Научная статья на тему 'НОГИРОНЛАРНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ – ОЛИЙ ҚАДРИЯТ (НОГИРОНЛИКНИ ҲИМОЯ ҚИЛУВЧИ ҚОНУНЧИЛИККА БИР НАЗАР)'

НОГИРОНЛАРНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ – ОЛИЙ ҚАДРИЯТ (НОГИРОНЛИКНИ ҲИМОЯ ҚИЛУВЧИ ҚОНУНЧИЛИККА БИР НАЗАР) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
402
52
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
Ногирон / ижтимоий ёрдам / демократия тамойиллари / “Ўзбек модели” / “ноу-хау” / кучли ижтимоий сиёсат / ихтисослаштирилган таълим муассасалари / ногиронларнинг ижтимоий муҳофазаси / Конвенция / ратификaция / алоҳида эҳтиёжларга эга кишилар / ногирон болалар ҳуқуқлари ва эркинликлари / фуқаролик бурчи / ногиронларнинг таълими ва касбий тайёргарлиги / индивидуал реабилитaция / стaционар даволаш-профилактика ва реабилитaцион муассаса / резолюция / инклюзив шароитларида таълим олиш / протез-ортопедия / модернизация / инфратузилма / туғма ва наслий касалликлар. / Disabled people / social assistance / principles of democracy / "Uzbek model" / "know-how” / strong social policy / specialized educational institutions / social protection of disabled people / Convention / ratification / people with special needs / rights and freedoms of disabled children / civic duty / education and vocational training of disabled people / individual rehabilitation / inpatient rehabilitation and medical educational institution / prosthetic orthopedics / resolution / modernization / infrastructure / congenital and hereditary diseases / education in inclusive conditions.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Холида Шодиевна Раҳмонова

Мақолада имконияти чекланган – ногирон болаларни ҳимоя қилишнинг Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида кўзда тутилган жиҳатларини таҳлил қилишга ҳаракат қилинди. Ўзбекистонда ногирон болаларнинг давлат ҳимоясига олиниши масалалари ушбу масалада қабул қилинган халқаро ҳужжатлар асосида қандай амал қилаётгани масаласи ёритиб берилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROTECTION OF DISABLED PEOPLE IS A HIGH VALUE (A LOOK AT LEGISLATION PROTECTING DISABILITY)

The article attempts to analyze aspects of the protection of disabled children – who are limited in opportunities provided for by the legislation of the Republic of Uzbekistan. The issues of state protection of children with disabilities in Uzbekistan were highlighted on the basis of international documents adopted in this matter.

Текст научной работы на тему «НОГИРОНЛАРНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ – ОЛИЙ ҚАДРИЯТ (НОГИРОНЛИКНИ ҲИМОЯ ҚИЛУВЧИ ҚОНУНЧИЛИККА БИР НАЗАР)»

НОГИРОНЛАРНИ ХИМОЯ КИЛИШ - ОЛИЙ КАДРИЯТ (НОГИРОНЛИКНИ ХИМОЯ КИЛУВЧИ КОНУНЧИЛИККА БИР НАЗАР)

Холида Шодиевна Ра^монова

Тошкент имкониятлари чекланган шахслар учун ихтисослаштирилган 1-сон касб хунар мактаби ишлаб чикариш таълими устаси

АННОТАЦИЯ

Маколада имконияти чекланган - ногирон болаларни химоя килишнинг Узбекистан Республикаси конунчилигида кузда тутилган жихатларини тахлил килишга харакат килинди. Узбекистонда ногирон болаларнинг давлат химоясига олиниши масалалари ушбу масалада кабул килинган халкаро хужжатлар асосида кандай амал килаётгани масаласи ёритиб берилди.

Калит сузлар. Ногирон, ижтимоий ёрдам, демократия тамойиллари, "Узбек модели", "ноу-хау", кучли ижтимоий сиёсат, ихтисослаштирилган таълим муассасалари, ногиронларнинг ижтимоий мухофазаси, Конвенция, ратификация, алохида эхтиёжларга эга кишилар, ногирон болалар хукуклари ва эркинликлари, фукаролик бурчи, ногиронларнинг таълими ва касбий тайёргарлиги, индивидуал реабилитация, стационар даволаш-профилактика ва реабилитацион муассаса, резолюция, инклюзив шароитларида таълим олиш, протез-ортопедия, модернизация, инфратузилма, тугма ва наслий касалликлар.

PROTECTION OF DISABLED PEOPLE IS A HIGH VALUE (A LOOK AT LEGISLATION PROTECTING DISABILITY)

ABSTRACT

The article attempts to analyze aspects of the protection of disabled children -who are limited in opportunities provided for by the legislation of the Republic of Uzbekistan. The issues of state protection of children with disabilities in Uzbekistan were highlighted on the basis of international documents adopted in this matter.

Keywords: Disabled people, social assistance, principles of democracy, "Uzbek model", "know-how", strong social policy, specialized educational institutions, social protection of disabled people, Convention, ratification, people with special needs, rights and freedoms of disabled children, civic duty, education and vocational training of disabled people, individual rehabilitation, inpatient rehabilitation and medical educational institution, prosthetic orthopedics, resolution, modernization, infrastructure, congenital and hereditary diseases, education in inclusive conditions.

Узбекистан Республикасининг 2008 йил 7 январда кабул килинган "Бола хукукларининг кафолатлари тугрисида"ги Конунининг 3-модда - "Асосий тушунчалар"да белгиланишича, ногирон бола деб, - жисмоний, аклий, сенсор (сезги) ва (ёки) рухий нуксонлари булганлиги туфайли турмуш фаолияти чекланганлиги муносабати билан ижтимоий ёрдамга, химояга мухтож хамда конунда белгиланган тартибда ногирон деб топилган болага айтилади.

Ногиронларга ижтимоий ёрдам курсатиш жамиятдаги ижтимоий ишнинг мухим ва долзарб масалалардан биридир. Ногиронлар жамиятда ижтимоий жихатдан энг заиф катлам хисобланиб, уларнинг давлат томонидан химояга олиниши ва куллаб-кувватланиши, бундай давлатнинг баркарор ривожланишини таъминлаб беради. "Лашкарнинг харакатланиш суръати ярадорларни ортган карвоннинг тезлигидан баланд булиши мумкин эмас. Акс холда, бу лашкарнинг, кандай максадга интилмасин, канчалар чираниб кучанмасин, барибир иши унгидан келмайди".[3.55.]

Колаверса, халкаро тан олинган демократиянинг тамойилларидан бири, шу билан бирга давлатимизнинг биринчи президенти И.А. Каримов томонидан 1993 йилда ишлаб чиккилган ва халкаро хамжамият томонидан "Узбекистонда иктисодий ислохотларнинг "узбекона йули", ёхуд, Ислом Каримовнинг кашфиёти - "ноу-хау"си деб эътироф этилган "Узбек модели"даги беш тамойилнинг бири хам - ногиронларни, карияларни, ахолининг кам таъминланган катламини давлат томонидан куллаб-кувватлаш - кучли ижтимоий сиёсат масаласидир.

Статистик маълумотларга кура бугунги кунда ер шарида бир миллиард ногирон яшайди, шу жумладан, Узбекистонда уларнинг сони 700 минг кишини ташкил килади. 16 ёшгача ногирон болалар тахминан 13%. Улар жамиятнинг кундалик - сиёсий, ижтимоий, иктисодий ва маданий хаётида фаол иштирок этишда турли хил кийинчиликларига дуч келадилар.

Узбекистон Республикаси Конституциясининг 46-моддасида, "Таълим тугрисида"ги конуннинг 23-моддасида ва махсус конунларда жисмоний ёки рухий ривожланишида нуксони булган хамда узок вакт даволанишга мухтож болаларни укитиш, тарбиялаш хамда даволаш учун ихтисослаштирилган таълим муассасаларини ташкил этиш таъкидлаб утилади.

Мустакилликка эришганимиздан сунг, Узбекистон МДХ, давлатлари орасида биринчилардан булиб ногиронлик муаммосига эътибор каратди ва 1991 йилдаёк "Узбекистон Республикасида ногиронларни ижтимоий химоя килиш тугрисида"ги Конунни кабул килди ва бу конун бошка республикалар учун шундай конунларнинг кабул килинишида намуна вазифасини утади. Атроф-мухитни ногиронлар имкониятлари ва эхтиёжларига мослаш хакидаги ушбу Конун бандларининг амалга оширилишини таъминлаш максадида "Атроф-мухитни ногиронлар эхтиёжларини хисобга олган холда лойихалаштириш

тугрисида"ги хужжат кабул килиндики, бу борада хам республикамиз МДХ, давлатлари орасида пешкадамлик килди. Республикамизда ногиронлар реабилитацияси буйича Давлат дастури ишлаб чикилди. Узбекистонда ногиронларнинг ижтимоий мухофазаси сохасидаги давлат сиёсатининг асосий тамойиллари бу сохада бутун жахонда кабул килиниб, амалда булган хужжатларга асосланади. Авваламбор, бу БМТнинг Бош Ассамблеяси томонидан 1989 йилнинг 20 ноябрида кабул килинган хамда 1990 йилнинг 2 октябридан бошлаб кучга кирган «Болалар хукуклари тугрисидаги Конвенция»дир. Маълумки бу жахон микёсидаги хужжат Узбекистон томонидан биринчилар каторида ратификация килинган.

Алохида эхтиёжларга эга кишиларнинг ижтимоий химояси тизимини белгилаб берган асосий хужжат бу "Узбекистон Республикасида ногиронларни ижтимоий химоя килиш тугрисида"ги ^онун булди. [2.] ^онуннинг кириш кисмида курсатиб утилганидек, ногиронларга, шу жумладан, ногирон болаларга хукуклар ва эркинликларни Узбекистон Республикасининг бошка фукаролари каторида амалга оширишлари учун тенг имкониятларни таъминлаш, уларнинг хаётлари ва фаолиятларидаги чекланишларни бартараф этиш, тулаконли хаёт кечиришлари, жамиятнинг иктисодий ва сиёсий хаётида фаол катнашишлари, шунингдек уз фукаролик бурчларини бажаришлари учун макбул шартшароитларни яратиш жамиятнинг имкониятлари чекланган аъзоларига нисбатан давлат сиёсатининг асосини ташкил килади. ^онуннинг 3-моддасида давлатимиз ногирон болаларга нисбатан алохида гамхурлик курсатиши таъкидлаб утилган. Ногиронларнинг таълими ва касбий тайёргарлигига оид масалалар "Узбекистон Республикасида ногиронларни ижтимоий химоя килиш тугрисида"ги ^онунда янада батафсилрок куриб чикилган. ^онуннинг "Ногиронларнинг таълими ва касбий тайёргарлиги" деб номланган ва туккиз моддадан (19-27) таркиб топган махсус IV бобида ушбу масала кайси йуналишларда амалга оширилиши лозимлиги ва амалга ошириш учун тегишли йул-йуриклар курсатиб берилган: ногиронларга таълим олиш учун керакли шарт-шароитларнинг таъминланиши (19-модда); ногирон болаларнинг мактабгача таълими (20-модда); ногиронларнинг умумий урта, урта махсус ва олий таълими (21-модда); ногирон болаларнинг уй шароитидаги таълими ва тарбияси (22-модда); ногирон болаларнинг мактабдан ташкари тарбияси (23-модда); ногирон болаларнинг стационар муассасалардаги таълими ва тарбияси (24-модда); ногиронларнинг касбий тайёргарлиги ва малакасини ошириш (25-модда); ногиронларнинг таълим олиш, касбий тайёргарлиги ва малакасини ошириш шакллари (26-модда). Бобнинг "Имо-ишоралар тили" деб номланган сунгги 27-моддасида Узбекистон Республикасида имо-ишоралар тили шахслараро мулокот воситаси сифатида тан олиниши таъкидланган.

KoHyHga gaBgar HorupoHgapHuHr TatguMu Ba KacôuH TaHëprapguru ynyH KepaKgu mapT-mapourgapHu Ka^ogaraamu aHTugagu (19-Mogga). XagK TatguMu opraHgapu cofhhkhh caKgam Ba h^thmohh TatMuHoT opraHgapu ôugaH xaMKopguKga HorupoH ôogagapHuHr MaKTaôrana Ba MaKTaôgaH TamKapu TatguMuHu, HorupoHgapHuHr KacôuH TaHëprapnnrHHH, ygapHuHr uHguBugyag pea6нgнтaцнfl gacTypgapura MyBO^HK ypTa, ypTa Maxcyc Ba oguH TatguM ogumgapuHu TatMuHgamgapu go3uM. "Y3ÔeKHCTOH PecnyôguKacuga HorupoHgapHu h^thmohh xumoa Kunum TyFpucuga"rH KoHyHHuHr 21-Moggacuga HorupoHgapHuHr yMyMHH ypTa, ypTa Maxcyc Ba oguH TatguMuHuHr aMagra omupugumu xaKuga ran ôopagu. By ôopaga HorupoHgapHuHr TatguMu ôapna yKyB Myaccacagapuga, 3apypaT TyFugraHga эca Maxcyc TatguM Myaccacagapuga aMagra omupugumu ôegrugaô KyHugraH. "ByryHru KyHga XagK TatguMu Ba3upguru TrouMuga HorupoH ôogagap ynyH 184 Ta Maxcyc MaKTaôrana TatguM Myaccacagapu ^aoguar ropmuô, ygapga 20439 Ha^apgaH ôogagap TapôuanaHMOKga. fflyHuHrgeK, PecnyôguKaga umkohu^tu neKgaraH ôogagap ynyH uxTucocnamTupunraH 85 Ta MaKTaô Ba MaKTaô-uHTepHaT MaB^yg ôyguô, ygapga 18533 Ha^ap ôogagap TatguM-Tapôufl ogagugap, 9727 Ha^ap ôoga yH TatguMuga yKuTunagu. fflyHuHrgeK, umkohu^tu neKgaHraH HorupoHgapHu Kacôra yKuTum MaKcaguga 4 Ta Kacô-xyHap Kogge^gapuga 1500 gaH opTuK pyxuH Ba ^mcmohuh umkohu^tu neKnaHraH yKyBnugap 16 Typgaru MyTaxaccucguKgap Syfiuna Kacô-xyHap эгaggaмoкцagap". [5.]

ffly ôugaH ôupra cтaцнoнap gaBogam-npo^ugaKTuKa Ba peaôнgнтaцнoн Myaccacagapga gaBogam KypcuHu yTaëTraH HorupoH ôogagap xaM TatguM ogumgaH neTga KogMaHgu Ba ygap ynyH xaM yKyB MamFygoTgapu TamKug этнgagн. KoHyHHuHr 22-Moggacu HorupoH ÔogagapHuHr yH mapouruga TatguMu Ba Tapôuacura ôaFumgaHraH. By epga Kypcaraô yTugraHugeK, HorupoH ÔogagapHuHr TatguMu Ba TapôuacuHu yMyMuH ëKu Maxcyc MaKTaôrana Ba MaKTaô Myaccacagapuga aMagra omupumHuHr umkohu^tu ôygMaraH xoggapga xaMga oTaoHagapHuHr posuguruHu xucoôra oguô TatguM Ba Tapôua umu yHga aMagra omupugagu. Terumgu TatguM-Tapôua Myaccacagapu HorupoH ÔogagapHuHr TatguM ogumu ynyH oTa-oHagapra ëpgaM Kypcarumra Ma^ôypgupgap.

HorupoHguKKa эгa maxcgapHuHr u^tumouh Myxo$a3acuHu ôegrugaô ôepraH aHa ôup MyxuM xy^^ar YsôeKucToH PecnyônuKacuHuHr 1996 HunHuHr 29 aBrycTuga Kaôyn KunuHraH "OyKaponap cofhufuhu Myxo^a3a Kunum TyFpucuga^ru KoHyHugup. ^aëT TanaônapugaH Kenuô nuKKaH xonga ôy KoHyHHuHr 1999 Hun 15 anpenga Ba 2001 Hun 12 MaHga y3rapTumnap Ba KymuMnanap KupuranraH aHru BapuaHTnapuHuHr Kaôyn KunuHumu ôy Macanara pecnyônuKa xyKyMaTuHuHr HaKagap Karra axaMuaT ôepaëTraHuHuHr ëpKuH ganunugup. KoHyHHuHr 6-Moggacura MyBo^uK ^ofinapgaru gaBnaT xokumu^tu opraHnapuHuHr ^yKaponap coFnuruHu caKgam coxacugaru Ba3u^anapugaH ôupu HorupoHgapHuHr pea6нgнтaцнacннн aMagra omupum ôugaH

шугулланадиган муассасаларни ташкил килиш хамда уларнинг фаолиятини таъминлашдан иборат. ^онуннинг "Ногиронларнинг хукуклари" деб номланган 22-моддасида ногиронлар, шу жумладан, ногирон болалар кандай хукукларга эга эканлари аник курсатиб берилган. Улар тиббий-ижтимоий ёрдам олишга, реабилитациянинг хамма турларига, дори-дармон, протез-ортопедик буюмлар, харакатланиш воситаларига имтиёзли шартларда эга булишга, шунингдек касбий тайёргарлик ва кайта тайёргарликни уташга хаклидирлар. Ногиронлар согликни саклаш, мехнат, ахолининг ижтимоий мухофазаси буйича давлат тизимларига карашли муассасаларда бепул тиббий-санитария ёрдамини олиш, уй шароитида парвариш олиш хукукига эгалар.

Ногиронларни ижтимоий химоя килиш сохасида Узбекстонда олиб бориладиган давлат сиёсати ногиронликка эга булмаган шахслар уз хукукларини кандай амалга оширсалар, ногиронлар хам худди шундай хукукка эга булиб, тулаконли, муносиб хаёт кечиришларига каратилган.

Ногиронликка эга болаларнинг таълим олишлари учун хам бутун имкониятлар яратилмокда. Республикамизда бу масаланинг норматив-хукукий асослари хам яратилган. Бу борада хам Узбекистонда ногиронликка эга болаларнинг таълим олишга булган хукукига тегишли халкаро хужжат - 2000 йил 26-28 апрелда Дакарда (Сенегал) Таълим буйича Бутунжахон форумда кабул килинган "Таълим хамма учун"11 харакати биринчилардан булиб ратификация килинди. Бу хужжатга кура, таълим сохасида жахондаги хамма болаларга, шу жумладан, кам таъминланган оилалардан булган, ногиронликка эга болаларга хам юкори сифатли бошлангич таълим олиш имкониятини яратиш лозимлиги таъкидланган. Бунинг учун таълим сохасида хавфсиз, соглом, инклюзив ва ресурслар билан окилона таъминланган шартшароитларнинг яратилиши бош уринга куйилади.

Ёрдамга мухтож болалардаги нуксонларни бартараф этиш, коррекциялаш ва ривожлантириш ишларини амалга оширишда оила, мактаб ва махалла билан хамкорликда иш олиб бориш катта ахамиятга эга булиб, у давлат

томонидан кафолатланган. Ушбу талабларнинг хаётга татбик этилиши, яъни ёрдамга мухтож болаларга таълим-тарбия бериш ва уларни хаётга мослаштириш бу соха мутахассисларидан махсус билимларни ва ногирон боланинг жисмоний ва психик хусусиятларини чукур билишни талаб килади.

"Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Бош Ассамблеяси томонидан 2006 йил 13 декабрдаги 61/106-резолюцияси билан кабул килинган "Ногиронлар хукуклари тугрисидаги Конвенция" хамда "Ногиронларнинг хукуклари тугрисидаги Конвенцияга Факультатив протокол" халкаро хужжатларнинг асосийлари хисобланади.

Уларда ногиронларнинг хукуклари, эркинликлари ва кадр-кимматларини рагбатлантириш ва химоя килиш, шахсий, сиёсий, иктисодий, ижтимоий ва маданий хукукларини ва бу хукуклардан бошкалар билан тенг равишда фойдаланиш имкониятларини кафолатлаш тамойиллари белгилаб куйилган" [1.56]

"Бола хукукларининг кафолатлари тугрисида"ги Конун (2008 йил) хамда Халк таълими вазирлиги томонидан 2015 йилнинг 17 июнида кабул килинган (Адлия вазирлигидан 2685-сон билан руйхатдан утган) "Аклий ва жисмоний нуксони булган укувчиларни махсус таълим муассасасидан бошкасига ёки инклюзив шароитларида таълим олиши учун умумтаълим муассасасига утказиш тугрисида"ги Низом Узбекистон Республикасида хар бир боланинг яшаш, ривожланиш, иштирок этиш, химояланишида тенг хукуклигини кафолатлайди.

Сунгги йилларда Узбекистонда давлат ва жамиятни ислох килишнинг янги - сифат жихатидан олий даражаси бошланганини курсатувчи радикал узгаришлар руй берди. Ахолининг заиф тоифаларига талаб килинадиган давлат хизматларини таъминлаш тизимини такомиллаштириш борасида фаол чора-тадбирлар амалга оширилмокда.

Бугунги кунда бу масалада мамлакатда сезиларли натижаларга эришилди. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 01

августдаги Ф-5006-сон "Ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармони кабул килинди.

Фармонга асосан, мамлакатимизда кексалар, пенсионерлар, ногиронлар ва имконияти чекланган болаларга тиббий-ижтимоий ёрдамни ташкил этиш тизими яратилди. Ахолининг эхтиёжманд катламларини манзилли

ижтимоий химоя килиш давлат сиёсатининг устувор йуналишларидан бири сифатида белгиланган.

Ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш, тиббий-ижтимоий ёрдам бериш тизимини янада такомиллаштириш, ногиронларнинг хаёт сифатини яхшилаш, таълим олиш ва ишга жойлашишда уларга хар томонлама кумаклашиш максадида фармойишга мувофик, Ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимини тубдан такомиллаштиришга каратилган таклифларни тайёрлаш буйича комиссия ташкил этилди.

Комиссиянинг асосий вазифалари этиб куйидагилар белгиланди:

- ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлашни таъминлаш сохасидаги конунчиликни ундаги бушликлар, камчиликлар ва коррупциявий омилларни аниклаш нуктаи назаридан инвентаризация ва тахлил килиш;

- ногиронларга тиббий-ижтимоий ёрдам курсатиш холатини, уларнинг таълим олиш ва ишга жойлашиш хукуклари амалга оширилишини, шунингдек,

ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлашни таъминлаш сохасидаги ваколатли органлар фаолиятини танкидий урганиш;

- ногиронлар хукукларини таъминлаш сохасидаги умумэътироф этилган нормалар ва стандартларни, шунингдек, халкаро ташкилотларнинг тавсияларини урганиш;

- тиббий-малакавий комиссиялар ва тиббий-мехнат эксперт комиссиялари фаолиятини шаффофлик хамда очикликни таъминлаш, тартиб-таомилларни утказишни соддалаштириш ва уларнинг муддатларини кискартириш максадида кайта куриб чикиш;

- ногиронларни ижтимоий реабилитация килиш, уларни касбга тайёрлаш, кайта тайёрлаш, шунингдек, уларнинг малакасини ошириш буйича, биринчи навбатда, ногиронларни иш билан таъминлашга каратилган ишлар ахволини тахлил килиш;

- ногиронлар учун протез-ортопедия ва реабилитация техника воситалари ишлаб чикариш корхоналарини модернизация килиш ва техник янгилаш, шунингдек, хорижий инвестицияларни жалб килган холда замонавий ишлаб чикаришни ташкил этиш буйича урганишлар утказиш ва таклифлар тайёрлаш;

- ногиронларнинг жамоат транспорта, ижтимоий ва бошка инфратузилма объектларидан тускинликсиз фойдаланишини таъминлаш холатини тахлил килиш;

- ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлашни таъминлаш сохасидаги конунчиликни ва хукукни куллаш амалиётини янада такомиллаштириш, тугма ва наслий касалликларни барвакт аниклаш хамда олдини олиш, шунингдек, ахолининг кенг катламлари уртасида соглом турмуш тарзини, шу жумладан, эрта ва кариндошлар уртасидаги никохларнинг олдини олиш ишларини таргиб килишни тубдан кучайтириш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикиш.

Фармонда назарда тутилган чора-тадбирларнинг амалга оширилиши ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш, тиббий-ижтимоий ёрдам бериш тизимини янада такомиллаштиришга, таълим олиш ва ишга жойлашишда уларга хар томонлама кумаклашишга, коррупциявий куринишлар ва бошка хукукбузарликларни бартараф этишга, пировард натижада ногиронлар тулаконли хаёт кечириши учун зарур шароитларни яратишга хизмат килади.[3.]

Ушбу масалалар Узбекистон Республикаси Конституцияси асосида кабул килинган катор конунлар ва норматив хужжатларда хам уз ифодасини топмокда. Конституциянинг бир катор бандлари (63, 64, 65, 66), "Соглом авлод учун" давлат дастурининг 6- ва 41-бандлари, "Оила кодекси" (1998), "Она ва бола скрининги" дастури (1998), "Бола хукукларининг кафолати" (2008), "Ижтимоий химоя йили"

давлат дастури (2007), "Ёшлар йили" давлат дастури (2009), "Баркамол авлод йили" давлат дастури (2010) ва бир катор бошка хужжатларда жамиятимизнинг таркибий кисми булган алохида ёрдамга мухтож болалар, усмирларни ижтимоий куллаш, уларга таълим-тарбия бериш, касб-хунар ургатиш, жисмоний чиниктириш, инклюзив таълим бериш, соглом болалар каторидан урин олиб уз кобилияти, имкониятларини курсата олишга асос солувчи чора-тадбирлар алохида кайд этилган.

Шундай килиб, ногирон болаларнинг таълим олишга булган хукуклари конун хужжатларида акс эттирилиши борасида давлатимиз томонидан анча ишлар амалга оширилган хамда бу йулдаги ишлар узлуксиз давом эттирилмокда. Ва, хозирча хал килинмаган муаммоларга карамай, республикамиз ногирон болаларнинг таълим олишга булган хукукларини амалга ошириш борасида жахон станлартлари томон ишонч билан кадам куймокда.

REFERENCES

1. Ногиронлар хукуклари тугрисидаги Конвенция - Toshkent.: Baktria press, 2013. - Б. 56.

2. "Узбекистон Республикасида ногиронларнинг ижтимоий химоя килиш тугрисида"ги Конун. Ведомости Верховного Совета РУз. 1992, № 2. - Б. 78.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 01 августдаги Ф-5006-сон "Ногиронларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармони.

4. Левитин Леонид., Карлайл Дональд С. Ислом Каримов - янги Узбекистон Президенти. - Тошкент., 1996. - Б. 55.

5. Иноятов У. Основные аспекты и перспективы социальной инклюзии в системе народного образования Республики Узбекистан. Международная конференция на тему: Социальная инклюзия: новые ориентиры социализации детей. - Тошкент., 2017.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.