8Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
NAZARIYA VA TARJIMANING DOLZARB MUAMMOLARI
Gulchehra Berdiyorovna Eshquvatova
Toshkent davlat stomatologiya instituti, Lotin tili va xorijiy tillar kafedrasi assistenti eshquvatovagulchehra3 @gmail.com
ANNOTATSIYA:
Ushbu maqola tarjima nazariyasi va amaliyotidagi dolzarb masalalarni o'rganib, sohani shakllantirayotgan muammolar va o'zgarishlarga e'tibor qaratadi.
Kalit so'zlar: tarjima, zamonaviy tarjima, janr va stilistik tasnif, badiiy tarjima, informatsion (maxsus) tarjima.
ABSTRACT:
This article explores current issues in translation theory and practice, focusing on the challenges and developments shaping the field.
Keywords: translation, modern translation, genre and stylistic classification, pictorial translation, informative (special) translation.
Nazariya va tarjimaning dolzarb muammolari zamonaviy tarjima sohasida tarjimon va tadqiqotchilar oldida turgan ulkan muammolardan biridir. Bu sohadagi tadqiqotchilar uchun tarjima turli ko'rinishlarda namoyon bo'ladi: ma'lum bir tildan boshqa tilga tarjima, og'zaki va yozma tarjima, texnik tarjima, huquqiy tarjima, badiiy adabiyot tarjimasi va boshqalar. Shunga ko'ra tarjima va tarjimashunoslik turli bo'limlarga bo'linishi mumkin.
Ushbu muammolar tarjima sohasidagi mavjud tendentsiyalar, o'zgarishlar va rivojlanishlarni aks ettiradi va quyidagi jihatlarni o'z ichiga olishi mumkin:
1. Madaniy moslashuv: madaniy nuanslarni, idiomatik iboralarni va murojaatlarni bir tildan boshqa tilga o'tkazish zarurati. Manba matnining madaniy kontekstini tushunish to'gri tarjima uchun zaruriy shart hisoblanadi.
2. Etika tarjimasi: tarjima amaliyotida axloqiy mulohazalar muhim o'rin tutadi. Ya'ni bundan hollarda tarjimonlar maxfiylik, aniqlik, xolislik yoki qarama-qarshi kontent bilan ishlash kabi muammolarga duch kelishi mumkin.
3. Texnologiya va tarjima: texnologiya sohasidagi yutuqlar, xususan, qurilmalar tarjimasi va tarjima xotirasi dasturlari tarjima sanoatida inqilob qildi. Ushbu vositalar samaradorlik va tezlikni oshirish uchun ayni muddao hisoblanadi, ammo tarjima
442
April 26, 2024
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
sifatiga ta'siri va raqamli davrda inson tarjimonlarining roli haqida ba'zi bir savollarga dush kelishimiz mumkin.
4. Multimodal tarjima: multimedia kontentining ko'payishi bilan tarjimonlar audiovizual materiallar, veb-saytlar va dasturiy interfeyslar kabi turli usullar bilan ishlashga majbur bo'lmoqda. Multimodal tarjima, ko'zda tutilgan ma'no va uslubni saqlab qolgan holda, turli xil ommaviy axborot vositalarida kontentni moslashtirishda ba'zi bir qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
5. Globallashuv va mahalliylashtirish: global muloqot va kontentni mahalliylashtirish zarurati o'rtasidagi keskinlik tufayli tarjimonlar ba'zi bir muammo duch kelmoqdalar. Madaniy va lingvistik o'ziga xoslikni saqlashni global auditoriya talablari bilan muvozanatlash kontentni to'g'ri yo'naltirish va moslashtirish qobiliyatini talab qiladi.
6. Inklyuziv til va namoyish etish: Tarjimonlar til va namoyish etish inklyuzivlik va xilma-xillikni targ'ib qilishga tobora ko'proq e'tibor qaratmoqda.
Endi esa tarjimaning asosiy turlarini V. N. Komissarov ilgari surgan ikkita tasnifga ko'ra ko'rib chiqamiz. Janr-stilistik tasnif quyidagi tarjima turlarini o'z ichiga oladi:
1. Badiiy tarjima badiiy asar tarjimasi bo'lib, undan maqsad o'quvchiga badiiy -estetik ta'sir ko'rsata oladigan nutqiy asar yaratishdir.
Masalan, "The mountain tops were hidden in a grey waste of sky... (A. Cronin)" -Вершины гор тонули в сером небе [tarjima: M. Abkina].
Bu yerda "were hidden" ingliz tilidagi majhul nisbat fe'li rus tilidagi "толнули" ya'ni "cho'kib ketdi yoki g'arq bo'ldi" fe'lini chiroyli ifodalab bergan. Aslida, bu so'zni yakka tarzda tarjima qilsak "were hidden" yashiringan deya tarjima qilinadi"
2. Informatsion (maxsus) tarjima - asosiy vazifasi axborotni yetkazish bo'lgan matnlarni tarjima qilish. Bular ilmiy, biznes, umumiy siyosiy va kundalik xarakterdagi materiallardir. Bu shuningdek, sof ma'lumotli hikoya ustunlik qiladigan detektiv hikoyalar, sayohat tavsiflari va insholarning tarjimasini o'z ichiga olishi kerak.
Tarjimonlarning dolzarb, malakali bo'lib qolishi va kasbning o'zgaruvchan talablariga javob berishi uchun tarjima nazariyasi va amaliyotidagi ushbu dolzarb masalalarni tushunish va hal etish zarur. Bu doimiy o'rganish, moslashish va rivojlanayotgan davrda tarjimaning dinamik manzarasi bilan shug'ullanishni talab qiladi. Ushbu muammolarni hal qilish til, madaniyat, texnologiya, axloq va kasbiy standartlarni chuqur tushunishni, shuningdek, tarjima amaliyotini doimiy ravishda o'rganish va takomillashtirish majburiyatini talab qiladi.
443
April 26, 2024
Tashkent Medical Academy
Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
muammo va yechimlar
Toshkent tibbiyot akademiyasi
y
REFERENSES
1. Latishev L.K. Tarjima: nazariya, amaliyot va o'qitish metodikasi muammolari. M.: Ta'lim, 1988. 134-143-betlar
2. Shvaytser A.D. Tarjima va tilshunoslik. M., Voenizdat, 1973. 280- bet.
3. Tsvilling M.Ya. Tarjimaning evristik jihati va tarjima mahoratini rivojlantirish. 1977. 172-180-betlar.
April 26, 2024
