CC BY
0ЭОЖ 613.164:614.447.4(574)
OH,TYCTIK ЦАЗАЦСТАН ОБЛЫСЫ АЦСУКЕНТ АУЫЛЫ АУМАГЫНДАГЫ К0Л1К АГЫНЫНЬЩ ДЫБЫС ДЕНГЕЙ1НЕ ГИГИЕНАЛЬЩ БАГА БЕРУ
АТШАБАРОВА С.Ш., МУХАМЕТЖАНОВА З.Т., КАЙЫРБЕКОВА К.К., НАУРЫЗОВ
Н.Н.
КеАК Караганды медицина университет^ Караганды каласы, ^азакстан
Ацдатпа. Мацалада ОцтYстiк Казацстан облысы, Ацсукент ауылы аумагындагы квлгк агыныныц шу децгешн зерттеу жэне экологиялыц багалау нэтижелерi берiлген. Зерттеу нэтижестде алынган мэлiметтерге талдау жасалды.
Tyrnndi свздер: шу, децгейлер, таралу, келт агыны, аудан
0зектшж. ^аз1рп жагдайда адам мен табиги ортаньщ езара эрекет ^рделенш, кейде шиелешсш, карама-кайшылыкка айналады. Сондыктан адам-когам-табигат жYЙесi сиякты кYPделi жYЙелердi жан-жакты зерделеу жэне талдау аса мацызды болып табылады. Адамдар мен табиги ортаныц динамикалык езара эрекеттесуi жэне халыктыц уткырлыгыныц артуы урбанизация Yрдiстерiнде эсiресе айкын керiнедi. Элеуметпк жэне табиги YPдiстердщ осы кYPделi тогысуын талдау халыктыц кеп белпнщ денсаулыгын зерттеу кажеттiлiгiне экеледi. Бул проблемалардыц дамуы ендiргiш ^штердщ каркынды дамуы халыктыц жогары мобильдiлiгiмен жэне адамныц сырткы ортамен езара байланыс Yрдiстерiнiц ерекшелiгiмен катар жYретiн ^азакстан Республикасы Yшiн принциптi мэнге ие [1, с. 26-28]. Кептеген зерттеулер адам денсаулыгына жалпы антропогендш жYктемеде табиги факторлардыц елеулi болуын аныктады. ^алалык жэне ауылдык елдi мекендердегi тургын YЙ аймактарыныц антропогендш жYктемесi кеп факторлы сипатымен жэне жогарылау тенденциясымен, соныц iшiнде шу мен электромагнитлк ерiс есебiнен сипатталады. Гигиеналык нормалардан асатын факторлардыц эсершен адам калалык ортада болатын орындардагы елшемдердiц Yлесi шу бойынша 23,8%, электротолкынды ерiс бойынша 19,1% курады [2, с. 89-93]. Заманауи емiр CYPУ жагдайларына тэн шу децгешнщ жогарылауы кэсiптiк кауiптiлiк тургысынан гана каушп емес, сонымен бiрге элеуметпк апат болып табылады жэне халыктыц физикалык жэне психикалык денсаулыгына кауш тендiредi [3, с. 89-93]. Сондыктан шуды коргау идеяларын тэж1рибеге енпзу жэне халык Yшiн оцтайлы акустикалык жагдайларды жасау кеп жагдайда бул идеяларды жалпы халыктыц каншалыкты тYсiнетiнiне байланысты. ^огам дамуыныц казiргi кезещнде шумен кYресу улттык сипат алып келе жаткан емiрлiк талапка айналып отырганын мойындау керек [4, с. - 22].
Сонымен урбанизацияланган аймактардагы халыктыц денсаулыгына коршаган орта шуыныц факторларын багалау езектi болып табылады.
Зерттеу максаты. Келiк агыныныц дыбыс децгейiне негiзделген тургылыкты жердiц жагдайын зерттеу.
Материалдар мен тэсшдер. Жумыс барысында физикалык керсеткiштердiц гигиеналык зерттеулер^ олардыц аналитикалык жэне статистикалык ецдеулерi жYргiзiлдi. Шу «Assistant-Total» (Ресей) дыбыс децгешн елшепшпен елшендi, оныц сипаттамалары Халыкаралык электротехникалык комиссияныц усыныстарына сэйкес келедь Автокелiктерден жэне блок шшк кездерден шудыц таралуын аныктау кезшде бiрiншi елшеу нYктесi жолдыц бiрiншi жолагы осiнен 7,5 м немесе кезден 7,5 м немесе спорт алацдарыныц шекарасынан 1 м кашыктыкта, балалар ойын алацдары, шаруашылык ауласы жэне т.б. Кейiнгi нYктелер тургын Yйлерге карай 2-ге (7,5; 15; 30; 60 м, т.б.) белшетш кашыктыкта тацдалды. Барлыгы 352 елшеу жYргiзiлдi. Статистикалык ецдеу STASTICA V. 10 багдарламасында орташа статистикалык керсеткiштердi (M=m), стандартты ауыткуларды жэне 95% сешмдшк интервалдарын есептеумен, мацыздылык децгешнде топтар арасындагы сапалык
кeрсеткiштердi салыстыру Yшiн параметрлiк емес талдау эдютерш колдана отырып жYргiзiлдi. p < 0, 05.
Зерттеу нэтижелерь Аксукент мекен-жайы Ощуспк ^азакстан облысы Сайрам ауданындагы ауыл. Аксукент ауылдык окрупнщ экiмшiлiк орталыгы. Шымкенттен 30 шакырым жерде Аксу eзешнщ бойында орналаскан. Ауылда ауыл шаруашылыгы машиналары мен косалкы бeлшектерiн жендеу кэсiпорны, к¥рылыс материалдарын шыгаратын зауыт бар. Аксукент аркылы Алматы-Ташкент тас жолы етедь Барлык жерде, соныц iшiнде Аксукент кентшде автомобиль кeлiгi саныныц eсуi байкалады (1-сурет).
1-сурет - Аксукент кентшщ автомобиль ^л^шн даму кeрсеткiштершщ динамикасы
0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000
Непзп магистральдардагы кeлiк козгалысыныц каркындылыгы 1-кестеде кeрсетiлген.
1-кесте - Аксукент ауылыньщ автомобиль жолдары желюшщ сипаттамасы
Аты Бiр сагаттагы козгалыс каркындылыгы (бiр сагаттагы саны) журу жылдамдыгы (км/саг) Кeлiк жYретiн жолдыц енi (метрмен) Тротуардыц енi (метрмен)
Жибек жолы адшеа 310 45 6-12 2,0-2,0
Алматы-Ташкент трассасы 540 60 6-12 2,0-2,0
^огамдык ^лж^ц ец кeп козгалысы жалпы калалык мацызы бар автомобиль жолдарында байкалады. Тасымалдау шуыныц спектрiн талдау тeмен (63 Гц) жэне орташа (500 Гц) жиiлiктердегi дыбыс энергиясыныц максималды децгешн кeрсеттi; 2-кестеде адрсст^е^
2-кесте - Аксукент ауылындагы кашыктыкка байланысты тацдалган нYктелердегi баламалы дыбыс децгейлерi
^шелер (киылыстар) Тас жолдан кашыктагы т^ргын YЙ жанындагы шу децгеш, дБа
7,5 м 15 м 30 м 60 м
ул. Бируний 48,50±2,05 52,50±2,25 51,50±2,25 51,13±2,61
ул. Ибн-Сина 49,88±1,78 48,38±1,70 45,25±2,01 45,38±1,74
жд. ст. Манкент 48,50±2,05 51,13±2,13 49,38±1,94 49,38±1,94
3 О
ул. Т.Бимурзаева
ул. Мафланова 48,38±1,68 51,63±2,17 49,88±2,01 49,88±2,01
ул. Абая 45,13±2,04 48,00±2,10 46,50±2,31 46,50±2,31
участок Караул тобе 46,63±1,86 48,50±1,61 46,63±1,82 46,63±1,82
участок Корганшы 45,13±2,04 40,63±1,96 40,13±2,02 40,13±2,02
Сондытан, бiз жогары децгейге жеткен калалык шу eзiнщ темен жишкл сипатына байланысты кез келген кедерriлердi оцай ецсере отырып, магистральдык кешелердщ шекарасынан элдекайда асып тYсетiнiн аныктадык.
Сондай-ак, калалык кeлiк агыныныц шу режимш eзгертетiн негiзгi децгейлер козгалыс сипаты немесе кeлiк агыныныц кдаамы, козгалыс каркындылыгы мен жылдамдыгы екеш аныкталды. Бул кeрсеткiштердiц барлыгы, эдетте, айнымалы шамалар. Мысалы, бiр сагаттагы келш бiрлiктерiнiц саны тас жолдыц eткiзу кабiлетiне, тэулiк уакытына, апта ^ндерше жэне берiлген багыттагы жYк жэне жолаушылар агыныныц баска жагдайларына байланысты. Кeлiк тYрлерiнiц YЙлесiмi де теракты емес; жылдамдыктар бiр сагаттагы ^лш бiрлiктерiнiц санына да, козгалысты уйымдастыру жагдайларына да, жол жагдайына, маршрут бойындагы киылыстардыц болуына жэне олардыц техникалык шешiмiне де байланысты. ^лш агындарыныц шуы айтарлыктай eзгеруi мYмкiн болгандыктан, тас жолдардагы жэне iргелес аумактардагы (аудандардагы) жэне гимараттардыц YЙ-жайларындаFы шу режимi де eзгередi.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Корчевский А.А. Оценка ущерба состоянию здоровья населения Республики Казахстан от воздействия факторов окружающей среды // Гигиена и санита-рия. - 2006. - №5. - С26-28.
2. Шубин И.Л., Аистов В.А., Пороженко М.А., Николов Н.Д. Методика составления шумовых карт для оценки акустического загрязнения городов // Архитектура и сторительство. - 2008. - №3. - С60-61.
3. Кирюшина Н.К., Гончаренко И.А., Пузакова А.И. Перспективы снижения шумового загрязнения Москвы при реализации актуализированного генерального плана // Градостроительство. - 2009. - №5. - С.89-93.
4. Таткеев Т.А., Баттакова Ж.Е., Абитаев Д.С., Сексенова Л.Ш. и др. Методы определения электромагнитных неионизирующих излучений на урбанизированных территориях: Методические рекомендации. - Караганда, 2011. - 22 с.
