalq qo'shiqlari, madaniyat, submadaniyat, musiqa, qo'shiq, hissiyot, ma'naviyat, axloqiy madaniyat, san'at, adabiyot,bola, mahorat
ЗНАЧЕНИЕ УЗБЕКСКИХ ФОЛЬКЛОРНЫХ ПЕСЕН В ОБРАЗОВАНИИ ДЕТЕЙ.
Хабибуллаева Г.Х. - магистрант БухГПИ, Нуруллаев Ф.Г. доцент кафедры музыки и изобразительных искусств Бух ГПИ
Аннотация. В статье рассматриваются роль народных песен в воспитании молодежи. Знакомство со своей национальной культурой. Обсуждаются структура личности, место детского фольклора у младших школьников, целенаправленные педагогические процессы формирования и интеграции нравственных качеств.
Ключевые слова: Народные песни, культура, музыка, песня, субкультура, чувство, интеллект, арт, литература, дитя, способность.
THE IMPORTANCE OF UZBEK FOLK SONGS IN CHILDREN'S
EDUCATION.
Habibullayeva G.H. master's student at Bukhara SPI, Nurullaev F.G.
Bukhara SPI Associate professor of the department of music and fine arts
Annotation. The article discusses the role of folk songs in the education of young people. Getting to know your national culture. The structure of personality, the place of children's folklore among younger schoolchildren, purposeful pedagogical processes of formation and integration of moral qualities are discussed.
Keywords: folk songs, culture, music, song, subculture, feeling, intelligence, art, literature, child, ability.
Yosh avlodning musiqiy iste'dodini,madaniyatini yuksaltirish, xalqning ma'naviy boyligi xalq qashiqlari durdonalarini sevib arganish hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan biridir. Bu esa o'z navbatida , musiqa san'ati asosida aquvchi shaxsining ma'naviy, axloqiy madaniytini, milliy gurur va vatanparvarlik tarbiyasini amalga oshirishga xizmat qiladi. Ijodiy mahorat, nafosat va badiiy didni astiradi, fikrlash darajasini kengaytiradi. San'at va adabiyot esa inson qalbi me'mori ekanligi ko'p bora tasdiqlangan. Azaldan xalq qo'shiqlari tarbiya vositasi sifatida navqiron avlodimizning yuksak ma'naviyat ruhida kamol topishiga kuchli ijobiy ta'sir ko'rsatib kelmoqda.
Xalq qo'shiqlari inson hissiyotiga kuchli ta'sir eta olish xususi yatiga ega balib, axloqiy tarbiyaning muhim manbaidir. U uzinig goyaviy-badiiy mazmuni bilan yosh avlodni xalqimizning o'tmishi va bugungi hayotini teran anglash, milliy qadri yatlarimizni qadrlash va hurmat qilishga o'rgatadi. Shuningdek, u kishi ruhini va fikrini yuksaltiradi, shaxsni ruhan poklaydi, boyitadi va komillik sari etaklaydi. Qadimgi yunoniston mutafakkirlari Platon va Aristotel ham har tomonlama rivojlangan komil shaxsni tarbiyalashda musiqaning arniga alohida ahamiyat berishgan.Shuningdek, Sharq musiqashunoslik ilmining asoschisi, uning rivojiga azining munosib hissasini qashgan serqirra ijodkor, mutafakkir Abu Nasr al-Forobiy shaxsning ma'naviy kamoloti uchun muhim balgan axloq -odob tarbiyasi bilan birga musiqa tarbiyasi bilan ham shugullanib, ushbu tarbiyalarning azaro chambarchas bogliq holda olib borish goyasini ilgari surgan. Zero, musiqa sehrining ijobiy ta'siri, tarbiyaviy ahamiyati bolaning yurish-turishida, hatti-harakatida, insonga va tabiatga munosabatida yaqqol namoyon baladi. U az asarlarida yosh avlodni tarbiyalash va ta'lim berish masalalariga salmoqli arin ajratgan. Eng avvalo, musiqa shaxsni axloqiy sifatlarini shakllantirishdagi ijobiy xususiyatlarini alohida ta'kidlab, shunday yozadi: "musiqa shu ma'noda foydaliki, kimning fe'l-atvori, muvozanatini yaqotgan balsa, tartibga keltiradi, kamol topmaganlarni kamolga yetkazadi va muvozanatda
balganlarning muvozanatini saqlaydi.......". Uning ma'rifatparvarlik goyalari
asosida musiqaning inson hayoti davomidagi ahamiyatini alohida qayd etib, " u musiqa olami- haliyamki sen borsan, agar sen balmaganingda insonning ahvoli ne kechar edi", - deb xitob qiladi.
Sharq musiqa ilmida yangi davr ochgan bu kabi qomusiy olimlarning yana biri Abu Ali ibn Sino ham musiqaning shaxsni ma'naviy tarbiyasiga ta'sir etuvchi qudratli vosita sifatida munosib baholagan. U "Bolaning yoshligidan boshlab musiqiy hissiyotini tarbiyalash muhim - bu esa uning ruhiy holatini
mustahkamlaydi", degan goya bolaning tarbiyasida alohida arin tutgan. Xalq qashiqlarimiz o'quvchilarni bepoyon vatanimizga cheksiz muxabbat, xalqimizga hamjihatlik, do'stlik va insonparvarlik tuyg'ularni tarbiyalaydi.
Mehnatni ulug'lovchi qashiqlar o'quvchilar qalbida qator ijobiy fazilatlar ni tarbiyalaydi, ma'naviy olamini o'stirib borishga xizmat qiladi. Shu bilan bir qatorda aquvchilarga xalq qashiqlarini argatish orqali qashiqlar mazmunidagi axloq-odob, pand-nasihat, vatanga, xalqqa, madaniyatiga oid insoniylik fazilatlarini singdirib borishni taqozo etadi.
Umumta'lim maktablarida musiqa madaniyati darslari aquvchilarning musiqiy-axloqiy tarbiyaviy vazifalarni amalga oshirishda ustozlardan yuqori pedagogik faoliyatni talab etadi. Maktabda boshlangich sinf aquvchilarining estetik badiiy didini ma'lum bir mezonlarga mos darajada shakllangan deb tasavvur qilish qiyin. Shuni ta'kidlash joizki, boshlangich sinflarda aquvchilar musiqa janrlari va uning xususiyatlari tagrisida juda oz ma'lumotga egamiz. Shu tufayli hali ularning musiqiy -ma'naviy dunyosini uygotish uchun aqituvchilardan anchagina mehnat va sa'yi-harakatni talab etadi. Bu jarayonda aquvchilarning musiqiy-estetik didlari hali mavhum darajada baladi.Ularga berilgan birinchi savollardanoq bunga ishonch hosil qilish mumkin.Masalan aquvchilarni musiqa san'atiga qiziqishi va munosabatini aniqlash maqsadidagi "Sen qanday (qaysi) qashiqni yaxshi karasan?", "Vatan haqidagi qanday qashiqlarni bilasan?", "Özbekiston Respublikasi Davlat madhiyasi musiqa sini kim yozgan?", "Qaysi azbek xalq qashiqlarini nomini bilasan?" kabi savollarga tayinli javob olish qiyin baladi. Öquvchi bu savollarga qanday javob berishni ham bilmay dovdirab qoladi, yoki javoblari noaniq va pala partish baladi.Beshinchi, ettinchi sinflarda aquvchilar kuylash va tinglash uchun berilgan asarlarni, bu qashiq yoki kuy qaysi janrga mansubligini, u kim tomonidan yaratilganligi, goyaviy badiiy mazmuni, xalq musiqasi yoki kompazitor ijod mahsuli ekanligini, bastakor ijodining ayrim jihatlari haqida bemalol ham sazlab beradilar. Har bir aquvchi har kuni turfa musiqiy ohanglar ta'sirida baladi.Hayotning har bir lahzasida turli tuman janr va uslublardagi qashiqlarga duch keladi. Ammo ularning ma'lum qismigina kapchilikning tiliga tushgan yoki aksincha, ayrim katta yoshdagi bolalar, aspirinlar, talabalar tomonidan telefonga tushirilgan, disklarga yozib olingan bo'ladi.
Chet eldan oqib kelayotgan submadaniyatga, ularning o'zbek mentalitetiga mos kelmaydigan musiqalariga taqlid qilib yaratilgan, saviyasi past qo'shiqlar, kliplar ham yosh bola ongida azining izini qoldirishi mumkin. Bu arinda musiqa darslari jarayonida aquvchilarga birinchi navbatga xalq musiqa merosimiz, xalq qashiqlari namunalariga keng arin berish, musiqa aqituvchilari oldidagi eng dolzarb katta vazifadir.
Xulosa qilib aytganda, xalq qashiqlari yosh avlodni vatanga mehr-muhabbat, sadoqat ruhida ,ota -onaga , insonlarga hurmat izzat ruhida kamol topishlarida, komil inson balib voyaga yetishlarida asosiy manba balib xizmat qiladi.
Adabiyotlar
l.H.Nurmatov. "Musiqa va estetik madaniyat" Toshkent.T.D.P.U.1995 yil 2.0quvchilarda musiqiy-nafosat tarbi sini shakllantirish yallari. Toshkent.1992 yil.
3.0quvchilarga ma'naviy-axloqiy tarbiya berish jarayonida Xorazm musiqa fol'kloridan foydalanish yallari. Toshkent.2010
4. Karomatov F., Özbek xalq musiqa merosi, 1—2kitob, T., 1983
5. Nurullayev F. G. Buxoro folklor qashiqlarining aziga xos ta'limiy va tarbiyaviy ahamiyati. Pedagogik mahorat, Ilmiy-nazariy va metodik jurnal,30.06. 2021 -yil maxsus son.- Buxoro. B.28-32
%
//
/
