CC BY
23Елеуазова Индира Царжаубайцызы,
ЦР Зац шыгару институты азаматтъщ, азаматтыц ¡с ЖYргiзу цуцыгы бвлiмiнiц жетекшi гылыми цызметкерi, зац гылымдарыныц кандидаты
ЭНЕРКЭСШТШ МЕНШ1К ОБЪЕКТШЕРШ БАГАЛАУДЬЩ КЕЙБ1Р К^ЬЩТЬЩ МЭСЕЛЕЛЕР!
Казiрri кезде экономикалыщ всудщ сипатты белгiсi - внеркэсштщ негiзгi факторларыньщ Yнемi жаца, эрi жеткiлiктi децгейде болуы. БYгiнгi кYнгi шаруашылыщ техникалыщ бiлiм мен алдыцгы ^атарлы технологияларга негiзделген ресурс - объектiлерден ^¥Ралган. Аталмыш объектшердщ басым бвлiгi азаматты^-^¥^ы^ты^ айналымда внеркэсiптiк меншiк объектiлерi ретшде кврiнiс табады. Техникалыщ прогресс заманында внеркэсiптiк меншiк объектiлерi кез келген юкерлш оратада орын алып, шаруашылыщ жYргiзушi субъектшершщ материалдыщ жэне материалдыщ емес жеке базаларыныц басты бвлтн ^амтуга ^абылетп.
Осындай мацызды рвл ат^аратын объектердi шаруашылыщ жYргiзушi субъектшердщ материалдыщ емес активтершщ ^^рамына ецпзу, оларды тиiмдi пайдалану нэтижесiнде ^омакгы пайда табу, кэсшорыныц нары^тагы орнын квтеру ма^сатында кец ^олданылады. Б^л ма^сатты жYзеге асыру ец алдыменен внеркэсiптiк меншiк объектiлерiн багалауды ^ажет етедi. Себебi азаматтыц айналымга ^атысушы субъектшердщ ^атац бэсекелестiгiне твтеп беруi Yшiн айналымга енгiзiлетiн внiм мен субъектшщ ец д^рыс ^станымын, вшмнщ тиiмдi багасын, субъектiнiц нары^тагы орнын на^ты ай^ындау ^ажет.
Колданыстагы Казахстан Республикасыныц нормативтiк актiлерiн талдау
внеркэсiптiк меншiк объектiлерiн багалаудыц тэрпбш бекiтетiн бiр гана акт бар екендтн кврсетедi. Ол гылыми зерттеулердi енгiзу, сондай-а^ зацды т^лгалардыц жаргылыщ капи-талдарына зияткерлiк меншiктi юрпзу, оныц iшiнде венчурлыщ вндiрiстi ^йымдастыру кезiнде зияткерлiк меншiктi багалау эдютерш ^олдануга арналган н^с^аулыщ [1].
Н^с^аулыщ бойынша внеркэсiптiк меншiк объектiлерiжекешелендiру,сенiмгерлiкбаскаруFа не жалFа (кейiннен сатып алатын жалFа) беру
Yшiн жэне меншiк иесшен мYлiктi мемлекет м^кгажына сатып алу жэне алып ^ою Yшiн, сондай-а^ сот орындаушысы жYргiзген баFаFа борышкер немесе вндiрiп алушы ^арсылыщ бiлдiргенде борышкер мYлкiнiц ^¥нын белгiлеу Yшiн мiндеттi тYрде баFалауFа жатады. Бiрак, бYл тiзiм шектеулi емес. ЯFни, осы нормаFа CYЙенiп, внеркэсiптiк меншш объектiлерiнiц бас^ада мiндеттi баFалау жаFдайлары орын алуы мYмкiн деп айта аламыз. Сонымен ^атар, тапсырыс берушшщ ерiк бiлдiруi негiзде бастамашылыщ баFалауда болуы мYмкiн.
Энеркэсiптiк меншiк к^ыгеын баFалау кезiнде тэжiрибеде тYрлi тэсшдер ^олданылады. Бiрак, баFалауды жYргiзу барысы ^олайлы, эрi тиiмдi, сондай-а^ тапсырыс беруште ^ажетп а^паратты ^амтамасыз ететш жэне оныц ^андайда бiр шешiм ^абылдау Yшiн мYмкiндiк беретiн шы-найы ^орытынды берiлуi Yшiн баFаланатын объектiнiц жекелеген сипатына, оныц азаматтыщ айналымда ^андай ма^сатпен енгiзiлетiндiгiне мэн беру ^ажет.
Мэселен, кэсiпорын мен есептеу балансын-да кврiнiс табатын материалдыщ емес активтер нысанындаFы внеркэсштш меншiк объектiлерiн баFалау аса м^ияттылыкгы ^ажет ететiн кYPделi ж^мыстардыц бiрi. Оны жYзеге асыру барынысында ец алдыменен, баFаланатын внеркэсiптiк меншш объектiнiсiнiц кэсiпорын балансында пайда болу жаFдайын ^арастыруды талап етедi. Объект кэсшорынныц вндiрiс ба-засында тшелей жасалуы немесе шыFарылуы, жеке жэне зацды т¥ЛFалардан ^айтарымсыз негiзде алынуы, бас^а кэсiпорынныц ^осылуы мен жойылуы не таратылуы нэтижесiнде тиесiлi болуы, ^рылтайшылардыц жарFыльщ капиталFа енгiзген жарналары ретiнде берiлуi, жекешелендiруге арналуы, сы^а тартылуы не м^рагерлшке втуi мYмкiн. АталFан жаFдайларFа байланысты баFаланатын внеркэсштш меншiк объектiсiне кэсiпорын тарапынан ж¥мсалFан
шыгын аныкталуы тшс. Шыгынды аныктау кэсшорын балансындагы внеркэсiптiк меншiк объектiсiне кукык квлемш белгiлеудi де кажет етедi. Себеб^ багалау объектiсi бо-лып внеркэсштш меншiк объекгiсi емес, оган катысты айрыкша (мYлiктiк) кукык табы-лады. Ал, вз кезегiнде внеркэсiптiк меншш объектiлерiне айрыкша кукыктардыц квлемi эралуан. Айрыкша кукык объектiнi толыктай пайдалануга мYмкiндiгiмен, пайдалану кукыгы белгiлi аумакпен не мерзiммен шектелуiмен, объектiнi толыктай не белгiлi бiр шектеулермен кэсшорын балансына енгiзiлуi мYмкiн. Сонымен кэсшорын балансына енгiзiлген внеркэсiптiк меншiк объектюш багалау кезiнде объектiге катысты кэсшорынга тиесiлi айрыкша кукык квлемiн жэне оныц нарыктагы кунын аныктау кажет.
Энеркэсiптiк меншiк объектiсiн кэсiпорын вндiрiсiне енгiзу Yшiн багалауды жYргiзу кезiнде оныц экономикалык тиiмдiлiгi аныкталады. Багалау корытындысы беру Yшiн объектiнi колданудыц колайлы жолдарын усынуга, кэсшорынныц даму стратегиясына взгерiстер мен тYзетулер енгiзудi усынуга, кандай да бiр внеркэсштш меншiк объектiлерiн жасауга не-месе оларга кукыктарды иеленуге каражат жумсау кажетппн негiздеуге, кэсiпорынмен внеркэсiптiк меншш объектiсiне кукыкты Yшiншi тулгаларга кайтарымсыз не уакытша беру кажеттшпн дэлелдеуге, внеркэсштш меншiк объектiлерiн вндiрiске енпзу барысында жумсалатын шыгындарды жэне оныц айналы-мынан тYсетiн пайданы аныктауга багытталган жумыстар аткарылуы тиiс.
Жалпы внеркэсiптiк меншiк объектiсiн багалау тапсырыс берушiнiц коятын талаптарына сэйкес болуы кажет. Алайда, квптеген жагдайларда тапсырыс берушi внеркэсiптiк меншiк объектюшщ ерекшелiгiне байналысты (кукык саласында жаца институт болып табылады) багалануга кажетп объект касиетгерш ескермеуi мYмкiн. Сол себепт багалаушы багаланатын объектiге катысты колданыстагы зацнама басшылыкка алынган, отандык жэне халыкаралык тэжiрибе жан-жакты карастырылган толык мэлiмет беруi тиiс.
Тапсырыс берушi внеркэсiптiк меншiк объектiсiмен кандай да бiр нысанда азаматтык айналымда колдану Yшiн оны багалауга тапсырыс беруi мYмкiн. Энеркэсiптiк меншш объектiсi азаматтык айналымга лицензиялык немесе кукыкты беру туралы шарттар бойын-ша, экономикалык субъектiлердiц кайтакурылу нэтижелерiнде материалдык емес активтер-мен мэмшелер жасасу аркылы, курамында внеркэсiптiк меншш объектiлерi орын алган эрекет ететш кэсiпорындар мен баскада мYлiктiк
кешендердщ жекешелендiрiлуi жэне сатып алы-нуы нэтижесiнде, iске асырылуы шарттык непзде жYргiзiлуi жоспарланатын инвестициялык жобаларга катысу жолымен жэне внеркэсiптiк меншiк объектшершщ берiлуiн карастыратын тагы баска жагдайлармен енгiзiледi.
Энеркэсiптiк меншiк объектiсiне багалау жYргiзудiц тагы бiр кажетп жагдайы ретiнде оныц косалкы авторларыныц Yлестерiн белгiлеуiн жэне кукыкиелерше келтiрiлген шыгындарды аныктауын атауга болады. Косалкы авторлардыц Yлестерiн аныктау мэселесi внеркэсiптiк меншш объектiсi кэсiпорын базасы негiзiнде жасалган жагдайда туындайды, Себебi, бул жерде интеллектуалдык элует квлемiне катысты дау туындайды. Ол материалдык емес сипатта болуына байланысты жеке жэне занды тулгалар арасындагы Yлестi аныктауды киындатады. Крлданыстагы зацнама бойынша кез келген внеркэсштш меншiк объектiсiнiц авторы болып тек жеке тулга табылады [2, 9 бап]. Сондыктан зацды тулганыц внеркэсiптiк меншiк объектiсiнiц авторы болуы мYмкiн емес. Алайда, зацды тулганыц материалдык базасын колдану нэтижесшде объектiнiц туындауына байланысты оныц мYлiктiк кукыкка катысты Yлесi болуы мYмкiн. Жалпы, внеркэсiптiк меншiк объектюше деген жеке кукыктар автор деп танылган -жеке тулгалар арасында, ал мYлiктiк кукыктар объектiнiц жасалуына кандай да бiр катысы бар жеке жэне зацды тулгалар арасында бвлшедь Осы тулгалардыц айрыкша кукыктагы Yлестерi, олардыц объектiнiц жасалу барысында ащарган кызметгерше байланысты. Мундай мэселенщ туындамауы Yшiн тараптар взара кукыктар мен мiндеггер бекiтiлген шарт жасауы колайлы.
Энеркэсiпгiк меншiк объектiлерi иелерше шыгын зацсыз эрекеттер немесе жосыксыз бэсекелестiк нэтижесiнде келтiрiлуi мYмкiн. Келтiрiлген шыгын кукыкиеленушшердщ материалдык не материалдык емес жеке кукыктарын бузуга багытталады. Кукыкиеленушшщ жеке к¥кыктарын коргау Yшiн олардыц патентпен не мемлекеггiк •пркелуш камтамсыз ету кажет. Осындай мшдетп вндiрiстер орындалган жагдайда гана внеркэсштш меншiк объектiсiне катысты к¥кык бузылган деп айтуга болады. Кукыкиеленушшщ материалдык кукыктары толыктай взiне не баска тулгалармен келiсiлген мвлшерде Yлестi тиесш болуы мYмкiн. Багалаушы к¥кыкиеленушiге келпршген шыгынды багалау кезiнде аталган мэн-жайлар ескерiлуi кажет.
Энеркэсiптiк меншiк объектюшщ нарыктык багасын аныктау олардыц ерекшел^ерше сэйкес табысты, шыгынды жэне салыстыру тэсiлдерiн колдану жолымен жYргiзiледi.
Табыстык тэсiлдi пайдалану внеркэсiптiк меншiк объектшерш пайдалануынан табыс (пай-
да) TYcyi mymkîh жагдайда гана орын алады. Объектiнi пайдалану нэтижесiнде алынган та-быс (пайда) ретiнде белгш уакыт аралыгындагы к^кыкиеленушшщ объектiнi пайдалану к¥кыгын бергендiгi Yшiн тYCкен Kipic пен шыгыстыц аракатынасы табылады.
внеркэсштш меншiк объектiлеpiнен тYcyi мYмкiн Табы (пайда) квздеpiн вндipicке, жал-пы шаруашылыкты жYpгiзyге ж^мсалатын шыгындарды азайту, вндipiлетiн внiмдi тиiмдi багамен сату (ж^мысты аткару, кызметп кврсету) жэне олардьщ айналымын ^лгайту, салык пен баска да мiндеттi твлемдер мвлшерш твмендету, багалау объектiciн пайдалану тэуекелш твмендету аркылы табуга болады.
Багаланатын внеpкэciптiк меншiк объектiciн пайдаланудан тYcетiн пайданы кipic каражат квлемiн, тэуекел мен меpзiм аралыгын, объектiнi пайдаланбаган жагдайда алынатын каражат квлемiн салыстыру нэтижеciнде айкындау кажет.
Эрекет етyшi зацнама бойынша багалаудыц табыстык тэсшш колдану кезiнде внеpкэciптiк меншiк объектшерш пайдалану нэтижеciнде алынатын табыстарды капиталдандыру, акша агындарын дисконттау жэне к¥кыкиеленушш лицензиялык сыйакыдан босату эдicтеpi колданылады.
Пайдаланудыц теракты шарттарын сактай отырып бip мезгiлде внеpкэciптiк меншiк объектшерш взара немесе бipдей каркынмен взгерш отырган а^ша агындарын экелетiн багаланатын объектшер Yшiн к¥н децгеш объекпш пайдалануынан тYcетiн болашак та-бысты капиталдандыру тэciлi колданылады [3, 35 б.].
Табыстарды капиталдандыру кезвде багалау объектшершен тYcетiн таза табыстыц квздеpi мен шамасы айкындалады, таза табыстыц капиталдандыру ставкасы белгiленедi, багалау объектюшщ ^¥ны таза табыспен капиталдандыру ставкасыныц бвлiндici pетiнде есептеледь Таза табыстыц капиталдандыру ставкасын есеп-теу кезiнде шаруашылык жYpгiзy субъектюшщ капиталыныц квлемi мен внеpкэciптiк меншш объектiciн пайдалануынан тYcетiн каражат квлемшщ болжамды взгеpiciн ескеру кажет. Теракты немесе теракты вcпелi табыс экелетш внеpкэciптiк меншiк объектiciн багалау Yшiн осы кор нарыгыныц негiзiнде арнайы эдicтемелеp бойынша еcептелетiн мультипликаторлар жэне капиталдандыру ставкалары пайдаланылады.
Пайдаланудыц теракты шарттарын сактай отырып бip мезгшде внеpкэciптiк меншiк объектiлеpiн пайдаланудан тYcетiн взара бipдей емес акша агындарын экелетш багаланатын объектшер Yшiн акша агындарын дисконттау эдici пайдаланылады.
Акша агындарын дисконттау кезiнде багалау объектшерш пайдаланудан тYcетiн таза табысты К¥райтын болашак акша агындары багаланады, дисконттау ставкасы белгшенед^ болашак табыстардыц агымдагы сомалык к^ны е cептеледi, алынган нэтижеге агымдагы кезецге кел^ршген багалау объектшершщ к¥ны косылады.
Дисконттау нэтижешнде внеpкэciптiк меншiк объектiciн пайдалануынан тYcyi мYмкiн акша агындары (табыс пен шыгыс аракатынасы) багалаушы белгiлеген дисконттау ставкасы бойынша багалау ^нше келпршедь Дисконттау ставкасын есептеу кезшде капиталды нарыкка ецгiзyдiц тэyекелciз мвлшер^ багаланатын внеpкэciптiк меншiк объектiciн иеленуге ж^мсалатын капиталга байланысты тэуекел сыйакысыныц квлемi, тэуекел децгейi бойынша ^ксас каржыландырудыц пайда мвлшеpiн ескеру кажет.
Энеpкэciптiк меншiк объектiciне айрыкша к¥кык иеciн егер б^л к¥кыктарга баска адам ие болатын болганда твлеуге мэжбур болатын-дай жагдайда лицензиялык сыйакыны твлеу кажеттштнен лицензиялык сыйакыдан босату эдiciмен босатылуы мYмкiн. Лицензиялык шарт жасалатын внеpкэciптiк меншiк объектюшщ к^ны осы лицензиялык шарт бойынша барлык лицензиялык твлемдеpдiц агымдагы сомасы pетiнде каралатын эдic магынасын бiлдipедi.
Багалуга тиicтi внеpкэciптiк меншiк объектюш калпына келтipy немесе ауыстыруга мYмкiндiк болган жагдайда багалаудыц шыFындыктэciлi колданылады. ШыFындыктэciл багаланатын внеpкэciптiк меншш объектiлеpiн кайта шыгаруга ж^мсалган шыгындарды моральдык тозуды алып тастаганда агымдагы багамен есептеуден тирады. Шыгындык тэсш шецбеpiнде накты шыгындар эдici, калпына келиру к¥ныныц эдici, келтipiлген шыгындар эдici басшылыкка алынады.
Накты шыгындар эдю внеpкэciптiк меншiк объектiciн жасаумен, оны сатып алумен жэне оны практикалык пайдалану мYмкiн болатындай жагдайга жеткiзyмен байланысты барлык накты вцщрютш шыгындарды сомалауга негiзделедi. Накты шыгындар эдici колдану кезiнде внеpкэciптiк меншш объектiлеpiнiц баланстык к^нын аныктау журпзшедь
К^нды калпына келтipy эдicтемеci бойынша эрекет етyшi зацнамага сэйкес багалау ^нше внеpкэciптiк меншiк объектiciнiц максаты жэне сапасы бойынша ^ксас кайта вцщру (кайта жасау, калпына кел^ру) Yшiн кажеттi барлык шыгындарды аныктау жYзеге асырылады.
Багалау объектiciнiц агымдагы нарыктык к^нын есептеу кезiнде кел^ршген шыгындар эдici багалау объектiciн жасауга жэне пайдалануга дайындауга ж^мсалган б^рынгы
накты шыгындарды акшаныц уакытта взгеруш ecKepin агымдагы кунга кайта есептеуден тирады.
Багалаланатын внepкэciптiк мeншiк объeктiciнe уксас объекпнщ куны туралы накты жэне жеткшкн мэлiмeт болган жэне онымен жасалган мэмшелердщ накты талаптары бeлгiлi болган кезде багалаудыц салыстыру тэciлi колданылуы мYмкiн. Кажетп мэлiмeттepдi карастыру кeзiндe мэмiлe багасы, сураныс пен усыныс туралы акпараттар да ecкepiлyi mym^.
Энepкэciптiк мeншiк объектюшщ нарыктык багасын салыстырмалы тэciл аркылы бeлгiлey багаланатын объeктiгe уксас объeктiлep багасы саралану жэне олардыц айрыкша сипаттарына барынша тYзeтyлepдi жYзeгe асыру жолымен жYpгiзiлeдi.
Салыстырып сату эдiciн колдану кезвде уксас багалау объeктiлepi бойынша жасалган мэмшелер туралы акпарат жинактау, багаланатын объeктiлepi салыстырылатын квpceткiштep тiзбeciн белгшеу жэне внepкэciптiк мeншiк объeктiлepмeн жасалган мэмшелердщ накты багалары тYзeтiлy жумыстары аткарылады.
Сонымен внepкэciптiк мeншiк объектюшщ кунын багалау жогарыда аталган тYpлi багалау тэciлдepiн колдану аркылы жYpгiзiлeдi. Объeктiнiц корытынды багасы багалауга тYpлi багалау тэciлдepiн колдану кeзiндe алынган внepкэciптiк мeншiк объeктeciн багалау ecernepi нэтижeлepiн нeгiздi бipiктipy жолымен багалаушымен аныкталуы кажет.
Есептеу нэтижeлepiн бipiктipy багалаушымен тандалган бipiктipy кагидалары мен бipiктipyдiц бeлгiлeнгeн кагидалары нeгiзiндe эpбip кагида бойынша алынган есептеулер нэтижесш салыстыру аркылы жYзeгe асырылады.
Багалау кeзiндe багалаушы дэлeлдeмeлiк мэцщ мэлiмeттepдi камтитын кужат peтiндe багалау туралы есеп шынайылыгын камтамасыз ететш акпараттарды колдануы тиic. Багалау кезшде пайдаланылатын акпараттар квлeмiн, акпарат кайнар квздepiн тацдау жэне акпаратты пайдалану тэрпбш бeлгiлey багалаушыныц кузыреттшде болады.
внеркэсшнк мeншiк объeктiciнiц нарыктык кунын белгшеу кeзiндe оныц когам y™^ пайдалыгын, когам суранысын канагаттандыруга кабшеттшпн, оныц уксас объeктiлepмeн ауысты-ру мумюндшн, оныц нарыктагы экeлyi мумкш табыс мвлшepiн, оныц уакытка тэуелдшпн, сырткы факторлардыц объeктiгe эcepiн, оныц негурлым тиiмдi пайдалану мYмкiндiктepiн еске-ру кажет [4, 105 б.].
Аталган сипаттарды талдау кeлeci корытын-дыларды жасауга мYмкiндiк бepeдi. Белгш уакыт аралыгында пайдалану кeзiндe накты кажeттiлiктepдi канагаттандыруга кабiлeттi
внepкэciптiк меншш объeктiлepiнiц гана нарык багасын белгшеуге болады. Объeктiнiц нарык багасы оныц нарыктагы суранысы мен усынысына жэне оны азаматтык айналымга eнгiзeтiн субъектшердщ бэсекеге кабiлeттiлiгi сипаттамасына тiкeлeй байланысты. Багалау объектюшщ нарыктык куны уксас объeктiлepдi иеленуге жумсалуы мYмкiн шыгынныц ец жогаргы мвлшepiнeн артык болуы мYмкiн емес. Багалау объeктiciнiц куны белгш уакыт аралыгында объекпш барынша тиiмдi пайдалану нэтижeciндe алынуы мYмкiн табыс мвлшepi мен узактылыгына байланысты. Кез келген азаматтык айналым объекта сырткы факторлардыц эcepiнe тэyeлдi болады. Олар объекпнщ пай-далануына белгш бip накты талаптар кояды. Мэселен, внеркэсшнк мeншiк объeктiлepiнe катысты халыкаралык кужаттар, улттык зацнама, мeмлeкeттiк саясат, олардыц мемлекеттеп коргалу дeцгeйi, нарык инфракурылым эpeкeттepi багаланатын объeктiлepгe катысты накты талаптары карастыруы мYмкiн. Талаптар катарында объeктiлepдi пайдалану y™^ патент алу, мeмлeкeттiк тipкey, лицензиялык немесе кукыкты беру шарттарын жасасу, жеке кукыктардыц тек авторларга гана тиесш болуы, франчайзинг шартын жасасу мYмкiндiгi жэне тагы баскалар камтылуы мYкiн.
Энepкэciптiк мeншiк объeктiciнiц куны оныц мYмкiндiгiншe толык пайдалану аркылы алы-натын табыс мвлшepi басшылыкка алынып бeлгiлeнeдi. Толык пайдалану мYмкiндiгi peтiндe внepкэciптiк мeншiк объeктiciн экономикалык непзделген, зацнама талаптарына сай, каржылык жарамды талаптарды колдана отырып барын-ша icкe асыру табылады. внеркэсшнк мeншiк объeктiciн мYмкiндiгiншe толык пайдалануы оны агымды пайдалануымен сэйкес кeлмeyi мYмкiн.
Жогарыда айтылгавдар нeгiзiндe, внеркэсшнк меншш объeктiлepiн багалау жэне оныц нэтижеанде объeктiнiц кунын аныктау вте кызыкты, аукымды, эpi кYPдeлi жумыс. Энepкэciптiк мeншiк объeктiлepi материалдык емес, аса ерекше сипаттагы объeктiлep. Осындай объeктiлepдi багалау ец алдыменен колданыстагы зацнама бойынша коргалу децгешн аныктауды кажет етедь Эрекет eтyшi зацнамага сэйкес внepкэciптiк мeншiк объeктiлepi алынган патент-ке сэйкес коргалу уакыт арылыгымен шeктeлeдi. Коргалу уакыт аралыгы объeктiнiц тYpiнe сэйкес объeктiгe патент алган сэттен бастап бес жылдан жиырма жылга дeйiн.
Бул объектшер азаматтык айналымныц тYpлi салаларында колданылуы жэне нарыктыц толык саласын немесе белгш бip бвлiгiн гана камтуы мYмкiн. Сол ceбeптi багалау внщрюш жYpгiзy кeзiндe внepкэciптiк мeншiк объектюшщ кандай да бip нарык саласына eнгiзy Yшiн жумсалатын
шыгын квлемш (вндюрю пен юке асыру кезiнде), оны игеру мен колдану y™^ кажетп инвестициялар мвлшеpiн аныктау кажет. Багалау корытынды бойынша оныц нарыкка енпзудш тиiмдi жолдары ^сынылатын есеп болуы тиic.
Сонымен катар, тYpлi нарык саласында объектiнi пайдалану тэуекелмен тшелей байланысты . Олар техникалык, экономикалык, экологиялык, материалдык сипаттагы жетicпеyшiлiк жэне жосыксыз бэсеке нысанында квpiнic табуы мYмкiн. Сол себепт объектiнiц нарыктык к¥нын
аныктау кезшде оныц болуы мYмкiн тэуекелдерш де басшылыкка алу орынды.
Техникалык жацалыктарга толы XX-™i гасырда внеpкэciптiк меншiк объектiciн багалау мацыздылыгы вте жогары. Оларды багалау корытындысы нэтижеciнде камтылатын акпараттарды колдану квптеген юкерлш шыгындардан арылып, мол табыска кецелу ыктымалдылыгына жол ашады. Ал, б^л бол-са, нарык экономикасыныц негiзiн к¥райтын бэcекелеcтiктiц мацызды нышаны.
ПайдаланFан эдебиеттер TÏ3ÏMi
1. «Авторлык к¥^ык жэне сабактас к¥кыктар объектшерш пайдалануга жеке кэciпкеpлiк саласындагы тэуекел дэрежесш багалау влшемдеpi туралы» Казакстан Республикасыныц Экономикалык даму жэне сауда министршщ (16.03.2011 ж.) жэне Казакстан Республикасыныц Эдiлет миниcтpiнiц (10.03.2011 ж.) бipлеcкен б^йрыгы.
2. ^азакстан Республикасыныц Патентпк зацы (16.04.1999 ж.).
3. Варфоломеева Ю.А. Интеллектуальная собственность в условиях инновационного развития: Монография. - М.: «Ось-89», 2007. - 144 с.
4. Предпринимательское право. Учебно-методический комплекс / Т.А. Гусева. - М.: Издательство «Экзамен», 2006. - 543 с.
Мацалада автормен енеркэсттж меншж объектыергн багалаудыц кейбгр цуцыцтыц мэселелер1 царастырылган. Осы саладагы цолданыстагы зацнаманы талдау нег1з1нде ел1м1здег1 азаматтыц айналымда цолданылатын внеркэсттт меншт объектшерш багалаудыц нег1зг1 тустарын айцындалган.
В статье автором рассматриваются вопросы оценки объектов промышленной собственности. На основе анализа действующего законодательства в данной области раскрываются основные моменты оценки объектов промышленной собственности, используемые в гражданском обороте страны.
In article the author considers questions of an estimation of objects of the industrial property. On the basis of the current legislation analysis high lights of an estimation of objects industrial сосбтвенности, the countries used in a civil turn in the field reveal.
