CC BY
8
Baxriddinova F. o^qtuvchisi
4 -sonli umumtalim maktab biologiya fani Andijon viloyati Oltinkol tumani
O SIMLIKLAR INSONIYAT NAJOTKORI
Annotatsiya. Maqolada o^simliklar dunyosini inson hayotidagi o^rni, ahamiyati hamdafoydali o^simliklar haqida malumotlar keltirilgan.
Kalit so^zlar: madaniy o^simliklar, ekologiya, hayvonot olimi, agrotexnika va qishloq xo^jaligi.
Bakhriddinova F.
teacher
General education school No. 4 biology science Altinkol District, Andijan Region
SAVIOR OF PLANTS
Annotation. The article provides information about the role of flora in human life, its importance, and useful plants.
Keywords: cultivated plants, ecology, the animal world, agricultural technician and agriculture.
O simlik bu- o zini o zi qayta tiklashi mumkin bo lgan tabiiy resurs hisoblanib, yer yuzasining deyarli barcha qismida o sadi. Yer yuzining joylashishi yoki iqlim sharoitiga qarab turli joylarda turli hil tarqalgan va moslashgan.
Osimliklarnecha ming yillardirki insoniyatda shifobaxshligi, iste mol manbai ekanligi bilan qiziqish uygotadi. Otmishda odamlar yovviy ekinlarni ozlari uchun foydali deb bilganlarini uylari atrofiga ekib ostirishi natijasida dastlabki madaniy ekinlar honakilashtirilgan. Inson ozi bilmasdan osimliklarni seleksiyasiga ta'sir ko'rsatgan. Kundalik ratsion tarkibidagi oddiy kokatlar ham inson organizmi uchun foydali bolgan mikro va makro elementlar, vitaminlar va mineral tuzlar bilan taminlaydi. Hozirgi texnologiya davrida yilning hamma faslida foydali mahsulotlarni bozor rastalarida uchratish mumkin. Osimliklar nafaqat inson iste moli uchun foydali balki atrof -muhit tozaligi uchun ham muhim ya ni ular atmosfera havosidan karbonat angidirini yutub o zidan kislorod ishlab chiqarib havoni tozalashda faol ishtirok etadi.
Hozirda o simliklarning 300 mingdan ziyon turlari aniqlangan bo lsa shulardan kundalik extiyojlarga faqat 600 mimg turidan foydalaniladi, dorivor xususiyatga ega bo'lgan osimliklar turlarini esa 1500 mingdan ziyodi xalq tabobatida, kasmetika sanoatida, texnika xom ashyosi, qurush va boshqa
Экономнка h соцнумм №7(98) 2022
www.iupr.ru
30
sohalarda ishlatiladi. Shuningdek o'simliklar chorva mollari uchun asosiy ozuqa manbai hisoblanadi.
Qishloq xo'jaligida o'simliklar quyidagicha guruhlanadi: madaniy o'simliklar, yovvoyi yoki begona o'tlar, texnik ekinlar hamda dorivor ekinlar.
Madaniy ekinlar bu - qishloq xo'jaligida ekin maydonlariga foyda olish maqsadida ekilgan o'simliklar. Bularga barcha iste'mol qilinadigan o'simliklar: pomidor, karam, piyoz, kashnich, sholg'om, bug'doy, makkajo'hori va boshqalar kiradi.
Yovvoyi o'simliklarga bu- madaniy ekinlar orasida, yo l yoqalarida, cho'l, o'rmon va to'qaylarda mustaqil tarzda o'sadigan o'simliklar kiradi. Masalan, g'umay, kurmak, ajriq, hilol, pechka, qamish va boshqalar.
Texnik ekinlar bu - sanoatda xosh ashyo sifatida ishlatilib, qayta ishlanadigan o'simliklar kiradi. Bularga: kartoshka, goza, shakarqamish, qand lavlagi, kanop, zig'ir, kanakunjut, yer yong'oq, soya va boshqalar.
Dorivor ekinlarga - xalq tabobatida hamda dori-darmon sanoatida fordalaniladigan o'simliklar: amarant, isriq, rayhon, na'matak, g'azanda, rovosh, qoqi o't, zira va boshqalar.
Shuningdek o'simliklarni kamyob yo'qolib ketish xavfi ostida bo lgan turlar ham mavjud, chunki bunday osimliklar antopogen omillar tasirida yoki evolutsiya natijasida iqlim sharoitlariga moslasha olmagan o'simliklardir. Bunday o simliklarni muhofaza qilish maqsadida butun jahonda shuningdek Ozbekistonda ham Qizil kitob joriy qilingan.
Xulosa, o'simliklar inson hayotining ajralmas bir bo'lagi undanoqilona foydalanish esa insonning burchidir. Noyob hamda yo'qolib ketayotgan osimliklarni muhofaza qilish ular sonini kopayishida oz xissamizni qo' shishimiz kerak, zero bu yer, ona zamin barcha mahsulotlari, ne' matlari bilan bizdan keyingi avlodlarning ham xaqqidir.
Foydalanilgan adabiyotlar: 1.O'.Pratov Biologiya, botanika б sinf T.2017
2.A.G'afurov, A.Abdukarimov, J.Tolipova, O.Ishankulov, M.Umaraliyeva, I.Abduraxonova. Biologiya T.2018 3.Sh.Xalillaev.Biologiya T.2017
4.F.Bafoyev. Biologiya va genetika. Universal qo'llanma.T.2021
5.Ya.I.Ametov, Z.O.Bekbergenova, Biologiya, Ekologiya. O'quv-metodik qo'llanmalar. T.2018
Экономика и социум" №7(98) 2022
www.iupr.ru
31
