Научная статья на тему 'НУСХАШИНОСИИ “ҲУМОЙ ВА ҲУМОЮН”-И ХОҶУИ КИРМОНӢ'

НУСХАШИНОСИИ “ҲУМОЙ ВА ҲУМОЮН”-И ХОҶУИ КИРМОНӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
163
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ХОҷУИ КИРМОНӣ / “ҲУМОЙ ВА ҲУМОЮН” / НУСХАҳОИ ХАТТӣ / ЧОПИ САНГӣ / МАТНШИНОСӣ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Тоҷибоев Шарифҷон Ғайбуллоевич, Ашўрова Маърифат Муњаммадљоновна

Мақола ба баррасии нусхаҳои хаттии яке аз достонҳои “Хамса”-и Хоҷуи Кирмонӣ- “Ҳумой ва Ҳумоюн” ихтисос ёфтааст.Тазаккур меравад, ки тибқи маълумоти феҳрасти нусхаҳои хаттии чопшуда маълум мешавад, ки дар китобхонаҳои ҷаҳон 20 нусхаи хаттї ва 4 чопи литографию сангии достони Хоҷуи Кирмонӣ, нигаҳдорӣ мешаванд, ки дол бар он аст, ки “Ҳумой ва Ҳумоюн” дар байни хосу ом шӯҳрати беандоза доштааст. Муаллифи мақола дар асоси феҳрастҳои нусхаҳои хаттӣ 40 нусхаи “Ҳумой ва Ҳумоюн” -ро, ки дар кишварҳои гуногун нигаҳдорӣ мешаванд муаррифӣ ва тавсиф намудааст. Нишон дода мешаванд, ки аксари нусхаҳои “Ҳумой ва Ҳумоюн” нусхаҳои хаттӣ ба ҳисоб мераванд ва дорои арзиши баланди матншиносӣ доранд. Таъкид мегардад, ки баъзе аз нусхаҳои “Ҳумой ва Ҳумоюн” бори аввал дар мақола муаррифӣ гардида, ҳусну қубҳи бархе аз онҳо мавриди арзёбӣ қарор гирифтаанд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CODICOLOGY OF THE POEM “HUMAY AND HUMAYUN” BY KHODJU KIRMANI

The article is a review of manuscripts to one of Khodju Kirmani`s poems “Humay and Humayun” included into his “Pentateuch”. It is underscored that according to the existing catalogues of Oriental manuscripts twenty of the latters and four lithographic editions of the poem by Khodju Kirmani are kept in world libraries; the poem in question being very popular with the reading audience. Forty copies of the poem are presented and described; materials of catalogues and collections of Oriental manuscripts being involved. It is marked that the majority of copies are performed by hand being of high textological value. It is mentioned that some copies are presented in the article for the first time; merits and drawbacks of some of them are properly assessed.

Текст научной работы на тему «НУСХАШИНОСИИ “ҲУМОЙ ВА ҲУМОЮН”-И ХОҶУИ КИРМОНӢ»

УДК 821.0 ББК 83.3(0)9

Тоцибоев Шарифцон Гайбуллоевич, н.и.ф., дотсенти кафедраи адабиёти классикии тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад. Б.Гафуров", Ашурова Маърифат Му^аммадцоновна,унвонцуи кафедраи адабиёти классикии тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад. Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)

Таджибаев Шарифджон Гайбуллоевич, канд. филол.наук, доцент кафедры таджикской классической литературы ГОУ "ХГУимени акад. Б.Гафурова" Ашурова Маърифат

Мухаммаджоновна, соискатель кафедры таджикской классической литературы ГОУ "ХГУ имени акад. Б.Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)

Tojiboev Sharifjon Gaibulloevich, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of Tajik classic literature under the SEI "KSU named after acad. B.Gafurov", Ashurova Marifat Muhammadjonova,

applicant of the department of Tajik classic literature under the SEI "KSU named after academician B.Gafurov " (Tajikistan, Khujand), E-MAIL: tsharif@mail.ru

Вожах;ои калидй: Хоцуи Кирмони, "Хумой ва Хумоюн", нусхауои хатти, чопи санги, матншиносй

Мацола ба баррасии нусхауои хаттии яке аз достонуои "Хамса"-и Хоцуи Кирмони-"Хумой ва Хумоюн " ихтисос ёфтааст.Тазаккур меравад, ки тибци маълумоти феурасти нусхауои хаттии чопшуда маълум мешавад, ки дар китобхонауои цауон 20 нусхаи хаттг ва 4 чопи литографию сангии достони Хоцуи Кирмони, нига^дорй мешаванд, ки дол бар он аст, ки "Хумой ва Хумоюн " дар байни хосу ом шуурати беандоза доштааст. Муаллифи мацола дар асоси феурастуои нусхауои хатти 40 нусхаи "Хумой ва Хумоюн " -ро, ки дар кишваруои гуногун нигаудорй мешаванд муаррифи ва тавсиф намудааст. Нишон дода мешаванд, ки аксари нусхауои "Хумой ва Хумоюн " нусхауои хатти ба уисоб мераванд ва дорои арзиши баланди матншиноси доранд. Таъкид мегардад, ки баъзе аз нусхауои "Хумой ва Хумоюн " бори аввал дар мацола муаррифи гардида, уусну цубуи бархе аз онуо мавриди арзёби царор гирифтаанд.

Ключевые слова: Ходжу Кирмани, «Хумай и Хумаюн», рукописные копии, литографическое издание, текстология

Произведен обзор рукописей одной из поэм Ходжу Кирмани «Хумай и Хумаюн», которая входит в состав его «Пятерицы». Подчеркивается, что, согласно существующим каталогам восточных рукописей, в библиотеках мира имеются двадцать рукописей и четыре литографических издания поэмы Ходжу Кирмани, что связано с тем, что произведение «Хумай и Хумаюн» было очень популярным у читающей публики. С привлечением материалов из каталогов и собраний восточных рукописей различных стран мира представлены и описаны сорок экземпляров поэмы «Хумай и Хумаюн». Отмечается,

НУСХАШИНОСИИ "ХУМОЙ ВА ХУМОЮН"-И ХО ЦУИ КИРМОНИ

КОДИКОЛОГИЯ ПОЭМЫ «ХУМАЙ И ХУМАЮН» ХОДЖУ КИРМАНИ

CODICOLOGY OF THE POEM "HUMAY AND HUMAYUN" BY KHODJU KIRMANI

что большинство экземпляров «Хумай и Хумаюн» являются рукописными и имеют высокую текстологическую ценность. Упоминается, что некоторые рукописные копии изучаемого произведения представлены в статье впервые, а также оценены достоинства и недостатки отдельных из них.

Key-words: Khodju Kirmani, "Humay and Humayun ", manuscript copies, lithographic edition,

textology

The article is a review of manuscripts to one of Khodju Kirmani's poems "Humay and Humayun" included into his "Pentateuch". It is underscored that according to the existing catalogues of Oriental manuscripts twenty of the latters and four lithographic editions of the poem by Khodju Kirmani are kept in world libraries; the poem in question being very popular with the reading audience. Forty copies of the poem are presented and described; materials of catalogues and collections of Oriental manuscripts being involved. It is marked that the majority of copies are performed by hand being of high textological value. It is mentioned that some copies are presented in the article for the first time; merits and drawbacks of some of them are properly assessed.

Нусхахои хаттй ва дастнавиштахо аз чумлаи арзишмандтарин мероси фархангии хар халку миллат ба хисоб мераванд. Ин мероси гаронбахо ва осори фарханги хаттй, ки пайванди гузаштаву имруз ва ояндаи миллатхои мутамаддин ба хисоб меравад, дар замони пешрафту инкилоби фановарихои нав низ ахамияти вижаи худро аз даст надодаанд. Дастхатхои кадимй хамчун манбаи мухими илмхои гуногун, аз чумла адабиётшиносй карор гирифтаанд. Нусхахои хаттии осори адабй яке аз сарчашмах,ои мухими адабиётшиносй буда, барои шинохти макому мартабаи суханвар, дарачаи шухрату иштихору шахсияти эчодии у, вазъи тахриру тасхехи осори адабй, муайян намудани асолати сухани адиб ва дигар масъалахои матншиносии осори адабй ахдмияти махсус доранд.

То он чо ки аз фехристворахои нусхахои хаттии китобхонахои чахон бароямон маълум аст, аз достони "Хумой ва Хумоюн"-и Хочуи Кирмонй нусхаи асл то замони мо омада нарасидааст. Аслан, нусхаи асл, ба кавли Р.Худойдодов[15] нусхаеро гуянд, ки бевосита ба калами муаллиф навишта шуда бошад ва ё зери назари у китобат шуда бошад. Нусхаи асл аз он чихат арзиш дорад, ки дакикан назари муаллифро баён мекунад ва бидуни дастбурди котибон ва бардоштхои наслхои баъдй таълиф шудааст. Аз ин чихат нусхаи асл хамеша эътибори бештаре ба дигар нусхахои хаттй дорад.

Аз руи маълумоти фехристворахои нусхахои хаттии чопшуда маълум мешавад, ки дар ганчинаи китобхонахои чахон 20 нусхаи хаттй ва 4 чопи литографию сангии "Хумой ва Хумоюн" - и Хочуи Кирмонй, нигахдорй мешаванд[11, с.50]. Аз руи ин нусхахои хаттй танхо дар асри гузашта достони мазкур се маротиба чоп гардидааст. Аммо бо вучуди ин хама бисёрнусхагй достони мазкур аз нигохи нусхашиносй ва тасхеху нашр дар илми адабиётшиносй мавриди арзёбии илмй карор нагирифта, онхо ба таври зарурй муаррифй ва омухта нашудаанд. Ба хамин хотир дар ин макола ба муаррифии нусхахои хаттии достони мазкур таваччух зохир кардем.

Тазаккур бояд дод, дар бораи нусхахои хаттиву чопии "Хумой ва Хумоюн"-и Хочу мухаккики Эрон А.Родфар[11] дар маколаи "Китобшиносии Хочу" таваккуф намуда,танхо аз мавчудияти 20 нусхаи хаттии ин асар, ки дар китобхонахои дунё махфузанд, маълумот пешкаш карда, аз тавсифи нусхахо худдорй намудааст. Маколаи А.Родфар бештар чанбаи мурурй(обзорй) дошта, дар умум барои шинохти сарчашмахои

мухимми илмиву марчай дар бораи Хочу ва осори y кумак менамояд. Дар бораи баъзе аз нyсхaхои хaттии "Хумой Ba Хумоюн" Сухайлии Хонсорй дар мукаддимаи девони шоир[2] К.Айнй ва Ниёзи Кирмонйдар мукаддимаи достони "Х^умой ва Хумоюн" [3] ва "Хамса" [4] низ маълумот овардаанд, вале онхо низ тавсифи нусхахоро канор гузоштаанд.

Достони "Хумой ва Х^умоюн" aксaр дaр тaркиби "Kyллиëт" Ba ë "Xaмсa"-и Хочуи ^рмонй омaдa, дaр фехристномaхои бaрои мо дaстрaс нyсхaхои чyдогонaи ин достон Ba ë хдмрох, бо яке aз достонхои "Xaмсa"(мaъмyлaн бо "Гул Ba Нaврyз") низ зикр шyдaaнд. Дaр aксaр нyсхax,ои "Kyллиëт"-и шоир, ки дaр борaи онх,о дaр фех,ристх,о сaбт шyдaaст, мaтни nyppa ë мyнтaхaби "Хумой Ba Хумоюн" дохил гaрдидaaст, ки тaвсифоти онхо поëнтaр зикр хохaд шуд.

Нyсхaхои хaттии "Хумой Ba Хумоюн" дaр фехристворaи нyсхaхои хaттй фaрохaм омaдaaнд, 6a тaрики зaйл aст:

I. Нусха^ои хаттии китобхона^ои Эрон

1. Нyсхaи № 5980/5, ки дaр Kитобхонaи Музеи миллии Мaлик(дaр Техрон), нигахдорй мешaвaд дaстнaвиси зебоест, ки дaр зaмони шоир китобaт шyдa, бо тaзхиби зебо оростa гaрдидaaст. Ин нyсхa "Kyллиëт"-и Хочуи ^рмонй бyдa, он дорои кисмaте aз девони шоир Ba "Xaмсa"-и y aar. Нyсхa бо хaтти ^CTa^™^ он зaмон руи коFaзи нaхyдирaнг нaвиштa шyдa, чилди чaрмии мaхкaми кaхвaрaнг дорaд. Нaзaр бa кaвли K.Айнй бо мурури зaмон бaъзе чойхои ин китоби хaттии пyрaрзиш нохоно Ba зaрдy тирa шyдaaст[3, с.ëздaх]. Турунчи зебое бо рaнги лочyвaрдy сaфед Ba тиллой ин дaстнaвисро зиннaт медихaд. Бобхо Ba фaслхо хaмa aз aввaл то охир бо утаонхои хосa шуруъ мешaвaнд Ba aз ин чихaт хaм метaвон гуфт, ки ин нyсхaи хaттй як нaмyнaи чолиби хyнaри тaзмими китоби он зaмон, яъне нимaи aввaли aсри XIV бa шумор мерaвaд[7, с.577].

Мaтни "Kyллиëт" дaр чaдвaлхои хокистaрй Ba норинчй дaр ду сутун кдрор дорaд Ba мaтни достонхо дaр чaхор сутун тaхрир ëфтa aCT. Дaр миëнaи туринчи зебо исми мyaллиф зикр Ba билофосилa бо хaмон хaт нaвиштa шyдaaст. Ин хусусиятхои нyсхaро бa инобaт гирифтa, K.Айнй бaр ин aкидa aCT, ки сaнaи китобaти ин нyсхa дaр зaмони шоир бидуни хеч шyбхa сaхех aст[3, с.ëздaх]. Нyсхaи мaзкyр дaр нухуми сaфaри соли 750/ 7мaйи 1349 бо хaтти Мyхaммaд ибни Умрони Kирмонй тaхрир шyдaaст[1, с.1199].Тaърихи китобaт Ba исми китоб дaр сaхифaи 340- и '^улл^^', яъне дaр охири достони "Гaвхaрномa" ^йд гaрдидaaст.

Хочу, "Гaвхaрномa", пaнчyмин достонaшро дaр соли 749/1348 тaмом кaрдa aст. Аз ин чо пaйдост, ки китобaти ин нyсхa чaхор сол бaъд aз тaълифи достони мaзкyр aнчом ëфтaaст Ba ишорaе бaд-ин нyктa дaр хaмон сaхифaи 340 низ xaCT, ки бо кaлaми шaхси дигаре ^йд гaрдидaaст[3, с.ëздaх].Нyсхaи мaзкyрро КАй™ хaнгоми тaсхехy нaшри "Хумой Ba Хумоюн" бa сaбaби вддимй бyдaнaш чун нyсхaи aсосй пaзирyфтaaст.

2. Нyсхaи № 5154 дaр китобхотаи Донишгохи Техрон мaхфyз бyдa, соли китобaтaш 808/1405 aст. Дaр ин нyсхa "Хумой Ba Хумоюн" хaмрох бо достони "Гул Ba Нaврyз" омaдaaст[16].

3. Нyсхaи № 22/181/4461 мaнсyб бa китобхонaи Гулпойгонии Кум бyдa, бо хaти raCTa^^^ нaвиштa шyдaaст. Нyсхa бидуни зикри номи котиб Ba сaнaи китобaт, тaкрибaн дaр aсри IX китобaт гaрдидa, aз 43 вaрaк иборaт aCT[1, с.1199].

4. Нyсхaи № 3/352/3 дaр китобхонaи Мaчлиси Шурои миллй мaхфyз aст. Нyсхa бидуни сaнaи китобaт aст Ba бa кaлaми Исмоил ибни Иброхим ибни Абдулло бо хaти тaълик дaр к^рни IX х.к. нyсхaбaрдорй шyдaaст[1, с.1199].

5. Нyсхaи № 335/3-и китобхотаи сaлтaнaтй дaр соли 824/1421 бо xarra Ta^mrç китобaт гaрдидaaст. Андозaaш 17х27 см., тавъ к;оFaз исфaхонй, Дaр тaркиби '^улл^^-и Хочу омaдaaст[16].

6. Нyсхaи № 5963/9 -и Kитобхонaи Музеи миллии Мaлик, ки дaр соли 829/1425 a3 тaрaфи Мyхaммaд ибни Муга^хдр ибни Юсуф ибни Абyсaид Козии Нишопурй бо хaтти Haara^m«; китобaт гaрдидaaст[16].

7. Нyсхaи № 926/5 мaнсyб 6a китобхонaи Мaчлиси шурои миллй дaр соли 980/1572 китобaт шyдa, дaр тaркиби "Хaмсa" омдaaст[1, с. 1199].

8. Нyсхaи № 2656/7 мaнсyб 6a китобхонaи Мaчлиси шурои миллй, ки соли китобaтaш 834/1430, хaтaш raCTa^™;, дaр коFaзи шaр;й нaвиштa шyдaaст. Kисмaн бо рaнгхои гуногун оро додaшyдa, хдмрох, бо Faзaлиëтy мyхaммaсотy тaркибот, TaH^ дaр 700 бaйт омaдaaст[16].

9. Нyсхaи № 1352/6 мaнсyб бa китобхонaи Мaчлиси шурои миллй, ки дaр мохи сaфaри 987/ aпрели 1579, бо хaтти ^OTa^ra; aз чониби Фaтшх иби Авс китобaт гaрдидaaст[1, с.1199].Ч,илдaш тимочи к;aхвaй Ba мy;aввой бyдa, шерозa Ba дaври он тимочи зaрд aст.Достони "Хумой Ba Хумоюн" дaр тaркиби '^улл^^-и Хочу чой гирифтa, дaр ;оFaзи сaфед, дaр як сaхифa 17 сaтр омaдa, дaр сaхифaхои 287-362 мaтни aсaр омaдaaст[16].

10.Нyсхaи № 5026 мaнсyб бa Kитобхонaи остони Кудси рaзaвии Мaшхaд, бо xa™ raCTa^™; дaр aсри XI китобaт шyдaaст.Иборaт aз 102 сaхифa, дaр як сaхифa 6 сaтр, aндозaaш 13,5x22,5 см aст.KоFaзaш чинии о^ормух^ бyдa, чилдaш чaрми мошии зaрбист. Теъдоди aбëти достон 4407 бaйт aст[1, с.1199; 11, с.52; 16]

11.Нyсxaи № 317 мaнсyб бa китобxонaи Мaчлиси шурои миллй бо xa™ raCTa^™; дaр aсри XI китобaт шyдa, aз 202 сaфхa иборaт aст.

12.Нyсxaи № 8832/2 мaнсyб бa китобxонaи Мaчлиси шурои миллй, бо xa™ raCTa^™; дaр aсри XI китобaт шyдaaст.Иборaт aз 124 сaхифa

13.Нyсxaи №5027 мaнсyб бa Kитобxонaи остони Кудси рaзaвии Мaшхaд, чилдaш лaттaгин бyдa, aндозaaш 12,5x22,5 см., дaр коFaзи нaxyдрaнг бо xaти ^OTa^ra; китобaт шyдa, тaъриx номaълyм, aз 99 сaфхa иборaт aст.Ч,aдвaл бо зaрy лочyвaрд мyзaйян бyдa, унвони фaслхо мyзaххaб aст. Дироятй тaъриxи ин нyсxaро номaълyм гyфтaaст[1, с.1199].Аммо Абул;осими Pодфaр ин нyсxaро тaхти шyморaи 1026/5027 нишон додa, соли китобaти онро 973/1565 гyфтaaст. Тиб;и мaълyмоти ин мухд;;и; OFOзи ин нyсxa aфтодaaст[11, с.52].

14.Нyсxaи № 415/4-и мyтaaлли; бa Kитобxонaи Ситахсолор, ки соли китобaтaш 953/1546 бyдa, достони "Хумой Ba Хумоюн" дaр тaркиби "Хaмсa"омaдaaст[16].

15.Нyсxaи № 921/3 - и Kитобxонaи Мaчлиси Шурои миллй ^р Техрон) Ин нyсxa тиб;и мaълyмоти Мyстaфо Дироятй бa соли 714 х.;. тaaллy; дорaд Ba ryë нyсxaи ^дими xaттии "Хумой Ba Хумоюн" бa хисоб мерaвaд. Нyсxa бa ;aлaми Рухуллох ибни Алй ибни Имодулисломи Чдмолулисломй мaнсyб aCT[1, с.1199]. "Хумой Ba Хумоюн" дaр тaркиби "Хaмсa"-и Хочу омaдa, aз сaхифaи 1123 то 1366 фaро мегирaд[16].Ин нyсxa во;еaн дaр фехристи Kитобxонaи Мaчлиси Шурои миллй тaхти шyморaи 921/3 зикр шyдaaст[13, с.164] . Бa нaзaри мо, дaр нишон додaни тaъриxи китобaти нyсxa дaр фехристи Kитобxонaи Мaчлиси Шурои миллй сaхв рaфтaaст, зеро достони "Хумой Ba Хумоюн" бa соли 732х.;./1331 бa итмом рaсидa буд Ba чй гута метaвонaд, ки соли китобaти нyсxa 714 х.;./1314 бошaд. Ин мaълyмоти шyбхaбaрaнгез моро водор нaмyд, ки aсли ин нyсxaро чустучу нaмоем. Аз мyшохидaи

ин нyсхa мaълyм гардид, ки вокеaн фехристнигор дaр тaъини тaърихи китобaти нyсхaи № 921/3 -и Kитобхонaи Мaчлиси Шурои миллй иштибох нaмyдaaст. Дaр aнчомaи китоб, ки сегyшaи мyзaххaб aст, бaъд aз зикри "тaммaт-ил-китобy биъaвниллохи-л-мaлики вaххоби ъaло ядил фaкири Рухуллох ибни Алй ибни Имодулисломи Чдмолулисломй" соли китобaт зикр шyдaaст, aммо руи тaърихи китобaт мухр пaхш шyдa, як микдор рaнг хaм дaр ду шyморaи aввaли тaърихи китобaт чaкидa, онро фосид нaмyдaaст. Аз ин чо, дaр хондaни тaърихи китобaт дyшворие пеш омaдa, тaхриф рух додaaст Ba фехристнигор бa иштибох чои соли 844 х.к./1440 714х.к./1314 хондaaст.

16. Нyсхaи шaхсии доктор Мaхдии Бaëнй тaхти шyморaи 50/4, ки дaр соли 824/1421 бо хaти тaълики хоно бa кaлaми Исмоил ибни Иброхим ибни Абдулло рyйнaвис шyдaaст[1, с.1199].

II Нусха^ои хаттии Х,индустон.

Азбaски зaбони форсй дaр тули зиëдa aз 400 сол зaбони рaсмии ^индустон буд, дaр китобхотахо Ba мaркaзхои илмии он дaстхaтхои зиëди форсй-точикй мaвчyдaнд. Мaълyм aCT, ки хaмaи ин нyсхaхо хaмчyн мероси aрзишмaнди фaрхaнгию тaърихии мaрдyми форсизaбон хисобидa мешaвaнд. Тибки мaълyмоти бa мо дaстрaс, дaр 39 китобхонaвy мaркaзхои илмии Х^индустон дaстхaтхои форсй-точикй нигох доштa мешaвaнд[18]. Аз чyмлa, бисëр aз осори сyхaнвaрони aдaбиëти клaссикии мо то имруз дaр музейхо, Пaжyхишгоххои мутолеоти шaркшиносй Ba гaнчинaи китобхонaхои Х^инд мaхфyзaнд, ки дaр ин борaи фехристворaхои нyсхaхои хaттии ^индустон гyвохй медихaнд. Чaнд нyсaхи хaттивy чопии достони "Хумой Ba Хумоюн"-и Хочуи ^рмонй низ дaр ^индустон нигахдорй мешaвaнд:

1. Нyсхaи № 144 мaрбyт бa китобхонaи Бонкипури Xyдойбaхш далоти Пaтнa бо хaти нaстaълик дaр сaдaи XVIII китобaт шyдaaст. 170 сaхифa, дaр як сaхифa 13 сaтр, aндозaaш 22х12 см aст.Дaр aнчомaи нyсхa дaр дохили чaдвaли сyрхрaнг нaвиштa шyдaaст: дaр Оллохобод aз Xyсaйнбaхш, точир aз Лaкхнaв дaр 19 октябри 1865 хaридорй шyдaaст[16]

2. Нyсхaи № 145 мaрбyт бa китобхонaи Бонкипури Xyдойбaхш иëлоти Пaтнa, мyтaaллик бa 1072/1662 aCT^a кaлaми Шaрaфyддин Мyхaммaди Содик мaнсyб бyдa, бо хaти ^ст^лик нaвиштa шyдaaст. Аз 92 сaхифa иборaт бyдa, дaр як сaфхa 17 сaтр омaдa, aндозaaш 25х19 см.Нyсхa нокомил бyдa, aз OFOз Ba aнчом aфтодaгихо дорaд: 18 хaт aз OFOз Ba 17 хaт дaр интихо.

3. Нyсхaи A.N.m 36/10(2289/10/2) китобхонaи Солорчaнги ^aйдaробод, соли китобaт мyхaррaми 813х.к./ мaйи 1410, 156 сaхифa, дaр як сaхфa 21 сaтр, aндозa 20х10см.,хaтaш нaстaълик, мyчaдвaл мушкй Ba тиллой, сaрлaвхaхои фaслхо бо тилло мyзaххaбaнд, як тaсвири нaккошй дорaд.Нyсхa мухри Ахмaд Fиëсyддин муриди Шохи олaмгир Мунирулмулкро дорaд[16]

4. Нyсхaи № 812/49 китобхотаи Мaвлоно Озод, Донишгохи Алигaрх, 84 сaхифa, соли китобaт 1239/1824,. бо хaти нaстaълик нaвиштa шyдa, кирмхyрдa мебошaд.

5. Нyсхaи № 96/8 мaнсyб бa китобхогаи Мaвлоно Озод, Донишгохи Алигaрх, 107 сaхифa(aз сaх. 55 "aлиф" то 162 "бо") дaр тaркиби "Ky^më^'^ Хочу, дaр як сaхифa 40 сaтр, aндозaaш 20х29см., бидуни тaърих, бо хaти нaстaълик нaвиштa шyдaaст[16].

6. Нyсхaи № 50/108(97) китобхотаи Мaвлоно Озод, Донишгохи Алигaрх, aз 144 сaхифa иборaт aст, дaр як сaхифa 12 сaтр, aндозaaш 19х14 см, бидуни соли тaълиф. Xaт нaстaълик, мyчaдвaл мушкй Ba тиллой, рyтyбaтдидa.

7. Нyсxaи № CLXXVI/1 китобxонaи мaдрaсaи Kaлкyтra, соли китобaт 1105/1694, 137 сaхифa(1 "aлиф"-137"aлиф"), дaр як сaхифa 15 сaтр, aндозaaш 18x8 см, xaт raCTa^™;^].

III. Нусха^ои хаттии Покистон

1.Нусхаи № 8434/5 китобхонаи Ганчбахши Исломобод, таърихи китобат 982/1574, дар таркиби "Хамса"-и Хочу, 134 сах,ифа(157-290), хат настаъли;и хуш, котиб Данбар ибни Мух,аммад[8, с.764].

2. Нyсxaи № 579 китобxонaи Донишгохи Пешовaр, OFOЗи тaъриxи китобaт 1037 aнчомaш 1042/1628-1633, xaт нaсxи xyш, дaр тaркиби "Хaмсa"-и Хочу, котиб Мyхaммaд Азиз, мyзaхххaб, мyчaдвaл[8, с.756].

3. Нyсxaи № 0-259/7480/1 китобxонaи Донишгохи ^нчоб(Лохур), мyтaaлли; бa aсри Х/ XVI, 58 сaхифa(1-58), дaр тaркиби "Kyллиëт"-и Хочу, дaр як сaфхa 19 сaтр, raCTa^™^ xyш, мyчaдвaл тиллой, сaбзy лочвaрд, сyрxy сдах, сaрлaвхaхо бо рaнги сyрxи мойил бa норинчии рyшaн чудо кaрдa шyдaaнд, мaтн дaр чaхор сутун овaрдa шyдa, дaр тaр;имa мухри Иноят Хyсaйнxон мaвчyд aст[8, с.765].

IV. Нусха^ои хаттии Туркия

1. Нyсxaи № 377315 китобxонaи "Нури Усмония"- Истaмбyл, тaъриxи китобaт шaъбони 898/ инюи 1493, дaр тaркиби "Хaмсa"-и Хочу, достони "Хумой Ba Хумоюн" aз сaхифaи 118 "бо" то 168 "ро" дaр 50 сaхифa, дaр як сaхифa 21 сaтр чой гирифтaaст. Хaт raCTa^™;, aндозaaш 27,7x17,7 см., котиб номaълyм aст[16].

2. Нyсxaи № 1045 китобxонaи Paвон кушки Музеи Тyп;обисaройи Истaмбyл, мугалли; бa aсри K/KV , 50 сaхифa, дaр як сaхифa 25 сaтр[16].

3. Нyсxaи № 817 китобxонaи Хaзинaи Музеи Тyп;обисaройи Истaмбyл, мугалли; бa aсри IХ/ХV, 114 сaхифa, 17 сaтр дaр як сaхифa[16].

4. Нyсxaи № 4057/5 китобxонaи Фотехи Сyлaймонияи Истaмбyл, тaъриxи китобaт рaбеъyлоxири 831/ янвaри 1428, 56 сaхифa, 11 сaтрй(26x18), aндозaaш 34x26см, xaт raCTa^™;. Ашъор дaр пaнч сутун -чaхор сутун дaр мaтн Ba дaр хошия як сутун омaдaaст, шaмсaи мyзaххaб бо доирa дaр дaрyн, ки номхои осор дaр он нaвиштa шyдa, сaрлaвхи OFOЗи хaр китоб бо зaр мyзaйян Ba чaдвaлбaндй шyдa, чойхои xолй бисëр мондa, ки гyë котиб кдсди нaвиштaн бa шaнгaрф Ba рaсмнигорa доштaaст, хошия чaлипо, сегyшaи мyзaйян Ba мyзaххaб дaр хaвошии мдани aшъор aбëт чaдвaлбaндй шyдaaст[16].

5. Нyсxaи № 140/3 мaнсyб бa китобxонaи музеи Мaвлоно, Куния. Соли китобaт 748/1347, чилд мешини K^Ba^ мyчaдвaл, тyрaнчдор(зaрбй), лaбaдор, aндозa 20x15 см., 45 сaфхa(190"бо"- 234"бо") дaр тaркиби "Хaмсa"-и Хочу, дaр як сaфхa 25 сaтр(дy бaйт дaр хaр сaтр), xaт тaълик, коFaз сaфед, тaхнaк;шдор Ba охордодa[17].

V.Hycxa^OH хатти Англия

1. Нyсxaи № Add.18113 китобxонaи музеи Бритaния. Ин нyсxa aз 93 сaхифa иборaт бyдa, яке aз кaдимтaрин нyсxaхои достонхои Хочуи Kирмонй мебошaд, се достони шоирро дорaд, ки бa шaрхи зaйл aст: a) "Хумой Ba Хумоюн"- aз сaх. 1 то 49; б)"Kaмолномa"- aз сaх. 50 то 78; в)"Paвзaт- ул- aнвор" aз сaх 78 то 93.Kитобaти ин нyсxa, ки яке aз зеботaрин нyсxaхои кaлaмии мyсaввaр мaхсyб мегaрдaд, бa чyмодиюлaввaли 798/1396 дaр БaFдод aнчом пaзирyфтaaaст.Ин сaнa дaр поëни ду достон- "Хумой Ba Хумоюн" Ba "Kaмолномa"мyтобик;aн дaр сaхифaхои 49 Ba 76 гaрдидaaст.Нyсxa бо xaти mora^m; aз чониби xyшнaвиси мaшхyр Мир Алй ибни Илëс Тaбрезии Бовaрчй xa^O™ шyдaaст. Нyсxaро турунч Ba се утони бисëр зебо Ba нух

митетури зaрифи мaрбyт бa мaзмyни достон оростaaнд. Myсaввири минëтyрaхо Чугайд Султонй мебошaд. Хдр сaхифa дорои чор сутуни зaррин Ba 25 сaтр aCT[14, с.620].

Дaстнaвисро Осорхонaи Бритaния 16 мaрти соли 1850 aз генерaл мaйор Томaс Гордон (1788-1841) хaридорй нaмyдaaст.

2.Нyсхaи № Add.7758 китобхотаи музеи Бритaния, соли китобaт рaбеиyлaввaли 934/1527, дaр тaркиби "Xaмсa"-и Хочу, иборaт aз 93 сaфхa. Достонхои пaнчгонaи Хочу дaр нyсхa бa тaртиби зaйл омaдaaнд: a) "Хумой Ba Хумоюн"- aз сaх. 1 то 56; б)"Гул Ba Нaврyз"- aз сaх.57 то 117; в)"Kaмолномa"- aз сaх. 118 то 141; г)"Гaвхaрномa"- aз 142 то 154; д)"Paвзaт- ул- aнвор" aз сaх 155 то 178. Нyсхa бо хaти нaстaълики хоно хaттотй шyдaaст.Исми котиб зикр нaгaрдидaaст. Хдр сaхифa дорои чор сутуни зaррин Ba 21 сaтр aст[14, с.622].

3. Нyсхaи № 77(1434 ш) китобхотаи "Индиa оффис" Андозa 14х23 см. Нyсхa бо хaти нaстaълики ши^ста хaттотй шyдaaст.Иборaт aз 149 сaфхa, хaр сaхифa дорои ду сутуни зaррин Ba 15-16 сaтр aCT.

VI.Нyсхаи хаттии Амрико

Нyсхaи № 98324 осорхотаи хyнaрии ^aрвaрд. Бо хaти нaстaълик соли 1530 китобaт шyдaaст.Андозaaш 27х16,5см., дорои 170 сaхифa, дaр як сaхифa 12 сaтр дaр ду сутуни омaдa, дaр бaйни сaтрхо тилоaндозй шyдa, гирдогирди мaтн чaдвaл кaшидa шyдaaст.Paнги коFaз пистaй. Нyсхa бо минëтyри зaрифи мaрбyт бa мaзмyни достон оростa шyдa, мyсaввири минëтyрaхо мaълyм нест[19].Нyсхa хaдяи гирдовaрaндaи китоб, мyтaхaссиси тaърихи сaнъaт Филип ^офер (1898-1984) бa осорхонaи Артур М.Соклер aст. Нyсхa соли 1984 бa осорхонa ворид гaрдидaaст.А.Pодфaр дaр мyaррифии ин нyсхa тaнхо се мyшaххaсоти он- мyсaввaр, зaррин, мумтозро зикр кaрдaaст(11, с.52).Дaр сомонaи Созмони aснод Ba китобхотахои миллии Эрон -https://scripts.nlai.ir ин нyсхa мyaррифй нaшyдaaст.

Аз руи мaълyмоти Созмони aснод Ba китобхотахои миллии Эрон боз як нyсхaи "Хумой Ba Хумоюн"-и Хочу дaр Донишгохи Xдрвaрд мaхфyз aст. Аз руи мaълyмоти ин созмон нyсхa шyморa нaдорaд Ba бa aсри Х/KV мyтaaллик aст. Ин нyсхa бо хaт нaстaълик хyшнaвисй шyдa, мyсaввaр, мyзaххaб Ba мумтоз aCT[16] . Бa эхтимоли якин ин нyсхa хaмон нyсхaи болой aCT, зеро мyшaххaсоти хaр ду як хелaнд. Иловa бaр ин, сомотаи Созмони aснод Ba китобхонaхои миллии Эрон дaр мyaррифии шyморaи нyсхa тaркиби "бидуни шyморa- ^офер" зикр нaмyдaaст, ки ин ишорa як бyдaни хaр ду нyсхaро тaсдик менaмояд.

VП.Нyсхазои хаттии Русия

1. Нyсхaи № 997/1 китобхонaи дaвлaтии оммaвии Сaнкт-Петербyрг бa номи М. Б. Сaлтиков-Шедрин, тaърихи китобaт 15 мyхaррaми 843/28 июни 1439, чилд коFaзи мyковaй(кaртон), Унв aндозa 22х12, 5см., котиб Ахмaд ибни Иброхим Кории Шерозй, 252 с., дaр тaркиби "Kyллиëт", с.10б-109[9, с.187] .

2. Нyсхaи № 999/3 китобхотаи дaвлaтии оммaвии Сaнкт-Петербyрг бa номи М. Б. Сaлтиков-Шедрин, соли китобaт 900-972/1494-1564, aндозaaш 17х25 см.

3. Нyсхaи № 402/4 китобхонaи дaвлaтии оммaвии Сaнкт-Петербyрг бa номи М. Б. Сaлтиков-Шедрин, соли китобaт 972/1564, хaт нaстaълики рyшaн, мyчaдвaл, чaдвaл зaрд Ba лочyвaрд

4. Нyсхaи № 1349 китобхонaи дaвлaтии оммaвии Сaнкт-Петербyрг бa номи М. Б. Сaлтиков-Шедрин, соли китобaт шaъбони 1259^^^™ 1843, котиб Myхaммaд Алй ибни Maхмyд, 41 сaхифa (36-76) [9, с.763] .

5. Нyсxaи № 143/2 китобxонaи Донишгохи Ленингрaд, соли китобaт пaнчшaнбе 3 шaъбони 1038/28 мaрти 1629, xaт raCTa^™;^, с.3430]

VШ.Нyсхаи хаттии Узбекистон

Дaр борaи нyсxaхои хаттии "Хумой ва Хумоюн", ки махфуз дар китобхонахои Узбекиcтонанд, фехриcтворахои нycхахои хаттии мунташир дар Эрон хеч маълумотеро cабт накардаанд. А.Родфар низ дар ма;олаи "Китобшиноcии Хочу" дар ин бора иттилое наовардааcт.Танхо К.Айнй дар му;аддимаи доcтони нашркардааш, ишора ба он дорад, ки дар ганчинаи дастхатхои Узбекиcтон чанд нycхае аз ин достон мавчуданд [3, с.нух]. Дaр чилди дувуми фехриcтвораи нycхахои шар;ии АИ Узбекиcтон 3 нyсxaи хаттии "Хумой ва Хумоюн" ба ин зайл зикр шудаанд:

1. Нyсxaи № 193 мyтaaллик бa ^нчитаи Институти шaркшиносии Абyрaйхони Берунии Агадемияи илмхои Ч,умхурии Узбекистон, тaкрибaн бa aсри XVII мaнсyб бyдa, шомили"Хaмсa"-и Хочу, 142 сaхифa дорaд, aндозaaш 16x24,5 см, коFaзи сaйкaлëфтaи шaркй, xaт raCTa^™^ xоно, сaрлaвхaхо бо рaнги сyрxи мойил бa норинчии рyшaн чудо кaрдa шyдaaнд, исми котиб шуста шyдaaст[12, с. 186]

2. Нyсxaи №2112/ II мaнсyб бa гaнчинaи Институти шaркшиносии бa номи Абyрaйхони Берунии Акaдемияи илмхои Ч,умхурии Узбекистон, тaкрибaн бa оxири aсри XV Ba aввaли XVI тaaллyк дорaд, 82 сaхифa(75a-156б), aндозaaш 25,5x36,дaр як сaхфa 18 сaтр дaр се сутун, коFaзи сaйк;aлëфтaи шaркй бо ну^гахои сyрxрaнги зaррин, xaт нaстaълики зебо Ba рaвшaн, дaстнaвишт aз нигохи ороиш нопyррa aCT, коFaзи зери мaтн фaк;aт бaрои та^у нигор Ba тaзйинот омодa шyдaaст, сaрлaвхaхо мyзaххaб[12, с.185] .

3. Нyсxaи № 2299/III мaнсyб бa гaнчинaи Институти шaркшиносии бa номи Абyрaйхони Берунии Акaдемияи илмхои Ч,умхурии Узбекистон, тaъриxи китобaт 1036/1626, котиб Хочй Шинолй, 52 сaхифa (456—96a), aндозaaш. 14,5X88,5, коFaзи шaркй, xaт raCTa^™^ рaвшaн. Мaтн дaр хaр сaфхa дaр се сутун омaдa, сaрлaвхaхо бо рaнги сyрxи мойил бa норинчии рyшaн чудо кaрдa шyдaaнд[12, с.185] .

К. Нусхаи хаттии Точикистон

Нyсxaи № 766 "Хaмсa"-и Хочу aCT, ки дaр нyсxaи мaвриди зикр бо xaти raCTa^™; нaвиштa шyдa, сaрлaвхaхо бо рaнги сyрx чудо гaрдидaaнд. Дaр соли 1275 дaр Ч,урчон бо кaлaми Муллонур ибни Мyлломyхaммaдрaхим бо дaстyри Низомyддaвлaтxон ибни МaFфyр Зyлфик;орxон китобaт шyдaaст.Нyсxa aз 163 сaхиф иборaт бyдa, тaртиби достонхо дaр ин нyсxa бaд ин вдрор aст: a)"Paвзaт-yл-aнвор" aз сaх.1 то 28; б)"Kaмолномa" aз с.28 то 56; в)"Гaвхaрномa" aз сaх.57 то 73; г)"Хумой Ba Хумоюн" aз сaх. 74 то 121; д) "Гул Ba Нaврyз" aз сaх. 122 то 163 [6, с.256].Дaр борaи ин нyсxa фехриcтворахои нycхахои хаттии Эрон хеч маълумотеро cабт накарда, А.Родфар низ дар ма;олаи "Китобшиноcии Хочу" иттилое пеш наовардааст.

Х.Нусха^ои хаттии Озарбойчон

1. Нyсxa бидуни шyморa бyдa, дaр китобxонaи Акaдемияи илмхои 0зaрбойчон мaхфyз доштa мешaвaд. Соли китобaт 818/1415, xaт нaстaълик.Нyсxa но;ис бyдa, aз OFOЗ aфтодaгихо дорaд.

2. Нyсxaи № М- 63 дaр китобxонaи Акaдемияи илмхои 0зaрбойчон мaхфyз доштa мешaвaд. Соли китобaт 818/1415.

Ногyфтa нaмонaд, ки aз фехристворaхои дaстрaси мо мaълyм мегaрдaд, ки дaр китобxонaхои чaхон боз чaнд нyсxaи чопи сaнгй мaхфyзaнд, ки бa тaрики зaйлaнд:

1. Нусхаи № 64 китобхонаи Маршаъии Кум.Нусха чопй аст ва соли 1302 бо эхтимоми точири китоб Мухаммад Ардаконй дар матбааи Гулзор Хдсании Бамбайи Хинд чоп шудааст. Андозааш 18х11см, дорои 294 сахифа, хар сахифа 15 сатр дорад.Дар аввали китоб шархи холи кутохе аз Хочуи Кирмонй ба калами Фурсати Шерозй омадааст [15].

2. Нусхаи чопии дигар дар соли 1289/1871 дар Лохур бо эхтимоми Точмухаммадхон дар 303 сафха чоп гардидааст, ки дар бораи дигар чузъиёти ин нусха маълумоти мушаххасе дастраси мо нест.

3. Нусхаи чопии дигар низ дар Лохур бо эхтимоми Абдулкодирбек ба дархости Наввоб Мирзо Алоуддин Ахмадхон Баходур дар соли 1320/ нашр шудааст, ки дар бораи ин нусха мушаххасоти зиёде зери даст надорем.

Бояд гуфт, ки шояд нусхахои дигаре аз "Хумой ва Хумоюн" - и Хочу дар китобхонахои шахсй ва ё музофотй, ки аз кайди фехристномахои чомеъ берун мондаанд, мавчуд бошад. Чунончй хангоми тахкики ин мавзуъ як нусхаи каламии мансуб ба санаи 25 рабиюлохири 830/1428 ба дасти мо расид, ки дар Шероз китобат шуда, асли он дар Мюнхен, китобхонаи давлатии Бовария (Bayerische Staatsbibliothek) махфуз аст. Котиби нусха чуноне, ки аз анчомаи китоб бармеояд Алй ибни Юсуфи Махдист. Андозаи китоб 15x9 см буда, чилди нусха тимочи кахвай, ки дар мобайн накши зарбии бо гулу бутта оросташуда дорад, шероза ва канорахои чилд бо ранги кахваии нисбатан рушан пушида шудааст. Дар сахифаи аввал ва охири нусха бо калам Cod per.459 кайд шудааст, ки зохиран шумораи нусхаи дастнависхои форсии Мюнхен аст. Дар матн чадвалу сутунбандии зару лочувардй ва сурх дида мешавад. Унвон музайян бо гул ва буттаи заррин, заминаи нилобй, атроф бунафш ва бо хати сурх ихота шудааст. Номи фаслу бобхои китоб бо ранги сурх чудо гардидаанд. Матн дар ду сутун ва дар 12 сатр оварда шудааст. Нусха комил буда, дорои 125 сахифа аст [5]. Ташхиси матншиносй далолат менамояд, ки раками сафахот бо калами кормандони китобхона дар замони муосир гузошта шудааст. Дар хошия(бештар бо ранги сиёх) ва дар дохили матн(бо ранги сурх) баъзе ислоххо дида мешавад. Дар баъзе сахифахо(масалан 48 а) осори шуставй ё рутубат ба мушохида мерасад, вале матни сафахот ба душворй бошад хам, хонда мешавад. Нусха дорои чор минётури марбут ба мазмуни матни достон аст, ки дар сахифахои 62б, 86б, 110а ва 115а омадаанд.

Теъдоди зиёди нусахи хаттй ва чопи сангии "Хумой ва Хумоюн" ва ашъори дигари гуяндаи он бар он гувоханд, ки осори Хочуи Кирмонй дар байни хосу ом шухрати беандоза доштааст. Баъзе аз нусхахои хаттии ин достон чузъи китобхонахои салтанатй буданд ва барои ахли хашам кироат мешуданд.Сабаби ин кадар шухрат ёфтани достон ба андешаи мо, марбут ба мундаричаву мазмуни он аст, зеро мавзуи ишк ва ошикй дар хама давру замон ва байни хама кишрхои чомеа алокамандони зиёде дошт.Бад-ин сабаб, ин достон бештар нусхабардорй гардида аст, ки бар ин нусхахои хаттии ин асар, ки дар китобхонахои дунё махфузанд, гувохй медиханд.

Дар мачмуъ, нусхахои хаттии "Хумой ва Хумоюн", ки мухтасар муаррифй ёфтанд, аз маъруфтарин дастхатхои осори Хочуи Кирмонй буда, баъзе аз онхо то имруз дар нашри девони Хочу ва "Хумой ва Хумоюн"-и у истифода шудаанд. Аммо байни ин нусхахо боз нусахе мавчуданд, ки ба муомилоти илмй кашида нашудаанд. Нусхахои хаттии мазкур метавонанд дар тасхеху такмили осори Хочуи Кирмонй, хоса "Хумой ва Хумоюн"-и у судманд бошанд.

Пайнавишт:

1. Дирояти, Мустафо. Феуриствораи дастнавиштауои Эрон: (иборат аз 12 цилд).Чопи аввал/ Мустафо.Дирояти. -Теурон, Музей ва маркази асноди мацлиси шурои исломи, 1389.- С.1199.-Ц.10.

2. Кирмони, Хоцу. Девони ашъор: ба тасуеу ва муцаддимаи Аумад Сууайлии Хонсори(чопи дувум)/Хоцуи Кирмони. - Теурон: Марв, 1369.- 932с.

3. Кирмони, Хоцу. Хумой ва Хумоюн: бо тасуеуи Камол Айни / Хоцуи Кирмони. -Теурон: Интишороти бунёди фаруанги Эрон, 1347. -255с.

4. Кирмони, Хоцу. Хамса. Бо тасуеуи Саид Ниёзи Кирмони/Хоцуи Кирмони.-Кирмон, 1370.

5. Кирмони, Хоцу. Хумой ва Хумоюн. Нусхаи хаттии Китобхонаи давлатии Бовария.-Шероз, 1428.-256с.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6. Мирзоев, А.М., Бертелс, Е.Э. Феуристи дастхатуои шарции Академияи фануои РСС Тоцикистон/А.М.Мирзоев, Е.Э. Бертелс.-Душанбе, 1974. Ц.5.

7. Мунзави, Аумад. Феуриствораи китобуои форси: иборат аз 10 цилд/ Аумад Мунзави. -Теурон: Маркази доиратулмаорифи бузурги исломи, 1382. -793 с. Ц.11.

8. Мунзави, Аумад. Феуристи нусхауои хаттии Ганцбахш: шумораи 48/ Аумад Мунзави. - Лоуур: Маркази тауцицоти форсии Эрону Покистон, 1980. -1924 с.

9. Персидские и таджикские рукописи «Новой серии» Государственной публичной библиотеки им. М. Е. Салтыкова-Щедрина : алф. кат. / сост. Г. И. Костыгова. -Ленинград, 1973. - 349 с.

10. Персидские и таджикские рукописи ИНА АН СССР (Краткий алфавитный каталог)/под ред. Н.Д.Миклухо-Маклая. Ч.1. - М., 1964. - 4630 с.

11. Родфар, А. Китобшиносии Хоцуи Кирмони / Абулцосими Родфар //Кайуони фаруанги.-1370.- № 77.- С.48-53.

12. Собрание восточных рукописей АН УзбССР/под ред. А.А.Семёнова. - Ташкент, 1954.- 549с. т.2.

13. Шерози, ибни Юсуф. Феуристи китобхонаи мацлиси шурои милли/ Шерози ибни Юсуф.-Теурон, 1353.- С.164. Ц.3.

14. Rieu, Charlies. Supplement of the Сatalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum / Rieu, Charlies. - London, 1895. - 308 p.

15. http://www.kmt. tj/nushakhoi-hatti-va-akhamiyati-tarihii-onkho. -охирин бознигари: 13.11.20

16. https://scripts.nlai.ir.- охирин бознигари: 10.12.20

17. http://www.aghabozorg.ir. - охирин бознигари: 14.12.20

18. https://jsr.usb.ac.ir.- охирин бознигари: 22.12.20

19. http://www. harvardartmuseums.org/art/98324

Reference Literature:

1. Diroyati, Mustafo. The Catalogue of Manuscripts of Iran. (In twelve volumes). The first edition. - Tehran: Museum and Islamic Council Centre. 1389 hijra. - p. 1190. - V.10.

2. Kirmoni, Khodju. Divan. Editorship and preface by Ahmad Suhaili Khonsori (the second edition) // Khodju Kirmoni. - Tehran: Marv, 1369 hijra. - 932 pp.

3. Kirmoni, Khodju. Humoy and Humoyun. Under the editorship of Kamol Aini // Khodju Kirmoni. - Tehran: Publishing-House of the Cultural Centre of Iran. 1347 hijra. - 255 pp.

4. Kirmoni, Khodju. Khamsa. Under the editorship of Said Niyozi Kirmoni // Khodju Kirmoni. - Kirmon, 1370 hijra.

5. Kirmoni, Khodju. Humoy and Humoyun. Manuscript Kept in "Bovariya" State Library. -Sheroz, 1428 hijra. - 256pp.

6. Mirzoyev A.M., Bertels Ye.E. The Catalogue of Oriental Manuscript Kept in Tajikistan Academy of Sciences. V.5. - Dushanbe, 1974.

7. Munzavi, Ahmad. The Catalogue of Persian Books in 10 Volumes. - Tehran: The Centre of the Great Islamic Encyclopedia. 1382 hijra. - 793 pp.

8. Munzavi, Ahmad. The Catalogue of Gandgebah Manuscript in the Quantum of 18. - Lahor: The Center of Iranian-Pakistani Persian Researches, 1980. - 1924 pp.

9. Persian and Tajik Manuscripts of "The New Series" Kept in the State Public Library named afterM.Ye. Saltykov-Thchedrin. - Shchdrin: Alphabet catalogue compiler: G.I. Kostygova. -Leningrad, 1973. - 349 pp.

10. Persian and Tajik Manuscripts Kept in the Institute of Asia People under the USSR SA (brief alphabetic catalogue). Under the editorship of N.D. Mikluho-Maklay, P.1. -M., 1964, - 4630pp.

11. Rodfar A. Bibliography of Khodju Kirmoni // Abulkosim Radfar // The World of Culture. -1370 hijra, #77. - pp. 48 - 53.

12. Collection of Oriental Manuscripts of the Uzbek SSR AS. V.2. under the editorship of A.A. Semyonov. - Tashkent, 1954. - 549 pp.

13. Sherozi ibni Yusuf. The Catalogue of the National Council Library. - Tehran, 1353 hijra. V.3. - p. 164.

14. Rieu, Charlies. Supplement of the Сatalogue of Рersian Manuscripts in the British Museum / Rieu, Charlies. - London, 1895. - 308 p.

15. http://www.kmt. tj/nushakhoi-hatti-va-akhamiyati-tarihii-onkho.: Date of request: 13.11.20

16. https://scripts.nlai.ir. - Date of request: 10.12.20

17. http://www.aghabozorg.ir. - Date of request: 10: 14.12.20

18. https://jsr.usb.ac.ir.- Date of request: 10: 22.12.20 19. http://www. harvardartmuseums.org/art/98324

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.