CC BY
26Трибуна м°л°дого ученого И.К,. ЕЛЕУС130ВА,
КР Зац шыгару институты азаматтыц, азаматтыц 1с жург1зу, кэсткерлт, отбасы цуцыгы саласындагы Н'КА-ны 1ргел1 зерттеу, талдау жэне эз1рлеу бвл1мШц ага гылыми цызметкерг
енЕРкасттж меншж объектю ретшде пайдалы модельдщ пайда болуы мен даму тарихы
Энеркасштш меншш саласындагы бтм кез келген тулгага epKeHHeTTi ^огамныц басты та-лабы болып табылатын гылым мен техниканьщ жаца жетiстiктеpiн ^ар^ынды пайдалануды кездейтш нарыщтыщ экономика талаптарында тиiмдi ^ызмет ету Yшiн ^ажетп болып табыла-ды. Cебебi, кез келген экономикалыщ маселелер гылым мен техниканыц утымды Yлесiмiнен кура-лган e^p^rim^ меншш объектшерш пайдалану ар^ылы шешiледi. Энеркасштш меншiк объекть леpiн ^огам мен мемлекет MYДДесi Yшiн тиiмдi ^олданудыц алгышарты деп ^у^ыщтыщ нsгiздеpiн айтамыз. Осы саладагы ^у^ы^тыщ ^атынастар-дыц ноpмативтiк pеттелуi ^ipri кезде орын алган экономикалыщ жагдайларга сай болуы ^ажет.
XIX гасырда e^p^rim^ меншштщ жаца объектiсi-пайдалы модель пайда болган. «Пайдалы модель» термит кеп жагдайларда ^андай да бip заттыц моделi pетiнде угынылуы MYMкiн. Алайда, e^p^rim^ меншiк теpминдеpi жYЙесi-нде ^абылданган терминология шецбеpiнде пайдалы модель кiшi енертабыс, жаца болу крите-риясына жауап беретщ бipа^ шыгармашылыщ децгейi жогары емес енертабыс ретшде ^абыл-данган.
Пайдалы модель институты алгаш рет 1981 жылы Германияныц «Пайдалы модель туралы» арнайы Зацында бекiтiлген. Пайдалы модель термит немiстiц «Gebrauchsmuster» сeзiнiц на^ аудар-масы болып табылады.
Пайдалы модель пайда болган сатшен бастап патенттiк ^оргалуын иеленген жане уза^ меpзiм бойы санаулы мемлекеттерде ол ретшде тек курылгы шешiмдеpi ^оргалган. XX гасыр басын-да eнеpкасiбi дамыган елдеpдiц зацдарына енпз-iлген «пайдалы модель» угымын талдау алды-мен пайдалы модель ретшде «eндipiстiк аспап, тутыну заттары немесе оныц бeлiктеpi» (Германия) немесе «буйым нысанына, ^урылгысына, жиынтыгына ^атысты объектшер» (Жапонияда) ^оргалгандыгын ай^ындайды [1, 30 б.].
Жылдар eте келе пайдалы модель угымы сот тажipибесi барысында нащыланган жане ол
улттык пайдалы модель институтында коргау объекпш ретшде курылгыны сактап, езшдш бел-гшердщ туындауына акелд! XX гасыр ортасын-да ею жетекш1 пайдалы модель институты калыптастырылды - материалды-кукыктык жане процессуальды-кукыктык катынастарда ерекшеленетш немк жане жапон жуйес! Жапо-нияныц пайдалы модельд! коргау жуйес сарап-тама (кейшге калдырылган сараптама) шеш1м1-не непзделд1 жане патентке кабшеттшп белп-лер1 ретшде буйымныц жаца (алемдш салыстыр-малы), енертабыстык децгет (енертабыска ^ара-ганда елеуш темен) жане енеркасште колдануга жарамды болуы бектлген. Немк жуйеш бойын-ша пайдалы модельдщ коргалуы ушш ол жаца, енеркасште колдануга жарамды болу талабы койылады. Б1рак 1986 жылы 28 тамызда кабыл-данган пайдалы модельдер туралы патенттш зац-да енертабыстык кадамда талап етшед!
Элем елдершщ басым белтнде пайдалы мо-дельд! коргау институты енпзшген жане олардыц кепшгшп кукыктык реттеудщ улттык интитутын классикалык немк таж1рибесшщ улпш бойынша калыптастырган. Оларга Италия, Испания, Португалия, Бразилия, ТМД елдер1, соныц шшде Казахстан Республикасы жане т.д. жатады.
Алайда пайдалы модельге кукыктык корга-луы керсетшмейтш елдер де бар. Олардыц ката-рына АКШ, Канада, Улыбритания, Швеция жатады.
«Пайдалы модель» термин! «юш1 патент» (Австралия), «пайдалы жацалык» (Малайзия), «пай-далылык туралы куалш» (Франция), «кыска мерз1мд1 патент» (Бельгия) сынды терминдерге катысты топтык болып табылады [2, 41 б.].
Пайдалы модельд! коргау шагын жане орта бизнеске, жеке енертабысшыларга олардыц курылымдык аз1рлеулерше тез, ар1 арзан коргау механизмш усынады. Пайдалы модель аркылы азаматтык айналымда аукымды материалдык каражат табуга болады.
Казахстан Республикасы узак уакыт бойы кецес уюметшщ курамында болгандыктан, оныц
Трибуна молодого ученого
ПгЛ
^у^ыщтыщ жуйес! КСРО-ныц нормативт!к ^у^ыщтыщ акт!лер!мен тыгыз байланысты.
1918 жылдыц ^ацтар айында Кецестерд!ц III съез!нде В.И. Ленин «Бурын адамзаттыц барлыщ а^ылы, оныц шыгармашылыгы б!р!не техника мен мадениет!н!ц барлыщ иг!л!ктер!н беру, ек!ншшер!н агарту мен даму ^ажетт!л!г!нен айыру уш!н жа-салса, ^аз!рг! кезде барльщ техниканыц жет!ст!к-тер! мен мадениетт!н жет!ст!ктер! ^огам иг!л!г!не айналады...» деп атаган [3, 8 б.].
Техникалыщ шыгармашылыщ саласында Коммунист^ партияныц зацнамалыщ саясаты 1919 жылдыц 30 маусымдагы тарих^а енертабыс ту-ралы Ленин декрет! рет!нде енген «Энертабыс-тар туралы СНК Ережес!» атты акт!де кер!н!с тапты. Ленин декрет!н!ц 1 бабында «Энертабыс !стер! бойынша Комитетпен (ар! ^арай-Комитет) пайдалы деп тащан кез келген енертабыс Халыщ шаруашылыгыныц Жогаргы Кецес!н!ц (ар! ^арай-ХШЖК) Президиумы ^аулысымен Ресей Социа-лист!к Федерациялыщ Кецест!к Республикасыныц иг!л!г! болып жариялануы мумк!н» деген норма бек!т!лд!. Осы декретпен енертабыс жарияланг-анга дей!н ^абылданган барлыщ зацдар мен ар-ты^шылы^тар туралы ережелерд!ц куш! жойы-лып (10 бап), авторлыщ куал!ктер жуйес! енг!з!л-ген (4 бап).
Кецес ук!мет! кезец!нде б!р!нш! рет ензртабыс-шыларды авторлыщ ^у^ыщпен иеленд!ру атал-мыш декретте бек!тшд!.
Автордыц мул!кт!к емес жеке ку^ыщтары ав-торлыщ куал!кпен куаландырылып, авторга сыйа^ы бер!лд!. Ал, автордыц мул!кт!к ^у^ыщта-ры мемлекет игш!г! болып танылып, авторлыщ куал!ктермен ^оргалган енертабыстар ешк!мн!ц ру^сатынсыз социалист!к уйымдармен ерк!н пай-даланылды. Декретте енертабыс угымы бек!т!-лмед!, тек жацашыл болган кез келген пайдалы техникалыщ жацалыщтар рет!нде танылды.
Ленин декрет! кей!н Халыщ шаруашылыгыныц жогаргы кецес!н!ц 1920 жылдыц 9 желто^санын-да ^абылданган ^аулысында кер!н!с тапты. Бул кужат Комитетт!ц енертабыс^а ет!н!мд! ^абыл-дау, ^арастыру, т!ркеу, авторлыщ куал!кт! беру мен жаппай енертащыштыщ ^ызмет!не ыщпал ету ^ызмет!н белг!леген.
Энертабысты ^у^ыщтыщ регламенттейт!н ке-лес! акт рет!нде 1924 жылдыц 12 ^ыркуйег!нде ^албылданган «Энертабыс патенттер! туралы» КСРО ^аулысы болып табылды. Зацныц 10 бабы бойынша мемлекетт!к кас!порындар мен коопе-ративт!к уйымдар, сондай-а^ жеке тулгалар да енертабыс^а патент! иелену ^у^ыгы бек!т!лд!. Зац
енертабысты жасау мен пайдалануга ^атысты барлыщ ^атыстарды реттед!. Аталмыш ^у^ыщ акт!с!н!ц ^абылдану себеб! - Кецес бил!г!мен ор-натылган талаптарда шаруашылыщ ^урылыс^а жеке капиталды тарту ар^ылы ел экономикасын жа^сарту болып табылган.
Алайда, енертабысты ^оргаудыц патентт!к нысанын енг!зу ленин декрет!мен ^алыптастыры-лган принциптерден бас тартуды б!лд!рмед!. Па-тенттер туралы зац енертабысты^ ^ызмет сала-сындагы ^атынастарды КСРО халыщ шаруашы-лыгы муддес!н кездей отырып реттед! [4, 13 б.]. Аталган Зац нормаларымен енертабысты па-тентт!к ^оргау тарт!б! ^айта енг!зшген!мен, мем-лекет патент иеленуш!мен кел!с!мге келу мумк!нд!г! болмаган жагдайда оган ти!ст! сыйа^ы телеп, мажбурлеп патентт! ез пайдасына алу не-месе мажбурлеу лицензиясын белг!леу ^у^ыгы ^арастырылды. Каулы авторлыщ ^у^ыщты ^орг-аудан белек, сарапшы орган шыгарган шеш!мнен тауелс!з енертабыс авторыныц ^у^ыщтарын ^оргауга зацды кепшд!кт! бек!тт!.
Сонымен, 1919 жылдыц 30 маусымында жане 1924 жылдыц 12 ^ыркуйег!нде ^абылданган зац-дар енертабыс белг!лер!н иеленбейт!н техника-лыщ шеш!мдерге таратылмады.
Сонымен ^атар, КСРО 1924 жылдыц 12 ^ыр-куйег!нде «Энеркас!пт!к улг!лер (суреттер мен модельдер) туралы» ^аулысы ^абылданды. Каулы нег!з!нде патентпен ^оргау ти!ст! буйымдарды ^айта аз!рлеуге арналган нысаны бойынша неме-се тур! бойынша жаца керкем-енеркас!пт!к сурет-терге, сондай-а^ ензркас!пт!к, сауда, уй шаруа-шылыгы, ^ол енгр жане т.б. уш!н арналган нысаны, тур! бойынша жаца ^урылгыга немесе мо-дельд!ц орналасу бел!ктер!не бершген. Аталган ^аулыны талдау ^орытындысы, модель рет!нде тек буйымныц сырт^ы тур!не ^атысты емес, сонымен ^атар оныц техникалыщ ман!не ^атысты конструкторлыщ шеш!мдер ^оргалгандыгын ащ-ындайды. Патентке ^аб!летт!л!г! критерийлер!н жаца (салыстырмалы, алемд!к) жане енеркас!п-те ^олдануга жарамды болуымен шектелу! шы-гармашылыщ сипатынан айырылган шеш!мдерге ^оргау кужатын алуга мумк!нд!к берд!.
Барлы^ ресми процедураларды са^таган кезде улг! патентке ^абшетт!л!г! сараптамасыз ет!н!м ^абылданган куннен ек! аптадан кеш!кт!рмей ре-естрге енг!з!лген. Патентке ^аб!летт!л!г! крите-риясына сайкес келмеген жагдайда улг!н!ц жарам-сыздыгы туралы шеш!м сот ар^ылы ш^1гар^1лган.
Кецес ук!мет! 30-шы жылдары тарт!пс!зд!кт!, жуйеге ^ой^глмаган шаруашылы^ты жоюга жане
ецбек eндipiсi децгейш кeтеpyге бaFыттaлFaн ca-яcaт жypгiзiлген TycTa eнеpтaбыc белгiлеpiн иеленбейтiн, бipaк шыFapмaшыльщ кызмет нати-жеci бoлып тaбылaтын жaцa теxникaльщ шешiм-деp тyындaй бacтaды. Маселен, белгiлi децгей-де гайд^ы мoдель oбъектiлеpiнiц 6íp бeлiгiн кypaйтын paциoнaлизaтopльщ ycыныcтap тipкелдi. 1931 жылдыц 11 мaмыpындa «ôœpTa-быcтap жане теxникaльщ жетicтiктеp Typarni» еpеже енгiзiлген, oл eнеpтaбыc aвтopыныц Ta^ дayы бoйыншa oныц кyкьщтapын пaтент немесе aвтopльщ кyaлiк ap^imi rçopFay^i бекiттi. 1931 жылFы Epеже aлFaш pет eнеpтaбыcтьщ кукьщ oбъектici pетiнде тек «жaцa eнеpтaбыcтapды» Fara емес, coнымен ^aTap, «^acrça дa теxникaльщ жетicтiктеp» де тaнылды.
Жaцa бoлy кpитеpияcын aньщтaйтын бюpo жумысы тypaлы еcептеp (Энеpтaбыc бoйыншa ^митет^ capaптaмa бeлiмi) 1931 жылдaн бa-cтaп yлгiнi пaтенттеyдiц кыcкapтылFaндыFын белгшейд! Маселен, 1931 жылы KCPO улпге 417 пaтент беpiлген (кypылFылapFa бacымды-льщпен), an caлыcтыpy yшiн aröap бoлcaк, ^p-мaниядa 1932 жылы 445OO пaйдaлы мoдель тipкелген. Opын aлFaн жaFдaйды пaтенттiц eœp-тaбыc aвтopлapы yшiн тиiмдiлiгiнiц тeмендеyi-мен, coндaй-aк yлгi (мoдель) бoлып келген бap-льщ eнеpтaбыcтapдыц теxникaльщ жетicтiктеp pетiнде кapacтыpылa бacтaFaндыFымен тyciндipyге бoлaды [5, 15 б.].
AтaлFaн Epеже нopмaлapымен теxникaльщ ycыныcтap aвтopлapынa бектлген ^raa^i жyйеciн жане тypFын УЙ жецiлдiктеpi, o^y opын-дapынa ТУСУ кезiндегi бacымдыльщтap беpiлyi, Fылыми зеpттеy мен тaжipибелi кaciпopындapдa Fылыми кызметкеp лayaзымын иелену кезiнде бacымдыльщ кукьщты иеленyi, кocымшa aкылы демaлыc беpiлyi, жеке зейнетaкы тaFaйындaлy кукь^ы, o3aT aвтopлapды тек шыFapмaшыльщ кызметте пaйдaлaнyы сиякты жецiлдiктеpдi бе-кiтy кaжеттiлiктеpi белгiлеген. Epежеде шыFap-мaшыльщ ycыныcтap eнеpтaбыc, теxникaльщ жане yйымдacтыpyшыльщ жетicтiктеp pетiнде уш топ^ бeлiнiп, aвтopFa aвтopльщ кyaлiк не та-тент any кукь^ы бекiтiлдi.
AтaлFaн Epеже нopмaпapымен eнеpтaбыcтap-ды aвтopльщ куалшпен KopFay rçama opнaтылып, 1931 жылмен 1991 жыл apaпыFындa eнеpтaбыc пен oлapдыц aвтopлapыныц кyкьщтapын KopFay-дыц негiзгi ныcaнынa aйнaпды. Aвтopльщ куалш ец aлдыменен aвтopFa жеке мулштш емес кyкыктapды, екiншi кезекте мулштш Ky^i^Tap мен жецiлдiктеpдi иелендipген.
^цес yкiметi кезiнде eнеpтaбыc oбъектiлеpi-не еpекше ^yw^Tap мемлекетке Faнa тиес!т бoлFaн.
Бapльщ кезецдеpде Koммyниcтiк mpTM pa-циoнaлизaтopльщ ycыныcтap caнын yлFaйтyFa умтылды. Ocы мaкcaттa 1927 жылдыц 27 та-ypызындa Бyкiлpеcейлiк кoммyниcтiк rapTra-ныц Opтaльщ кoмитетiнiц «0ндipicтi paциoнa-лизaциялay мacелелеpi» aтты кayлыcындa pa-циoнaлизaция кызметшдеп кез келген кедеpгi-леpдi жoю жане eнеpтaбыc пен icкеpлiк усы-ныcтap aвтopлapынa aкшaлaй устеме a^i Kopын Kypy кджетттп aйтылFaн. 1927 жылдыц екiншi жapтыcындa eнеpтaбыc пен жетiлдipy yшiн aкшaлaй устеме a^i aпFaн жyмыcшылap caны бipiншi жapты жылдьщпен caлыcтыpFaн-дa 5 есеге ecкен [б, ббб б.]. ¥cыныcтapды rçapa-cтыpy yшiн бapльщ кaciпopындapдa aprn^i opгaндap aшылFaн. Oлap негiзiнен усыныс иелеpiне ycынacтapды paciмдеy, oлapдыц aлдын ana capaпayын eткiзy, тaжipибе aлмacy, усыны-cтapды пaйдaлaнy жocпapын Kypy бoйыншa кызметтеpдi жузеге acыpды. Icкеpлiк шыFap-мaшыльщтыц дaмyынa eндipicтiк кецеcтеp мен eнеpтaпкыштapдыц еpiктi кoFaмы дa белгiлi peл aткapды. Энеpтaпкыштapдыц еpiктi кoFaмыныц мaкcaты pетiнде кoFaмдьщ шыFapмaшыльщты дaмытy, жумыстыц ужымдьщ aдicтеpiн aзipлеy, ycыныcтapды icке acыpy жане omi кoFaмдьщ бaкылay сиякты ic-шapaлapды жузеге arapy бoлып тaбылды.
Paциoнaлизaтopльщ yramicTap yFымын 3a^ нaмaльщ кaлыптacтыpyдa 1973 жылдыц 21 Ta-мызындa KCPO Mиниcтpлеp Kецеci ^ульсь-мен бектлген «Жaцaльщтap, eнеpтaбыcтap жане paциoнaлизaтopльщ yramicTap тypaлы» Epеже еpекше peл aткapды. Epеже бoйыншa paциoнaлизaтopльщ усыныс бoлып e3i пaйдaлa-нылaтын кaciпopындa, yйымдa немесе мекеме-де жaцa, api пaйдaлы жане буйым кypылымын, eндipic теxнoлoгияcы мен кoлдaнылaтын теx-нига немесе мaтеpиaл кypaмын eзгеpтyдi rçapa-cтыpaтын теxникaльщ шешiм тaнылды. Беpiл-ген aньщтaмaдa paциoнaлизaтopльщ усыныс-тapдыц н^жети белгiлеpi pетiнде теxникaльщ шешiмдеpдегi шыFapмaшыльщ пен yramicTap-дыц теxникaльщ шешiмдеp бoлyы aйкындaлF-aн. Coндaй-aк, теxникaльщ шешiмдеpдiц такты тypлеpi белгшенген [7, 15-1б бб.].
197б жылдыц 19 тaмызындa кaбылдaнFaн «Pa-циoнaлизaтopльщ ycыныcтapFa eтiнiмдi paciмдеy, беpy жане rçapacrapy тapтiбi тypaлы» yaK^nma нycкayльщтыц 1 тapмaFындa paциoнaлизaтopльщ
Трибуна молодого ученого
пш
усыныстар болып табылатын техникалык шеш!-мдерд!ц тек жет!лд!руд!, кайта ецдеуд! гана емес, сонымен катар, жаца буйым курылгысын, енд!р!с технологиясы мен материалдарын жасауды кам-титындыгын аныктаган.
Кецест!к зацнамага мал!м жане ТМД ел-дер!н!ц барлык арекет етуш! патентт! зацдарын-да орын алмаган рационализаторлык усыныс-тыц белг!л! бел!г!н каз!р пайдалы модель угымы камтиды. Б!рак, тенкер!ске дей!нг! уакытта КСРО-да коргалган рационализаторлык усы-нысты пайдалы модельден ажырату кажет. Ра-ционализаторлык усыныстар ретшде жаца жане ол бер!лген кас!порын, уйым немесе мекеме уш!н пайдалы болып табылатын, сондай-ак буйым курылымын, енд!р!с технологиясын жане колданылатын техника мен материалдар кура-мын езгертуд! кездейт!н техникалык шеш!м танылган.
Рационализаторлык усыныстар коргау объект!с!, сондай-ак м!ндетт! шешу мен жаца болудыц техникалык сипаттамасы талабы бой-ынша енертабыска жакын. Б!рак патентке каб-!летт! енертабыс абсолютт! алемд!к жаца болу-ымен сипатталады, ал рационализаторлык усыныстар ретшде жерг!л!кт! (кас!порын шег!нде) жаца болуды иеленет!н шеш!мдер сараланган. Пайдалы модель мен рационализаторлык усы-ныстардыц жаца болу талаптарыныц ерекшел!-г!не байланысты олардыц пайдалылыгына кой-ылатын талаптарда ерекше. Эрекет еткен зац-нама бойынша пайдалы модель формуласында орын алган шеш!мнщ техника децгейш кетеруд! жане каз!рг! уакыт пен болашакта пайдалы бо-луын талап етт!. Ал, рационализаторлык усы-ныс аталган кас!порын уш!н гана пайдалы немесе курылуы жакын болашакта жоспарланган талаптар гана колданымды болуы ти!с. Сондык-тан рационализаторлык усыныс пайдалылыгы елеул! накты сипатта болган, себеб! ол тек белг!л! б!р кас!порын талаптарына гана катыс-ты орын алган [8, 53 б.]. Сонымен катар, рацио-нализаторлык усыныстар !ш!нде шыгармашы-лык емес сипаттагы шеш!мдер басымдылыгы да байкалган.
Каз!рг! тацда мемлекетт!к децгейде рацио-нализаторлык усыныстарды реттеу орын алмаган жане олар кас!порындардыц, зацды тулга-лардыц толык бил!к ету!не бершген [9, 5 б.]. Ша-руашылык етуш! субъект!лерд!ц кузырет!не ра-ционализаторлык усыныстар ет!н!штер!н, олар-ды енг!зу жане авторлык сыйакы телеу тарт!б!н аныктау, осы кызметт!ц накты натижелер! мен
оны жузеге асыруга кез келген жумысшыныц катысу децгейш басшылыкка ала отырып, ра-ционализаторлыкка улес косканы уш!н ынталан-дыру маселес!н шешу бер!лген. Сондай-ак, ав-торларды ынталандыру шараларын тек техни-калык сипаттагы усыныстар уш!н гана емес, сонымен катар касшорын ушш жаца болып табылатын жане накты экономикалык немесе пайда акелетш баска да усыныстарды (уйымдас-тыру, баскару жане т.б.) жузеге асырганы уш!н де белг!лену! мумк!н.
Пайдалы модельд! рационализаторлык усыныс децгейше дей!н жетк!зуге болмайды деп са-наймыз. Мундай багыт енертабыс пен пайдалы модель мандершщ жакындыгына гана емес, сонымен катар оларды коммерциялык !ске асыру болашагына да байланысты нег!зделген. Пайдалы модель тек б!р накты касшорын ушш пайда-лы гана емес, нарык катынастарында орын ала-тын объект ретшде танылуы ти!с.
XIX гасырда пайда болган «пайдалы модель» термин! енеркас!пт!к меншш терминдер! жуйес!-нде кабылданган терминология шецбер!нде к!ш! енертабыс, жаца болу критериясына жауап бе-рет!н, б!рак шыгармашылык децгей! жогары емес енертабыс ретшде кабылданган. Пайдалы модель институты алгашкы рет Германияныц 1981 жылы «Пайлады модель туралы» арнайы Зацын-да бек!т!лген.
Сонымен, аукымды болмаса да, б!зд!ц елде каз!рг! кездег! пайдалы модель угымымен ман! бойынша сайкес келет!н объект!н! коргау таж!рибес! болгандыгын тану кажет. Б!рак да-мымаган кукыктык база нег!з!ндег! патентте-уд!ц теменг! белсенд!л!г! жане «0неркас!пт!к улг!лер (суреттер мен модельдер) туралы» 1924 жылгы Каулысыныц арекет ету!н!ц кыска мерз!м! пайдалы модельге катысты зацнама-лык шеш!мдерд! курастыру жолында б!зд!ц мемлекет!м!зд!ц дамуыныц каз!рг! кезец!не асер етпед!. Б!зд!ц мемлекет!м!зд!ц нарык эко-номикасына кешу! енеркас!пт!к менш!кт!, соныц !ш!нде пайдалы модельд! коргаудыц жаца ны-сандарын кабылдаудыц максаттылыгын айкын-дайды. Пайдалы модель институты объект!с!н!ц ерекшел!г!не байланысты ец алды-менен халык тутынатын тауарларды енд!рет!н салаларда кызмет етед!. Ол салалардыц дамуы каз!рг! тацда ^азакстан уш!н елеул! мацызды болып табылады.
Ел!м!зд!ц нарык экономикасына кешу! енеркас!пт!к менш!кт!, соныц !ш!нде пайдалы мо-дельд! коргаудыц жаца нысандарын кабылдаудыц
ма^саттылыгын ащындайды жане 1992 жылдыц 24 маусымында ^абылданган № 1422-XII Казахстан Республикасыныц Патентпк зацы ТМД елдершщ аумагында пайдалы модельдщ кукыщтык; табига-
тын сипаттайтын алгаш^ы зацдардыц 6ipi болган. Алайда, кептеген шет елдерде 6i3 ушш мацызды пайдалы модельдiц кукыщтъщ реттелуше ^атысты жеткiлiктi уза^ тажГрибелерГ орын алган.
Пайдаланган адебиеттер
1. Гришаев С.П. Правовая охрана изобретений, промышленных образцов и полезных моделей в России и за рубежом. - М.: ЮКИС, 1993. - 330 с.
2. Финкель Н.К. Правовая охрана промышленной собственности в Германии. - М.: ВНИИПИ, 1995. - 237 с.
3. Наменгенов К.Н. Правовая охрана рационализаторских предложений (на материалах КазССР). - Алма-Ата, 1981. - 110 с.
4. Шестьдесят лет изобретательства в СССР. - М., 1979. - 256 с.
5. Старобогатова В.А. Актуальные проблемы охраны полезных моделей в современных условиях: дисс... канд. юрид. наук: 12.00.03. - М.: Российский институт интеллектуальной собственности, 1997. - 168 с.
6. Директивы КПСС и Советского правительства по хозяйственным вопросам. - М., 1957. - Т.1. - 672 с.
7. Косарев А.А., Янушкевич И.П. Понятие и признаки охраноспособного рационализаторского предложения // Вопросы изобретательства. - 1975. - №6. - С. 15-16.
8. Косарев А.А., Янушкевич И.П. Понятие и признаки охраноспособного рационализаторского предложения // Вопросы изобретательства. - 1975. - № 6. - С. 53-56.
9. Постановление СМ СССР от 22 июня 1991 г. №351 «О мерах по развитию изобретательства и рационализаторской деятельности в РСФСР» // ИС. - 1991. - № 6.
Макалада автор онеркэсттт меншгк объектш реттде пайдалы моделъдщ пайда болуы мен даму тарихын царастырады.
В статъе автор рассматривает этапы возникновения и историю развития полезной модели как объекта промышленной собственности.
In article the author considers stages of occurrence and history of development of useful model as object of the industrial property.
