CC BY
21енЕР,
ТЕАТР ЖЭНЕ
ЭДЕБИЕТТЕГ1
АТТИЛА
БЕЙНЕС1
£
ш
I
о£
МРНТИ 18.45.17
Г. В. Томский1, Б. Ж. Кркымбаева 2
1 Казахская КОНКОРД Халыкаралык академиясы
(Париж, Франция) 2 Павлодар мемлекеттж педагогикалык университет (Павлодар к. Казакстан)
6НЕР, ТЕАТР ЖЭНЕ ЭДЕБИЕТТЕП АТТИЛА БЕЙНЕС1
Ацдатпа
Курамында Франция Жазушылар Одагыныц мYшесi (БООЬ), халыкаралык КОНКОРД академиясыныц президент (А1С), профессор Григори Томски (вг^ом Тотвк!) жэне Мухтар Эуезов атындагы Казак мемлекеттiк академиялык драма театрыныц шыгармашылык тобы белгiлi жазушы, галымныц тарихи драмасы бойынша жазылган «Аттила жэне Аэций» спектакпiн керермен назарына усынды. Рундар тарихы мен олардыц дiнiн зерттеуден Еуропада танымал болган маман Григори Томски сценарий жазбас бурын кеп жыл бойы кыруар жумыс аткарды. Казiргi заманныц аттилотанушылары мен тэ^ртанушылардыц iшiндегi ец жемют нэтиже керсетiп жYPген жазушы профессор Томски керермендердi езшщ зерттеу ецбектершщ сапасымен жэне санымен гана емес, сонымен катар ез ешмдершщ эртYPлi стильдерiмен де, жанрларымен де тац калдырады. Бул субаттыц максаты - дYниежYзiлiк тарихтагы аты ацызга айналган тулгалардыц бiрi Аттила туралы тарихи драма мен бейнемонтажга тэ^рштд^ дш мен енер тургысынан енертанушылык талдау жасау. Грек сездер: Григори Томски, Атилла, койылым, Тангризм (тенгризм, тэ^ршшдк)
Кокымбаева Б. (эр/ ;арай - К- Б.).:
□здщ Аттила туралы шыгармашылык портфолиоцыз аса комакты. Ол тарихи романды, «Аттила» сценари1 мен
пьесаны, Аттила туралы фильмдер туралы тыцгылыкты макаланы жэне б1рнеше ттдердеп баска да шыгармаларды камтиды. Рундар кесемшщ тулгасына
деген мундай бiрiздi жYгiну Фздщ дYниежYзiлiк тарих пен мэдениеттщ ацыздарга толы парацтарына деген толассыз цызыгушылыгыцызды байцатады.
Сонымен цатар, гундар кесемшщ тагдырын шыгамашылыцтургыда тYсiндiруге ынта бiлдiрген CÍ3 жалгыз да алгашцы емессiз. Бул айтылганга орай мынадай сурац: бул тацырыппен айналысуга не тYрткi болды? Аттила бейнесшщ Фздщ авторлыц тYс¡нд¡рущ¡з басца керкем шыгармалардан несiмен ерекшеленедi?
Григори В.Томски (эр/ карай - Т. Г.): Аттила тулгасына жYгiну мен Жан-Клод Бодомен кездесу цоса жYPДi, ол будан сэл бурынырац жубайы актриса Кора Дельбоспен бiрге Шанс продюксьон киноматографиялыц ассоциациясын шыгарган болатын. Жан-Клод Бодо Францияда белг^ саяхатшы, коллекционер, кептеген муражайлар мен кeрмелердi уйымдастырушы, журналист болды. Ол маган дала халыцтарынык тарихы тацырыбы элемдiк кино Yшiн ете цызыцты, алайда Аттила туралы элi де болса бiр де бiр лайыцты фильм жоц дедi. Менщ «Аттила туралы фильмдер» мацаламда, бул расымен де солай екенiн дэлелденген. Аттила туралы осы уацытца дейш шыгарылган керкем фильмдерге шолу улы тарихи цайраткер туралы болашацта цызыцты фильмдер шыгару Yшiн бул фильмдердш авторлары сияцты тарихи ацицатты бурмалаудьщ еш цажеттiгi жоц екенiн кeрсетедi [1-18].
Мен eзiмнш тарихи романымды ескелек урпацтык ой-eрiсiн кецейту жэне оларды Еуразиянык дала халыцтарынык тарихын цатты бурмаланган тYPде кeрсететiн дэстYPлi клишелерден арылту Yшiн пайдалы болатынына нацты сенгендiктен цолга алдым [19]. Бул цазiргi батыс
авторларынык дала халыцтарынык жогары мэдениетшш айгагы болып табылатын улы археологиялыц олжаларды жэне басца да дэлелдердi бiлмегендiктен болады, ал гундар мен Аттиланык менталитетш тYсiну Yшiн тYPкi-монFолдыц халыц эпосы мен дала халыцтары мен олардык урпацтарынык дэстYPлi тэ^ртш (тангриандыц) дшдерш бiлу ете мацызды. Осылайша, менщ Аттила туралы шыFармаларым тэ^ртш рухта жазылFан, бул Еуразия кешпендтершщ шынайы тарихы мен мэдениетiне сэйкес келедк
Мен кене дэстYPлер жацсы сацталFан Якутияда туып, eстiм. ТаFДырдьш жазуымен 30 жылFа жуыц Францияда турамын, узац уацыт ЮНЕСКО-нык жоFары санатты сарапшысы болып жумыс атцардым, ал цазiр 452 жылы Аттила мен Аэцийнщ эскерлершш жэне олардык жацтастарынык арасында улы тарихи халыц шайцастары болFан Каталундыц епстштершш те^регшде Шампанда орныцтым [20].
Тэ^ртштщ устанымына цатысты айтар болсам, оны цысцаша былайша бейнелеуге болады: «Тек 6íp Fана Кудай бар. Ол адамFа кеп саусацтарды жэне 6íp Fана КУДаЙFа апаратын кептеген жолдарды бердi» деп тужырымдалатын толеранттылыц идеясы. Жаппай бейб^штш идеясы: «МэцгЫк аспан еркiмен 6y^ элем, шыFыстан бастап батысца дейш, цуаныш пен бейбiтшiлiкте бiрiктiрiледi» деген сездермен бейнеленедк Элемдiк Yкiмет идеясы былайша тужырымдалFан: «Аспанда тек 6íp Fана Кудай бар жэне жерде де тек 6íp Fана цожайын болуы керек».
Еуропалыц бiрлiктi жYзеге асыруFа тырысцан алFашцы басшы деп есептеген академик Марсел Брион Еуропа тарихындаFы Аттиланык рeлiн жацсы тYсiндi [21, 162 б.].Аттиланы
Италиядан кетуге кенд1рген римд1к папа Леонныц дипломатиялык жец1с1 католикт1к ш1ркеудщ беделш ныгайтуда шешуш1 рел аткарды. Элемд1к сауда жэне мэдени алмасуларды дамытудагы дала империяларыныц рел1 орасан зор. Осылайша, классикалык тэц1р1л1к дуниежуз1л1к тарихта мацызды рел аткарды. Ец аукымды империялардыц идеялык нег1здер1 болган 2300 жылдан астам бурын туындаган д1нд1 улы деп атамауга болмайды.
Ыз оныц нег1з1нде гылыми дуниетаныммен уйлесетш заманауи тэц1рл1кт1 дамытып жатырмыз, оныц устше тэц1р1л1к кредосын оныц классикалык тужырымдамасыныц магынасына сэйкес заманауи терминдермен мына сиякты калыптастырып жатырмыз:
«Бiр кудайга апаратын кэп жолдар бар жэне бас;аларга зиян келтiрмейтiндей сену керек. Бул сенiм адамзат кел/'с/мд/' эм'р сур'1п, пайда болган барлык м'1ндеттер мен мэселелерд '1 шешу уш '1н ерюн е^т адамдардыц жумылуына ыкпал етан!» [12-16, 22, 23].
К- Б.: Француз, орыс, тур1к, моцгол жэне якут ттдершдеп комакты шыгармашылык жумыстар т1з1м1 казак ттшдеп спектакльмен толыкты. Алматы каласыныц М.О. Эуезов атындагы Казак академиялык драма театрыныц сахнасындагы«Аттила мен Аэций» койылымынан алган С1зд1ц эсер1ц1з? Шыгармашылык топ каншалыкты С1зд1ц идеяцызды жузеге асырды?
Т. Г.: Аттила мен Шыцгыс хан туралы еуропалык, американдык жэне ресейл1к жазушылар мен киносценаристер1 шыгарган кептеген эдеби шыгармалар мен керкем фильмдер бар. Авторлардыц бул тарихи кайраткерлердщ д1ндер1 туралы мулдем б1лмеу1 олардыц нег1зг1
кемш1л1ктер1н1ц б1р1 болып табылады. Казакстан Республикасыныц М.Эуезов атындагы театрдыц Аттила туралы спектакл1 тэц1р1л1к рухта жасалды, ейткен1 ол мен1ц идеялык ниет1ме нег1зделген. Жет1 койылымнан туратын б1р сагаттык спектакльд1ц сюжет1 ек1 улы тарихи сырды талдауга арналган: Аттила мен Аэцияй арасындагы карым-катынастыц мэн1; Аттила мен Леон папамен Италияда кездесу сыры. Ек1 койылым да сабырлы сарында шеш1лген жэне сонымен катар, адами жылылыкка толы. Туй1нд1 койылым -христиандык элем тарихында да, Улы дала халыктарыныц тарихындагы да улы тарихи окига Аттила мен Леонныц кездесу1, керкемд1к жагынан анык жацадан жасалган.
К. Б.: С1здщ каз1рг1 тэц1р1л1к туралы штабыцызда Л.Любимовтыц сез1мен айтканда Кара тец1зден бастап Балтикага дей1н, Улы Кытай кабыргасынан бастап Атлантика мухитыныц жагалауына дей1н, т1пт1 б1зд1ц континенттен тыс алып аймакка тараган дш мен «ац» стил1 енер1 арасындагы езара тыгыз байланыс байкалады. Тэц1р1л1к рухани-мэдени элемн1ц дэстурлер1 алтын балкытып, жогары керкем буйымдар жасап, калалар сала алатын кег1лд1р кезд1, узын бойлы жэне сары шашты гундар ел1нде мацызды орынга ие болды.
«Ац» стил1н1ц бейнел1к саласы бул -каhар, айбын, ыза, куаттылык, ектемд1к жэне т.б. бейнелеген ацдарды, кустарды жэне ойдан шыгарылган макулыктарды камтитын анималды элем. Ол койлардыц, кабанныц, ел1ктерд1ц, тау ешк1лерд1ц, жолбарыстардыц, барстардыц, дала мысыктардыц, кояндардыц, каздардыц, аккулардыц, бурк1ттерд1ц, б1рказандардыц, курлар мен кияли ацдардыц п1ш1ндер1мен
эшекеиленген металдан жасалган заттарды толыцтыратын ктз, агаш пен терi буйымдарында цайта жангырды. Кене кешпендтердщ eнерiне тэн жыртцыштардын кYресi немесе жыртцыштардын туяцтыларга шабуылдау кeрiнiсi бейнеленген буйымдар да бар. Заттын эр шыгынцы жершде, балтанын шYИдесiнде, пышацтын сабында, цазаннын цулагында - барлыц жерде шебердщ цалауымен кез келген сэтте жарыцца шыгуга даяр зооморфтыц бастама жасырынгандай.
Бул тегiн емес. Белплш-символдыц жYйе - мына тYPде мындаган жылдар бойы цалыптасцан кенелердщ шыгармашылыц зертханасы: рухани-практикалыц тутастыц - енер алды (енер алдында) - кене енер - дэстYрлi енер
- заманауи енер. Алуан тYрлiлiгiмен ерекшеленетш тэ^р^к эдет-гурыптар
- сонын жарцын мысалы. Басцалардан белек олардын цатарына, Сiз дэл атап еткенНздей, даланын кене eнерi
мен тэ^р^к символдарга цурметпен царауды да жатцызуга болады.
Kасиеттi-медитациялыц тэ^р^к eнердi бiлдiретiн □здщ шыгармашылыгыныздын иллюстрациялары ерекше цызыгушылыц тудырады. Сiз сценарист жэне суретшi ретшде цалай ойлайсыз, цазац спектаклiнде элемнщ тэ^р^к бейнесшщ беИнелiк-белгiлiк жYИесi цаншалыцты шынайы пайдаланылган? Аттила дэуршщ рухын беруде цандай белгi-символдар кeмектеседi?
Т. Г.: адамзат тарихынын басынан бастап адам манызды белп-символдармен тылсым ДYниедегi адам eмiрiнiн мэнiн реттеуге жэне тYсiнуге тырысуда. Мундай белп-символдарга царапайым геометриялыц пiшiндер
- денгелек, Yшбурыш, шаршы, крест, ромб, тштертбурыш, тYзу жэне толцынды
сызыцтар жатады, оларды тYCiну енер мен мэдениетт тутас дамыту Yшiн манызды.
Географиялыц жэне психологиялыц кYшiн сацтай отырып, бул белп-символдар eнердiн шыгармашылыц салаларынын кен диапазонында дамыды - жартастагы жазулар, бейнелеу, музыкалыц, эдеби, театрлыц жэне т.б. Пiшiнi бойынша eздерiне байланысты заттын немесе ^ршЫк иесiнiн пiшiнiн беИнелеИтiн царапайым бейнелер болып келетiн, бул геометриялыц белп-символдар магынасы жагынан манызды жэне кYPделi беИнелi мазмунга ие. Оларда дYниенi сезiнудiн этикалыц кeркi мен ауцымы, зияткерлiк пен цабылдау етшрлИ сацталган.
Мысалы, айцастырма тeрткYл дYниенi беИнелеИдi жэне цайда барсан да жолын болсын - деген ттект бiлдiредi. Yшбурыш eмiрдiн, элем тауынын, eрлеудiн, амандыцтын, руханилыцтын символы болып табылады. Онын семантикасы былайша «оцылады»: аспанымыз, жерiмiз бен суымыз таза болып, адам eмiрi узац болсын.
0зiмнiн декоративтiк цабырга мозаикамда пайымдау мен медитация Yшiн кене бойтумарлардын психологиялыц эсер ету мYмкiндiгiн пайдаландым. Буган кене алтайлыц кiлемдегi крест тэрiздi ою мен саха-якуттарынын крест тэрiздi бес кeздi бойтумарынын болмашы модификациясы арцылы цол жетшзтедк
Мундай крестi бiз римдш папанын литургиялыц киiм-кешегi аксессуарлары арасынан таба алатынымызды атап eткiмiз келедк КеИбiр белгiлi иконаларда Эулие Леон папасы тен цабыргалы крестерi бар ктмде жэне бескeздi крестi бар штап устап турган кYИiнде бейнеленген [22]. Тен цабыргалы крестердiн шшде
жулдыздар бейнеленген кер1н1п тур. Б1зд1ц ойымызша, Леон папаныц мундай бейнес1 Аттилага тарихшылар урпактары бас катырган олардыц тарихи кездесу1 кез1нде унамауы мумкш емес.
Тэц1р1л1к символдарга сондай-ак кейде «Шыцгыс хан жулдызы» деп аталатын Еуразиялык кецес туыныц усынылып жататын кептеген нускаларында символ рет1нде усынылатын сег1з кулд1 жулдыз да жатады.
Казак спектакл1не келетш болсам, мунда тэц1р1л1к рух шебер юке асырылды, бул бук1л шыгармашылык ужымныц жэне ец алдымен режиссер Алма Аргынныц, суретш1 Кабыл Халыковтыц, композиторлар Актоты Раимкулова, Сатжан Шаменов пен Эсел Омаровалардыц, сондай-ак актерлер курамыныц ецбег1. Ол тэц1р1л1к рухка каныккан, оныц керкемд1к кец1ст1г1 кецд1к, ерк1нд1к сез1м1н сыйлайды.
Туйыкталмагандык, коршаган ортамен уз1лмейт1н толыкканды байланысы кец1ст1кт1 угынуы оныц каркынды интерпретациясы аркылы бер1лд1.
К. Б.: Спектакльд1ц басына токталгым келед1:ол кинетикалык калейдоскопта сепз кулд1 жулдыз сиякты мэнд1 символ анагурлым шыгыцкы жэне айкын бертген «ац» стил1н1ц белг1лер1не толы. Кешпендтер элем1 канатты аргымактар зымырап ет1п жаткан, «ац» стил1н1ц буйымдары кездесетш динамика элем1 рет1нде кайта жацгырган. Кешпенд1лер элем1н1ц космосын бейнелейт1н туйенщ мацгаз п1ш1н1 байкалады.
Спектакльд1ц композициясы ашык. Ол Аттиланы хан гып жариялаудан басталады (ак ки1зге салып кетеру салты). Рундар кесем1н1ц аруактар дуниес1не Кек Мэцг1 Тэц1р1не гибадат ету жерлеу рэс1м1мен аякталады. Тэц1р1л1к рухани окуда 8 саны осы Элемнщ 4
жагыныц осы - жердеп жэне баска элем - аспандагы, ажырамас б1рл1г1 туралы оралган тур1ндег1 рухани б1л1м сег1з кулд1 жулдыз тур1ндег1 символдык бейнеленген. Бул децгелек кецют1кте гундар державасы мен Рим еркениетшщ езара карым-катынасыныц жердеп тарихы ашылады.
Менщ ойымша, елш1лер1 бар, атап айтканда, Аттиланыц каhары Кек бер1 бейнес1 аркылы бер1лген, Н. Аюпов кушт1ц, ерк1н рухтыц, табигат каталдыгы мен эд1летт1г1н1ц символы рет1нде интерпретациялаган кер1н1с керкемд1к шарыктау шег1 болып табылады. Сонымен Аттила бул керЫюте тэц1рл1кт1ц басты тотемдер1н1ц б1р1не тецеспртедк
Согыс немесе трагедиялык кер1н1стер, лирикалык эпизодтар болсын эмоционалдык драматургияны тшмд1 керсеткен спектакльд1ц музыкасы да койылымныц айкындылыгына кемектест1.
Идеялык рухтандырушы жэне сценарист ретшде С1зге кандай кершютер ерекше эсер етт1?
Т. Г.: Спектакльде би кеп, т1пт1 Аттила мен оныц суй1кт1 жары Кере-ко (грекиялык кездер бойынша Керка) билейтш кер1н1с бар, бул менщ керкем енерге жет1к француздык достарымды тэнт1 етт1. Дэстурл1 декорациялардан гер1 заманауи техникалык мумк1нд1ктерд1 пайдалану спектакльд1 кино енер1мен жакындастырады. Буган актерлер ойыныныц жогары децгей1 мен режиссура шеберлИн косайык.
Егер казак спектактн элемд1к премьералар аясында талдайтын болсак, улы Корнель мен Верди Аттила бейнесш каншалыкты жупыны тус1нд1рген1н еске тус1ре кетуге болады. Аттила операсыныц соцгы койылымы миландык «Ла Скалада» елд1ц б1р1нш1 басшыларыныц катысуымен болды. Айта кетет1н1, Аттила
мен гундар фашисттер беИнесiнде усынылган!!! ТYрiк Абдразаков басты релде!!! Сондыцтан Эуезов атындагы театрда элемдiк театр енершде болмаган жана тарихи оцига болды.
К. Б.: Григори, Сiзге жогары баганыз Yшiн кеп рахмет! 0з кезегiмде мен спектакльдiн мундай табысты болуы гундардын урпагы цазац шыгармашылыц тобына соншалыцты жацын тацырыпты усынган сценарист ретiнде Сiздiн енбегiнiз депм келедi. Сiздiн тарихи драманыз керкемдш жагынан сенiмдi, тутастыгымен, сонымен цатар эрекеттер серпiнiмен ерекшеленедi. Сценарий еш балама мэдени-тарихи элемдi: серпiндi кешпел^тэ^ршштер жэне турацты христиандыц-егiншiлiк eркениеттi керкемдш цайта жангырту Yшiн утымды.
Бунын алдында жYPгiзiлген цысцаша шолу Аттила керкем iске асыру Yшiн елшеуаз тацырып екенiн кeрсеттi. Атап айтцанда цазац труппасы тэнiрiлiк ерекшелiктi тэптштеген жоц. Сонымен цатар, Сiздiн сценариНзде болашац шыгармаларга цайталанбастыц пен бiрегейлiк сыйлайтын кеИбiр мэдени-тарихи цырлар бар. Мен бул жерде гундардын байрацтары (дунайлыц, царатенiздiк жэне табгаштыц) туралы ескертпенi айтып отырмын. Бiр айта кететiнi, эр тайпанын езшщ байрагынын болуы Казац хандыгы кезшде, атап айтцанда, бiрынFаИ орталыцтандырылган мемлекет цуру Yшiн цацтыгыстар кезiндеде сацталды.
Казац шеберлерi Сiздiн ойынызды жYзеге асыруда креативтiлiк танытцан екен. Сценарийге езгерютер енгiзiлген: бул спектакльдiн басы мен аягындагы тэнiрiлiк эдет-гурыптар. Басында -гундар кeсемiнiн хан гып жариялаудан (ац киiзге салып кетеру салты). Спектакльдiн сонында жерлеу рэамш цосу (Аттила рухани отаны аспан элемше
ацырын кeтерiледi). Монголдарда мундай кезде «Ол Тэнiрi болды» деп айтады, цазацтарда ез халцынын арасында цайта тууды тiлеИдi.
Т. Г.: дурыс айтасыз. Менiн драмамда режиссерлерге арналган кептеген материалдар бар, олар ездершщ шыгармашылыц цабылдаулары Yшiн iшiнен сэйкес топтаманы тандап ала алады. Менiн пьесам (сценарий) непзшде Аттила операсын жасап шыгару анагурлым женiл деген ойдамын. Кеп би пайдаланылган цазац спектаклiнiн бейнемонтажын кергеннен кейш Аттила туралы балет жасау мYмкiндiгi туралы ойлаймын. Бiр сезбен айтцанда Аттила бейнеа шыгармашылыц ойлайтын адамдар Yшiн шынымен де сарцылмас тацырып деп ойлаймын. Бiздi алдагы уацытта осы тацырыпта элi де кептеген шыгармашылыц жаналыцтар кYтетiнiне сенiмдiмiн.
К. Б.: Тамаша ойлар! Казац композиторларын, атап айтцанда цойылым музыкасынын авторлары Актоты Раимкулованы, Сатжан Шаменовты жэне Эсел Омарованы Сiздiн усыныстарыныз цызыцтыратынына сенiмдiмiн. Басца да дарынды композиторлар бар мысалы, Бахтияр Аманжол. Айта кете^ш, Бахтияр - тэ^ршш музыкалыц мэдениеттi терен зерттеушi талым, енертану кандидаты. VI халыцаралыц гылыми-практикалыц конференциясынын материалдарында жарияланган цазац музыкалыц дэс^рдщ тэнiрiлiк дYниетанымдыц негiзi туралы мацаласында тэнiрiлiк мэдени болмыстын таратылу аргументi ретiнде эртYPлi халыцтардын музыкалыц аспаптары туралы ереже негiзделедi [24]. Сонымен цатар симфониялыц оркестр мен органга арналган «Тэнiрге цурбан шалу» симфониясынын авторы Эдiл Бестыбаевты жэне кептеген басца
авторларды да айтуга болады.
езшщ идеялык—керкемд1к цундылыгы жагынан Алматы цаласыныц М.О. Эуезов атындагы К,азац мемлекеттiк академияльщ драма театрыныц спектаклiнен кем болмайтын Аттила туралы опера мен балеттщ ку9герi болатынымызга Yмiттенемiн.
Аяцтай келе бул мацаладагы театрлыццойылымга жYргiзiлген енертанушылыц талдау Казахстан ¥лы Даланыц еткендеп ерлiк тарихы бойынша халыцаралыц ынтымацтастыгы Yшiн барлыц мYмкiндiктер бар екенш атап айтцым келедi. Уацыт ете келе
Колданылган эдебиеттер:
1. Tomski G. Les amisd'Attila. - Editions du JIPTO, 2005. - 360 p.
2. Томский Г. В. Друзья Аттилы. - Якутск: ЖИПТО, 2001. - 356 с.
3. Tomski G. Attila : Ilk Avruplu. - Istanbul : Papirüs, 2005. - 360 p.
4. Томский Г. В. Аттила хааныанднехед. - Улаанбаатар: Хехсударпринтинг, 2008.
- 274 с.
5. Томский Г. В. Аттила. - Якутск: Бичик, 2009. - 256 с.
6. Tomski G. YoungAttila inItaly: Stilico tragedy, Alaric times, GallaPlacidia adventures (Historical novel). - Editions du JIPTO, 2015. - 108 p.
7. Tomski G. Orest - amid'Attila. - Editions du JIPTO, 2005. - 160 p.
8. Tomski G. Attila et Aetius. - Editions du JIPTO, 2005. - 118 p.
9. Tomski G. Attila and Orestes (Scenario and dialogues), 2017 (Amazon Kindle). - 94 p.
10. Томский Г. В. АТТИЛА: Сценарий и пьеса, 2016 (Amazon Kindle). - 180 c.
11. Tomski G. Attila and Aetius (Historical drama and comments), 2017 (Amazon Kindle). - 41 p.
12. Томский Г. В. ТАНГРИЗМ: Религия Аттилы и Чингисхана и ее современные версии Часть первая. (FIDJIP-EUROTALENT-CONCORDE, 2018, N 1). - Edition du JIPTO, 2018. - 186 c.
13. Томский Г. В. ТАНГРИЗМ: Религия Аттилы и Чингисхана и ее современные версии Часть вторая. (FIDJIP-EUROTALENT-CONCORDE, 2018, N 2). - Edition du JIPTO, 2018. - 208 c.
14. Томский Г. В. ТАНГРИЗМ: Религия Аттилы и Чингисхана и ее современные версии Часть третья. (FIDJIP-EUROTALENT-CONCORDE, 2018, N 3). - Edition du JIPTO, 2018. - 73 c.
15. Tomski G. TANGRISME: Religion d'Attila et de Gengis Khan et ses versions modernes, 2018 (Amazon Kindle). - 354 p.
16. Tomski G. TANGRISM : Religion of Attila and Genghis Khan and its modern versions, 2017 (Amazon Kindle). - 193 p.
17. Томский Г. В. Фильмы об Аттиле // CONCORDE, 2017. - N 3. - P. 23 - 74.
18. Томский Г. В. Приоритетные направления сотрудничества с Международной академией КОНКОРД: Исторические науки // concorde, 2018.
- N 4. - Р. 83 - 88.
19. Томский Г. В., Воин А. М. О познавательной литературе // CONCORDE, 2019, N 4. - P. 88 - 97.
20. Томский Г. В. Краткие автобиографические заметки // CONCORDE, 2017, N 1. - P. 3 - 112.
21. Marcel Brion, Theodoric, roi des Ostrogoths, Tallandier, 1979. - 365 p.
22. Томский Г. В. О практике современного Тангризма (Тенгризма, Тенгрианства, Тангараизма) // CONCORDE, 2018, N 5. - Р. 73-102.
23. Томский Г. В. Философия тангризма. - Editions du JIPTO, 2019. - 142 p. (FIDJIP-EUROTALENT-CONCORDE, 2019).
24. Тенгрианство и эпическое наследие народов Евразии: истоки и современность: сборник статей VI-й Межд. науч.-прак. конф. (14-16 июня 2017 г., Астана, Казахстан) 1-е изд., стер. - Астана: ТОО Мастер По,
2017. - 510 c.
Г. В. Томский, Б. Ж. Кокымбаева
Международная академия КОНКОРД (Париж, Франция)
Павлодарский государственный педагогический университет
(Павлодар, Казахстан)
ОБРАЗ АТТИЛЫ В ЛИТЕРАТУРЕ, ТЕАТРЕ И ИСКУССТВЕ
Аннотация
Творческой группой в составе члена Союза писателей Франции (SGDL), президента Международной академии КОНКОРД (AIC), профессора Григори Томски (Grigori Tomski) и мастеров искусства Казахского государственного академического театра драмы имени Мухтара Ауэзова был представлен спектакль «Аттила и Аэций», подготовленный по мотивам исторической драмы известного писателя и ученого. Написанию сценария предшествовала многолетняя кропотливая работа Григори Томски, признанного в Европе специалиста по истории гуннов и их религии. Один из самых плодовитых аттиловедов и тенгриановедов современности профессор Томски удивляет медийную аудиторию не только качеством и количеством своего исследовательского труда. Но и разнообразием стилей и жанров своей продукции. Цель настоящей беседы - искусствоведческий анализ исторической драмы и видеомонтажа про одного из легендарных личностей в мировой истории Аттилы в контексте тенгрианской религии и искусства.
Ключевые слова: Григори Томски, Аттила, Тангризм (тенгризм, тенгрианство, тангрианство).
G. V. Tomski, B. Zh. Kokymbaeva
CONCORD International Academy (Paris, France)
THE IMAGE OF ATTILA IN LITERATURE, THEATRE AND ART Abstract
The creative team consisting of a member of the Writers' Union of France (SGDL), President of the International Academy of Concord (AIC), Professor Grigori Tomski and
artists from the Mukhtar Auezov Kazakh State Academic Drama Theater presented the performance "Attila and Aetius" to the audience based on the historical drama of a famous writer and scholar. The script was preceded by many years of painstaking work of Grigori Tomski, a recognized European expert on the history of the Huns and their religion. One of the most prolific Attila and Tengri scholars of our time, Professor Tomski surprises the media audience not only with the quality and quantity of his research work, but also with the variety of styles and genres of his products. The purpose of this discussion is the art history analysis of historical drama and video footage about one of the legendary figures in the world history Attila in the context of Tengrian religion and art. Key words: Grigori Tomski, Attila, Tengri, Tangrism (Tengrism)
Авторлар туралы мэл1меттер:
Г. В. Томский — КОНКОРД Халыкаралык академиясыныц профессоры
(Париж, Франция)
e-mail: g.tomski@gmail.com
Б. Ж. Кокымбаева — Павлодар мемлекетпк педагогикалык университетшщ доценп, философия гылымдарыныц докторы, внертану кандидаты (Павлодар к. Казакстан) e-mail: baglan54@mail.ru
Сведения об авторах:
Г. В. Томский — Профессор Международной академии КОНКОРД e-mail: g.tomski@gmail.com
Б.Ж. Кокымбаева — Профессор Павлодарского государственного педагогического университета Республики Казахстан, доцент, доктор философских наук, кандидат искусствоведения e-mail: baglan54@mail.ru
Personal details:
G. V. Tomski — Professor of the CONCORD International Academy e-mail: g.tomski@gmail.com
B. J. Kokumbaeva — Professor of Pavlodar State pedagogical University of the Republic of Kazakhstan, associate Professor, doctor of philosophy, PhD in art history e-mail: baglan54@mail.ru
