CC BY
3NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original peper
I.Ch.Mamatqulov1^_
1Termiz davlat pedagogika instituti, Termiz, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: ushbu maqolada O'quvchilarni portret ishlash metodikasi, ta'lim jarayonida o'quvchilarning o'zlarining yaratgan o'quv muhitini tushunish, ularning individual xususiyatlari, o'zlarini o'rganish usullari, maqbuliyatlari va kamchiliklarini aniqlash uchun muhimdir. Ushbu metodika o'quvchi barcha yonalishlarda, shaxsiy va akademik rivojlanishlarini mustahkamlashda yordam beradi.
MAQSAD: maqsadlarni aniqlashning muhim qismi shuningdek portret ishlashda o'quvchilarning shaxsiy va akademik maqsadlarini aniqlashdir. Quyidagi bosqichlar o'quvchilarning maqsadlarini aniqlashda yordam beradigan asosiy qadamlardir: Muloqotlar va suhbatlar: O'quvchilar bilan o'quv jarayonida mustaqil muloqotlar olib borish. Ular o'z fikrlarini bayon qilish, maqsadlarini ta'riflash va o'zgarishlarga oid qarorlar qabul qilish uchun imkoniyat yaratish. Shaxsiy maqsadlarni so'rash: O'quvchilarni qiziqishlarini, turli sohalar bilan bog'liqlikni va ularning o'zlarini nima uchun o'qishni xohlaganini aniqlash uchun shaxsiy maqsadlarini so'rash. Bu, ularning o'zlarini tanish, o'zlariga nisbatan qanday maqsadlarga ega bo'lishlari kerakligini tushuntirishda yordam beradi.
MATERIALLAR VA METODLAR: O'quvchilarni portret ishlash uchun materiallar va metodlar quyidagi qatlamalar asosida belgilanadi: 1. Ma'lumot to'plami va tahlil usullari, 2. Portretning tuzilishi va qayta ko'rib chiqilishi, 3. Shaxsiy va akademik maqbuliyatlarni taqdim etish, 4. Individual yondashuv va o'qitish usullari, 5. O'quv muhitini ilgari surish, 6. Tekshirish va baholash. Bu materiallar va metodlar o'quvchilarning portretini shakllantirishda va ularni o'zlarini rivojlantirishda yordam beradi. Raqamli usullar, barcha qatlamalar o'quvchilarning o'zlarini aniqlash va rivojlantirishda yaxshi natijalar olish uchun juda foydalanuvchi bo'lishadi.
MUHOKAMA VA NATiJALAR: O'quvchilarning portretini shakllantirish jarayonida muhokama va natijalar quyidagi bosqichlarda olib boriladi: O'quvchilarning portretini shakllantirish va ularni rivojlantirish jarayonida muhokama va natijalar keyingi qadamlarni belgilashda qo'llaniladi. Bu, ularning qanday yo'lga qo'yishlari kerakligini, qanday yordam berishlari lozimligini va ularning maqsadlariga yetishishlarini ta'minlash uchun muhimdir. Muhokama va natijalar o'quvchilarning o'zlarini rivojlantirishda va maqsadlariga yetishishlarida yordam beradi. Ular o'quvchilarning qiziqishlarini va maqsadlarini tushunish, ularni rivojlantirish va yordam berishda kerak bo'lgan qadamlarni aniqlashga yordam beradi.
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
XULОSА:o'quvchilarni portret ishlashga o'rgatish metodikasi, ularning shaxsiy va akademik o'zgarishlarini tushunish va rivojlantirish uchun juda foydali bo'ladi. Umumiy holda, o'quvchilarni portret ishlashga o'rgatish metodikasi ularning shaxsiy va akademik rivojlanishlarini tushunish, maqsadlariga yo'l qo'yish va ularni muvaffaqiyatga yetkazishda yordam beradi. Bu metodikalar o'quvchi-talaba munosabatlari va o'quv jarayonining sifatini yuksaltirishga yordam beradi.
Kalit sozlar: sinov, ma'lumot, analiz, taqdimot, tahlil, ko'rsatki, baholash, taqdim etish, estetik tajribasi, estetik qobiliyat, ijodiy, sanat, tasviriy san'at.
МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ СТУДЕНТОВ СОЗДАНИЮ ПОРТРЕТОВ_
© И. Ч. Маматкулов1Н
1Термизский государственный педагогический институт, Термиз, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в данной статье методика составления портрета обучающихся важна для понимания учебной среды, создаваемой обучающимися в образовательном процессе, их индивидуальных особенностей, их методов обучения, их сильных и слабых сторон. Этот метод помогает студенту усилить свое личное и академическое развитие во всех направлениях.
ЦЕЛЬ: Важной частью определения целей является также определение личных и академических целей студентов в портретной живописи. Следующие шаги являются основными этапами, которые помогут в определении целей учащихся: Диалоги и беседы: Проведение самостоятельных диалогов с учащимися в процессе обучения. Они дают возможность высказать свое мнение, определить свои цели и принять решения об изменениях. Задавайте вопросы о личных целях. Спросите учащихся об их личных целях, чтобы определить их интересы, связи с различными областями и почему они хотят учиться. Это помогает им идентифицировать себя и уточнить, какие цели они должны перед собой ставить.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: Материалы и методы изготовления портретов студентов определяются исходя из следующих слоев: 1. Методы сбора и анализа данных, 2. Структура и доработка портрета, 3. Представление личных и академических достоинств, 4. Индивидуальный подход. и методы обучения, 5. Содействие созданию среды обучения, 6. Проверка и оценка. Эти материалы и методы помогают сформировать портрет учащихся и помогают им развиваться. Цифровые методы, все уровни, очень полезны для самопознания и развития учащихся.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: В процессе формирования портрета обучающихся обсуждение и результаты проводятся в следующие этапы: В процессе формирования и разработки портрета обучающихся обсуждение и результаты используются для определения следующих шагов. Важно знать, как им следует это делать, как им следует помочь и как обеспечить достижение своих
Iqtibos uchun: Mamatqulov.I.CH. O'quvchilarni portret ishlashga o'rgatish metodikasi.//Inter education & global study. 2024.№ 2. B.155-162.
целей. Обсуждение и результаты помогают учащимся развиваться и достигать своих целей. Они помогают определить шаги, необходимые для понимания, развития и поддержки интересов и целей учащихся.
ВЫВОД: методика обучения студентов работе над портретами будет очень полезна для понимания и развития их личных и академических изменений. В целом методика обучения студентов работе над портретами помогает им понять свое личностное и академическое развитие, поставить цели и достичь их. Эти методы помогают улучшить качество студенческих отношений и образовательного процесса.
Ключевые слова: тест, информация, анализ, презентация, анализ, показатель, оценка, презентация, эстетический опыт, эстетические способности, творчество, искусство, изобразительное искусство.
Для цитирования: Маматкулов И. Ч. Методика обучения студентов созданию портретов. //Inter education & global study.2024.№ 2.B.155-162.
METHODOLOGY FOR TEACHING STUDENTS TO WORK PORTRAITS
© Ilkhomjon. Ch. Mamatkulov1^_
1Termez State Pedagogical Institute, Termez, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: in this article, the methodology for drawing up a portrait of students is important for understanding the learning environment created by students in the educational process, their individual characteristics, their teaching methods, their strengths and weaknesses. This method helps the student to enhance his personal and academic development in all directions.
AIM: An important part of setting goals is also to determine students' personal and academic goals in portraiture. The following steps are basic steps that will help in identifying student goals: Dialogues and Conversations: Conducting self-directed dialogues with students during the learning process. They provide an opportunity to voice your opinions, define your goals, and make decisions about change. Ask questions about personal goals. Ask students about their personal goals to determine their interests, connections to different fields, and why they want to study. This helps them identify themselves and clarify what goals they should set for themselves.
MATERIALS AND METHODS: Materials and methods for making student portraits are determined based on the following layers: 1. Methods of data collection and analysis, 2. Structure and finalization of the portrait, 3. Presentation of personal and academic merits, 4. Individual approach. and teaching methods, 5. Promoting a learning environment, 6. Testing and evaluation. These materials and methods help shape the profile of students and help them develop. Digital methods, at all levels, are very useful for students' self-discovery and development.
DISCUSSION AND RESULTS: In the process of forming a portrait of students, discussion and results are carried out in the following stages: In the process of forming
and developing a portrait of students, discussion and results are used to determine the next steps. It is important to know how they should do this, how they should be helped, and how to ensure they achieve their goals. Discussion and results help students develop and achieve their goals. They help identify the steps needed to understand, develop, and support students' interests and goals.
CONCLUSION: The methodology of teaching students to work on portraits will be very useful in understanding and developing their personal and academic changes. Overall, the method of teaching students to work on portraits helps them understand their personal and academic development, set goals and achieve them. These methods help improve the quality of student relationships and the educational process.
Key words: test, information, analysis, presentation, analysis, indicator, assessment, presentation, aesthetic experience, aesthetic abilities, creativity, art, fine arts.
For citation: Ilkhomjon. Ch. Mamatkulov. (2024) methodology for teaching students to work portraits, Inter education & global study, 2, pp. 155-162. (In Uzbek).
Natura qo'yilmasi old tomonidan yoritilganda bir necha soyalar guruhi hosil qilinganda yuz va bosh ko'rinishining umumiy rang xususiyatlarini aniq ifodalashi zarur. Yorug'lik boshga to'g'ri tushib turganda orqa fonga qora bo'lmasada, lekin fon natura bilan faqat tus jihatdan emas, balki, o'zaro rang munosabatlarini boyitadigan rang kontrastligini hosil qilishga yordam beruvchi nisbatan to'q fon talab talab etiladi. Boshlovchilar uchun bu rangtasvir mashg'uloti bir necha marotaba o'tkaziladi, chunki bunday mashg'ulotlar etarli darajada murakkab hisoblanadi. Bunda boshlovchi rassom ko'p martalab qaytadan ishlashga majbur bo'ladi. Chizishni o'rganish, rangtasvirda to'g'ri ishlash malakasi va ijodiy mahoratini oshirishni hohlaganlar inson yuzi va boshi portretini chizishning aniq tizimini ishlab chiqishi kerak bo'ladi. Inson boshi portreti rangtasvirini bajarishni o'zaro uzviylikda bir-birini to'ldirib boradigan uch bosqichga bo'lib ishlashni tavsiya etamiz.
Birinchi bosqich: boshning dastlabki shaklini belgilash va rangli podmalyovka berish. Ikkinchi bosqich: portretning mayda bo'laklari, uning shakl va rang xususiyatlarini o'rganish.
Uchinchi bosqich: umumlashtirish va tahlil qilish, portretdagi umumiy rang uyg'unligi va badiiy jozibadorlikka erishish.
Portretni bunday ishlash bosqichlari rassomga o'z ishini boshlanishidan tugallanganigacha nisbatan ongli ravishda bajarish imkonini beradi va ko'plab keraksiz narsalardan, tinimsiz qayta ishlashdan saqlaydi. Bu odatda portretda keraksiz bo'yoqlar chaplanishiga olib keladi bu esa xiralashib qorayishiga sabab bo'ladi. Natura qo'yilmasi bajarilgandan so'ng, rassom rangtasvirning birinchi bosqichini boshlashga kirishadi bunda. Bunda avvalo qog'ozda yaxshilab portret konstruktiv modelini qurib olgandan keyingina bo'yoqlarda ishlashga o'tilishini yoddan chiqarmaslik kerak. Bu holat hamma uchun ayondek ko'rinadi va ko'pchilik buni eslatib o'tish shart emas deb o'ylashi mumkin. Lekin rangtasvirda ishlash amaliyoti shuni ko'rsatadiki, ko'pgina holatlarda talabalar bunga rioya qilmasliklarini ko'rsatadi. Boshlovchi rassomlar konstruktiv qurishga ko'p
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal ISSN 2992-9024 (online)
2024, №2
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
vaqtlarini sarflashni hohlamaydilar.
Bu esa ba'zida ajoyib ranglarda boshlangan portret, alohida joylari qiziqarli va rangdor ko'rinishlarda bo'lib keyinchalik esa shakldagi ko'plab sezilarli xatolar ko'zga tashlanib qoladi va ishni achinarli ahvolga solib qo'yadi. Keyingi bosqichlarda quruq bo'yoqlarda alohida qismlardagi xatolarni to'g'irlashga harakat qilishadi, bu esa ishning boshlanishidagi o'zining jozibadorligi va yorqinligini yo'qotib shakli bo'yicha maydalanib ketgan ezilib ketgan ishga aylanib qoladi. Buning oqibatida ishlash zerikarli bo'li qoladi, model qiziqarli emasdek tuyuladi, o'z qobiliyatlariga nisbatan shubha tug'iladi, ishni tezroq to'xtatish hissi paydo bo'ladi. Bunday xatoliklarsiz to'g'ri yo'ldan borish uchun, avvalo shaklni mukammal qurib unga ishlov bering. Bo'yoqlar ostidagi dastlabki chizgilarni chizish uchun ko'mir yoki yumshoq qalamdan foydalanishingiz mumkin. Bu chiziqlar qalamni bosib ishlangan to'q tuslarda bo'lishi shart emas.
Chiziqlar tusi bo'yicha och bo'lishi mumkin, lekin mumkin qadar portretning asosiy tus ko'lamlari xususiyatlarini hisobga olingan bo'lishi lozim. Keyin esa uning ustidan rangsiz lok bilan yopib chiqish yoki matoda engil , nozik chiziqlar qoldirish va ortiqcha to'qlikni yo'qotish maqsadida pulverizatorda suv bilan engil yuvib chiqish, yumshoq mo'yqalamda ishqalab chiqish mumkin.
Shundan keyin bo'yoqlarda ishlashdan oldin rassom vazifa mohiyatiga qarab bu ranglavha uchun qanday rangli bo'yoqlarni tanlash, ranglar uyg'unligi, naturadagi iliq va sovuq tuslarni aniqlab olish maqsadida modelni xayolan tahlil qilib chiqish zarur. Naturani yaxshi o'rganib, ishning tugallangan holatini ko'z oldiga keltirib, uning kolorit qurilishini aniqlab olgandan keyin podmalyovkada ishlashga o'tadi. Podmalyovka- bu matoning butun yuzasini
engil ranglarda yopib chiqish.
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Podmalyovka odatda akvarelda ishlanganidek oq bo'yoqlarsiz ishlanadi, lekin ayrim hollardagina oq bo'yoq ishlatish mumkin. Natyurmort va boshqa narsalarning rantasviri ham bosh ranglavhasi uchun podmalyovka bajarilganidek bajariladi. Bundan oldingi mashg'ulotlarda ham bu to'g'rida juda ko'p ma'lumotlar berilgan. Yengil bajarilgan podmalyovka ustidan keyingi bosqichda to'g'ri tus va ranglarni ajratish oson kechadi. Toza oppoq xolst yuzasida esa buni bajarish nisbatan qiyinroq.
Qachonki pomalyovka bajarilgan va bosh shakli qurilgandan keyin naturaning asosiy ko'rinishlarini bo'yoqlarning bor kuchida ishlashga o'tish mumkin. Bunday sinchiklab ishlashni esa muallifga aniq ko'rinib turgan bo'laklardan boshlagan yaxshi. Rassom sochlar bilan umumiylikda peshanadagi tus va rang kuchini aniqlab olganidan keyin podmalyovka ustidan aniq ranglarni qo'yib boshlaydi. Peshonani ranglarning bor kuchidan foydalanib ishlashni boshlaganda umumiy kompozisiyaning uyg'unligini saqlagan holda sochning nisbatlarini ham olib ketadi. Undan keyin bir-biriga solishtirib portretning boshqa qismlarini ham shunday rang-tus nisbatlarida ishlashga o'tadi. Shunday qilib, podmalyovkadan keyin muallif bosh va uning alohida bo'laklarini solishtirib, ranglarda qurib boradi. Mayda bo'laklarda ishlab butun qo'yilmani yaxlit idrok eta olish har doim ham rassomga muvvaffaqiyat olib kelavermaydi, uning ko'zi tasviranayotgan joyga qarab boshqa qismlarni idrok qila olmaydi. Bu - naturani yaxlit idrok etish uchun kurashning azaliy muammosi. Boshlovchi rassom bunday prinsipda ishlash uchun sinchkovlik, diqqat-e'tiborini bir joyga jamlashda o'zida kuch topa olishi darkor, bu esa portretda yonoqni ishlayotganda nafaqat yorug' tushib turgan yonoq qismini soyadagi joylar bilan, balki, yonoqni peshana, bo'yin qismi, soch va orqadagi fon bilan doimiy solishtirish imkonini beradi. Har qanday buyumni chizayotganingizda doimo boshqalari bilan tinmay solishtirib turing, holbuki butun rangtasvir ishlash jarayoni nisbatlarga tayanadi. Nafaqat shakl, nisbatlar va xarakterli qismlarni, balki rang nisbatlari ham solishtirilib boriladi.
Bosh shakli ranglar nisbatlarida qurilishini his qilish uchun rassomga etarli tajriba va sezgirlik zarur. Shuning uchun mayda bo'laklar shaklini qurish uchun, har bir rang surtmasi orqali shaklning ma'lum qismi shaklini aniqlashtiring va albatta bunda rang-tus bo'yicha har bir rang surtmasi bir-biridan farq qilishi kerak. Bir necha seanslarda shakl ustida ishlar ekansiz, natura ko'rinishiga yaqin kelib qolganligingizni o'zingiz ham sezasiz. Portretning bosh qismi modelga ancha o'xshab qolganini ko'rasiz. Portretni kuzatar ekanmiz ko'z qiyofachining xarakterli ko'z qarashlari kabi tikilib turganligi, burun xarakteri topilib, bosh hajmi to'g'ri qurila boshlanganligi hatto olinmagan soqol ko'rinishlari ham sezilib turganligi, ya'ni barcha qismlar diqqat bilan mehr berib ishlanganligini ko'rib turibmiz. Lekin 5-6 metr uzoqlikdan qaraganda esa portretning rang jihatdan sayyoz va jozibadorlikning yo'qligini sezish mumkin. Bo'yoqlar u darajada jarangdor emas, ranglar uyg'unligi ko'ngildagidek emas. Barcha mayda bo'laklarga e'tibor bilan ishlov berilganligiga qaramay portretda hajm va uch o'lchamlilik ko'ngildagidek emasligi ko'zga tashlanmoqda, buning ustiga yuz qismi qirqib ishlangan, ko'z soqqasi aniq joylashtirilmagan, bir tomondagi jag' ikkinchi tomonga nisbatan pastga osilib tushib qolgan, labham bir tomonga tortib ketganligini ko'ramiz. Hafsalangiz pir bo'lib
Bu holatda ishlash kayfiyatingizni buzadi. Sizda tushkunlik holati bor. Buning barchasi etarli darajada olib borilgan rangtasvir mashg'uloti jarayonida mayda bo'laklarga ishlashga berilib, yaxlit ko'rishga e'tibor bermagansiz. Mayda bo'laklar sizni yaxlit idrok etishdan chalg'itdi. Rangtasvir mashg'ulotining oxirgi bosqichi. Bu bosqichning maqsadi maydalanib ketgan bo'laklarni umumlashtirib, portretning konstruktiv qurilishini yangitdan qarab, umumiy ko'rinishni tahlil qilib chiqishdan iborat.umumlashtirib, yaxlit rangtasvir echimini topishda rassom o'zida katta ichki zo'riqishni his qiladi.
Bunday paytlarda barcha diqqatni yaxlitlik va badiiy echimni topish maqsadida maydalab ishlangan bo'laklarni qaytadan ko'rib chiqiladi. Bunday yoqimsiz mashg'ulotni o'tmishdagi barcha mashhur portretchi rassomlar ham bir necha marotabalab boshidan kechirgan. V.A. Serovning xotira daftaridan bizga ma'lumki, modelni sinchiklab o'rganish va katta yutuqlarga erishgan buyuk rassom, oltmish va undan ortiq seanslarda ishlab tayyor bo'lgan portretlaridan hafsalasi pir bo'lib, yoqmagan ishini achinmay mastixinda qirib tashlagan, o'zida yana iroda va kuch topib 2-3 seansda qaytadan ishlab tugatganligining guvohi bo'lamiz. Mana shu oxirgi seanslarda kompozisiyani yaxlitlashtirib, umumlashtirib, yuqori darajadagi san'at asari holiga keltirgan. Rangtasvir mashg'ulotlarida boshlovchi rassomlar diqqatini naturaning o'ziga xos xususiyatlari va holatiga e'tibor qaratishini ta'kidlaymiz. Agar inson portretini qo'li bilan ishlaganda, albatta
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
qo'l ko'rinishiga ham katta e'tibor qaratib sinchiklab ishlanishi zarur.
Chunki inson qo'li uning yuziga nisbatan ko'proq ma'lumotlarni berishi mumkin. Qo'lning aynan ushbu insonga xos bo'lgan harakatlari va holati hayotiy va ishonarli, muhitga mos bo'lishi zarur. Portret chizish jarayonida qiyofachining ko'zlariga asosiy diqqatingizni qarating, ko'z qarashi orqali inson ichki dunyosiga kirib borishga harakat qiling. Chunki, ko'z - bu qalb ko'zi deb bekorga aytilmagan. Shuning uchun insonning ichki dunyosini ifodalash uchun ko'z xususiyati, qarashiga diqqat qiling, uni sinchiklab qarab ishlashdan uyalmang. Bu uni butun kipriklarini, ko'z qorachig'idagi har bir chiziqni, shu'lani sanab chizish degani emas. Lekin ko'z qarashlari jonli bo'lib, uning ichki hissiyotini ko'rsatib beradigan darajada e'tibor bilan aniq ifodalang.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Абдуллаев Н. Санъат тарихи. - Тошкент, 1987.
2. Абдуллаев Н. Санъат тарихи. II - кисм - Тошкент, 2001.
3. O.N. Shomurodov, Tasviriy San'at Tarixi (portret, manzara, natyurmort, animalistik, batal janrlari), O'quv qo'llanma, "Durdona" nashriyoti, Buxoro - 2021.
4. Boymetov B, Tolipov N. Maktabda tasviriy san'at to'garagi. - Toshkent: 1995.
5. Toshpulatov F. U., Mominov B. K., Mamatkulov I. C. Determination of Sections of General Surfaces of the Second Order on Predetermined Circles //The American Journal of Interdisciplinary Innovations and Research. - 2020. - Т. 2. - №. 11. - С. 21-26.
6. Chorshanbiyevich M. I. Individual Description of Separate Geometric Shapes and Bodies //International Multidisciplinary Journal for Research & Development. - 2024. - Т. 11. - №. 01.
7. Chorshanbayevich M. I. et al. RANG TASVIRNING QISQACHA RIVOJLANISH TARIXI //Scientific Impulse. - 2022. - Т. 1. - №. 4. - С. 273-282.
8. Chorshanbiyevich M. I. Methods of Organization and Teaching of Drawing Classes in Educational Institutions //International Journal of Development and Public Policy. -2022. - Т. 2. - №. 5. - С. 140-143.
9. Toshpulatov F. U., Norqochqorov R. E. O., Maxmudova X. N. Q. Xalq amaliy san'atining chizmachilik fani bilan bog'liqligi //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 138-142.
10. Chorshanbiyevich M. I. Methods of Organization and Teaching of Drawing Classes in Educational Institutions //International Journal of Development and Public Policy. -2022. - Т. 2. - №. 5. - С. 140-143.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO] Mamatqulov Ilxomjon Chorshanbiyevich, dotsent v.v.b [Маматкулов Ильхомжон Чоршанбиевич, доцент в.в.б], [Mamatkulov Ch Ilkhomjon, associate professor]; manzil: O'zbekiston, Surxondaryo,Angor,Karvon,Nuroniy uy 9 [адреа Узбекистан, Сурхандарьинская область, Ангор, Карвон, Нуроний дом 9], [address: Surkhandarya region, Angor, Karvon, Nuroniy ]; E-mail: mamatqulovilxomjon@bk.ru
