Научная статья на тему '«НАЉДИЁТ»-И АБЎМУЗАФФАРИ АБЕВАРДЇ ВА АРЗИШИ АДАБИИ ОН'

«НАЉДИЁТ»-И АБЎМУЗАФФАРИ АБЕВАРДЇ ВА АРЗИШИ АДАБИИ ОН Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
71
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
«ИРАКИЯТ» И «НАДЖДИЯТ» АБУМУЗАФФАРА АБЕВАРДИ / НАДЖД / ПЛЕМЯ УЗРА / МАМДУХ ХАККИ / МУХАММАД ИБН АБДУРРАХМАН АР-РУБАЙИЪ / ДРЕВНИЕ ТРАДИЦИИ АРАБСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ / ФИГУРЫ РЕЧИ / ПЕРСИДСКИЕ СЛОВА / ABUMUZAFFAR AL-ABEWARDI’S “IRAQIYAT” AND “NAJDIYAT” / NAJD / UZRO TRIBE / MAMDUH HAQQI / MUHAMMAD IBN ABDURRAHMAN AL-RUBAYI’ / ANCIENT TRADITION OF ARABIC LITERATURE / FIGURES OF SPEECH / PERSIAN WORDS / «ИРОќИѐТ» ВА «НАљДИѐТ»-И АБўМУЗАФФАРИ АБЕВАРДї / НАљД / ќАБИЛАИ УЗРО / МАМДўњ ЊАќќї / МУњАММАД ИБНИ АБДУРРАњМОН АР-РУБАЙИЪ / СУННАТњОИ ќАДИМАИ АДАБИѐТИ АРАБ / САНЪАТњОИ БАДЕї / ВОЖАњОИФОРСї

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ризоева Парвина

Дар маќола ќисми дувуми девони шоири арабисарои ањди Салљуќиѐн Абўмузаффари Абевардї мавсум ба «Наљдиѐт» мавриди баррасї ќарор гирифтааст. Дар натиљаи тањќиќи асарњои муњаќќиќони муосир, аз ќабили Мамдўњ Њаќќї, Муњаммад ибни Абдуррањмон ар-Рубайиъ ва Я. Стеткевич сабабу заминањои «Наљдиѐт» унвонгузорї гардидани ин ќисми девон муайян гардидааст. Зикр гардидааст, ки ќофияњои ќасидањои дар он гирдоварї гардида, ки тамоми њарфњои алифбои арабиро дарбар мегиранд, фарзияро оид ба сохта будани ѓазалиѐти«Наљдиѐт» таќвият мебахшад. Таъкид гардидааст, ки ќисми мазкури девон дар чињилсолагии шоир бо хоњиши дўстонаш дар пайравї аз суннатњои ќадимаи адабиѐти араб сароида шуда, мавзўи Наљд дар он хусусияти рамзї дорад ва аз ќабилаи Узро сарчашма мегирад. Истифодаи бамавриди вожањои форсї дар бархе аз ашъор ба њисси баланди мењанпарастии шоир далолат мекунад. Корбурди моњиронаи санъатњои бадеї ва фасоњату балоѓати манзумањои он бошад, гувоњї медињанд, ки воќеан њам, «Наљдиѐт»-и Абўмузаффари Абевардї ѓазалиѐти дар айни камолоти њунарї сурудаи шоирро фаро гирифтааст. Таъкид гардидааст, ки пажўњиши илмии «Наљдиѐт»-и Абўмузаффари Абевардї љињати таъйин сохтани арзиши адабии ашъори шоир ва сабку услуби шеърии ў ањамияти калонро доро мебошад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ABUMUZAFAR AL-ABEWARDI’S “NAJDIYAT” AND ITS LITERARY VALUE

The article considers the work “Najdiyat” - the second part of the divan of the Seljuk period of Arab poet Abumuzaffar al-Abewardi. In the course of the study of the modern scholars` works, such as Mamduh Haqqi, Muhammad ibn Abdurrahman al -Rubayi’ and J. Stetkevich the reasons that prompted al-Abewardi to give this name to his creative production have been defined. It is mentioned that the rhymes of the qasidas compiled in it embrace almost all the letters of the Arabic alphabet. This fact testifies on behalf of the hypothesis on the artificiality of “Najdiyat”’s gazelles. It is asserted that the poet composed this part of his divan at the request of his friends in imitation to the ancient traditions of the Arabic literature and the theme of Najd being symbolic traces its origin back to Uzra tribe. Appropriate appliance of the Persian words serve as a testimony to high sense of al-Abewardi’s patriotism. Skilful usage of figures of speech and stylistic devices prove that “Najdiyat” indeed contains qasidas created during the period of creative maturity of the poet. It is admitted that the scholarly inquiry of the “Najdiyat” is of great importance in defining the literary value of its poems and their styles.

Текст научной работы на тему ««НАЉДИЁТ»-И АБЎМУЗАФФАРИ АБЕВАРДЇ ВА АРЗИШИ АДАБИИ ОН»

УДК 821.0 ББК 83.3 (0) 9

«НАЧ,ДИЁТ»-ИАБУМУЗАФФАРИ Ризоева Парвина, унвонцуи кафедраи

АБЕВАРДЙ ВА АРЗИШИ филологияи араби МДТ «ДДХ ба номи акад.

АДАБИИ ОН Б. Гафуров» (Тоцикистон, Хуцанд)

«НАДЖДИЯТ» Ризоева Парвина, соискатель кафедры арабской

АБУМУЗАФФАРА АБЕВАРДИИ филологии ГОУ«ХГУим. акад.

ЕГО ЛИТЕРАТУРНАЯ Б. Гафурова (Таджикистан, Худжанд) ЦЕННОСТЬ

ABUMUZAFAR AL-ABEWARDI'S Rizoeva Parvina, applicant of the department of

"NAJDIYA T" AND ITS LITERARY Arabic philology under the SEI "KhS Unamed after

VALUE acad. B. Gafurov (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: prizoeva@mail.ru

Калидвожа^о: «Ироциёт» ва «Нацдиёт»-и Абумузаффари Абевардй, Нацд, цабилаи Узро, Мамдуу Х,аццй, Мууаммад ибни Абдурраумон ар-Рубайиъ, суннатуои цадимаи адабиёти араб, санъатуои бадей, вожауоифорсй

Дар мацола цисми дувуми девони шоири арабисарои ауди Салцуциён Абумузаффари Абевардй мавсум ба «Нацдиёт» мавриди баррасй царор гирифтааст. Дар натицаи тауцици асаруои мууаццицони муосир, аз цабили Мамдуу Х,аццй, Мууаммад ибни Абдурраумон ар-Рубайиъ ва Я. Стеткевич сабабу заминауои «Нацдиёт» унвонгузорй гардидани ин цисми девон муайян гардидааст. Зикр гардидааст, ки цофияуои цасидауои дар он гирдоварй гардида, ки тамоми уарфуои алифбои арабиро дарбар мегиранд, фарзияро оид ба сохта будани газалиёти«Нацдиёт» тацвият мебахшад. Таъкид гардидааст, ки цисми мазкури девон дар чиуилсолагии шоир бо хоуиши дустонаш дар пайравй аз суннатуои цадимаи адабиёти араб сароида шуда, мавзуи Нацд дар он хусусияти рамзй дорад ва аз цабилаи Узро сарчашма мегирад. Истифодаи бамавриди вожауои форсй дар бархе аз ашъор ба уисси баланди меуанпарастии шоир далолат мекунад. Корбурди моуиронаи санъатуои бадей ва фасоуату балогати манзумауои он бошад, гувоуй медиуанд, ки воцеан уам, «Нацдиёт»-и Абумузаффари Абевардй газалиёти дар айни камолоти уунарй сурудаи шоирро фаро гирифтааст. Таъкид гардидааст, ки пажууиши илмии «Нацдиёт»-и Абумузаффари Абевардй циуати таъйин сохтани арзиши адабии ашъори шоир ва сабку услуби шеърии у ауамияти калонро доро мебошад.

Ключевые слова: «Иракият» и «Надждият» Абумузаффара Абеварди, Наджд, племя узра, Мамдух Хакки, Мухаммад ибн Абдуррахман ар-Рубайиъ, древние традиции арабской литературы, фигуры речи, персидские слова

Рассматривается «Надждият» - вторая часть дивана арабоязычного поэта эпохи Сельджукидов Абумузаффара Абеварди. В ходе изучения исследовательских трудов современных учёных Мамдуха Хакки, Мухаммада ибн Абдуррахман ар -Рубайиъ и Я. Стеткевича определены факторы, побудившие поэта присвоить данное название своему произведению. Упоминается, что в рифмах касыд, собранных в произведении, задействованы почти все буквы арабского алфавита. Данный факт говорит в пользу гипотезы об искусственности газелей "Надждията". Утверждается, что поэт сочинил данную часть дивана по просьбе

друзей в подражание древним традициям арабской литературы, а тема Наджда в ней имеет символический характер и восходит к племени узра. Уместное использование персидских слов в некоторых стихотворениях свидетельствует о высоком чувстве патриотизма, а искусное употребление художественных средств выражения, фигур речи и стилистических оборотов в «Надждияте» Абу-музаффара Абеварди свидетельствует, что он действительно содержит газели, созданные в период творческой зрелости поэта. Выявлено, что научные изыскания, посвященные «Надждияту» Абумузаффара Абеварди, имеют огромное значение в определении литературной ценности его стихотворений и стиля.

Key words: Abumuzaffar al-Abewardi's "Iraqiyat" and "Najdiyat", Najd, Uzro tribe, Mamduh Haqqi, Muhammad ibn Abdurrahman al-Rubayi', ancient tradition of Arabic literature, figures of speech, Persian words

The article considers the work "Najdiyat" - the second part of the divan of the Seljuk period of Arab poet Abumuzaffar al-Abewardi. In the course of the study of the modern scholarsл works, such as Mamduh Haqqi, Muhammad ibn Abdurrahman al-Rubayi' and J. Stetkevich the reasons that prompted al-Abewardi to give this name to his creative production have been defined. It is mentioned that the rhymes of the qasidas compiled in it embrace almost all the letters of the Arabic alphabet. This fact testifies on behalf of the hypothesis on the artificiality of "Najdiyat"'s gazelles. It is asserted that the poet composed this part of his divan at the request of his friends in imitation to the ancient traditions of the Arabic literature and the theme of Najd being symbolic traces its origin back to Uzra tribe. Appropriate appliance of the Persian words serve as a testimony to high sense of al-Abewardi's patriotism. Skilful usage of figures of speech and stylistic devices prove that "Najdiyat" indeed contains qasidas created during the period of creative maturity of the poet. It is admitted that the scholarly inquiry of the "Najdiyat" is of great importance in defining the literary value of its poems and their styles.

Яке аз шоирони забардасти ахди Салчукиён Абумузаффари Абевардйб о эчодиёти ганоманди худ дар адабиёти арабизабони ахди мазкур чойгохи хосро сохиб гардидааст. Девони Абумузаффари Абевардй ба «Ирокиёт» ва «Начдиёт» таксим шуда, дар кисми бузурги он тахти унвони «Ирокиёт» касидахое чой дода шудааст, ки шоир онхоро то чихилсолагй сароида ва аксарияти он ба мавзуоти мадх ва фахр бахшида шудааст. ^исми дувум - «Начдиёт» унвон дошта, аз яксаду хафт (107) порчаи манзум ва газал, ки аз хазор байт изофа мебошад фарохам омадааст.

Дар робита ба интишороти девони шеърии Абумузаффари Абевардйхамин нуктаро бояд кайд намуд, ки нахуст китъаоти шоир соли 1277/1861 дар ^охира ба чоп расонида шудааст [10, 149].

Сипас «Девони Абевардй» соли 1317/1900 дар матбааи Усмонияи Лубнон дар хадми 383 сахифа аз чоп баромад, ки ба он касидаву порчахои назмии шоирони дигари дар нусхахои каблй мавчуда низ ворид гаштааст. Нашри мазкур бо кушиши Абдулбосит ал-Ансй сохиби рузномаи «Икбол» ва мудири «Матбаат-ул-маориф ва ал-мактабат-ал-ансийя» ба табъ расидааст. Ношир таъйид доштааст, ки ин девон бо камоли диккат ва дар заминаи якчанд дастхатхои девони шоир гирдоварй гардидаву фарогири тамоми ашъори шоир - «Ирокиёт», «Начдиёт» ва «Вачдиёт» мебошад [2, 383]. Вале Алй Ч,аводи Тохир изхор доштааст, ки дар ин девон на хамаи ашъори Абевардй гирдоварй карда шудааст: «Девони мазкур на хамаи ашъори Абевардиро дарбар гирифтааст. Аз чумла, на марсияи ба Хусайн сурудаи шоир, ки Ёкут хабар додааст ва на рисои ба Газзолй бахшидаи шоир, ки Сафадй дар «ал-Вофй 1, 222» ба

кдйд овaрдaaст Ba та к;итъaxои дигaри дaр сaрчaшмaxои мyхтaлиф ca6T гaрдидa дaр он дой додa нaшyдaaст» [10, 150].

Бояд тaъкид дошт, ки шaхсияти мyсaxxеxи девони мaзкyр TOMa^iyM мондa, 6a дойи он исми ношир мaшxyр гaштaaст. Бaр зaмми ин, мyсaxxеx ë 6a кyдрaти худ эътимод нaдошт, ë дaр тaдкикy тaxк;ик;и нyсхaxо сaъйи кофй нaвaрзид, ки дaр нaтидa 6a девони мaзкyр 6идуни омузиши aмик мaводи тaмоми нyсхaxоро шомил кaрдaaст.

Аз ин хотир, 6a ин девон aшъори бегонaи дaр ca6^ услу6и нигориш 6a эдоддати Абyмyзaффaри Абевaрдй шaбоxaт доштa низ шомил гaрдидaaст, ки он aглaбaн 6a кaлaми А6уис^оки Faззй мyтaaллик мебошaд. Бaйтxои зерин тaсбитгaри гyфтaxои 6олой мебошaд:

[10, 126]:

Касадтуки ла би-ш-шиъри мин арди Fa33a ва лакинна бицавли аннани лаки омил.

Зи сарзамини Fазза на дар шеър нияти сафари ту кардам, балки бо цавли худ, ки дар уацицат орзуманди туям.

Ё дaр дойи дигар [10, 127]:

Наваки аш-шатун азмаъуки ар-ри^ла мин Fаззати ила Асцалан

Манзили реулатат дар фосилаи дур царор дорад ва масофаи он зи Fазза то ба Aсцалон аст.

Тaвре мaълyм aCT, шaxрxои Faззa вa Аскдлон дaр сaрзaмини Фaлaстин дойгир мебошaнд, aммо дaр ягон сaрчaшмa мaълyмот дaр хусуси 6a ин мaкон сaфaр кaрдaни шоири шaxир зикр нaгaрдидaaст. Бaр мaбнои тaъйиди Мaмдyx Хдккй зиëдa aз 52 порчaи шеърй дaр "Девони Абевaрдй"-и чопи мaтбaaи Усмонияи Лу6нон 6a кaлaми aл-Faззй мaнсyб aar [10, 125]:

Девони шеърии Абевaрдй, ки aз «Ирон^та-у «Нaддиëт» фaроxaм омaдaaст, aз дони6и Умaр aл-Асъaд мaвриди тaxкиккaрор додa шyдaaст. ^шри нaхyсти он сол^ои 1974-1975 дaр Димишк, тaвaссyти «Мaдмaъ aл-лyгa-aл-aрaбийя», ташри дувум соли 1987 дaр Бейрут, aз тaрaфи «Myaœroa aр-рисолa» сyрaт гирифтaaст.

Дaр aдaбиëти aрaб мaкомy мaнзaлaт, aзaмaтy шукухи Нaдд дaр дaрозои aсрxо aз дони6и шоирони aрaб тaрaннyм гaрдидaaст. То дое, ки хдтто дaр сyрaти дaр он икомaт нaвaрзидaн ë худ дaр мaсофaи дур кaрор доштaни нозим низ, он 6a тaрик,и рaмзй сaрчaшмaи илхом вa мaкони орзуву омолхо кдрор додa мешуд. Аслaн aнъaнaи бaëни гaмy aндyx вa мaйлy ишт^к нисбaти ^x^a, Х,идоз вa 6еш aз x^a Нaдд, xaнyз дaр aввaлxои aсри VIII aз шоирони кaбилaи Узро сaрчaшмa мегирaд. X,aрчaнд бaъди Хилофaти Умaвй Нaдд aз диxaти ик,тисодй, идтимой вa сиëсй мaвкеи худро тaдридaн aз дaст медиxaд, aммо xaмчyн пaдидaи aдaбйxaтто 6a мaркaзxои нaвбyнëдëфтa, aз кд6или Димишку Бaгдод то6 меорaд.

Аз руи нигоштaxои бaъзе мyxaкк,ик,он бaъди интишор ëфтaни дини ислом дaр xaëти сдасй вa идтимоии нимдaзирaи Арaбистон дaрaëни мaркaзшитоб пaдид омaд, ки 6a робитaxои кaдимaи aдaбии шоири бaдaвй хaтaр эдод мекaрд. Сокини 6одия, 6о вудуди огоxй aз xaр вaдaби зaмини aддодии худ, xaр як китъaи мaтрyк ë 6a yрдyгоx мувофики он, xaр як 6утгаву хорaш, aз дaxони 6ерун aз сaрxaдxои нaвоxии кyчмaнчигияш тaнxо сaтxй хaбaрдор 6уд [8, 116].

Хдмин тaрик, шоири бaдaвй, зaмони вaсеъ гaштaни xyдyдxои империя, aз сaрзaмини aддодй 6ерун мерaвaд вa пaзмони ин мaвзеъxо вa шефтaи ин номxо мегaрдaд. Бaxри сyхaнвaрони aсрxои минбaъдa дойxои номбyрдa тaнxо aрзиши мaвxyми рaмзй кaсб нaмyдaнд. Зимнaн, шоирони axди А66осй низ дaр эдодиëти худ Нaддро тaвсиф нaмyдaaнд, ки дaр шумори ощо метaвон Шaриф aр-Рaзй, Абyисxоки Faззй, Носиxyддини Ардонй вa Тугроии Исфaxониро номбaр кaрд. 4^xa™ мyaйян

сохтани вижагихои кор6урди Начд дар ашъори шоирони мавсyф метавон ба эчоддати онхо мурочиат намуд. Аз чумла, дар ашъори ар-Разй мухаббату пазмонии шоир ба Начд дар абëти зерин тачаллй гардидааст [6, 517]: Я цалбу ма анта мин Нацди ва сакини^и Халафту Нацдан вараа Мадлаци-с-сари

Ра^ат навазиъу мин цалби татаббаъа^у ъала бацаяа лубанати ва aвmoри

Ярoкибaни таъала ва ацзайа ватари ва xaбaрoни ан-Нацдин биахбари

%ал рафазат ^ъу^у алваъсаи ам матарат цамилату тал^а зата ал-бани ва алгари.

Эй цалб, тy зи Нацд ва сокинони он нестй ва ман Нацдро дар паси шаури Мадлац дар сафари шабонгау тарк бинмyда рафтам.

Орзyвy омол цалбамро дар татаббри бозмондаи хоуишу мацсадуояш тарк бинмyд. Пас, эй саворагон, биё'ед ва орзуямро амалй гардонед, пас бароям дар хусуси Нацд мyжда расонед.

Oë дашти регзораш ба 6у^он мубаддал гашт, ë борон борид, ба буттазоруои ацоцш, бону уам гор.

Дар пайвастагй ба ин, тачассуми Начд дар ашъори Тугроии Исфахонй ба таври зайл сурат гирифтааст [10,168]:

Aкулу ла^у ва aнзoи алми^ар талаи^у цад ванинун мин ассифар Туъиззу аха алурайби фама биНацдин лана ухра аллайали мин к,aрoр Amamмaъу фи шамими aрoрин Нацда ва %ал баъда алъашяти мин арар. Ба y мегyям, ки байталуо ва шутуруо аз сафар логару хаста шуданд. Бародари Урайб тавонмандй ëфт, пас моро дар Нацд шабуои дигар цароргоуе набвад.

Магар баъд аз ин шоми бешарафй ту дар орзуи 6Pu хуши арори Нацд уастй?) Абyмyзаффари Абевардй дар «Начд^та-и худ ба услуби Шариф ар-Разй дар «Хи^оздат» татаббyъ намудааст, ки охирон бо асари мазкури худ шyхратëб гаштааст. Мавзyи мехварии он атрофи пазмонй ва андухи шоир нисбати Хичоз ва ахли он давр мезанад. Арбоби тахкик хатто муттафик бар онанд, ки Абевардй дар эчоди газал аз ар-Разй ва дар сароидани фахр аз Мутанаббй илхом гирифта, дар пайравй ба онхо мазмунхои зебо офаридааст (4, 108; 7, 397).

Бино ба андешаи баъзе мухаккикон Абyмyзаффари Абевардй чанд муддат дар Начд карор дошт ва аз ин лихоз девонаш ба «Начддат» мавсум гардидааст. Аз чумла, Мамдух Хаккй дар ин хусусус чунин тазаккур намудааст: «Вакте сухан дар бобати забони ашъори Абумузаффари Абевардй меравад, метавон гуфт, ки дар Начд сукунат кардани шоир дар забони y накши муассире гузоштааст, зеро Начд чойи ба хам омадани кабилахои араб махсуб меëфт. Забони Начд аз софтарин ва ширинтарин лахчахои араб буда, ба забони кабилаи ^урайш шабохат дорад. Бинобар ин, Абевардй аз шириниву хушохангии забони Начд фаровон истифода бурдааст» [11, 110].

Фузун бар ин, мухаккики номбурда киссаи ба духтари начдй ошики шайдо гаштани Абумузаффари Абевардиро хакикати хол хонда, дар робита ба он чунин гуфтааст: «Дар ин чо касеро вохурд, ки Уро мафтун сохтаву калбашро ба асорат гирифт ва онро бахри ишки аввал боз намуд. Шоир ин маъшукаашро муддати мадид васф мекард, харчанд хотирахои пур аз сузу гудози y дар бораи Начд то зинда буданаш аз ëдаш зудуда нагардид ... » [11, 102].

Аммо гумони голиб он аст, ки киссаи ошики духтари начдй гардидани Абумузаффари Абевардй танхо бофтаи тахайюлоти пажухишгарони баъдй буда, истифодаи исмхои гуногуни занонаи арабй дар ашъори шоир танхо як навъ рамз

мебошaд. Дaр xa^^a^ дaр девони нозим топоними ^дд кдри6 чиxил мaротибa ëдовaр шyдaaст [1, 2, 295]:

Ман ли би Нацдин ва айямун би^а салафат ма тала а^дун бимади^а сива %уцац

Дар Нацд маро касе бувад, ки рузуо бо еди у сипарй шуд ва тануо дар ууццатуо айеми сипаригашта давоми умри худ пайдо кард

Ё дойи дигар [3, 47; 1, 1, 480]: Назарту ва лиладами навафиха фи албара би шарци Нацдин я Х,узайму %анин Ила хафарати мин Нумайир кааннауа дибоун ка^илат ул-мадамиъи айн.

Назар кардам ва мар шерони сапеди дардманд, ае %узайм, пазмони машрицзамини Нацд гаштам.

Ба суйи занони шармгини цабилаи Нумайир, гуие ощо оуувони сиеучашманд, ки дидагони пурашк доранд.

Бо вудуди ин xaмa изxори тазмониву мyxaббaт бaр ин сaрзaмини кyxaнбyнëд, дaр сaрчaшмaxо дaлелxои мyътaмaде дой додa шyдaaст, ки ко6или тaрдид бyдaни aнде-шaи мaзкyрро ис6от мекутад. X,aмзaмон, дaр мyкaддимaи нyсхaи мaхтyти «Нaддиëт» худи Абyмyзaффaри Абевaрдй сaбaби тaдвин шyдaни онро хоxиши дyстонaш Абyxaсaн aл-Улaймй вa А6умигвор aл-Мyзaрй мехонaдy рaмзй бyдaни унвони мaзкyрро чунин тaъйид менaмояд: «Бaъдaн дyстонaм Абyxaсaн X,yзaйм aл-Улaймй aз Kaлб и6ни Baбaрa вa А6улмигвор Сaъд aл-Мyзaрй aз Kинонa и6ни Хyзaймa aз нaсиби лaтифy мaлеx xaловaт мебyрдaнд вa чун тaлaбгори роxy тaрикaти хyшxолй он тазмеро ихтиëр кaрдaнд, ки Нaдд aз вaй 6a дун6иш ояд. Бa хотири он ки пояxои шaрaф вa мaкоми xaрдyи онxо иртифоъ ëбaд, aз мaн хоxиш кaрдaнд, то мaн низ дaр пaйрaвй 6a ин услу6 aшъор эдод тамоям. Мaн 6a xaр дуи дyстaм гyфтaxои Абyсaид aл-Асмaиро 6a бaродaрзодaaш ëдрaс нaмyдaм, ки таси6 кдл6ро мaдрyx мекyнaд вa шaрx додaм, ки шеъри лaтиф 6ояд xaдяи орзyxо бошaд. Дyстонaм исрор кaрдaнд, пaс чорaе дуз aмaлй сохтaни yмедxои эшон пaйдо нaкaрдaм. Ин xaзор бaйт aз таси6ро дyстонaм «Нaддиëт» ном гyзоштaнд вa мaxз онxо aввaлин ровиxое мебошaнд, ки дaр нaшрaш сaxмгyзор гaштaнд ... » [3, 4].

Дaлели дигaр кофияxои мaнзyмaxои «Нaддиëт» 6a шумор мерaвaнд, ки xaмaи xaрфxои aлифборо дaрбaр гирифтa, 6a сохтa бyдaни порчaxои лирикии мaзкyр дaлолaт мекyнaнд.

Мyсaллaм aст, ки «Нaддиëт» бaъд aз «Ирок,иëт», ки кисми xaдмaн кaлонтaри девон мaxсyб меëбaд, руйи кор омaдaaст. Дaр мyкaддимaи фaвкyззикр мyaллиф ишорa кaрдaaст, ки бaръaкси мaдxияxояш, тaгaззyлоти мaзкyр та дaр aйëми шу6о6 вa та бaxри дилхушй нaзм гaрдидaaст. Бино 6a кдвли Мyxaммaд и6ни Абдyррaxмон aр-Рyбaйиъ ишорaи 6оло бyрxони возеxи он aст, ки ин кисми девон тaк,рибaн дaр чиxилсолaгии Абyмyзaффaри Абевaрдй сaроидa шyдaaст (7, 394).

Бояд тaзaккyр дод, ки 6a исми aл-Улaймй вa aл-Мyзaрй дaр xyсни мaтлaи aшъори «Нaддиëт» зиëд ишорa рaфтaaст, ки aз эдоди тaхaйюли шоир бyдaни ин aбëт гyвоxй медиxaд. Чунончй[1, 2, 168]:

Шацви Абу %анаш мацид фи баъи^и тул

Фараа ва дано миннй фацулту ла^у анта варию аззинди маъмул

A^y^u маро Aбyуанаш, ки цудратманду тавоно аст, бидид

Ба ман наздик шуд, пас ба у бигуфтам, ки ту имдоди деринтизорй. [1, 2, 196]

%ал вацфатун бицануби алцоъи тацаммаъана ам ла мацил би^аза ассафсафу ассабихи

Фартад лана манзилан я Саъду насуби^и фалайса ли бил^има со^ибин ва ахин.

Oë истгоу дар цануби води моро бауам овард, ë дар ин дашти шyрзамин макони истироуат мавцуд нест?

Баргард ба манзил, аë Саъд, Уро бармегардонем, ки ба тауциц дар %имо дyсте ва ë бародаре маро набвад. [1, 1,516]

Тааммалту рубъа ал Маликия бил Х,има фаазрайту дамъи ва арракаибу вуццафу Ea аду а Х,узайму масъадан ли ъала албука ва амса Aбулмигвaру саъдун юъаззифу.

Ман дар сарзамини мансуб ба цабилаи Бани Молик, воцеъ дар Ливо тааммул намудам ва дар канори уштуруо истода ашк рехтам.

Ва дар чоштгоу омад ëри ман Хузайм, то маро вацти гиря дилбардорй кунад, ва дар шабонгоу дустам Äбyлмигвор Саъд маломаткунон омад.

Бино ба андешаи донишмандон ишки Абумузаффари Абевардй нисбати зани муайяне аз ахли Начд низ аз хакикат дур аст, зеро дар «Начд^т» исми кариб бист махбуба, аз кабили Умм Абон, Умайма, Даад, Pyбоб, Pайë, Умм Солим, Суъдо, Суод, Салмо, Сулаймо, Алва, Умм Амр, Лайло, Умм Молик, Нуввор ва г. зикр гардидааст. Аз ин лихоз, газалдати мафтункунандаи шоир арзиши боз хам баландтарро касб намуда, кудрати у дар тасвири дакики эхсосоти калб, изтироби рух ва набзи чон мучиби тахайюру тааччуби хар мухлиси эчоддати Абумузаффари Абевардй мегардад.

Дар «Начд^т» баъзе топонимхои мутааллик ба Начд, ки аз чониби шоирони мокабл низ бисëр ситоиш гардидааст, чандин маротиба мавриди истифода карор гирифтааст, ки дар шумори онхо метавон ал-Хима, Хазан, ар-Pайëн, Борик, ас-Сарима, Олич, Узайб, Зарийя, ал-Ч,изъ, ал-Ливоъ, ан-Нако ва гайраро номбар кард. Бо вучуди ин, бояд таъкид дошт, ки дилбастагиву мехри Абевардй нисбат ба Начд ва ахли он на танхо дар «Начд^т», балки дар «Ирок^™ низ мунъакис гардидааст. Масалан [1, 1, 333]:

Тааллафту бисавийяти наува Нацдин фабата фуадууу алицан бивацди Ea цад халасат илайуи буайда ваунин саба асарат ъала лагабин биранди Фауаца уанинууу иблан тарабан такафкафу гарбууа уалацату цаддин %асуна ъала m-^o^ тураба Нацдин фала алацат марасиуа биварди.

Гардиш кардам барои истицомат дар наздикии Нацд, то ин ки зи мууаббату дилбастагщалби у моил шавад.

Ба зудйуро хастауолй фаро гирифт ва боди шарцй дар сой бар ранд (растанй дар Нацд)бархурд.

Äндyуаш ба мисли шутуруои бецароре, ки зи рафтан уро уалцауои миенбандаш бозмедоранд, дар талотум шуд

Ташвицгарони рауи Ироцро дар хоки Нацд, бандаруояшон уангоми вуруд надурахшиданд. Ё худ [1, 1, 486]:

Саца дoрaуa мин мунуана ал-ацраъи алфард ацашшу намуму албарци муртациза арраъди

Фабата яуйа билуайа ъарасатиуа из уадарат фиуа нуама лисамауа Фала зала яксууа аррабиъу ва шаиъан тариффу уавашиуа ъала ъулма Нацди Ea яфъиму гудранан каанна яда ассаба тацурру ъалайуа рафрафу аннасрати ассарди.

Ба назди хонааш цорй шуд аз хамгашти замини регзор, барци бо раъд гулдурросзанандаро овозаш гирифтааст,.

Эуё хоуад кард бо борон сауни уавлияшро, гар дар он боди цануб чодарашро поён фарорад.

Хануз уам уро бауор накуати худ паун бинмуда мепушонад, канорашро болои куууои Нацд бицунбонад.

Хавзуо зи об лабрез карда бишаванд, ки гуё дасти сабо ба наздашонболи насри паунгаштаробиёварад.

Шоистaи тaъкид aCT, ки «Нaддиëт» aз диxaти кор6урди сaноеи бaдей дорои aрзиши бaлaнди aдaбй мебошaд вa xaр бaйти он aз зaвки нотaкрори шоир шaxодaт медиxaд.Порчaи зерин, мaсaлaн, сaршор aз мyxaббaти сaмимии шоир нисбaти вaтaни мaxбyбaш бyдa, истифодaи вожaxои форсй вa исмxои дугрофй, ки 6a сaрзaмини aддодияш мyтaaллик мебошaнд, aз кд6или «фирдaвс», Арвaнд, Х^^дон, Мовaшон 6a шеъри aрaбй рaвонивy гувороии вижa бaхшидaaнд: [1, 2, 202]

Саца рамадана %айя музнатин яфиду атталацата мин^а аззаману

Бираъдин кама царцара ал-Ар^абийю ва барцин кама басбаса алафъавону

Фасафа^а ал-Муцаттаму биъса албадилу наби^ан ва Арванду наъима ал-макана

Х,ия алцаннату алмушта^а тайибу^а ва лакинна фирдавса^а Мавашану

Тара арза^а ва %аса%а алцуману фаалвауа амва^а^а каъабир.

Aбр ба Хамадон боронерехт, ки замон азрехтани он манфиат мебинад.

Тавассутираъде, ки мисли ал-Aруабй* гулдуррос мезад ва барце, ки мисли мори афъй чашмак мезад.

Нишебии кууи ал-Муцаттам** ивази ноарзанда аст ба шахси фозил, Aрванд*** бошад, макони пурнеъмат аст.

Он цаннатест, ки хубиву хушбуйии маргуб дорад, лек фирдавси он Мовашон **** аст.

Лавуауои обаш мисли абир аст, мебинй заминашро, ки сангрезауои он марвориданд.

Тaвре ме6инем, мaнзyмaи 6оло моломоли оxaнги вaтaнпaрaстй бyдa, дaр мyкоисaи мaнзaрaxои водии aл-Мyкaттaм 6о соxилxои дaрëи Арвaнд вa тaрдеx додaн 6a охирон, то aндозaе гояxои шуу6й низ сaдо медиxaнд. Афзун бaр ин, дaр бaйти дувум Абyмyзaффaри Абевaрдй xини тaвсифи дyрaхши бaрк онро 6a нигоxи мори aфъй монaнд кaрдaaст. Истифодaи сaнъaти тaлмеx дaр ишорaт 6a aл-Арxaбй, ки шaхсияти тaърихй бyдaaст, xyвaйдо мегaрдaд. Дaр бaйти пaндyм о6и дaрëи водии Мовaшон 6a aбир вa сaнгрезaxои он 6a мaрворид тaшбеx додa шyдaaнд.

Кор6урди моxиронaи сaнъaти кинояро дaр мисоли зaйл дидa мебaроем: [1,2, 234]

Райян аллати ухтира ла^а бизи алараки марбаъу Fарса алвиша^ин валакинна ассивару мушаббаъу.

Накуате, ки баури у ихтиёр шудааст, бошишгоуест, дорои дарахтони арока.

Шикамуои гурусна, камарбанди шумо сераст.

Ин до шоир aз 6орикии мдан киноя мекутад, зеро дaр зaбони aрaбй иборaи ^l^J]lxaмкaмaри 6орик, xaм шикaми гурустаро ифодa мекyнaд, мурод aз «кaмaрбaнди сер» бошaд, мaкони он, яъне мдан aст.

«Нaддиëт» инчунин сaршор aз сaнъaти тaзод вa мyкобaлa aст, ки Абyмyзaффaри Абевaрдй онро хеле бaмaврид истифодa нaмyдaaст: [1, 2, 198] Ва ллайлу янфи дияа ассаба^и зулмата^у Каъабисин ма анаса ламубтасамин.

Нури сабоу зулмоти шабро меронад, ки мисли шахси тираруи ба табассум кардан унснагирифта аст.

Ë чойи дигар: [1, 2, 268]

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ea заламу ашшабаи аусану ъинди мин машибин юзалилни бидияъ.

Зулмати цавони бароям афзалтар аст аз кууулате, ки дар рушной сипарй мегардад) Дар мисрахои навбатй аз «Начддат» «шамшерхо» ба «чехрахо» ташбех дода шудаанд ва шоир ишора бар он мекунад, ки шамшерхо то хол аргувонй нагаштаанд: [1, 2, 225]

Aрa суюфауум байдан каавцууиуим фама лиъуюуниуим мууамарратан гадабан

Шамшеруояшонро ба мисли чеурауояшон сафед дидам, аммо чашмонашон аз шиддати газаб сурх мебошанд.

Дар байти зерин хам истифодаи санъати маънавии истиора ва хам санъати лафзии такрор ба чашм мерасад: [1, 2, 291]

Фала тара луълуъан мин мабсамин насацан уатта тара луълуъан мин мадмаъи бададан

Намебини марвориди дауонро, ки шаддашуда бошад, Балки марворидеро мебинй, ки аз чашмон бирезад.

Яъне калимаи «марворид», ки ин чо ду бор такрор шудааст, дар мисраи якум ба чойи дандон ва дар мисраи дуюм ба чойи сиришк омадааст. Агар байти мазкурро аз тасвири бадей фориг созем сухани мукаррарии <^рам бахрам на табассум, балки гиря мекунад» ба даст меояд.

Ё чойи дигар такрори калимахои «оташ» ва «об»-ро мебинем, ки хеле зебо корбаст шудаанд: [1, 2, 291]

Eaннaру билмаъи татфа фалуумум лауа фй алцалби нарун бимаъи алъайни талтауибу

Оташро бо об хомуш мекунанд, аммо изтироберо, ки дар цалби ман аст, оташе уаст, ки бо оби чашмон аланга мегирад.

Аз омузиши «Начд^та-и Абумузаффари Абевардй метавон чунин натичагирй намуд, ки вокеан хам, он газалдати дар айни камолоти хунарй сурудаи шоирро фаро гирифтаааст. Тахлилу омузиши девони мазкур нишон медихад, ки мавзуи Начд дар он хусусияти рамзй дошта, ашъори дар он гирдоварй гардида дар пайравй аз суннатхои кадимаи адабиëти араб суруда шудааст. Пажухиши илмии «Начд^та-и Абумузаффари Абевардй чихати таъйин сохтани арзиши адабии ашъори шоир ва сабку услуби шеърии у ахамияти калонро доро мебошад.

Тaвзеуom:

*Язид ибни Kайсал-Äруабй аз акобири Форс, сауобагони Äлй ибни Äбyтолиб, ки бо шуцоат дар саунаи набард ва суханони муассираш шуурат доштааст ** куу дар Коуира

*** дарё'е, ки Эронро аз Ироц цудо месозад ва дар мамолики араб таути унвони Шаттулараб низ маъруф аст ****водй дар Эрон

Пайнавишт:

1. Äл-Äбивардй, Äбyлмyзаффар Мууаммад ибн Äумад ибн Исуоц. Дивану ал^биварди. Тауциц аддуктур Умар ал-Äсъад. Димишц, Матбуъа мацмаъ ал-луга ал-арабийя, 1974, ададу муцалладот 2

2. Äл-Äбивардй, Äбyлмyзаффар Мууаммад ибн Äумад ибн Исуоц. Дивану ал^биварди. Тауциц Äбдyлбосит ал^нсй. - Лубнан: Мацмаъ алУсманийя, 1899. -383 с.

3. Äл-Äбиварди, Äбyлмyзаффар Мууаммад ибн Äумад ибн Исуоц. Нацдият ал-Äбвардй a. http://librarycatalog.bau.edu.lb/cgi-bin/koha/opac-search. (12:57)

4. Ал-Асъад, Умар Мууаммад. Ал-Мутанабби ас-сагир. - Чидда: Мацалла Цомиъа Малик Абудлазиз, -1978. №2 С-101-116

5. Брукелман, Карл. Таъриху ал-адаби ал-араби. Нацалауу ила ал-араби аддуктур Абудлуалим ан-Наццар. -ал-Коуира: Дар-ул-маъариф, 1977.-ц 6-392 с

6. Ар-Ради, аш-Шариф. Дивану аш-Шариф ар-Ради. Мулауизат: шориу- Юсуф аш-Шукри. -Байрут: Дар-ул-цайл, 1415.-632 с.

7. Ар-Рубайиъ, Мууаммад ибн Абуррауман. Маъа ал-Абиварди фи Нацдиятиуи. Мацал-лат Цомиъат ал-Имам Мууаммад ибн Саъуд ал-Исломи, 1980, № 10, С. 387- 410.

8. Стеткевич, Ярослав. Зефиры Наджда: поэтика ностальгии в классическом арабском насибе/Ярослав Стеткевич. - Чикаго: Университет Чикаго Пресс, 1993. - 319 с.

9. Ат-Тугрои, Абуъисмоъил. Тауциц Али Цавод Тоуир ва Яуйа ал-Цабури. -Катар: Дар ал-кутуб ал-цатарийя, 1984.-453 с.

10.Тоуир, Али Цавод. Аш-Шиърул араби фи-л-Ироц ва билоди-л-Ацам фи-л-асри ал-Салцуци. Байрут-Лубнан: Дар ул-раид ул-араби, 1385. -560 с.

П.^ащи, Мамдуу. ал-Абиварди мумассил ал-асри-л-хомис фи барлуман фикр ал-араби. -Димашц: Дар ул-яцза ал-арабийя литаълиф ва-тарцума ва-н-нашр, 1974. -309 с.

Refrence Literature:

1. Al-Abevardi, Abulmuzaffar Muhammad ibn Ahmad ibn Iskhok. Divan of Abulmuzaffar al-Abevardi/ Abulmuzaffar al-Abevardi /researched by Umar Muhammad Abdukarim al-As'ad. - Damascus: Matbuat majma' al-lugha al-arabiya, 1973. - 545pp.

2. al-Abevardi, Abulmuzaffar. Divan of Abulmuzaffar al-Abevardi/ Abulmuzaffar al-Abevardi/editor-in-chief Abdulbosit al-Ansi. - Lebanon: Matbaa al-Uthmaniya, 1317/1900.

- 383 pp.

3. Al-Abevardi, Abulmuzaffar. Najdiyat of Abulmuzaffar al-Abevardi.

4. As 'ad, Umar Muhammad. Junior Mutanabbi/ Umar Muhammad al-As 'ad//Bulletin of the

University of Umar ibn Abduaziz. - Jiddah: Madjalla Djomic Malik Abduaziz, 1978. - №2.

- pp. 101-116.

5. Brockelman, Karl. History of Arabic Literature/ Karl Brockelman/ the translation of Ab-dulhalim an-Najjar. - Cairo: The Tree of Knowledge, 1977. - 6 volumes. - V. 5. - 392 pp

6. Al-Radi, al-Sharif. Divan of al-Sharif al-Radi/al-Sharif al-Radi/Glossary by Yusuf Shukri. - Beirut: Dar-ul-jayl, 1415. - 632 pp.

7. Al-Rubayi', Muhammad ibn Abdurrahman. With al-Abevardi through his "Najdiyat"/Muhammad ibn Abdurrahman ar-Rubayi'// Bulletin of Islamic University of Imam Muhammad ibn Saud. - Riyadh, 1980. -№10. - pp. 387 - 410.

8. Stetkevich, Yaroslav. The Zephyrs of Najd: Poetics of Nostalgia in Classical Arabic Nasib/ YaroslavStetkevich. - Chicago: The University of Chicago Press, 1993. - 319pp.

9. Tahir, Ali Javad. Arabic poetry in Iraq and Countries of Ajam in the Epoch of Seljuks/Ali Javad Tahir. - Beirut-Lebanon: Dar al-raid al-arabi, 1985. - 560 pp.

10.al-Tugrai, Abuismail. Divan of al-Tugrai/ Abuismail al-Tugrai/researched by Alijavad Tahir and Yahya al-Jaburi. -Qatar: Dor-ul-kutub-al-qatariya, 1986. - 453 pp.

11.Haqqi, Mamduh. al-Abevardi - Representative of the Fifth Century in the Parliament of the Arabic Thought/Mamduh Haqqi. - Damascus: Dar-ul-yakza-al-arabiya li-t-ta'lifva-t-tarjumava-n-nashr,1974. - 309pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.