Научная статья на тему '“ОҚЧАРЛОҚ ЛИВИНГСТОН” АСАРИДА ТАРИҚАТ МАҚОМЛАРИ ТАЛҚИНИ'

“ОҚЧАРЛОҚ ЛИВИНГСТОН” АСАРИДА ТАРИҚАТ МАҚОМЛАРИ ТАЛҚИНИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

60
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тасаввуф / талқин / Ричард Бах / “Оқчарлоқ Ливингстон” / тариқат мақомлари / Sufism / interpretation / Richard Bach / “Livingston Seagull” / mystical statuses

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Лайло Фирдавсиевна Ҳасанова

Ушбу мақолада Ричард Бахнинг “Оқчарлоқ Ливингстон” асари тасаввуфий жиҳатдан таҳлил қилинган. Бунда асар сюжетидаги воқеалар тасаввуф мақомларига мос тарзда ифода этилганлиги талқин этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTERPRETATION OF THE MYSTICAL STATUSES IN THE WORK “LIVINGSTON SEAGULL”

This article provides a mystical analysis of Richard Bach's “Livingston Seagull”. It is interpreted that the events in the plot of the work are expressed in accordance with the status of mysticism

Текст научной работы на тему «“ОҚЧАРЛОҚ ЛИВИНГСТОН” АСАРИДА ТАРИҚАТ МАҚОМЛАРИ ТАЛҚИНИ»

"ОКЧАРЛОК ЛИВИНГСТОН" АСАРИДА ТАРИКАТ МАЦОМЛАРИ

ТАЛЦИНИ

Лайло Фирдавсиевна Х,асанова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Ричард Бахнинг "Окчарлок Ливингстон" асари тасаввуфий жихатдан тахлил килинган. Бунда асар сюжетидаги вокеалар тасаввуф макомларига мос тарзда ифода этилганлиги талкин этилган.

Калит сузлар: тасаввуф, талкин, Ричард Бах, "Окчарлок Ливингстон", тарикат макомлари.

INTERPRETATION OF THE MYSTICAL STATUSES IN THE WORK

"LIVINGSTON SEAGULL"

Laylo Firdavsiyevna Hasanova

Teacher of Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

This article provides a mystical analysis of Richard Bach's "Livingston Seagull". It is interpreted that the events in the plot of the work are expressed in accordance with the status of mysticism.

Keywords: Sufism, interpretation, Richard Bach, "Livingston Seagull", mystical statuses.

КИРИШ

Тасаввуф тушунчасини биз мумтоз адабиёт намуналари оркали тахлил этишга одатланиб колганмиз ва ушбу маколада бироз фаркли равишда жахон адабиётининг гузал намунаси булган Ахмад Отабой таржимаси асосида укувчиларга тухфа этилган Ричард Бахнинг "Окчарлок Жонатан Ливингистон" ривоят-киссасини тарикат макомларига мос тушиши нуктаи назардан тахлилга тортилган.

Асар мутлок мажозий маъно касб этиб, окчарлоклар ва уларнинг узига хос вакили булган Жонатан Ливингстоннинг хаётини хикоя килади. Унда акс

эттирилган манзаралар мумтоз адабиётимизнинг бош FOяси - комил инсон ва бу даражага етиш йуллари хусусида сузлайди.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Нажмиддин Комиловнинг "Тасаввуф" китобида тарикатнинг макомлари хусусида шундай дейилади: "Макомат - маком (манзил, бекат) сузининг куплиги булиб, соликнинг рухий-маънавий камолоти боскичларини англатади Абу Наср Саррож тарикатнинг куйидаги макомларини кайд этган:

1. Тавба; 2. Вараъ; 3. Зухд; 4. Факр; 5. Сабр; 6. Хавф; 7. Ражо; 8. Таваккул; 9. Ризо"

НАТИЖАЛАР

Тавба - биринчи боскич. Худо (максад)га етишиш йулидаги FOв буладиган жамики нарсалардан юз угиришидир. Буни Ричард Бах шундай келтиради: "Аксар окчарлоклар учишининг жунгина коидалари билан каноатланади, жиддийрок парвоз килишни урганишга узларини уринтириб утирмайди. K,ирFOкдан озиккача учиб бориб кайтилса - шунинг узи кифоя улар учун. Купчиликка парвоз эмас, факат озуканинг узи зарур, холос. Бирок Жонатан Ливингстон отлик окчарлок учун мухими парвоз". Хаёлларимни тузFитган фикр шу булди. Х,а, бугуннинг, эртанинг, умуман, абадиятнинг гапи бу. Барча замонларда хам узлигини, бу оламнинг мохиятини билиш истагидаги кишилар талай булган. Мен укишга тайёрланиб юрган кезларимда тасаввуф тушунчасининг реал хаётдан унчалар хам узокда эмаслигини англаганман. Бахнинг окчарлокларидек баликлар ва нон колдиFидан хам юксакрок уй-хаёллар борлигии англаганим шу даврга туFри келган. Демокчиманки, уз кучга ишонган хар бир кишида, аввало, максадга етишиш йулида FOв буладиган барча нарсалардан кечиш биринчи боскич булади.

Иккинчи боскич вараъ боскичи. Бу пархез, такво боскичи булиб, маънавий зарар келтирадиган шубхалардан сакланишни назарда тутади. Отасининг насихатлари билан омма окчарлокларнинг хаёт тарзига кайтган Жонатаннинг хаёллари: "Шунча вактни мен парвоз сирларини урганишга сарфласам булар эди. Ахир хали канча нарсани билишим керак!". Бу вараъ боскичига кутарилган соликнинг икрори эди. Буни мен хамма нарсадан: уйкудан, уйин-кулгидан, хуллас, дунёнинг бутун лаззатларидан кечиб, муайян максадни кузлаган кишилар тимсолида кура олганман. Зухд боскичи хам шунинг узвий давоми сифатида тушунилади.

Максадга эришишнинг энг мухим боскичларидан яна бир сабрдир. К,ийинчиликлардан шикоят килмаслик - асосий маслак саналади. Окчарлокнинг юксакка парвоз этишида дуч келган кийинчиликларидан куркмай, нолимасдан шахдам кадамлар билан интилиши асар давомида укувчини узига ром этади. Реал хаётда эса "Сабрнинг таги сарик олтин" деган наклга риоя килган киши, албатта, кузланган манзилга етиши тайинлигидан далолат килади.

"Хавф - калбнинг ишончдан, имон аминидан чикиши, иккиланиш, тахлика. Вактинчалик шайтон найранги хам кунгилга хавф куркув солади. Солик азобдан эмас, балки макрдан нафс макридан куркади", деб изохлайди Нажмиддин Комилов. Биз буни кахрамонимиз окчарлокнинг хатти-харакатдлари мисолида куриб утамиз. Муайян даражага эришган Жонатанга бироз муваффакиятсизлик куйидаги карорни беради: "Барчаси бекор. Мен окчарлокман. К,исматим - имкониятимнинг чекланганидан. Тез учиш ва парвоз санъатиини мукаммал эгаллашим учун, аслида, туFилганимдаёк танам шунга мос сифатларга эга булиши лозим эди, ушанда аклим хам шуни такозо этадиган даражада ишларди". Х,а, бу хавф макомига эришган окчарлокнинг калб нидолари эди. Эхтимол, сиз хам бирор максадга эришишда ярим йулда шу каби кечинмаларни бошда кечирган булсангиз ажаб эмас.

Ражо - келажакда максадга етишга умидворлик, хавфдан кутилиш умиди. Тун куйнида учиб бораётган окчарлокнинг туйкусдан паришон хаёлларини таркатиб юборган фикри: "Дархол кирFOкка туш! Х,еч качон окчарлоклар KоронFи зулматда учган эмас! Бунга туFма кобилият керак!". Бу уни ражо макомига кутарди. Янгидан куч берди. Янги икрор берди: "Мана парвознинг сири каерда! K,ирFийнинг калта канотлари! Жумбокка жавоб шу! Шу кадар ахмок буламанми?! Ахир, канотни калтарок килсам, кифоя эди-ку!..". Шу тарика Жонатан "... коникиш хисси кувончидан вужуди енгилгина титради, ботинидаги куркувни енга олганидан Fурурланди" ва максади сари яна олFа кетди. Бу хис сизга хам бегона эмас назаримда. Халк наклидан "Куз куркок, кул ботир" шунинг хосиласи булса не ажаб.

Таваккул боскичи барча холларда ва амалларда Аллохга суяниш, Худодан узга нарсаларнинг барчаси Худодан эканлигига ишониш. Инсон жуда куп нарсаларни кила олади, аммо бу харакатларнинг бари Улуг Тангри кудрати туфайли, кудратининг намоён булиши эканини англаш шарт. "Х,ар кандай тукнашув эса бир лахзада кечадиган улим билан якун топиши аник. У кузларини кирт юмди". Барча яхши ва ёмон ходисаларни Тангрининг иши деб билган киши

Худога таваккал килиб йулида давом этади ва бу боскични забт этади. Бизнинг окчарлок хам бу боскични шундай босиб утди.

Ризо боскичи - сунгги боскич. Бунда калбдан кабохат ва кирлар кетиб, казову кадар хукмига буйсуниб, нафс ризолигидан чикиб, Х,ак ризолигига кирилади. Ричард Бах шундай шархлайди: "Жонатан вужуди шаффофланиб, узига хамрох кушлар вужудидан нур тарата бошлаганини курди. Шубхасиз, ботинида у аслича, колган - уша ёвкур, кузларида олов чакнаб турган Жонатан, бирок танасининг шаклу шамойили узгарган". Устоз Чиангнинг махорат дарслари натижасида фикр тезлигида уча олиши ва уни узи истаган жойда пайдо булишга эришиши тасаввуф адабиётида барча боскичларни босиб утган авлиёларнинг, халк накл килганидек, бир пайтнинг узида бир неча жойда пайдо булиши хамда куз юмиб очгунча инсон тафаккури кабул кила олмайдиган масофаларни босиб олишини эслатади. К,искача килиб айтганда, максадга эришган инсоннинг холати шу тарика тасвирланади.

МУХОКАМА

Айтмокчи булганим, тасаввуф адабиётини куп холларда реал хаётдан айро тушунча сифатида, унга етишиш оддий омма учун гуё орзу килиб булмайдиган ходисадек, баланпарвоз фикрлар яъни рамзий буёклар воситасида тушунтириш харакат килинади. Аммо ушбу китобни укиб шунга амин булдимки, комиллик тушунчаси уз олдига муайян максадни куйган хар бир киши учун тааллукли булиб, тарикатнинг макомлари хам реал хаётдан узилмаган. Кундалик турмушимизнинг бир булаги сифатида алохида ахамият касб этади.

ХУЛОСА

Буни укувчиларга шу тарзда етказиш бу FOяни кенгрок ёйилишига хамда омма кабул килиши жадаллаштиришга олиб келиши тайин. Бунда Ричард Бахнинг "Окчарлок Жонатан Ливингстон" асари хам якиндан ёрдам беришига ишонамиз.

REFERENCES

1. Ричард Бах, Оччарлок Ливингстон, Т.: "Узбекистон", 2016

2. Мингбоева Д., Тимсоллар тилсими, Т.: "Янги аср авлоди", - 2007, 180 б.

3. Хржиахмедов А. Мумтоз бадиият луFати, Тошкент: Янги аср авлоди, 2008.

4. Шарк мумтоз поэтикаси манбалари (Хдмидулла Болтабоев талкинида), Тошкент: Узбекистон миллий энциклопедияси дав. илм. нашр., 2008.

5. ^a3apHH, TacaBBy^ cnp^apn (Tynraö Hampra Tafiep^OBHH EaxpuggHH YMp30K, AögyMypog TH-TOB). TomKeHT, MaBapoyHHaxp, 2000.

6. ^a3apHH, TacaBBy^ cnp^apn (Tyn^aö Hampra Tafiep^OBHH EaxpuggHH YMp30K, AögyMypog TH-TOB). TomKeHT, MoBapoyHHaxp, 2000

7. KoMHTOB H. TacaBBy^, T.: MaBapoyHHaxp-Y36eKHCTOH, 2009.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.