CC BY
6ТАЪРИХ ВА ^УЦУЦ (ИСТОРИЯ И ПРАВО)
ОГОЗИ ФАТХ,И КУЛЛА^О
Абдуфаттох; Шарифзода
Котиби масъули Президенти Цум^урии Тоцикистон
Агар солхои рахбарии Сарвари давлати Точикистон Эмомалй Рахмонро шартан ба 4 давра таксим намуда, солхои 1992-1997-ро даврони "Начоти давлату миллат аз вартаи фано", 1998-2000-ро даврони "Тахкими сулху субот" ва 2001-2006-ро "Огози бунёдкорию созандагй" номем, пас солхои 2007-2013-ро метавон "Огози фатхи куллахо" номид.
Ин мархила 6 ноябри соли 2006 огоз ёфт. Он руз Эмомалй Рахмон бо чонибдории 80 фоизи интихобкунандагон дар фазои озоду шаффофи овоздихй аз нав ба муддати хафт соли оянда ба макоми Президенти Чумхурии Точикистон интихоб шуд ва дар кишвар мархилаи нави таърихй огоз ёфт, ки онро метавон давраи рахнаи монеахои бузург ва ё огози фатхи куллахо номид.
Хдмаи монеахои бузург ва куллахои баланде, ки мардуми Точикистон минбаъд фатх намуда, ба сатху сифати нави рузгор, ба сатхи зиндагии шоиста бояд бароянд, дар суханронии Президенти кишвар Эмомалй Рахмон рузи савгандёдкунии тантанавии у -18 ноябри соли 2006 ба таври возеху равшан баён гардид.
«Савганд ба номи поки Худо, савганд ба шири сафеди модарам, савганд ба дуои неки падарону модарон, савганд ба нону намаки дастурхони пиру чавон, савганд ба обу хоки мукаддаси Ватан, ки масъулияти такдири имрузу ояндаи давлату миллати точикро бар душ мегирам. Савганд ба чони хдфт миллион фарзанди Точикистони азиз, ки тамоми хастй, неруву гайрат ва тачрибаву иродаамро ба Точикистони сохибистиклол мебахшам».
Ин савганди бисёр самимй ва басо муассиру рухбахш, ки он руз аз умки дилу чони Сарвари давлат Эмомалй Рахмон садо дод, ба дили хурду бузурги Точикистон рох ёфт ва умеду эътимоди онхоро ба фардои дурахшони сарзамини мо таквият бахшид.
Бо ёдоварй аз 15 соли истиклоли давлатии Точикистон Сарвари давлат Эмомалй Рахмон он руз изхор дошт, ки "дар ин муддат мо на танхо оташи чанги хонумонсузи шахрвандиро хомуш кардем, балки сарчамъии миллатро таъмин намуда, пойдевори давлату давлатдории мустакилро гузоштем ва бо дарки масъулияти таърихй сулху ризоият ва вахдати шикастнопазири миллиро фарохам оварда, дар чомеаи чахонй макоми шоиста пайдо кардем".
Таъмини истиклоли энергетикй, амнияти озукаворй ва рахо намудани кишвар аз бунбасти коммуникатсионй чун се хадафи стратегии Х,укумати Ч,умхурии Тоикистон ва рохи асосии баланд бардоштани сатх ва сифати зиндагии мардум барои хафт соли давраи нав (2007-2013) муайян карда шуд.
Дар баробари ин, рушди афзалиятноки саноат, хусусан саноати сабук, хурокворй ва коркарди маъдан, густариши фаъолияти сармоягузорй ва сохибкории хурду миёна, такмил додани сиёсати бучету андоз ва пулию карзй, идомаи ислохоти идораи давлатй бо рохи ташкили хизмати давлатии касбй, ташаккули сохтори нави идораи иктисодиёт, такмили тартиби чобачогузории кадрхо дар асоси салохияти касбй, бартараф намудани такрори вазифахо дар макомоти гуногун, баланд бардоштани самаранокй ва таъмини шаффофияти фаъолияти макомоти давлатии марказй ва махаллй, пурзур намудани мубориза бар зидди коррупсия ва ришвахурй аз чумлаи вазифахои афзалиятноки мархилаи нави давлатдорй номида шуд.
Дурнамои сиёсати хоричии кишварро Эмомалй Рахмон чунин маънидод кард: «дар мархилаи навини созандагии таърихй мо сиёсати «дархои кушода» ва прагматикии худро собиткадамона идома хохем дод. Мазмуни аслии он хамкории судманд ва бегаразона бо хама давлатхои чахон аст».
Ичрои вазифахое, ки аз чониби Президенти кишвар Эмомалй Рахмон барои ин даврон муайян гардид, ба зудй огоз ёфт.
Аллакай рузи 30 ноябри соли 2006 сохтори нави Х,укумати Чумхурии Точикистон таъсис дода шуд. Дар сохтори нав шумораи умумии вазоратхо ва кумитахои давлатй аз 25 то 17 адад ва теъдоди идорахои назди Х,укумат аз 15 ба 13 расид, ки ин ба хадафхои нави муайяншуда дар бораи ислохоти идораи давлатй, ташаккули низоми шаффофи фаъолияти макомоти идоракунй, сарфа ва истифодаи самараноки маблагхои бучетй ва таъмини рушди устувори иктисодй, ичтимой ва фархангии Чумхурии Точикистон мутобикат мекунад. Хдмин тарик, макомоти марказии хокимияти ичроияи давлат чиддан ихтисор карда шуд.
Сарвари давлат Эмомалй Рахмон дар чаласаи нахустини Х,укумати нави Точикистон бори дигар аз савганди садокати худ ёдовар шуда, таъкид намуд, ки он натанхо савганди Президент, балки савганди хар як нафаре аст, ки бо у дар хайати Х,укумати Чумхурии Точикистон ва дар хамаи зинахои хокимияти ичроияи давлатй адои вазифа мекунанд. Сарвари давлат таъкид дошт, ки "ичрои вазифахои стратегй захмати шаборузй ва фидокорихоро талаб мекунад".
Рузи 15 декабри соли 2006 бо иштироки Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон бо як таркиши азим ва фуру омадани пораи кух ва сангу шагали бешумор мачрои дарёи Вахш дар мавзеи сохтмони неругохи обии Сангтуда-1 баста шуд ва бунёди сарбанди он огоз ёфт.
Ин руйдоди фарахбахш нахустин радами устувори Сарвари давлат Эмомалй Рахмон ва Х,укумати кишвар дар рохи амалй намудани вазифахои давраи нави таърихй буд. Бо хамин рухияи баланд мархилаи нави бунёдкорию созандагй дар таърихи навини Точикистони мустакил огоз ёфт. Чархаи якуми неругохи Сант уда-1, 20 январи соли 2008, пас аз як солу як мохи огози сохтмон ба кор дароварда шуд. 1 июли хамон сол чархаи дуюм ва 5 ноябр чархаи сеюми он ба тавлиди неруи барк шуруъ намуд.
31 июли соли 2009 дар хузури Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Президенти Федератсияи Русия Дмитрий Медведев хамаи 4 чархаи неругохи обии Сангтуда-1 мавриди бахрабардорй карор гирифт.
Бадин минвол, Точикистон пас аз пош хурдани Иттиходи Шуравй аввалин ва ягона чумхурии собики ин давлати абаркудрат буд, ки Сангтуда-1 барин неругохи бузургро бо иктидори лоихдвии 670 мегаватт бунёд намуд.
20 феврали соли 2006 бо иштироки Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон, вазири неруи Чумхурии Исломии Эрон Сайид Парвизи Фаттох, вазири энергетика ва оби Чумхурии Исломии Афгонистон Алхоч Мухаммад Исмоилхон ва дигар шахсони расмй бунёди неругохи обии баркии Сангтуда-2 огоз ёфт. Барои бунёди он харчи 220 миллион доллари амрикой маблаг аз Точикистону Эрон пешбинй шуда буд.
5 сентябри соли 2011 чархаи якуми ин неругох бо иштироки Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Президенти вакти Чумхурии Исломии Эрон Махмуди Ахмадинажод мавриди бахрабардорй карор гирифт.
Чархаи дуюми ин неругох соли 2013 омода гардида, ба кор даромад. Тибки созишномаи ду чониб баъди ба кор даромадани неругох даромади пулии он давоми 12,5 соли аввал ба чониби Эрон тааллук хохад дошт. Аз он пас неругох моли Точикистон хохад шуд.
5 майи соли 2006 миёни Ширкати Барки Точик ва Ширкати ТВЕА-и Чумхурии Мардумии Чин оид ба кашидани хатти 220 - киловолтаи интиколи неруи барки Лолазор-Хатлон шартнома ба имзо расид.
Татбики амалии он, ки арзиши лоихавияш 58,1 миллион доллари амрикой буд, 17 сентябри соли 2007 огоз ёфт.
17 марти соли 2009 хатти 220 - киловолтаи интиколи неруи барки Лолазор-Хатлон бо иштироки Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон 6 мох пеш аз мухлати накшавй мавриди бахрабардорй карор гирифт.
16 сентябри соли 2006 Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Сарвазири Шурои давлатии Ч,умхурии Мардумии Чин Вэн Ч,ябао дар мавзеи Чорбоги нохияи Варзоб ба кашидани хатти 500 - киловолтаи интиколи неруи барки Чднуб-Шимол расман огоз бахшиданд.
Ин хатти баландшиддат бо харчи 281,3 миллион доллари амрикой кашида шуда, мохи октябри соли 2009 пурра мавриди бахрабардорй карор гирифт. Дар доираи ин лоиха дар шахри Душанбе ва нохияи Еончии вилояти Сугд ду зеристгохи 500 -киловолта бунёд ёфт, ки бо навтарин тачхизоти тахвил ва таксими барк мучаххазанд.
Мохи декабри соли 2008 миёни ширкатхои Барки Точик ва КЕС-и Диндустон созишнома дар бораи кашидани хатти 220 - киловолтаи интиколи неруи барк аз Точикистон ба Афгонистон ба имзо расид.
Татбики амалии ин лоиха мохи январи соли 2010 огоз ёфта, мохи декабри хамон сол кисмати точикистонии он, ки масофааш 116 км аст, бо харчи 26 миллион доллари амрикой ба поён расид. Кашидани кисмати афгонистонии он соли 2012 пурра анчом ёфт ва тавассути он дар фасли тобистон аз Точикистон ба ин кишвар неруи барк интикол меёбад.
Х,амчунин татбики лоихаи CASA-1000 дар назар аст, ки мутобики он бояд хатти 500 - киловолтаи интиколи неруи барк аз Киргизистону Точикистон ба Афгонистону Покистон кашида шавад. Имконсанчии иктисодию техникии он дар холи анчомёбй карор дошта, огози татбики амалии соли 2014 дар назар аст.
17 июни соли 2010 миёни ширкати Барки Точик ва ширкати ТВЕА - Ч,умхурии Мардумии Чин карордод оид ба сохтмони хатти 220 - киловолтаи интиколи неруи барки Хучанд-Айнй ба имзо расид ва бо вучуди он, ки кисмати зиёди хат аз болои каторкуххои баланди хамеша барфпуш мегузарад, 26 сентябри соли 2011 он дар масофаи 83 км 5 мох пеш аз мухлат мавриди бахрабардорй карор гирифт. Нохияхои водии Зарафшон - Кухистони Мастчох, Айнй ва Панчакент ба шабакаи ягонаи энергетикии кишвар бевосита пайваст шуданд ва акнун мардуми ин водй пурра бо неруи барки истехсоли ватанй таъмин мегарданд.
Зеристгохи Айнй ва хатти 220 - киловолтаи Хучанд-Айнй бо харчи 37 миллион доллари амрикой бо истифода аз техникаю технологияи навтарини чахонй бунёд ёфтааст.
Дар доираи хамкории иктисодии минтакавии кишвархои Осиёи Марказй ва дар асоси Созишномаи грантии миёни Ч,умхурии Точикистон ва Бонки осиёии рушд бо маблаги 122 млн. доллари ИМА лоихаи минтакавии баркарорсозии системаи энергетикии Ч,умхурии Точикистон то соли 2015 амалй мешавад.
Соли 2012 тибки созишномаи миёни Вазорати энергетика ва саноати Ч,умхурии Точикистон ва Ширкати ТВЕА-и Ч,умхурии Мардумии Чин дар кисмати шимоли шахри Душанбе сохтмони Маркази барку гармидихии Душанбе-2 бо иктидори 270 мегаватт огоз ёфт. Санги асоси он 8 сентябри соли 2009 аз чониби Сарвари давлат Эмомалй Рахмон гузошта шуда буд.
Марказ бо харчи 405 миллион доллари амрикой бо усули иваз бо захирахои табий бунёд меёбад. Навбати аввали он бо иктидори 50 мегаватт мохи январи соли 2014 ба кор дароварда шуд.
Сол 2014 навбати дуюми он низ бояд ба кор дароварда шуда, иктидораш ба 100 мегаватт расонда шавад. Бо супориши Сарвари давлат Эмомалй Рахмон тасмим гирифта шуд, ки оянда бо васли боз ду чархаи дигар иктидори баркии ин марказ ба 400 мегаватт афзун гардад.
Соли 2010 навсозии неругохи обии Варзоб-1, ки аввалин иншооти гидроэнергетикии Точикистон аст, бо арзиши лоихавии 17 миллион доллари амрикой огоз ёфт. Татбики ин лоиха бо маблаггузории грантии Дукумати Ч,умхурии Диндустон соли 2012 пурра анчом ёфт.
Дар асоси дастури Сарвари давлат Эмомалй Рахмон солхои охир барномаи навсозии неругохи Норак амалй мегардад.
Дар навбати аввал мохи октябри соли 2009 бо корхонаи Турбоатоми Украина доир ба иваз намудани хамаи 9 чархи кории неругохи Норак карордод ба имзо расид. Тибки ин карордод, аллакай 3 чархи кории неругох иваз карда шуд. Чойи таъкид аст, ки баъди ивази чарххои корй иктидори хар як агергат баркзо ба 355 ва иктидори умумии неругох ба 3195 мегаватт мерасад, ки 195 мегаватт аз кудрати каблиаш зиёд аст.
Соли 2011 навсозии тачхизоти барктаксимкунандаи 220 - киловолтаи неругохи Норак огоз ёфта, охири соли 2012 бо сифати баланд ба поён расонда шуд. Дар ин муддат тачхизоти барктаксимкунандаи 220 - киловолта бо дастгоххои навтарини фаронсавй иваз ва пойгохи он ба чойи бехатар кучонда шуд. Ивази тачхизоти барктаксимкунандаи 500 - киловолтаи неругохи Норак, ки дар майдони кариб 5 га чойгир аст, идома дорад. Та чхдзоти нав муосир ва бехатар буда, дар дохили бинои хурдакаке чой мегирад, ки масохдташ 70 баробар кам аст.
Доло неругохи обии Кдйрокум низ, ки аз чумлаи кухантарин неругоххои Точикистон ба шумор меравад, мавриди навсозй карор дорад. Барои навсозии ин неругох тибки тавофукоти Дукумати Чумхурии Точикистон ва Иттиходи Аврупо 40 миллион евро маблаги грантй чудо гардидааст.
Неругохи обии Бойгозй низ мавриди навсозии тадричй карор дорад. Соли 2009 бо харчи 2 миллион доллари амрикой маблагхои грантии Бонки осиёии рушд тачхизоти назорати кори генераторхо иваз карда шуд. Соли 2013 бо чудо шудани 9 миллион доллари амрикой маблагхои грантии Бонки осиёии рушд тачхизоти барктаксимкунии 220 - киловолта кисман нав карда шуд. Барои навсозии пурраи тачхизоти неругохи Бойгозй чудо намудани 30 миллион доллари амрикой дар накша аст.
Дамин гуна корхо хамчунин дар неругохи обии Сарбанд дар болои руди Вахш, ки иктидори лоихавияш 240 мегаватт аст, идома доранд.
Дар даврони авчи сиёсати созандагию бунёдкории Дукумати Чумхурии Точикистон тахти сарварии Президенти кишвар Эмомалй Рахмон имконоти сохтмони неругоххои хурди обй хам мавриди истифодаи васеъ карор дорад. Танхо дар соли 2011 дар чумхурй 30 неругохи хурди обй бо иктидори аз 15 то 4300 киловатт сохта, ба истифода дода шуд, ки иктидори умумиашон 7339 киловаттро ташкил медихад.
Доло дар нохияхои дурдасти кишвар 305 неругохи хурд ва 2432 тачхизоти баркдихандаи офтобй мавриди истифода карор дорад.
Еайр аз ин, холо Барномаи дарозмуддати бунёди неругоххои хурди баркй барои солхои 2009-2020 мавриди татбик карор дорад, ки дар доираи он бояд 189 неругохи хурди обй бунёд ёбад. Аз он 16 неругохи хурд дар Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, 46 то дар вилояти Сугд, 44 адад дар вилояти Хатлон ва 83 неругох дар нохияхои тобеи чумхурй бояд мавриди бахрабардорй карор бигиранд. Дар чахорчуби ин барнома аллакай сохтмони 73 неругохи хурди обй ба поён расидааст.
Шумораи зиёди неругоххои хурди дигар аз чониби сохибкорони хусусй ва ташаббускорони инфиродй бунёд меёбанд, ки дар ин барномаи давлатй ба инобат гирифта нашудаанд.
Танхо дар хафт соли охир барои бунёди иктидорхои нави истехсоли неруи барк, тачдиду баркарорсозии иктидорхои мавчуда ва умуман рушди сохаи энергетика кариб 12 миллиард сомонй равона гардидааст.
Доло дар сохаи энергетикаи кишвар татбики 10 лоихаи сармоягузорй ба маблаги 6 миллиард сомонй идома дорад.
Бо вучуди хамаи ин дастовардхо дар сохаи энергетика, аз чумла гидроэнергетикаи Точикистони сохибистиклол рушди босуботу бонизоми ояндаи кишварро бе неругохи обии Рогун тасаввур кардан номумкин аст. Бе неругохи Рогун дар ояндаи наздик обанбори Норак аз лой ва сангу шагал пур мешавад ва ин неругох, ки калби Точикистон аст, корношоям мегардад. Танхо хамин бурхон кофист, ки неругохи Рогунро барои Точикистон такдирсоз биномем. Махз ба хамин хотир Президенти кишвар Эмомалй Рахмон пайваста таъкид менамояд: «Рогун умри Норакро 100 соли дигар дароз мекунад».
Солxои 2007 ва 2008 бо тaшaббyсy пешкоpй ва aзмy иpодaи yстyвоpи Пpезиденти кишвap Эмомалй Рaxмон бapкapоpсозии иншооти мавчудаи неpyгоxи РоFyн ва омодагй ба идомаи сохтмону та^изи он бо неpyи худй ва мaблaFгyзоpии Х,укумати Ч,yмxypии Точикистон дyбоpa OFOЗ ёфт. Дap аввал касе бовap надошт, ки Точикистон бо имконоти дохилии худ кyдpaтy тавони сохтмони чунин иншооти aзимpо доpaд.
Дap вокеъ мушкил аст, вале кyдpaтy тавоной дap дасти мapдyм аст, мapдyме, ки мyттaxид ва якдилу якмapом бошад. Хушбахтона мapдyми Точикистон axaмияти неpyгоxи РоFyнpо бapои имpyзy фapдои Ватани азизи худ хуб дapк мекунад. Ин буд, ки баъд аз мypочиaти Пpезиденти кишвap Эмомалй Рaxмон (5 янвapи соли 2010) ба мapдyми чyмxypй доиp ба сaxмгyзоpии умумй дap сохтмони неpyгоxи РоFyн ва майдони зaxмaти созанда эълон гapдидaни мавзеи бунёди он дap муддати ^tox наздики 200 миллион доллapи aмpикой мaблaF чaмъовapй шуд.
Тибки тавофукоти Точикистону Бонки чaxонй xоло дap мавзеи бунёди РоFyн тaнxо коpxои бapкapоpсозии иншооти каблан сохташуда ва омодагй ба идомаи сохтмони ин неpyгоxи тaкдиpсоз ба нaзap меpaсaнд.
Тaвpе аён мегapдaд, сиёсати Точикистон дap соxaи обу энеpгетикa, ки ба нафъи кулли минтака paвонa гapдидaaст, вaктxои охиp мaвpиди дaстгиpии васеи коpшиносони байналмилалй ва намояндагони воломакоми дaвлaтxои гуногун ва созмощои минтакавию чaxонй кapоp мегиpaд. Пуштибонщои бо дaлелxои котеъ yстyвоpгapдидa дap доиpaxои Созмони Милали Мyттaxид, дш^ созмонxо, Иёлоти Мyттaxидaи Амpико, Ч,yмxypии Федеpолии Олмон ва дигap дaвлaтxои Иттиxоди Авpyпо садо медиxaнд.
Бapои ташвики чaxонии истифодаи босaмap аз зaхиpaxои обию энеpгетикй, гузаштан ба "энеpгетикaи сабз" ё "иктисоди сабз", xифзи иклими сaйёpa аз гapмшaвии босypъaт ва paсидaн ба X,aдaфxои Рушди X,aзоpсолa Точикистон пешвои чaxонй дap тapFиби дaстpaсии умум ба оби поки ошомиданй ва "энеpгетикaи сабз" эътиpоф гapдид.
Ч,ойи шyбxa нест, ки тайи сaдсолaxо ва xarro xaзоpaxои гузашта шохaxои гуногуни Шоxpоxи Бyзypги Абpешим аз xyдyди Точикистони имpyзa мегузашт. Сapзaмини кyxистони мо, сapфи нaзap аз кyxxои осмон6усу дyшвоpгyзapи худ, як навъ пули пайвандбахши Ш^ку Fapб ва xaм Шимолу Чднуб буд. Номгуи шaxpxои зиёди бостонии Точикистон, ки тайи xaзоpсолaxои гузашта бо коpвонсapойxо ва бозоpxои бyзypги минтакавй дap сapчaшмaxои муътамади тaъpихй зикpaшон омадааст, аз дypyстии ин таъкид гyвоxй медиxaд. Шaxpy шaxpистонxои бостонии Сapaзм, Панчакент, Истapaвшaн, Хучанд, X,исоpи Шодмон, Тахти Сангин, Кубодиён, Фapхоp, Х,улбук, Куло6, Мунк, Дapбaнд, Рашт, Дapвоз, водии Вахон ва Faйpa аз чумлаи мaвзеъxои Точикистони имpyзaaнд, ки дap гузашта аз онxо pоxxои минтакавию байналмилалии тичоpaтй мегузаштанд.
Аммо аз солxои ба истилоx индyстpиaлизaтсияи Осиёи Мapкaзй ва сохтмони pоxxои оxaн, ки аз нимаи дуюми садаи 19 - аз замони тaxти тaсappyфи Русияи подшоxй афтодани ин минтака OFOЗ ёфт, сapзaмини Точикистони имpyзa-онвaктa xyдyди Бyхоpои Ш^кй аз paвaнди pyшдy тapaккиёти замони нав дap кaноp монд. Тащо минтакаи шимоли Точикистон то андозае аз дaстовapдxои илму техникаи нав, аз чумла pоxи оxaн бaxpaвap гapдид.
Бо вучуди пешpaфтy тapaккиёти замони шypaвй, ки зиндагии мapдyмpо комилан дигapгyн намуд, пайвастагии миёни минтaкaxои Точикистон дap xaмaи фасгаои сол таъмин кapдa нашуд. Аз чумла Вилояти Мyхтоpи Кyxистони Бадахшон ва вилояти СyFд (онвакта Ленинобод) дap 6 моxи фасли сapдмоx бо мapкaзи чyмxypй тaнxо алокаи xaвой доштанду бас. Алокаи наклиётии заминй тaнxо аз тapики чyмxypиxои xaмсоя имконпaзиp буд. Албатта, тавассути кандани нaкбxо ва бунёди пyлxои азим имкон буд, ки минтaкaxои кyxистони Точикистон бо pоxxои мошингapд ба xaм ва бо мapкaзи чyмxypй пайваста шаванд, вале ба хотиpи пypхapочот будани татбики чунин лоиxaxо аз онxо хyддоpй намуданд.
Дap тиpaмоxy зимистон aFбaxои Анзобу Шaxpистон ва Хобypобод, ки ноxияxои мapкaзии чyмxypиpо бо вилояти СyFд ва Вилояти Мyхтоpи Кyxистони Бадахшон мепайванданд, баста мешуданд.
Х^атати наклиёти мошинй ба Вилояти Мyхтоpи Кyxистони Бадахшон даp фасли зимистон тащо аз таpик;и шаxpи Оши КиpFизистон сypат мегиpифт.
Ин аст, ки пас аз пош хypдани давлати ягонаи Шypавй ва ба истиклол pасидани чамоxиpи Осиёи Маpказй истифода аз pоxxои минтакавй тадpичан ба мyшкилиxо py ба py омадан гиpифт. Лз чyмла, Ч,yмxypии Узбекистон натанxо даp yбypy мypyp аз xyдyди худ ба монеагyзоpй OFOЗ намyд, балки саpxади давлатиашpо бо Точикистон минагyзоpй каpда, низоми pаводид чоpй намуд ва xатто китъаи Лмузанги pоxи оxани Тиpмиз-КУpFOнтеппаpо вайpонy валангоp каpд. Хамин таpик, аз соли 2012 саp каpда, вилояти Хатлон аз тамоми pобитаxои pоxи оxан бо дигаp минтакаxои чyмxypй ва xам бо хоpичи кишваp маxpyм монд. Ба xамин таpтиб, Точикистон тавассути сиёсати монеагyзоpии Узбекистон, xамчyнин бо бypида шудани хатxои минтакавии интиколи неpyи баpк аз шабакаи ягонаи энеpгетикии Осиёи Маpказй чудо каpда шуд. Лхиpан Узбекистон xамчyнин интиколи гази табииpо ба Точикистон пyppа катъ намуд.
Маxз xамин xолатxо аст, ки pаxо намудани Точикистон аз бунбасти коммуникатсионй аз чониби Саpваpи давлат Эмомалй Раxмон аз чумлаи се xадафи стpатегии Хукумати кишваp эълон гаpдидааст.
Бешyбxа, баpои мyттаxидивy ягонагй ва ваxдати миллй, пеш аз xама, таъмини pавyо ва додyгиpифти дохиличyмxypиявй заpyp аст. Эмомалй Раxмон хеле дакикназаpона даpк намуд, ки заминаи ин ваxдатpо бояд омода каpд. Бе васли xама манотики чyмxypй ба даст оваpдани чунин ваxдат имкон надошт. Ва y ин xадафpо пайгиpона ба миён гузошта, маpдyми Точикистонpо ба созандагй даp xама соxаxо, аввал аз xама, даp соxаи pоxy иpтиботот даъват намуд.
Даp даx соли охиp баpои pаxо намудани кишваp аз бунбасти коммуникатсионй ва баpомадан ба бандаpxои обии чаxонй 23 лоиxаи саpмоягyзоpии давлатй ба маблаFи умумии к^иб 3,2 миллиаpд сомонй амалй каpда шудааст, ки 17-тои он ба солxои 2006-20l3 pост меояд.
Даp натича 1650 километp pоxxои мошингаpд бунёд ва ё навсозй гаpдида, 109 пул ва 32 километp накб сохта, мавpиди баxpабаpдоpй E^pop гиpифтаанд.
Даp давpаи солxои 2006-2013 сохтмону навсозии pоxxои мошингаpд, пyлxо ва нак^о, аз чумла, навсозии шохpоxxои мошингаpди Дyшанбе-КypFOнтеппа, Душанбе-Ху чанд-Бустон-Чанок, Душанбе-Рашт- Ч,иpгатол-саpxади КиpFизистон, ^ypFOнтеппа-Дyстй-Панчи Поён ва Дyшанбе-ДанFаpа OFOЗ ёфта, ба поён pасид. Даp доиpаи ин лоихахо даххо пулхои хypдy бyзypг бунёд ёфта, садхо км pOx,x^ махаллй низ навсозй шуданд. Сохтмону навсозии шохpоххои мошингаpди К улоб-^алъаи Хумб, Душанбе-Тypсyнзода ва Лйнй-Пан чакент бомаpом идома доpад.
Даp ин давpа хамчунин сохтмони накбхои мошингаpди Дустй ё худ Шаpшаp бо даpозии 2223 м/т, Шахpистон бо даpозии беш аз 5 км ва ЧоpмаFзак бо даpозии ^prô 5 км ба поён pасид.
Даp ин муддат танхо даp болои p Уди Пан ч миёни То чикистону ЛфFOнистон се пули азим даp мавзеъхои Ишкошим, Пан чи Поён ва Ван ч сохта, ба истифода дода шуда, сохтмони пули чах^ум даp мавзеи Ш ypообод даp аpафаи ан чомёбй ^pop доpад. Мавpиди зикpи хос аст, ки махз тавассути пулхои мошингаpд гаpдиши молу махсулот миёни То чикистону ЛфFOнистон тайи солхои охиp беш аз 100 баpобаp афзоиш ёфт.
Холо даp соxаи наклиёт 11 лощаи саpмоягyзоpии давлатй ба маблаFи умумии 5,5 миллиаpд сомонй амалй шуда истодааст.
Навсозии poxxo идома дошта, то соли 2015 сохтмону баpкаpоpсозии pоxи мошингаpди Лйнй-Панчакент, Дyшанбе-Тypсyнзода, Кулоб-Кдлъаихумб ва Кулоб-Ховалинг, сохтмони теpминали замонавй даp фypyдгоxи байналмилалии Душанбе, pоxxои оxани Дyшанбе-КУpFOнтеппа, КУPFOнтеппа - Панчи Поён ва Точикистон-АфFOнистон-Тypкманистон даp назаp аст. Доиp ба чалби саpмоягyзоpй ба тахияи лоиха ва сохтмони pохи охани Чин-^иpFизистон-То чикистон-ЛфFOнистон-Эpон хам чоpахо амалй мегаpданд.
Ин аст, ки аз соли 2012 ба ин суй фаъолияти наклиёти байналмилалй бо 37 давлати чахон сурат мегирад. То соли 2006 ин амал танхо бо 16 давлат имконпазир буд. Дамлу накл дар соли 2006 хамагй бо 8 давлати хоричи дур чараён мегирифт, соли 2012 бошад шумораи чунин давлатхо ба 24 расид. Содироти бор соли 2006 хамагй 40,0 хазор тоннаро такшил медод, соли 2012 бошад 230 хазор тонна ё зиёда аз 7 баробар афзоиш ёфтааст.
Бо такя ба чунин нишондодхои рохсозй, бо итминон метавон гуфт, ки имруз Токикистон аз бунбасти коммуникатсионй рахо ёфтааст. Корхо танхо барои ба сатхи байналмилалй расондани сифати роххо ва хизматрасонии наклиётй идома доранд.
Чунонки аз нутки барномавии Сарвари давлат Эмомалй Рахмон дар маросими савгандёдкунии 18 ноябри соли 2006 бармеояд, таъмини амнияти озукаворй аз чумлаи се хадафи стратегии Дукумати кишвар дар мархилаи нави созандагй ба шумор меравад.
Барои татбики амалии ин хадаф, ки бо Дадафхои Рушди Дазорсолаи дар Созмони Милали Муттахид эълонгардида хамоханг мебошад, дар Точикистон як катор санадхои мухим ба тасвиб расида, мавриди ичро карор доранд. Мухимтарини онхо Стратегияи миллии рушд барои то соли 2015, Консепсияи сиёсати аграрии Ч,умхурии Точикистон ва санадхои дигар доир ба коркарди саноатии махсулоти кишоварзй мебошанд.
Дар доираи татбики ин ва дигар санадхои давлатй ислохоти сохахои гуногуни иктисоди кишвар ба рох монда шуда, доир ба мухайёсозии чойхои нави корй, баланд бардоштани ракобатпазирии махсулоти ватанй ва ба содирот нигарондани онхо корхои зиёд анчом дода шуданд.
Аз соли 2007 ба ин суй таъмини амнияти озукаворй барои Точикистони тозаистиклол, ки 93% худудашро куххои осмонбус ташкил медиханд, ахамияти хаётй пайдо намуд, зеро аз нимаи дуюми хамин сол бухрони байналмилалии молиявию иктисодй шиддат ёфта, нархи махсулоти хурока дар бозори чахонй босуръат боло мерафт.
Сарвари давлат Эмомалй Рахмон пайомадхои шиддат гирифтани б ухрони чахониро хуб эхсос намуда, мохи феврали соли 2008 ба Дукумат ва мардуми кишвар мурочиатномаи махус кабул намуд. Тавре таъкид гардид, рохи асосии пешгирй аз таъсири манфии бухрони чахонии молиявию иктисодй ва таъмини эътидолу амнияти озукаворй дар кишвар афзун намудани нишондихандахои истехсолй ва фаровон намудани бозори истеъмолй бо махсулоти ватанй аст. Сарвари давлат Эмомалй Рахмон Дукумат ва мардуми кишварро ба суръат бахшидани киштукори бахорй, таъмини хочагихои кишоварзй бо карзхои бонкй, техникаю тачхизот, маводи сухту молиданй, нурихои минералй, тухмихои хушсифат, истифодаи босамар аз хар вачаб замини корам ва хусусан тавассути ба рох мондани кишти такрорй руёндани ду ва зиёда хосил аз заминхои обй хидоят намуд.
Минбаъд ичрои супоришхои ин мурочиатнома тахти назорати доимй карор гирифт ва хушбахтона натичахои дилхох дод. Худи хамон сол кишоварзони мамлакат барои руёнидани ду ва зиёда хосил аз заминхои обй дар майдони 109 хазор гектар кишти такрорй гузаронданд. Ин нишондиханда нисбат ба накша 8 хазор ва нисбат ба соли 2007 41 хазор гектар зиёд буд.
Тибки маълумоти оморй ба холати 1 ноябри соли 2008 истехсоли галладонагихо дар хамаи шаклхои хочагидорй ба 841 хазору 500 тонна, картошка 540 хазор тонна ва сабзавот 738 хазор тонна расонида шуд.
Бо супориши Президенти кишвар Эмомалй Рахмон соли 2008 дар 170 хазор гектар заминхои обй кишти тирамохии галладона гузаронда шуд ва соли 2009 майдони кишти такрорй ба 160 хазор гектар расонда шуд.
Натичаи чунин тадбирхо буд, ки соли 2009 нахустин бор дар таърихи Точикистон 1 миллиону 300 хазор тонна галладона чамъоварй шуд.
Дар натичаи дастуру супоришхои Президенти кишвар Эмомалй Рахмон, ки аз паёмхои у ба Мачлиси Олй, мачлисхои Дукумати Ч,умхурии Точикистон, машваратхо ва сафархои корй ба шахру нохияхои чумхурй бармеоянд, мачмуи махсулоти кишоварзй дар соли 2012 ба 16,4 млрд. сомонй расонида шуд. Ин нишондиханда нисбат
ба соли 2006 7,3 млрд. сомонй ё 2,2 баробар зиёд аст. Дар ин давра истехсоли махсулот -галладона 35%, картошка 73%, сабзавот 2,3 баробар, полезй 2,1 баробар, мева 50,4%, гушт 58,8% ва шир 43% афзун шуд.
Дар ин давра дар сохаи кишоварзии мамлакат бо чалби 900 миллион сомонй маблагхои институтхои байналмилалии молиявй татбики 10 лоихаи сармоягузорй барои баркарорсозии инфрасохтори дехот, инкишофи истехсолоти кишоварзй ва идораи хавзаи дарёхо, бакайдгирй ва системаи кадастри замин, рушди устувори сохаи пахтакорй, рушди дехот, рушди чорводорй ва чарогоххо огоз ёфт.
Соли 2012 дар майдони 142 хазор гектар кишти такрорй гузаронида шуд, ки нисбат ба соли 2006 36 хазор гектар зиёд буд.
Дар хамаи шаклхои хочагидорй майдони зироатхои галладона хеле васеъ гардида, дар соли 2012 ба 424332 гектар расонида шуд, ки нисбат ба соли 2006 22420 гектар ё 5,5 фоиз зиёд мебошад. Истехсоли галладона ба 1,2 млн. тонна расонида шуд, ки нисбат ба соли 2006 320 хазор тонна ё 35,1% фоиз зиёд аст.
Барои афзун намудани истехсоли картошка ва пурра таъмин кардани бозори дохилй ва хамчунин ба содирот баровардани он бо супориши Президенти кишвар Эмомалй Рахмон Барномаи давлатии рушди сохаи картошкапарварй дар Чумхурии Точикистон барои солхои 2012-2016 тахия ва кабул гардид. Тибки барномаи мазкур бояд майдони кишти картошка зиёд шуда, истехсоли он ба 1 миллион тонна расонда шавад.
Дар соли 2006 майдони кишти картошка дар хамаи шаклхои хочагидории чумхурй 27935 гектарро ташкил медод ва ин майдон то соли 2012 дар чумхурй ба 41738 гектар расонида шуд, ки нисбат ба соли 2006 13803 гектар зиёд аст.
Истехсоли картошка дар хамаи шаклхои хочагидории чумхурй соли 2006 573685 тоннаро ташкил дода буд. Дар соли 2012 ин нишондиханда ба 991044 тонна расонида шуд.
Майдони кишти сабзавот ва полезй дар хамаи шаклхои хочагидорй то соли 2012 зиёд гардида, нисбат ба соли 2006 мутаносибан 13227 ва 9299 гектар ва истехсоли онхо 582516 ва 246886 тонна зиёд гардид.
Барои таъмини ахолии кишвар бо сабзавоти тару тоза дар тамоми фаслхои сол дар бахши хочагихои дехконй ва чамъиятй масохати гармхонахои доимй ба 62 гектар расонида шуда, аз он 589 тонна помидор, 624 тонна бодиринг ва 207 тонна дигар намуди сабзавот, дар мачмуъ 1421 тонна махсулоти тару тоза истехсол карда шудааст, ки нисбат ба соли 2006 майдони кишт 44 гектар ва истехсол 1092 тонна зиёд мебошад.
Мавриди зикри хос аст, ки дар натичаи иштироки пайваста ва бевоситаи Президенти кишвар Эмомалй Рахмон дар хашархои умумии нихолшинонй ва ба ин кор таргибу ташвик намудани мардум нишондодхои барномаи чорсолаи сох,а дар 2 сол ичро шуд. Аз ин хотир, соли 2009 Фармони Президенти Чумхурии Точикистон «Дар бораи тадбирхои иловагй доир ба рушди сохаи богу токпарварй барои солхои 20102014» содир шуд. Тибки ин фармон дар ин мухлат бояд дар майдони 50 хазор гектар богу токзори нав бунёд карда шавад.
Ин буд, ки майдони богхо то соли 2012 дар чумхурй ба 122009 гектар расида, дар майдони 4409 гектар бог ва 1506 гектар токзори кухна баркарор карда шуд. Тайи 6 соли охир майдони богхо дар чумхурй 31374 гектар зиёд шуд.
Дар соли 2012 истехсоли мева дар хамаи шаклхои хочагидорй ба 481 х,азор тонна тонна расид, ки нисбат ба соли 2006 167 хазор тонна зиёд мебошад.
Дар давоми солхои 2008-2012 бо дастгирии Дукумати Чумхурии Точикистон бо харчи 3,1 млн. сомонй маблагхои бучетй дар майдони 333 гектар дар нохияхои Мастчох, Панчакент, Дангара, Бохтар, Ховалинг, Восеъ, Муминобод ва Дарвоз богу токзори намунавй ва дар асоси технологияи инноватсионй 5 гектар боги интенсивй дар нохияи Дисор бунёд карда шуд. Инчунин барои васеъ намудани майдони боги модарй бо маблаги 1 млн. сомонй 14200 бех нихоли себи чинй ва 14300 бех гелоси чопонй, чамъ 28500 бех нихол аз хоричи кишвар ворид ва ба хочагихои чумхурй дастрас карда шуд.
Дар солхои 2006-2012 бо дастгирии Дукумати Ч,умхурии Точикистон аз хисоби маблагхои бучети чумхурй аз дохил ва хоричи кишвар ба маблаги 15,1 млн. сомонй 7021 тонна картошкаи тухмй, ба маблаги 10,1 млн. сомонй 2938 тонна гандуми тухмй, ба маблаги 7 млн.сомонй 360 тонна чигити тухмй бо 15 тухмипошаки кишти дакик ва ба маблаги 1,5 млн. сомонй ба микдори 165 тонна чуворимаккаи тухмй харидорй шуд.
Дар солхои 2006-2012 бо дастгирии Президенти Ч,умхурии Точикистон чорводорй низ рушд ёфта, дар ин самт натичахои назаррас ба даст омаданд.
Дар ин давра саршумори чорвои калон 342878 сар, гусфанду буз 914643 сар, паранда 1605929 сар, истехсоли гушт 43099 тонна, шир 194693 тонна, пашм 1291 тонна ва тухм 180431 хазор дона зиёд гардидааст.
То соли 2006 барои бехтар намудани зоти чорво дар хамаи шаклхои хочагидорй хамагй 80 нуктаи бордоркунии сунъй фаъолият дошта, дар онхо хамасола 3300 сар модагов ба таври сунъй бордор карда мешуд. Ба 1 январи соли 2013 шумораи нуктахои бордоркунии сунъй ба 260 расонида шуд.
Кутоспарварй дар нохияхои баландкухи чумхурй бахши асосии чорводорй ба шумор меравад. Дар натичаи амалишавии Барномаи рушди сохаи кутоспарварй саршумори кутос дар хамаи шаклхои хочагидорй ба 23300 сар расонида шуд, ки нисбат ба соли 2006 8300 сар (55%) зиёд мебошад.
Инчунин шумораи хочагихои кутоспарварй аз 38 адад ба 62 расонда шуд, ки нисбат ба соли 2006 24 адад зиёд мебошад.
Кобили зикр аст, ки бо дастгирии Президенти Ч,умхурии Точикистон дар давраи солхои 2008-2012 аз хисоби маблагхои бучетй 1610 сар кутос аз нохияи Мургоб харидорй гардида, ба дигар нохияхои баландкухи чумхурй дастрас карда шуд. Дар асоси дастуру супоришхои Сарвари давлат бо дарназардошти минтакаи туризм ва сайёхй эълон гардидани нохияхои Балчувон, Варзоб, Айнй ва дар оянда пешкаши сайёхон гардонидани гушти пархезии кутос дар ин нохияхо ба тарики омузишй парвариши кутос ба рох монда шуд.
Дар доираи татбики Барномаи рушди сохаи асппарварй соли 2010 КВДЧ, «Асппарвар» ташкил гардид, ки холо 87 сар аспхои зоти англисй ва точикй дорад.
Инчунин риояи Конуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи танзими анъана ва чашну маросимхо» барои кам гардидани забхи чорво мусоидат намуд.
Бо рахнамоии Сарвари давлат Эмомалй Рахмон парвариши замбури асал дар Точикистон рушди бесобика пайдо намуд. То соли 2006 дар хамаи шаклхои хочагидории чумхурй 49600 оилаи занбури асал парвариш ёфта, соле то 800-900 тонна асал истехсол мегардид. Ба холати 1 январи соли 2013 микдори оилахои занбури асал ба 190 хазор ва истехсоли асал ба 3280 тонна расонида шуд.
Дамасола дар асоси дастуру супоришхои Сарвари давлат бо максади таъмини ахолй бо махсулоти замбури асал дар моххои август-сентябр чорабинии Иди асал баргузор карда мешавад. Баргузории чунин чорабинихо барои рушди минбаъдаи сохаи занбурпарварй мусоидат намуда истодааст.
Бо дастгирии Сарвари давлат сохаи парандапарварй низ руй ба рушд овардааст. То кабули барномаи давлатии рушди ин бахш дар микёси чумхурй 8 корхонаи парандапарварй фаъолият дошт, ки дар онхо 434 хазор сар паранда парвариш ёфта, 24 миллиону 800 хазор дона тухм истехсол мегардид. Бо дастгирии Дукумати Чумхурии Точикистон фаъолияти корхонахои парандапарварй мархила ба мархила баркарор гардида, шумораи онхо ба 23 расонида шуд. Дар ин корхонахо 1 миллиону 546 хазор сар паранда парвариш ёфта, соли 2012 дар онхо 171 миллион дона тухм истехсол гардидааст. Тахлилхо нишон медиханд, ки нисбат ба соли 2006 дар корхонахои парандапарварй саршумори паранда 3,5 баробар ва истехсоли тухм 7 баробар зиёд шудааст.
Бо максади дастгирии ин соха бо супориши Президенти Чумхурии Точикистон воридоти хурокаи паранда аз пардохти бочи гумрукй ва андоз аз арзиши илова озод карда шуд, корхонахо ба хисоби баркистифодабарандагони дарачаи аввал гузаронида шуда, бо барки мунтазам таъмин шуданд. Дар 12 корхонаи соха технологияи хозиразамон аз Чумхурии Исломии Эрон, Туркия, Русия, Украина оварда, насб карда шуд.
Дар ин давра корхонахои парандапарварй ва сеххои чучабарорй мархила ба мархила чуча истехсол намуданд, ки онхо хамасола зиёда аз 300 хазор сар чуча ба фуруш мебароранд.
Тавассути амалишавии Барномаи рушди сохаи мохипарварй бошад, шумораи хочагихои мохипарварй аз 8 ба 150 адад расонида шуд, ки нисбат ба соли 2008 19 баробар зиёд мебошад. Дамзамон истехсоли мохй низ афзоиш ёфта, тибки маълумоти оморй ба 1 январи соли 2013 дар хамаи шаклхои хочагидорй 1113 тоннаро ташкил дод, ки нисбат ба соли 2006 862 тонна (4 баробар) зиёд аст.
Соли 2007 бо ташаббуси Президенти кишвар Эмомалй Рахмон КВДЧ "Точикагролизинг" таъсис дода шуд, ки вазифааш таъмини шахру нохияхо бо техника ва мошинолоти кишоварзй аст. Дар давоми солхои 2008-2012 корхона ба маблаги 25 млн. сомонй аз хисоби маблагхои бучетй ва фаъолияти хочагидорй 598 трактор, 433 мошинолоти кишоварзй ворид намуд.
Дар ин давра ба нохияхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон 37 адад, ба нохияхои тобеи чумхурй 34 адад ва ба шахру нохияхои вилояти Хатлон 25 адад трактор бо испорхояш аз тарафи Президенти кишвар Эмомалй Рахмон хамчун тухфа дастрас гардид.
Бо дастгирии Дукумати Чумхурии Точикистон ва намояндагии Агентии хамкории байналмилалии Япония "ЛСА" барнома оид ба расонидани кумак ба хочагихои дехконии камбизоат амалй мешавад, ки тибки он танхо дар соли 2010 ба маблаги 7 млн. доллари ИМА 51 трактор бо испораш ва 12 комбайни галладарав дастрас карда шуд. Соли 2012 боз 55 трактор бо испораш ва 11 комбайни галладарав ворид карда шуд.
Бо максади зиёд намудани шумораи техникаи кишоварзй ва дар мухлатхои хуби агротехникй анчом додани киштукор аз мохи октябри соли 2007 бо карори Дукумати кишвар кисмати зиёди техника ва мошинолоти аз хорич воридшавандаи ин соха аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ва бочи гумрукй озод карда шуд. Дар натича то соли 2012 шумораи техникаи нави воридшуда ба 666 ва марказхои хизматрасонии техникй ба 63 адад расид, ки нисбат ба соли 2006 мутаносибан 5,9 ва 2,9 баробар зиёд мебошад.
Барои таъмини бозори дохилй бо махсулоти воридотивазкунанда ба чумхурй технологияхои нави каммасраф барои истехсоли орд, махсулоти каннодй, нону махсулоти нонй, махсулоти макаронй ва шарбатхо ворид карда шуданд.
Дар ин давра афзоиши назарраси хосилнокии галладона, картошка, сабзавот ва полезихо ба кайд гирифта шуд. Масалан, нисбат ба соли 2006 истехсоли галла 35,1 фоиз, картошка - 72 фоиз, сабзавот - 76 фоиз, зироатхои полезй - 2,1 баробар ва мева -54 зиёд гардид. Аз махсулоти чорводорй истехсоли гушт нисбат ба соли 2006 2,9 баробар, шир - 42 фоиз ва тухм - 2,7 баробар афзоиш ёфт.
Бо вучуди ин, имкониятхои вокей барои боз хам афзун намудани истехсоли махсулоти кишоварзй, татбики барномахои кабулгардидаи сохавй, коркарди нихоии махсулот ва дар ин замина таъмин намудани фаровонии бозори истеъмолй ва рушди иктидори содиротии мамлакат хеле зиёданд.
Татбики сиёсати созандагию бунёдкории Дукумати Чумхурии Точикистон аз охирхои соли 2006 пас аз интихобшавии навбатии Эмомалй Рахмон ба макоми Президенти Чумхурии Точикистон авчи тоза пайдо намуд.
Дар натичаи захматхои зиёди созандагй соли 2007 имкон фарохам омад, ки дар хачми 272 миллион сомонй бучети давлатии иловагй кабул карда шавад. Кариб хамаи ин маблагхо ба бунёдкорию созандагй равона гардида, ба ин раванд такони чиддй бахшида шуд.
Натичахои рушди иктисодиву ичтимоии кишвар дар хафт соли охир собит менамоянд, ки дар ин давра барои чумхурй дар мачмуъ солхои пурфайзу барор буд. Дар ин давра як зумра барномахои давлатй тахия ва кабул шуданд, ки татбики босамари онхо ба густариши бунёдкорию созандагй мусоидат намуд.
Тибки накшахои тасдикгардида то соли 2015 45 корхонаи нави пахтатозакунй бо иктидори коркарди 209 хазор тонна ва 38700 чойи корй бунёд меёбад. Бояд ёдовар шуд,
ки шyмоpаи коpхонаxои пахтатозакунии кишваp аз 19 адади соли 2006 даp соли 2012 ба 87 адад pасонида шуд.
Даp солxои 2010-2012 даp чyмxypй 6 коpхонаи нави pесандагй ва як коpхонаи аз нав баpкаpоpшyда бо иктидоpи умумии коpкаpди 22,4 xазоp тонна нахи пахта даp як сол ба истифода сyпоpида шуд.
Таxлили «Баpномаи pyшди коpкаpди маxсyлоти кишоваpзй даp Ч,yмxypии Точикистон баpои солxои 2007-2015» шаxодат медиxад, ки танxо даp тули солxои 20062012 бо чалби саpмояи дохилию хоpичй иловатан 430 коpхона бунёд каpда шуд ва шyмоpаи онxо аз 650 адад гузашт.
Баpои таъмини бозоpи дохилй бо маxсyлоти воpидотивазкyнанда ба чyмxypй технологияxои нави каммасpаф баpои истеxсоли оpд, маxсyлоти каннодй, нон, макаpон ва шаpбатxо воpид каpда шуд.
Бо ташаббуси соxибкоpони ватанй чандин коpхонаи нави басту банди меваи хушк ба истифода дода шуд, ки маxсyлоти он факат баpои содиpот пешбинй шудааст.
Тибки Баpномаи pyшди заpгаpй, коpкаpди санщои киматбаxо ва оpоишй баpои солxои 2009-2015 таъсиси 10 коpхонаи заpгаpй ва коpкаpди сангxои киматбаxо ва оpоишй даp чyмxypй пешбинй шудааст. То соли 2013 8 адад коpхонаи коpкаpди санг ва заpгаpй таъсис дода шуд.
Баpои амалй намудани Баpномаи pyшди истеxсоли масолеxи сохтмонй баpои давpаи то соли 2015 бунёди коpхонаxои нав, таъсиси чойxои нави коpй, ба pox мондани намyдxои нави масолеx ва тачдиди коpхонаxои амалкунанда идома доpад.
Мувофики баpнома сохтмони 6 коpхона, аз чумла 2 коpхонаи сементбаpоpй, 2 коpхонаи шишабаpоpй, 1 коpхонаи pангбаpоpй, 1 коpхонаи истеxсоли аглопоpит пешбинй гаpдидааст.
Даp ноxияи Мастчоxи вилояти СyFд коpхонаи сементбаpоpй бо иктидоpи 100 xазоp тонна даp як сол аз чониби ЧДММ "СyFдсемент" мавpиди истифода каpоp дода шуд, ки даp он 132 чойи нави коpй таъсис дода шудааст. Маpxилаи дуюми коpхона бо иктидоpи 300 xазоp тонна даp як сол идома дошта, ЧДММ "Кавсаp ва К" низ баpои сохтмони коpхонаи сементбаpоpй бо иктидоpи 500 xазоp тонна даp як сол rap мебаpад.
Даp ноxияи Ёвони вилояти Хатлон аз чониби Ч,ММ «Хуаксин Fаюp семент» коpхонаи сементбаpоpй мохи августи соли 2013 ба rap даpомад, ки xамасола 1 миллион тонна маxсyлот ис^^л мекунад. Даp ин коpхона беш аз 1000 нафаp бо коpи доимй таъмин гаpдидаанд, ки ояндаи наздик беш аз 90 фоизи OK^opo шахpвандони То чикистон ташкил хоханд дод.
Солxои 2011-2012 даp шаxpи Кайpоккyми вилояти СyFд коpхонаи истеxсоли шиша ва заpфxои шишагй бо таъсиси 200 чойи нави ^pñ ба фаъолият OFOЗ каpд.
Даp соли 2012 тащо даp вилоятxои СyFдy Хатлон зиёда аз 300 коpхонаи хypди ис^^лй бунёд ёфт, ки даp ощо беш 10 xазоp чойи коpии доимй мyxайё шуд. Танxо соли 2012 даp Вилояти Мyхтоpи Кyxистони Бадахшон 80 иншооти нав бунёд ёфт ва сохтмони 60-тои дигаp идома доpад. Лвчи тозаи бyнёдкоpию созандагй xамчyнин даp шаxpи Душанбе ва ноxияxои тобеи чyмxypй ба мyшоxида меpасад.
Танxо соли 2011 ва тащо аз чониби соxибкоpон каpиб 1000 иншооти иктисодиву ичтимой бунёд гаpдидааст. Лз чумла 100 коpхонаи саноатй ба истифода сyпypда шуд, ки даp онxо беш аз 12 xазоp чойи нави ^pñ мyxайё гаpдидааст.
Моxи апpели соли 2012 накшаи амал оид ба таъсиси коpхонаxои саноатй даp Чyмxypии Точикистон ба тасвиб pасид. Даp натича бо истифода аз имкону заминаxои мyxайёгаpдида соxибкоpони ватанй тащо даp соли 2012 332 коpхонаи нави истеxсолй сохта, ба истифода доданд.
Даp соли 2013 бошад, даp мамлакат зиёда аз 210 коpхонаи нави саноатй бо 8 xазоp чойи ^pñ сохта, ба истифода дода мешавад. Лз ин x^o6 даp семоxаи аввали соли 2013 79 коpхонаи истеxсолй бо 1400 чойи ^pñ ба истифода сyпypда шуд.
Даp давоми xафт соли охиp даp мамлакат зиёда аз 1600 коpхонаи нави саноатй бо 50 xазоp чойи коpй, аз чумла коpхонаxои саноати коpкаpди маъдан ва дигаp намyдxои ашёи хоми саноатй бунёд каpда шудаанд ва ин pаванд бояд сypъат бахшида шавад.
Дар самти сохтмони манзили истикоматй, ки бахши мухими сиёсати бунёдкорию созандагй мебошад, низ натичахо назаррасанд, зеро дар зарфи 7 соли охир 5,6 млн. м2 хонахои истикоматй бунёд ёфтаанд.
Дамчунин барои сохтмони манзили хусусй тайи солхои 2009-2012 кариб 30 хазор гектар замин хамчун китъахои наздихавлигй ба мардум чудо карда шудааст, ки боиси сохиби хонахои нав шудани беш аз 1 миллион нафар ахолй мегардад.
Тавре аён мегардад, сах,ми сохдбкорону сармоягузорони хусусй дар рушди ик;тисоди миллй назаррас аст. Албатта боиси ташаббускории зиёди онх,о мух,айёсозии фазои мусоиди сохдбкорию сармоягузорй аст, ки солх,ои охир аз чониби Х,укумати Ч,умх,урии То чикистон ба назар мерасад.
Кдбул гардидани Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи бакайдгирии давлатии шахсони хукукй ва сохибкорони инфиродй» тавассути «Равзанаи ягона», Конуни Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи шарикии давлат ва бахши хусусй", Кодекси нави андоз, Барномаи «Бехбудии фазои сохибкорй-200 рузи ислохот», фармонхои Президенти Чумхурии Точикистон «Дар бораи ислохоти низоми ичозатдихй дар Ч,умхурии Точикистон», «Оид ба такмил додани расмиёти маъмурии вобаста ба амалй намудани фаъолияти сохтмонй дар Чумхурии Точикистон» ва дигар санадх,о аз чумлаи тадбирх,ои муассири Хукумати Ч,умх,урии То чикистон мебошанд.
Натичаи додани сабукихо ба сохибкорону сармоягузорон аст, ки дар солхои 20062012 ба сохахои мухталифи иктисодиёти Ч,умхурии Точикистон зиёда аз 2 млрд. доллари ИМА сармояи мустаким ворид карда шуд.
Барои сохахои ичтимоии кишвар давраи солхои 2006-2013 давраи рушди босубт ба шумор меравад. Агар дар соли 2006 хачми умумии харочоти сохахои ичтимой 903 миллион сомониро ташкил карда бошад, пас ин ракам дар соли 2013 7 баробар зиёд аст.
Инчунин аз соли 2006 сар карда, то соли 2012 музди кори кормандони сохахои бучетй, стипендия, кумакпулй ва чубронпулй ба хисоби миёна шаш баробар зиёд гардид.
Дамасола дар сохаи маориф даххо бинохои нави мактабхои миёнаи тахсилоти умумй сохта, ба истифода дода мешаванд. Масалан, дар зарфи 10 соли охир дар кишвар беш аз 1000 мактаби чавобгу ба талаботи меъёрхои замони муосир бунёд гардидааст. Соли 2013 маблаггузории сохаи маориф дар хачми 2 миллиарду 131 миллион сомонй пешбинй гардидааст, ки ин дар мукоиса бо соли 2000 57 баробар зиёд мебошад. Танхо соли 2012 аз хисоби хамаи манбаъхо 248 муассисаи тахсилоти миёнаи умумй бо 44 хазор чойи нишаст ба маблаги умумии 320 миллион сомонй ба истифода дода шуд.
Дамин гуна маблаггузории калон дар навсозии мактабхои олй, пеш аз хама, дар Донишгохи миллй, Донишгохи омузгорй, Донишгохи тиббй, Донишгохи техникй, Донишкадаи санъат, филиалхои мактабхои олии Русия дар шахри Душанбе амалй шуд.
Дар соли 2012 нисбат ба соли 2006 хачми маблаггузорй ба илм кариб 4,4 баробар афзуда, аз 12,2 млн. сомонй ба 53,5 млн. сомонй расид.
Сохаи тандурустии кишвар тахти таваччухи доимии Дукумати мамлакат карор дорад. Соли 2013 барои маблаггузории соха зиёда аз 900 миллион сомонй пешбинй шудааст, ки ин нишондиханда нисбат ба соли 2000 47 баробар зиёд мебошад. Музди кори кормандони муассисахои тандурустй дар хафт соли охир 12 баробар зиёд карда шуд.
Баланд шудани сатху сифати зиндагии мардуми кишвар ва бехшавии сифати хизматрасонии тиббй боиси тадричан кам шудани фавти модару кудак, зиёд шудани дарозумрй ва афзоиши табиии ахолии мамлакат гардидааст.
Агар дар соли 2000 дарозумрии сокинони мамлакат ба хисоби миёна 68,2 солро ташкил дода бошад, пас ин нишондиханда дар соли 2011 ба 72,5 сол баробар шудааст.
Инчунин тибки тадкикоти гузаронидашуда нишондихандаи фавти модарон дар соли 2010 нисбат ба соли 2005 12 фоиз паст гардида, фавти кудакони навзод дар ин давра ду баробар кам шудааст.
Дар баробари ин, татбики босамари Стратегияи миллии солимии ахолии Ч,умхурии Точикистон барои солхои 2010 - 2020 ва дигар барномахои кабулшудаи давлатй, бунёди муассисахои нави тандурустй, таъмиру тачдиди муассисахои мавчуда
ва бо тачхизоти муосири тиббй таъмин намудани онхо, баланд бардоштани сатху сифати хизматрасонии тиббй ба ахолй, таблигу ташвики доимии тарзи хаёти солим, инчунин тарбияи кадрхои муосир бомаром идома дорад.
Аз соли 2006 то соли 2013 андозаи нафака чоруним баробар зиёд гардида, хачми маблаггузории он аз 212 миллион сомонй ба 1,6 миллиард сомонй расидааст, яъне хафтуним баробар афзоиш ёфтааст ва ин сиёсат идома дорад.
Дар натичаи амалишавии чорахои муассир сатхи камбизоатй дар мамлакат аз 81 фоизи соли 1999 дар соли 2013 то 38 фоиз паст гардид, яъне кариб 45 банди фоизй кохиш дода шуд.
Дукумати Точикистон ухдадорихои хешро дар самти хифзи ичтимоии ятимону бепарасторон ва маъюбону камбизоатон хамеша ичро менамояд.
Агар дар соли 2006 кумакхои гуногун аз бучети давлатй ба ин кишри чомеа 85 миллион сомониро ташкил дода бошад, ин ракам дар соли 2013 ба 170 миллион расид. Яъне дар хафт сол ин нишондиханда ду баробар зиёд гардид.
Илова ба гамхорихои дигар барои кудаконе, ки аз саробон махрум шуда, дар таъминоти пурраи давлат мебошанд, ба андозаи 100 фоизи хадди акалли музди мехнат, яъне 105 сомонй нафакаи мохона мукаррар карда шуда, ба суратхисоби депозитии барои ин кудакон дар Бонки давлатии "Амонатбонк" кушодашуда гузаронида мешавад.
Доло дар кишварамон 3800 нафар кудаконе, ки падар ва модар надоранд, инчунин беш аз 102 хазор нафар, ки ё падар ё модар надоранд, ба кайд гирифта шудаанд. Дамчунин тибки маълумоти расмй 180 хазор оилахои камбизоат ба кайд гирифта шудаанд.
Дар пайравй ба икдомоти башардустонаи Сарвари давлат Эмомалй Рахмон ба таври дастачамъона ва хайрия баргузор намудани туйи арусии чавонон ва хатнасури кудакони ятиму бепарастор ва аз оилахои камбизоат аз чониби мардуми саховатпеша ба хукми анъана даромад. Тайи чор сол аз тарафи макомоти давлатй ва сохибкорону точирон хатнасури кариб 60 хазор нафар кудакон ва туйи арусиву домодии наздики 3,5 хазор чуфт чавонон аз оилахои камбизоат гузаронида шуд. Яъне ба шарофати ин икдоми саховатмандона ба зиёда аз 310 хазор нафар кумакхои моддиву маънавй расонида шудаанд.
Танхо зимни як сафари кории Президенти кишвар Эмомалй Рахмон ба вилояти Хатлон, ки аз 5 то 7 июли соли 2013 идома дошт, дар шахри Кургонтеппа ва нохияхои Бохтар, Вахш ва Чалолиддини Румй маросими хайрияи туйи арусии 46 чуфти навхонадорон ва хатнасури 600 кудак аз оилахои ниёзманд ба таври дастачамъона ороста шуд. Аз чумла дар нохияи Вахш ба 10 чуфти навхонадорон дар баробари телевизор, яхдон, мошини либосшуйй, чихози хоб, колин ва дигар ашёи рузгор 8 садякй китъаи замини наздихавлигй барои сохтмони хона дода шуд.
Ин амалхои хайру савоб барои кулли мардуми сарватманду саховатпеша намунаи ибрату пайравй аст, зеро хайроту садакот бояд махз ба табакахои ниёзманди ахолй равона гардад.
Соли 2013 Президенти кишвар Эмомалй Рахмон икдом гирифт, ки ба хамаи кудакону наврасон ва донишчуёне, ки аз падар ва хам модар ятим мондаанд, кумаки моддй расонда шавад. Тавре зикр гардид, шумораи онхо дар кишвар 3800 нафар аст. Ба хамаи онхо чунин кумак расонда шуд. Аз миёни онхо ба мактаббачагони синфхои болой ва донишчуён, дар баробари дигар кумакхо, яктогй планшет такдим гардид.
Далли мушкилоту масъалахои хаёти наврасону чавонон самти стратегй ва афзалиятноки сиёсати ичтимоии давлати Точикистон ба шумор меравад, зеро онхо чун неруи бузурги бунёдгару созанда эътироф шудаанд.
Доло теъдоди кудакону наврасони то синни 15 - сола 2 миллиону 800 хазор нафар ё 35,3 фоизи ахолй ва шумораи ахолии синни 14 - 30 сола, яъне чавонон зиёда аз 2 миллиону 700 хазор нафар ё 34,4 фоизи ахолии кишварро ташкил медихад. Шумораи умумии шахрвандони то 30 - солаи кишвар беш аз 5 миллиону 800 нафар, яъне 70 фоизи ахолй мебошад.
Таносуби ^дакон ва чавонон нисбат ба шyмоpaи умумии axолй аз он шaxодaт медиxaд, ки сохтоpи синнусолии axолй aксapaн аз чавонон ибоpaт буда, синни миёнаи axолии мамлакат 25 солpо ташкил медиxaд.
Тaвpе Пpезиденти кишвap Эмомалй Рaxмон дap сyхaнpонии худ ба ифтихоpи 20-солагии бapгyзоpии Ичлосияи шонздaxyми Ш^ои Олии Чyмxypии Точикистон таъкид дошт, «py овapдaн ба чавонон маънии py овapдaн ба ояндаи кишвap ва миллaтpо доpaд».
Бо икдоми Пpезиденти кишвap Эмомалй Рaxмон бapои таъмини шapоити мyосиp бapои pyшди тapбияи чисмонй тавассути мaблaFгyзоpиxои бучети давлатй ва шахсони вокеиву xy^^ï бунёди мapкaзxои вapзишивy маданй xaмaсолa зиёд мегapдaд.
Бapои сохтмон ва тачдиди иншооти вapзишивy фapxaнгй ва сaйёxй аз xисоби мaблaFxои бучети давлатй солxои 2001 - 2012 ^prô як миллиapд сомонй чудо гapдидa, бо ин максад тащо дap соли 2013-ум 240 миллион сомонй пешбинй шудааст.
Баъд аз вохypии Роxбapи давлат бо вapзишгapони кишвap, яъне дap зapфи ду соли охиp аз чониби вaзоpaтy идоpaxо, макомоти ичpоияи мaxaллии xокимияти давлатй, ташкилоту мyaссисaxо ва соxибкоpони ватанй дap шaxpy ноxияxои мамлакат беш аз 2400 толоpy майдощои вapзишй ба мaблaFи умумии беш аз 250 миллион сомонй сохта, ба истифода дода шудаанд, ки дap xap кадоми онxо аз 500 то 2000 нaфap иштиpокчиёнy мухлисон имкони иштиpок намудан доpaнд.
Мaxз натичаи xaмин азму тaлошxо буд, ки дap ду соли охиp вapзишгapони точик дap 152 мусобикаи байналмилалй иштиpок намуда, 730 медал, аз чумла 210 тилло, 208 ну^а ва 312 биpинчй ба даст овapдaнд.
Дap xaмин дaвpa вapзишгapони Точикистон 19 мapотибa унвони чемпиони чaxон, 70 мapотибa унвони кaxpaмони мyсобикaxои Осиёpо ба даст овapдa, дap 64 мусобикаи чaxонй ва 156 кувваозмоии Осиё соxиби чоизахо гapдидaaнд.
Лозим ба ёдовapист, ки вapзишгapони Точикистон дap 70 соли дaвpони шypaвй аз мyсобикaxои Иттиxоди Шypaвй, Авpyпо ва чaxон xaмaгй 113 медал ба даст овapдa, тaнxо 10 нaфap вapзишгapони точикистонй ба унвони чемпиони чaxон сaзовоp шуда буданд.
Бояд таъкид дошт, ки бapои омодасозии насли чавони кишвap ба коpxои идоpaи давлат ва дap оянда ба тaвpи шоиста соxибй намудани мapзy буми бобой аз чониби давлату Хукумат, хусусан Сapвapи давлат тaлошxои зиёд ба хapч дода мешаванд. Ин аст, ки имpyз дap идоpaкyнии давлатй кapиб 8000 нaфap ё зиёда аз 40 фоизи хизматчиёни дaвлaтиpо чавонон ташкил медщанд. Синни миёнаи хизматчиёни давлатй 39,7 сол мебошад.
Ч,yмxypии Точикистон имpyз бо наздики 150 кишвapи дунё pобитaxои сиёсию дипломатй ва тичоpaтию иктисодй доpaд.
X,aмкоpии судманд бо созмонxои бонуфузи байналмилалй - Созмони Милали Myrrax^A, Созмони Амният ва X^^pï дap Авpyпо, Созмони конфpонси исломй, И^^оди Авpyпо, Иттиxоди Дaвлaтxои Мустакил, И^^оди иктисодии Авpyосиё, Созмони xaмкоpии Шанхай ва дигapxо дap сиёсати хоpичии Чyмxypии Точикистон мавкеи мyxимpо ишFOл менамояд.
Дap дaвpaи нави pyшди бонизоми То чикистон, ки мо шapтaн мapхилaи фатхи куллахо номидемаш татбики стpaтегияи "дapхои боз"- и То чикистон дap сиёсати хоpи чй комилан шакл гиpифтa, бештap сaмapовap гapдид.
Дap ин дaвpa тавассути гyстapиши pобитaхои мустаким, аз чумла дap сатхи олии сиёсй муносиботи хасана бо давлатхои Ш^ку Fapб, аз чумла Федеpaтсияи Русия ва дигap кишвapхои фазои пaсошypaвй, Чyмхypии Mapдyмии Чин, Иёлоти Муттахидаи Амpико, давлатхо ва сохтоpхои гуногуни Иттиходи Авpyпо, Чyмxypии Исломии Эpон, Чyмxypии Исломии АфFOнистон, Чyмxypии Тypкия, Чyмxypии Исломии Покистон, Мамлакати Аpaбистони Саудй, Чyмxypии Mисpи Аpaб, Амоpоти Муттахидаи Аpaб, Давлати K^ap, Давлати Кувайт, Чyмхypии Mapдyмй Демокpaтии Ал чaзоиp, Япония, Чyмхypии Коpея, Ч^х^ии Сингaпyp, Бpyней Доpyссaлом, Шохигapии Таиланд тахкиму таквият ёфт.
Myносибaтxои Точикистон бо Созмони Милали Муттахид, Созмони Амният ва Xa^^pñ дap Авpyпо, Созмони хaмкоpии Шанхай ва созмощои дигapи чахонию
минтакавй, аз чумла Бонки чаxонй, Хазинаи Байналмилалии Асъоp, Бонки тачдиду pyшди Лвpyпо, Бонки осиёии pyшд, Бонки исломии pyшд ва як теъдод хазинаву фондxои кишваpxои мухталиф хеле созандаву муваффакона сypат мегиpанд.
Ба узвияти Созмони чаxонии савдо (СЧ,С) пазиpyфта шудани Точикистон аз мyxимтаpин дастоваpдxои кишваp даp давpони мyосиpи pyшди мyносибатxои иктисодии байналмилалй ба шyмоp меpавад.
Даp давpаи солxои 2006-2012 xачми умумии гаpдиши савдои хоpичй 2,3 баpобаp ё ба андозаи беш аз 3 млpд. доллаpи ИМЛ афзуд.
Даp ин давpаи даp pаванди xамгиpоии чyмxypй бо давлатxои минтака ва чаxон ба pyшди соxаxои савдо ва хизматpасонй заминаи вокей гузошта шуд, ки xиссаи ин соxаxо даp сохтоpи мачмуи маxсyлоти дохилй мунтазам меафзояд ва мувофики маълумоти омоpй афзоиши он аз 39,4 фоизи соли 2006 даp соли 2012 ба 42,3 фоиз баpобаp шудааст.
Маxз ба шаpофати сиёсати муваффаконаву боpоваpи Пpезиденти мамлакат Эмомалй Раxмон чомеаи чаxон ба Точикистон ва азму часоpати кавй, талошxои шабоpyзии Саpваpи давлат даp чодаи ободию осоиши Ватан, аpчгyзоpй ба таъpихи пypFановати миллати кyxандиёpи точик ва ташаббyсxои созандаву некбинонаи у бо нигоxи эътимоду хайpхоxй назаp доpад. Ин аст, ки Точикистон даp муддати кyтоx аз минтакаи даpгиp ба маpкази баpгyзоpии чоpабиниxои минтакавию чаxонй табдил ёфт.
Даp шаxpи Душанбе даp як вакт пазиpой намудани xамоишxои cаpони давлатxои се созмони каламpави собик Иттиxоди Шypавй - ИДМ, Иттиxоди иктисодии Авpyосиё ва Созмони Лxдномаи амнияти дастачамъй 5-6 октябpи соли 2007, чаласаи навбатии Шypои саpони давлатxои аъзои Созмони xамкоpии Шанхай ва мулокоти сечонибаи саpони давлатxои Точикистон, АфFOнистон, Эpон 28 августи соли 2008, мулокоти сечонибаи саpони давлатxои Точикистон, АфFOнистон, Покистон ва чоpчонибаи Точикистон, АфFOнистон, Покистон ва Федеpатсияи Русия 30 июли соли 2009, Конфpонси илмии байналмилалй бахшида ба 800 - солагии Чдлолиддини Балхй 6-8 сентябpи соли 2007, Симпозиуми байналмилалии «Меpоси Лбyxанифа ва аxамияти он даp муколамаи тамаддyнxо» 5 октябpи соли 2009 бо иштиpоки зиёда аз 500 нафаp олимону мyтафаккиpон ва шахсиятxои баpчастаи олами сиёсат ва илму маъpифат аз 50 кишваpи чаxон, ичлоси 37 - уми Шypои вазиpони коpxои хоpичии давлатxои аъзои Созмони Конфpонси Исломй 18-20 майи соли 2010, Конфpонси байналмилалии Созмони Милали Мyттаxид оид ба натичагиpй аз нимаи якуми 10 - солаи амалиёти чаxонии «Об баpои xаёт» ва баppасии накшаxо баpои панчсолаи дуюми он 8-9 июни соли 2010 бо шиpкати намояндагони воломаком аз 70 давлат ва 65 созмони минтакавию байналмилалй, Конфpонси байналмилалии RECCA-5 доиp ба xамкоpии минтакавии иктисодй бо АфFOнистон 25-26 маpти соли 2012, Конфpонси байналмилалии сатхи баланд доиp ба хамкоpии чахонй даp сохаи об мохи августи соли 2013 ва xамчyнин баpгyзоpшавии конфpонсy семинаp ва симпозиyмxои сеpшyмоpи дигаp гyвоxи возеxи маpкази баpгyзоpии чоpабиниxои минтакавию чаxонй гаpдидани Точикистон мебошад.
Х,имоя ва таъмини манфиатxои олии давлату миллат даp аpсаи байналмилалй даp маpкази сиёсати хоpичии Точикистон ^pop дошта, чун xамеша ба хотиpи таквият ёфтани мавкеи кишваp даp чаxон ва пазиpyфта шудани ташаббyсxои pоxбаpияти он масъулона ва муваффакона татбик мегаpдад.
Бо вучуди таъсиpи манфии бyxpони чаxонии молиявию иктисодй ба иктисодиёти чyмxypй даp xафт соли охиp мачмуи маxсyлоти дохилй 60 фоиз афзуд ва pyшди миёнасолонаи он 7 фоизpо ташкил дод. Хдчми умумии он аз 9,3 миллиаpд сомонии соли 2006 то ба 36,2 миллиаpд сомонй даp соли 2012 pасид, ки ин аз pyшди yстyвоpи иктисодиёти мамлакат гyвоxй медиxад.
Даp чyмxypй даp 7 соли охиp аз xисоби xама гуна шаклxои фаъолият зиёда аз 870 xазоp чойxои коpии нав мyxайё шуданд.
Муваффак гаpдидан ба суботи макpоиктисодй имкон дод, ки сатxи камбизоатй аз 56,5 фоизи соли 2006 то 35,6 фоиз даp соли 2013 коxиш дода шавад.
Х,амаи ин нишондихандахои рушди бонизом аз фатхи куллахои нав ба нав дар рохи тахкими асосхои истиклолияти То чикистон ва давлатдории миллй гувохй медиханд, вале фатхи куллахои зиёди дигар хануз дар пеш аст. Бузургтарин куллае, ки солхои наздик давлати Точикистон бояд ба фарозаш бирасад, ба кор даровардани неругохи Рогун аст. Барои расидан ба ин хадаф заминаи вокей ва эътимодбахш дар 7 соли сипаригардида гузошта шуд, зеро бо сафарбар намудани маблагхои бучетй ва хам чалби васеи мардум ба ин кор Сарвари давлат Эмомалй Рахмон собит намуд, ки Точикистон метавонад ин корро бе ёрии молиявии беруна анчом дихад. Сохтмони рохи охани Точикистон-Афгонистон-Туркманистон, огози бунёди неругохи Даштичум, нер угоххои миёнакудрати обию хароратй, дастрасй пайдо намудан ба захирахои калони нафту газ, ки дар умки беш аз 6 хазор метр карор доранд ва татбики босамари бисёр лоихахои микёсан бузургро метавон аз чумлаи куллахои мушкилгузари дигар номид, ки дар 7 соли навбатии сарварии Эмомалй Рахмон ва солхои оянда бояд ба фарозашон бирасем.
НАЧАЛО НОВЫХ ДОСТИЖЕНИЙ
Абдуфаттох Шарифзода
В статье автор анализирует экономическое, политическое и просвещение Рспублики Таджикистан, начиная с 2006 года по 2013 годы. Автор исследовал, что во всех вышеназванных сферах финансирование со стороны государства повисылось более 4 раза.
Ключевые слова: экономика, политика, финансирование, Таджикистан, высокий пик, достижения.
NEW ACHIEVEMENTS BEGINNING
Abdufattoh Sharifzoda
In this article the author analyzes economical, political and education spheres of development of Rebublic of Tajikistan from 2006 to 2013. The author revealed that in all mentioned spheres the financing by state developed more than 4 times.
Key words: economy, policy, financing, Tajikistan, high peak, achievements, international.
Сведения об авторов: Абдуфаттох, Шарифзода - доктор исторических наук, профессор, пресс - секретарь Президента Республики Таджикистан, тел.: (+992 37) 224-13-83.
Information about the author: Abdufattoh Sharifzoda - the doctor of historical sciences, professor, a press - the secretary of the President of the Republic of Tajikistan, ph.: (+992 37) 224-13-83.
ПОЛОЖЕНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ТЕХНИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН В 1991-2005 ГГ. ХХ1 ВЕКА
Шарофова Мунаввара
Таджикский государственный педагогический университет имени Садриддина Айни.
В 1990 году уже в предприятиях и учреждениях существовало 37 тысяч свободных мест, в том числе на стройках требовалось 11 тысяч рабочих. Эта проблема беспокоила руководство предприятий и организаций. С 1 января 1991 года предприятия и организации перешли на самофинансирование. Многие профтехучилища города Душанбе, в том числе №№1, 7, 28, 30, 47 уже работали на договорной основе. Многие из них организовали платные курсы и заключили договора с предприятиями и организациями.
За 1990-1995 учебных годах Таджикистан должен был подготовить 155,7 тысяч квалифицированных кадров для различных областей народного хозяйства. В
