168Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
TIBBIY MATNLARNI TARJIMA QILISH
Akramova Ziyoda Shukurillayeva
Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Pedagogika psixologiya va tillar kafedrasi katta o'qituvchisi [email protected]
Shahlo Baxtiyotova
Toshkent Tibbiyot Akademiyasi 2- davolash fakul'teti 127- guruh talabasi
Maqolaning maqsadi tibbiyotga oid matnlarni tarjima qilishning o'ziga xos xususiyatlari.Informativ tarjimaning o'ziga xos xususiyatlari,tibbiyotga oid matnlarda «tarjimonning soxta do'stlari» shuningdek,leksik guruhni tarjima qilish muommosi,tibbiyotga oid tarjima soxasida qisqartmalar guruhi shu kabilar ko'rib chiqiladi.
Kalit so'zlar: Tibbiy tarjima, siyosiy va ijtimoiy matnlar,ilmiy matnlar,tibbiy matnlarni tarjimasi.
Целью статьи являются особенности перевода медицинских текстов, особенности информативного перевода, «ложные друзья переводчика» в медицинских текстах, а также проблема перевода лексической группы, группы аббревиатур в будет рассмотрена область медицинского перевода и т.д.
Ключевые слова: Медицинский перевод, политические и социальные тексты, научные тексты, перевод медицинских текстов.
The purpose of the article is the specific features of translating medical texts. The specific features of informative translation, "false friends of the translator" in medical texts, as well as the problem of translating a lexical group, a group of abbreviations in the field of medical translation, etc. will be considered.
Keywords: Medical translation, political and social te scientific texts, translation of medical texts.
ABSTRACT
АННОТАЦИЯ
ABSTRACT
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
Tibbiyotga oid matnlarni tarjima qilish(tibbiyotga oid tarrjima) bu bir tildan boshqa bir ixtisoslashgan tiibbiyotga oid nashrlarga va mazmuni bevosita inson salomatligiga bog'liq xususiy xarakterga ega bo'lgan matnlarni tarjima qiliishdir.Ushbu toifadagi maxsus tarjimalarning alohida o'rni tarjima qilingan malimotlarning ahamaiyati bilan belgilanadi.Tarjimaning aniqlilik,tarjima va maxsus sananing maxfiyligini kuzatishga shuningdek,ishlatiladigan terminalogiyaning aniq sifatiga qo'yilgan talablar ortadi.Tibbiy matnlarning o'ziga xosligi shundaki unda maxsus atamalar va qisqartmalarning bo'lishi.Tibbiyotga oid matnlar yetarlicha metaforalar va stilistik manolarni bildiruvchi maxsus terminalogiyani oz ichiga olmaydi va tarjima jarayonida eng qiyin narsa bu qisqartmalarni tarjima qilish.Muhim omillardan yana biri shundaki atamalar va qisqartmalar tuzilishini va ularni turli xil kontekstlarda ishlatilishini o'rganish.Tibbiyotga oid terminlarni tarjima qilish hamma tibbiyotga va farmatsevtikaga oid yo'nalishdagi matnlarni tarjima qilishni oz ichiga oladi.Tibbiyotga oid tarjimaning eng murakkab ixtisoslashtirilgan tarjimalardan biri deb atash mumkin va uni tarjima faoliyatining alohida turi sifatida ham ajratish mumkin.Tibbiyotga oid konvertatsiya va farmatsevtika matnlarini har safar bir tildan boshqa tilga o'girganda asl nuxasi bilan solishtiriladi.Bu jarayonda tarjimon harakatlari qayta ishlash bilan bog'liq b'lgan harakatlarga bo'linadi.Tarjima matni asl tibbiyotga oid matnga muvofiq bo'lishi kerak.Bunda u asl matn mazmunini tushunadi va shu asosida matnni tarjima qiladi.Shunday qilib,tibbiyotga oid tarjima tarjimon tomonida ikkita bir-biriga aloqador jaraon orqali amalga oshiriladi,yani birinchi bosqich asl matndan malumotning ekstratsiyasini oz ichiga oladi va ikkinchi bosqich esa keraklilarini tanlashdir va tarjima qilish vositalari va usullari orqali tibbiyotga oid tarjimani amalga oshirishni oz ichiga oladi.Asl nusxadagi malumotning ekstratsiyasini olish tibbiyotga oid tarjimaning birinchi bosqichidir bu axborot bilan bog'liq bo'lgan tarjimadir.Informativ tarjima oz ichiga matn tarjimalarini oladi qaysiki .Funksiya bazi malumotlar berish axbarot uzatishdan iborat.U hech qanday sanat yaratmaydi va o'quvchiga estetik tasir qiladi Bunday matnlarni hammasi ilmiy,biznes,ijtimoiy va siyosiy kundalik hayot xarakteriga tegishli,Ko'plab detektiv hikoyalarning tarjimalari guruhi,sayohat tavsiflari,eskizlar,rasmiy materiallar va o'sha materiallarda qo'yida sof information hikoya ustunlik qilsa shunga murojat qilish kerak Aniqlik uchun ilhom va bayonotning qafiyligi,bilvosita rad etish.obyektning tavsifiy dizaynlari,ikkita tilda ham ingliz tili ham rus tilidagi stereotiplardan foydalanish So'z boyligi informative xususiyatga ega Biroq,batafsilroq tahlillar
May 6
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
umumiy koproq rus matnlari uchun xos bolgan atamalar va odatiy formulalardan foydalanganligini ko'rsatadi Shuning uchun tarjimon tez tez "tarjimonning uslubiy tahm-ini^ amalga oshirishga majburdek his qiladi Tarjimon to liq va butunlay muallifning o'ylarini unga a matnga xos boTgan shakl berish va ingliz tilidagi asl matniga o'ziga xos xususiyatlarni otkazmasdan yetkazib bera olishi kerak U yerda inglizcha matnning shakllari ustunlik qiladi matnda esa ko'proq shaxsiz yoki noaniq shaxsiy konstruksiyali feTlar mavjud Ingliz tilidagi matnlarning infarmatsion xarakteristikasi tekstdagi oddiy gaplarning o'rtacha 50 foizdan ortig'rog'ini tashkil qiladi Bir vaqtning ozida qiyin gaplarning miqdori yetarlicha kam Bu tiliga mos keladigan uslub uchun noodatiy qayerdagi murakkab jumlalar juda keng qoTlanilsa.Trjima qolishning variantlaridan biri matn janri va stilistik aksesuari ushbu mezon bo'yicha malumotli tarjima quyidagilarga ajratiladi.Ijtimoiy va siyosiy tarjima matnlar jurnalistika va notiqlik Ushbu turkumdagi qatorlarning umumiyligi tashviqot natijasida yuzaga kelgan tarjima qilingan matnlarning maqsadi jamoatchilik fikrini shakllantirish va uning poloemik til elementlarini ritorik tuzilmalari jtimoiy va siyosiy atamalar taxminiy so'zlar va mashhur nutqni shakllantiradi.
Ilmiy matnlarni tarjima qilish ularning tulari va mazmuniga bogTiq Ko'proq ilmiy matn rasmiylashtiriladi.Va u birinchi navbatta tabiiy fanlarda uchraydi ayniqsa tarjima shunchalik ko'p asl nusxaga teng.Kimyo biologiya matematika va boshqa aniq fanlarda stereotipik iboralar va yuqori darajada ixtisoslashgan atamalar asl bilan bir xil yani ular to liq ekvivalentlikka egaO'ziga xos maxsus xarakterga ega boTgan maxsus textlarda ko'proq butun ekvivalentlik uchraydi.Umumiy ilmiy va tibbiyot fanlarini matnlarini tarjima qilish ko'p manoli iboralardan to'g'ri bitta tanlovni qilishni talab qiladi.Rasmiy matnlarni tarjima qilishda mazmuniga to liq e'tibor qaratilgan yani infarmatsion xarakterga egaligiga.ko'pgina hollarda matnlarning shakli steretip.Tibbiyotga oid tarjima shuningdek boshqa turdagi tarjimalarning o'ziga xos xususiyatlari va tarjima qilish uchun qiyinchiliklar boTishiga sabab boTadi.Tibbiyotga oid matnlarning qiyinchiliklari tarjima matnlarda qiyin tibbiy terminologiya shuningdek maxsus so'zlar va qisqartmalardan iborat.Mamlakatga qarab hatto uning mintaqasida ham xuddi shunday bir qancha manolarni bildiradigan atamalar boTishi mumkin.Tibbiyotda ishlashni onsonlashtiradigan holat tarjima mukammaal bilimdir.lotin tili butun dunyodagi shifokorlar uchun universal.Medetsinaga oid matnlarni tarjima qilishda quyidagi holatlarga etibor berish kerak. va preparatlarning nomlarini tarjima qilis1 J" transkripsiyadan foydalanish
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
Inglizcha variant -klaritin-allergiyani bartaraf etuvchi dori
Limfedema
Metronidazole
Sulfalazin
Gipertrofik kardiyomiyopatiya
Metilmetakrilit
Farmakomaniya
Ruscha variant
Klaitin hisoblanadi
Antiallergik dori
Limfangioma
Limfedema
Metronidazole
Sulfazin
Gipertrofik
Kardiyomiyopatiya
-metil metakrilat
Farmakomaniya
Tarjima qilishda transkripsiyadan foydalanish
Tibbiy atamalar
Inglizcha variant:
Antibiotic
Narkotik
Penitsillin
Xlamidiya
Stimulyator
Gematokrit
Gemoglabin
Vitamin
Ruscha vaiant
Antibiotiklar
Narkotik (narkotik vositalar)
Penitsilin
Xlamidiya
Stimulyator
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023
Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
Gematokrit
Gemoglabin
Vitamin
tibbiyotga oid matnda ''tarjimonning soxta do'stlari''
Tarjimonning targimaqilingan tiliga mos keladigan xorijiy so'zlar lekin umuman boshqacha narsani anglatadi,albatta vaqti vaqti bilan yangi kasallikjlar rivojlanadi lekin bu tez tez sodir bo'lmaydi.
Misollar hujayra -flegmona emas seluit kuchli pathogen (taxminan bakteriya)potensial emas balki kuchli oddiy pathogen (shartli patogenga qarshi) : uchinchi kuch
"kub" (uchinchi daraja), "uchinchi" emas. Semptomatik nafaqat simptomatik, ammo klinik ko'rinishlar, masalan - simptomatik hyperrtoniya-arterial hypertenziya bilan a "simptomatik" ning klinik ko'rinishi arterial hypertenziya", ammo simptomatik terapiya. Tibbiy matnlarning tarjimasi
juda talab qilinadigan tarjima turi shu bilanbir vaqtning o'zida eng qiyin va mas'ul.
Bu janr mutlaqlikni nazarda tutadi
matn tarjimoni tomonidan tushunish
original va mashaqqatli ish
lug'atlar va ma'lumotnomalar.
orzu qilish va taxmin qilish taqiqlangan, tibbiy
tashxis, tayinlangan davolash va, sifatida
Natijada, bemorning hayoti ko'pincha tarjimaning aniqligiga bog'liq.tibbiy matnlar juda ko'p hidoyat qilinishi kerak
albatta ochib berish uchun mavzuda aniq noaniq atamalar va iboralar va to
davolashni to'g'ri tanlangan bo'lishi kerak. Tibbiy matnlar jumlalarning o'ziga xos qurilishi bilan tavsiflanadi Juda tez-tez Ingliz tilidagi jumlaning tuzilishi qiyin grammatikaga boy konstruksiyalar (infinitiv va kesim
iboralar) ta'rifini murakkablashtiradigan gapdagi mantr " urg'u. Bularning barchasi tarjima qilinayotgan matnn
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
noaniqligining paydo bo'lishiga olib keladi. nuqtai nazaridan grammatik jumlalarni o'zgartirmasdan amaliy tarjimalarga bo'lish mumkin,
o'zgargan so'z yordamida tarjima qilingan buyurtma; qisman tarjima qilishda talab qiladi
sintaktik va leksik o'zgarishlarni talab qiladitavsiflovchi tarjima jumlalari har jihatdan qiyin. Shunday qilib,
tibbiy tarjimaning murakkabligidan iborat tibbiyot lug'ati, ko'pligi sinonimlari va idiomatikligi
professional tibbiy til, tarnish tibbiy aloqada qisqartmalar ulkan va tez o'sib bormoqda Ingliz tilining grammatik qiyinchiliklari bu jumla. Buning muvaffaqiyatli bajarilishi faoliyat turi yaqinlikni talab qiladi
tibbiyot bilan tanishish - buning uchun shunga o'xshash eng yaxshi tarjimonlar sabab adabiyotlar tibbiyot bilim yurtlari bitiruvchilari. Yuqorida aytilganlardan kelib chiqadiki tibbiy matnlar qachon murakkabligini ifodalaydi nafaqat leksik darajada, balki tarjima qilish sintaktik va grammatik jihatdan ham.Ta'riflangan muammolar yagona emas tarjima qilishda duch kelishi mumkin. Lekinmasalani to'g'ri taqdim etgan
sintaktik, leksik va stilistik darajalar, orqali to'g'ri va sifatli tarjimaga erishish mumkin.
REFERENCES
1. Rosenthal D. E., Telenkova M. A. Dictionary reference of linguistic terms: guide for teachers. — 3rd ed., rev. and add. M: Prosveshchenie, 1985. — 99 p.
2. Sdobnikov V. V. Translation theory: textbook for students of linguistic higher education institutions and departments of foreign languages] / V. V. Sdobnikov, O. V. Petrova. M.: ACT: East-West, 2007. — 448 p.
3. Superanskaya A. V., Podolskaya N. V., Vasilyeva N. V. General terminology. Theory questions. M,1989. — 248 p
4. Superanskaya A. V. General terminology: terminological activity / A. V. Superanskaya, N. V. Podolskaya N. V. Vasilyeva N. V - M.: ASTA, 2008. - 288 p.
5. Komissarov V. N. Translation theory: (Linguistic aspects). - M, 1990.
May 6
