Научная статья на тему 'НАҚШИ ТАЛБАК НАЗАРОВ ДАР РУШДИ ВАЗОРАТИ КОРҲОИ ХОРИҶИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН (1994-2006)'

НАҚШИ ТАЛБАК НАЗАРОВ ДАР РУШДИ ВАЗОРАТИ КОРҲОИ ХОРИҶИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН (1994-2006) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
70
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МУНОСИБАТҲО / СОХТОРҲО / СИЁСАТИ ХОРИҷӢ / ҷАНГИ ШАҲРВАНДӢ / ДАВРА / ВАЗОРАТИ КОРҲОИ ХОРИҷӢ / КИШВАРҲОИ ҷАҲОН

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Раҷабзода Аъзамҷон Нуралӣ

Муаллиф дар ин мақола нақши Талбак Назаровро дар рушди Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон (солҳои 1994-2006) мавриди баррасӣ қарор додааст. Муаллиф аз ҷумла қайд мекунад, ки Талбак Назаров ба ҳайси вазири корҳои хориҷӣ на танҳо дар татбиқи сиёсати хориҷии Тоҷикистони тозаистиқлол саҳми арзанда гузоштааст, балки дар як муддати кӯтоҳ ба шарофати қобилиятҳои хоси дипломатии худ, ки дар Тоҷикистон ба даст омадааст муносибатхо ва хамкории пурсамари мамлакати мо бо мамлакатхои Шарку Гарб, хамсояхои наздику дур. Дар ин замина у барои ба вучуд овардани мактаби нави дипломатияи точик бо гайрати калон мехнат кард. Ҳамзамон, дар матлаб таъкид шудааст, ки дар давраи фаъолияти вазири корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон Талбак Назаров заминаи кадрӣ, назариявӣ ва ҳуқуқии сиёсати хориҷии Тоҷикистон таҳким ёфт.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF TALBAK NAZAROV IN THE DEVELOPMENT OF THE MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN (1994-2006)

In this article, the author examines the role of Talbak Nazarov in the development of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan (1994-2006). In particular, the author notes that Talbak Nazarov, as Minister of Foreign Affairs, not only played a significant role in the implementation of the foreign policy of the newly independent Tajikistan, but also in a short time, thanks to his special diplomatic abilities, established fruitful relations and cooperation between our country and the countries of East and West, our near and far neighbors. In this context, he worked diligently to create a new school of Tajik diplomacy. At the same time, the article notes that during the tenure of Talbak Nazarov as Minister of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan, the personnel, theoretical and legal foundations of Tajikistan's foreign policy were strengthened.

Текст научной работы на тему «НАҚШИ ТАЛБАК НАЗАРОВ ДАР РУШДИ ВАЗОРАТИ КОРҲОИ ХОРИҶИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН (1994-2006)»

НАЦШИ ТАЛБАК НАЗАРОВ ДАР РУШДИ ВАЗОРАТИ КОР^ОИ ХОРИЧДИ ^УМ^УРИИ ТОЧДКИСТОН (1994-2006)

Раджабзода А.Н.

Академияи идоракунии давлатии назди Президент Цумщурж Тоцикистон

Дар таърихи 28 декабр и соли 1994 През иденти Чум^урии Точикистон Эмомалй Рах,мон ба яке аз мансабх,ои калидии ^укумати кишвар - вазир и корх,ои хоричии Чум^ур ии Точикистон, ки бахри баланд бардоштани имичи давлат, хомуш намудани оташи чанги ша^рвандй ва ба даст овардани сулх,и точикон мавкеи марказ иро мебоист ичро мекард, Талбак Наз ар овро таъин намуданд. Зеро ин фард анкариб х,ама зинах,ои х,аёт, илму сиёсатро убур карда, дорои тачрибаи кофии илмию сиёсй буд. Барои кишваре, ки дар оташи чанги ша^рвандй месухт, ба тачрибаву дониши чунин шахсият ниёз вучуд дошт.

В обаста ба х,амин иддаои мо, Чумъахон Т емурзода дар китобаш «^аламрави ёдх,о» чунин кайд кардааст: «Вуруди Талбак Назаров, ки аз замонх,ои Точикистони Шуравй миёни мардуми сох,ибтамаддун ва донишманду зиёиёни кишвар сох,иби арчу э^тироми хеле зиёд буд, ба х,айати Хукумати кишвар эътибори давлат ва сиёсати фархднгии Рох,б ар и хирадманди мардумй, му^тарам Эмомалй Рах,монро миёни мардумони кишвар ва берун аз он да^чанду садчанд намуд"[16, с.98].

Дар хдкщат ба арсаи сиёсат ворид шудани Талбак Назаров барин шахсияти шинохта ва боэътибор дар хукумати навтаъсисёфта дар он давра бисёр мух,им ба х,исоб мерафт. Зеро дар ин давра дар садри Ваз орати корх,ои хор ичй кор кард ан осон набуд ва аз ф аъолияти р ох,бари ин маком бисёр нозуких,о воб астагй дошт.

Б ояд кайд намуд, ки давр они дар мансаби ваз ири корх,ои хор ичии Чум^ур ии Точикистон карор доштани Талбак Назаров шояд даврони аз х,ама душвортарини х,аёт ва ф аъолияти у ба х,исоб равад. Зеро дар ин давра дар Точикистон чанги шахрвандй шуруъ гардида, бухрони шадиди иктисодй ва фалач шудани корхонаю муассисах,о вазъи кишварро дар полати хеле душвор карор дода буд. Дар ин бароб ар, зимоми давлатдорй барои мо ба таври мустакил душвор буд ва мантикист, ки мо бояд на

x л , л yx .

Б к , к г x В x гй 19

вa мeбoиcт дap мудд an кутс^ xaйaти нaв 6o мyтaxaccиcoни вapз идa nypp a кapдa шaвaд [l7, c. 30-31], то ки дap бaлaнд бapдoштaни имичи дaвлaт, naí^o кapдaни capмoягyзopoн, бexтap кapдaни мyнocибaтxoи ду^ш^ю биcёpчoнибaи мaмлaкaт 6o дaвлaтxoи xop^ira coзмoнxoи бaйнaлxaлкй y . В , Т л H x ъ л

paфтaн дap тaъpиxи 29 ceнтябpи шли 2016 дap cyxaнpoнии xeш вoбacтa бa pvзи кopмaндoни xизмaти диплoмaтии 4yvixypffli Toчикиcтон вa ифтитoxи биши нaви С appaëcara шнеудии В asopara кopxoи xopичй oиди ин мaвзyъ чунин Kaíw нaмyдaacт: «Aлбaтгa бapoи aB yxдaи ин вaз ифaxo б ap oмaдaн мo

x л x , , л x x пл й й ш

бoшeм. Чи тaвpe мeгyянд: Кадрхо халкунандаи хама масъалахо мебошанд! Aap xaлди мacъaдaxoи мухим бa кaдpxo вoбacтaгй дoштa бoшaнд, nac В aзopaти кopxoи xop ичй бoяд бa тaйёp кapдaни мyтaxaccиcoни coxaи дипдoмaтия вa тapбияи кacбии orap axaмияти чиддй дш^». [2]

Бa xaмин xoтиp, дap дaвpoни raop кapдaн дap вaзopaт (Baзopaти кopxoи xopичй - P.A.) Тaдбaк Haзapoв бaзaи мoддй-тexникй вa иктидopи кaдpии oнpo мycтaxкaм нaмyд. [14, c. 79]

Дap ин мaвpид бoяд ^йд кapд, ки кopи диплoмaтиp o бoяд шaxce aнчoм дшад, ки coxиби o6pV ю эъ , x ш x x . Й

xycycиятxo caтxи интиxoби шaдиди темунии нoмзaдxopo бapoи rap дap вaзopaт мyaйян шмуд. ^нун чустучуи oд aмoнe, ки ko6 идияти rap кapдaн дap мaкoмoти cиёcaти xop ^^o дopaнд, ин як тapaфи мacъaдa буд. Тapaфи дигapи мacъaдa ин бa orao oмyxтaни дoниши мaxcyc буд, ки дoиpaи вaceи мacъaдaxoи ин campo дap бap мeгиp ифт. A ин xornp, дap нaзди p ox6 ap и нaвтaъини В aзopaти кopxoи xop ичии 4yivixypffli Toчикиcтон Тaдбaк Haз ap oв вaзиф aи ниxoят дyшвop гуз oштa шуд a буд. Б apoи ин raopxop o б a ai^orn pacoнидaн дap oн coлxo 6o бaъзe aз кишвapxoи дуст poчeъ бa oмoдa y x пл й ш x ,

кypcxoи кyтоxмyддaтpo дap кишвapxoи xopичй xaтм нaмyдaнд.

X,aмaи ин бa тyфaйди xaмкopй 6o вaзopaтxoи кopxoи xop^rni Бpитaнияи Кaбиp, ЙМ^ Хиндуогон, Эpoн, Пoкиcтон, Asc'ip ия, Hидepлaндия вa як KaTOp кишвapxoи дигap имкoнпaз иp шуд. A Aкaдeмияи дипдoмaтии нaзди В aз opara кopxoи xop ичии Фeдep aтcияи Poccия дap ин carn*

низ кyмaк pacoнидa шуд, ки дap дaвoми ду coд бa oн 4o 9 нaфap aз чум^ур й кaбyд кapдa шyдaнд. Йнчунин, poxбapияти Aaдeмияи дипдoмaтй oмoдa гaшт, ки минбaъд шyмopaи 4oííxopo бapoи Toчикиcтон aфзoиш диxaд. [5, c. 12]

Дap coдxoи бaъдй coxтоpи дacтгoxи мapкaзии вaзopaт мушшб 6o пeшoмaдxoи нaви cиёcaти xopичй инкишoф ёфтa, дap тapкиби oн p aёcaтxoи нaв кyшoдa шyдaнд [1, c. 24], ки бeвocигa киcми зиёди oн бa дaвpoни вaзиp ии Тaлбaк Haзapoв poCT мeoяд. Мacaлaн, дap ин дaвp a шуъб aи кишвapxoи Apyno вa Лоджию (1997), Paëcara Иттиxoди Дaвдaгxoи Мycтaкид (1997), Paëcara кишвapxoи Apyno вa Arniprno (2O0O), Paëcara шapтнoмa вa хукук (1997) вa Paëcara кopxoи идopй (1998) кyшoдa шyдaнд. [3, c. 262-283]

Xarnrni тaвp, дap дaвp aи p oxбapии В aзopaти кopxoи xop^rni 4yivixyp ии Toчикиcтонpo бap ухда дoштaни Тaлбaк Haзapoв coxTOp вa иктидopи кaдpии oн бa тaвpи зapypй pyшд кapдa, шyмopaи кopмaндoни oн бa 110 нaфap paciw, ки дap oн 13 paёcaт вa 1 кoмиccияи миддй arnan мeкapд. [12, c. 94-95]

T.H. Haзapoв бa xaйcи вaзиpи кopxoи xopичй нa тaнxo дap aмaлй coxтaни cиёcaти xop^mi л кл л Т ч кш к г ш , л y x x

xocи дипдoмaтй дap бaйни кишвapxoи Fap бу ^ŒapK вa xaмcoяxoи nypy нaздики чумкуфй мyнocибaтy paвoбити cyдмaндepo бa pox rnon вa дap ин зaминa бapoи бa вучуд oвapдaни rnaioaM чaдиди пл ч , ш л ч л к , x ё ш .

[7, c. 12]

Д ( Т л H ) ш г x пл

кишвap дap xop ичa бa тaвp и нaзapp ac aфзoиш ёфтa, aкcapияти orao coxиб и биш^и нaв гapдидaнд [15], ки дap ин rap caxми aкaдeмик Тaлбaк Haзapoв ниxoят кaлoн acт. Мacaлaн, дap дaвpoни вaзиpии y caфopaтy кoнcyдгapиxo вa нaмoяндaгиxoи Чyмxypии Тoчикиcтон дap ^aзoкиcтон, Чумкуфии Йcдoмии Эpoн, 4yvixypffli Турция, Чумкуфии Йcдoмии AфFOнистoн, Чумкуфии Мapдyмии Чин, 4yvixypffli Б eлopyc, 4yivixyp ии Йcдoмии Пoкиcтон, 4yivixyp ии ия, Haмoяндaгии ЧТ дap нaзди CAXA вa Йгтиxoди Apyno, Шoxигapии Бeдгия, Чумкуфии ^pFro^^M, Йёдoти Мyгтaxидaи Arniprno, 4yivixypffli Х,индycтон кyшoдa шyдaнд ё шхиби биши нaв гapдидaнд. [3, c. 90-121]

Хaмзaмoн, дap дaвpaи вaз иpи кopxoи xopичии Чумкуфии Т oчикиcтон бyдaни aкaдeмик Taлб a! Haзapoв кишвapи мo тaвoнист 6o 39 кишвapxoи чaxoн paвoбити диплoмaтй бapкapop нaмoяд. A ч л 12 ш к ъ О ё, 12 ш к ъ A п , 9 ш к ъ A к 6 кишвap aз кигъaи Aмpикo. [4, c. 167]

Дap бapoбapи ин, Чумкуфии Toчикиcтон дap д aвpaи вaзиpии aкaдeмик Taлбaк Haзapoв уз ви 7

coзмoнy тaшкилoтxoи бaйнaлмилaлию ми^т^вй гapдид, минчyмлa Сoзмoни oзyкaвopй вa кишoвapз й (2 нoябpи coли 1995), С oзмoни бaйнaлмилaлии aлoкaи cпyтникии «ИHTEЛСAT» (22 ф eвp aли coли 1996), Бoнки pyшди иcлoмй (мoxи нoябp и coли 1996), С oз мoни yмyмичaxoнии гyмpyк (1 июли шли 1997), Бoнки ooiërni pyшд (20 фeвpaли coли 1998), суд и бaйнaлмилaлии чишятй (11 дeкaбpи coли 1999) вa Агентии б aйнaлмилaлй oид бa э ^piron! aтoмй (MAГATЭ) (1 нoябpи coли 2001). [11, c. 268]

Дap дaвpoни дap мacнaди вaзиpи кopxoи xopичй Kapop дoштaни Taлбaк Haзapoв зaминaxoи хукукй вa нaзapиявии cиёcaти xop^rni 4yivixyp ии Toчикиcтoн, ки то ин дaвpa Kap иб мaвчyд нaбyд, низ мaвp иди тaвaччyx Kap op пфифт. Аз чум^га, як KaTOp carn^^ мeъёpию хукукй тaxиявy кaбyл гapдидaнд, ки б a мacъaлaxoи pyшди cиёcaти xopичй вa тaъминoти тaшкилию coхтopии oн бaхшидa шyдa буд ai^ Macana^ coли 2002 Korncencrom cиёcaти xop^rni 4yivixypffli Toчикиcтoн вa Крнуни Чyмxypии Toчикиcтoн «Дap бopaи хизмaти диплoмaтй» кaбyл гapдид ai^ ки xaм бapoи мyaйянcoз ии carnxo, xaдaфxo, aвлaвияrxo, poxy вacилaxo, тaктикa вa cтpaтeгияи cиёcaти xopi^ вa xaм бapoи

K х пл й, х лй ё ъ л , x

зиёд дoшт. [1, c. 29] Ин ra^encro! вa ^нун as зyмpaи aввaлин caнaдxoи мyaйянкyнaнд aи мacиpи OTëcarn xop^rni 4yivixyp ии Toчикиcтoн бa xhco6 мep aвaнд.

^мчунин, бa хoтиpи бa вучуд oвapдaни nrärc^ xyкyкии фaъoлияти нaмoяндaгиxoи пл й л л x й x K л г . Б П

Чу^^Тии coли 1995 Hизoмнoмaи Сaф op am 4yivixypffli Toчикиcтoн вa Hизoмнoмa дap

бopaи xy^^ вaзифaxoи acocrni Сaфиpи Фaвкyлoдa вa Myхтopи 4yivixypffli Toчикиcтoн, ки дap дaвлa'Ix,oи дж-ap aккpeдитaтcия шyдaaнд, тacдик гapдидaнд. Дap бapoбapи ин, caнaдxoи дж-ape, aB кaбили Ойиннoмaи штеулии 4yivixyp ии Toчикиcтoн (6o кap opи Xyкyмaти чyмxypй aз 30 июли шли 1998) кaбyл гapдидaнд, ки ф aъoлияти нaмoяндaгиxoи д иплoмaтй вa мyaccиcaxoи шжулии Чyмxypиpo дap caivnx^ гугогун тaнзим мeнaмyдaнд. [17, с. 32-33]

Инчунин, coли 1999 Крнуни 4yivixyp ии T oчикиcтoн «flap 6op aи шap)тнoмaxoи бaйнaлмилaлии Чум^ии Toчикиcтoн» кaбyл гapдид, ки тapтиби тaxияcoзй, имзoгyзopй, бa тacвиб pacoнидaн ш дигap aмaлxoи вoбacтa бa caнaдxoи бaйнaлмилaлиp o бa тaнз им дapoвapд. [1, с. 32]

Бoяд кaйд нaмyд, ки !ap бapoбapи caнaдxoи дap бoлo ишopaшyдa дигap caнaдxo дap coxaи мaзкyp низ дap ин дaвpa (яыте aз coли 1994 то шли 2006) имз o вa щбул гapдидaaнд, вaлe мyaйянкyнaндaи мacиp и c^carn xop ичии Чу^^Тии Toчикиcroн мaxз xaмин caнaдxo мeбoшaнд.

^мин тaвp, дap дaвpaи вaзиpии Tará^ Haзapoв зaминaxoи нaзapиявй вa xy^^ffli cиёcaти xop^rni 4yivixyp ии T oчикиcтoн низ мycтaxкaм гapдидa, хиз мaти диплoмaтии 4T бa шaкли мyaйян дapoмaд вa фaъoлияти Вaз oparn кopxoи xop ичиву ^^acc^ax^ xop ичии чyмxypй б a мaчpoи мyaйян вopид гapдид.

Яте aз xизмa^x,oи дигapи aкaдeмик Tarám Haзapoв дap дaвpoни дap мacнaди вaзиpи кopxoи xopичии 4yivixyp ии Toчикиcтoн кap op дoштaни y, ин иштиpoки бeвocитaи вaй !ap гyфтyшyнидxoи миёни точишн бa xaйcи p ox6 ap и xaйaти xyкyмaтй aз мoxи янвap и шли 1996 то бa имзo p acидaни «С oз иш^ми умумии иcтикp opи cyлx вa p изoияти миллй дap Toчикиcтoн» (27 ию ни coли 1997) бa x .

Худи Taлбaк Haзapoвич poxбapии xyдpo дap xaйaти xyкyмaтй !ap мyзoкиpoт дaвpaи дyшвop, aммo nyp caмap и ф aъoлияти xeш мeдoнaд: «Хушб axтoнa миccияи мaн дap ин вaзифa 6o имзo шуд aни С oзишнoмaи умумии иcтикpop и cyлx вa p mourra миллй д ap Toчикиcтoн дap coли 1997 бa итмюм pacид».[8]

Aкaдeмик Фoзил Toxиpoв !ap якe aз мaкoлaxoяш вoб acra бa ин мaвзyъ бaмaвpид ^йд кapдaacт, ки <«jap xaкикaт тaмoюлxoи пocдopии cyлx, xaмгиpoй вa !map paвaндxo бe иштиpoки фaъoлoнaи Tarám Haз ap oв дap orap, xaivrayn p ox6 ap и мaкoмoти cиёcaти xop ичии кишвap вa xaмчyн як apбoби

л й ч ъ й- ё й г . У x к к x , ё

пeшгиpифтaи xyкyмaт вa Пpeзидeнrи кишвapи aз чoниби мapдyм инrиxoбшyдapo бa тaвpи cyбoткopoнa aмaлй кapдa, тaмoми кyшишpo бa xapч дoдaacr, то Toчикиcтoнpo aз мyкoвимaти мycaллaxoнa бapoвapдa, p mourra миллй бa дacт oвapдa шaвaд». [6, c. 47]

Дap бapoб ap и вaзиp Tará^ Haзapoв дигap rap мaндoни мacъyли В aзopaти кopxoи xopичии 4T низ дap тaшкил вa гyзapoнидaни гyфтyшyнидxo фaъoлoнa иштиpoк кapдaнд, ки ин худ ^^ora бa тaвp и дypycт бa pox мoндaни rap вa ф apoxaм oвapдaни шapoити мycoиди ф aъoлият !ap ин мaкoми дaвлaтй aз тapaф и poxбapи oн мeбoшaд.

^мин тaвp, aкaдeмик Taлбaк Haзapoв тули 12 coл мaкoми вaз щ)и кopxoи xop ичии 4yivixyp ии Toчикиcтoнp o бap душ !omr, ки бидуни шaк шaxoдaти э^тю! вa э^и^ди Пpeзидeнти мaмлaкaт вa Xyкyмaти чyмxypй бa шaxcият вa кoбилияти coз мoндиxии y мaxcyб мeшaвaд.

Дap ин бopa X,aмpoxoн Зapифй - cotö^ вaзиpи кopxoи xopичии Чyмxypии Toчикиcтoн, ки ин мaнcaбpo nac aз aкaдeмик Taлбaк Haз ap oв coxиб шуд, чунин мeгyяд: «^ёт нишoн дoд, ки дap ин XOлaт интиxoби Пpeзидeнт xeлe дaкик вa мyвaффaкoнa буд. Дap тули ин дaвpa, Taлбaк Haзapoв aз

л x x лк В x к x , x С

л x ъ л л ч ». [15]

Дap бapoбapи xaмaи инxo, xaнгoми дap мaнcaби вaзиpй Kapop дoштaнaш бapoи кopмaндoн y xaмчyн як poxбapи нaмyнaвй бa x^;o6 мep aфт. Myнocибaти y 6o кopмaндoни вaзopaт гap му caмимй буд вa xaтгo мeтaвoн гуфт, ки шк^ти чaвoнoн мyнocибaти mдapoнa мeкapд. У мyтaxaccиcoни xyбpo кaдp мeкapд. Дap xaмa чoe, ки y ф aъoлият нaмyдaacт, p aфтopaш чунин буд в a aз xarnrni xoтиp имpyз xaм дap дoиpaxoи идмй вa xaм дap coxтopxoи дaвдaтй шoгиpдoни зиёдe дopaд. [14, c.79]

Macana^ дap ин бopa Хaмpoxoн Зapифй, якe aз дacшapвapoни бexтapини aкaдeмик Taлбaк Haзap oв, ки д ap дaвpoни вaз иpии y то caraji Caф иpи ф aвкyддoдa вa мукк^и 4yivixyp ии Toчикиcтон pacидaacт вa бaъдaн 6o тaвcияи xyди ycrcm бa мaнcaби вaзиpй тaъин шyдaacт, чунин мeгyяд: «В a^e

Т л H x x чй , л y ъ л г

души диплoмaтx,o мeгyзoшт. Бo эътимoди xyд, xaмчyн poxбapи xиpaдмaнд, бa диплoмaт имшн мeдoд, ки тaшaббyc нишoн дoдa, мycтaкидoнa poxxoи xaлди мушкишш чopиpo чустучу кyнaд. Бa л эъ x x ч x , F .

A^aTO, rape, ки бa эътимoд acoc ёфтaacт, дap xyд тaxкypcии мycтaxкaм дopaд. Йн aCT, ки capфи нaзap aз имкoниягx,oи мaxдyди мaвчyдa, дипдoмaгx,oи мo тaвoниcтaнд дap xarna coxaxo мyвaффaк шaвaнд». [7, c. 47]

Як xиcлaти ибpaтпaзиp и дж-ap и Taлбaк Haзap oв бapoи шoгиpдoнaш дap дaвp omi вaзиpй xaмин aCT, ки y yмyмaн бa xaшaмaтy дaбд aбa вa кappyф ap pox нaдoдaacт. Бapъaкc, y фикp мeкapд, ки утоки

й ш x x эъ ъ ш x x ш x

мeгapдoнaд. Aкaдeмик Taлбaк Haзapoв oиди ин мaвзyъ дap яте aз мyбoxиcaxoяш чунин кaйд : «M ш yx ш x F . A г ,

мeдoнaм, ки биcёpe aз шaxcoни мaнcaбдop, бaъд aз oнe ки бa мaнcaб тaъин мeшaвaнд, aввaл aз тaъмиp кapдaни yтaкxoи кopии xyд cap мeкyнaнд. Tarao як чизpo бoяд гуфт, ки тaмoми coлxoи фaъoдиятaм дap yтoки кopии Baзopaти кopxoи xopичй бyдaaм, xaмoн мeбeлxoe, ки дap дaвpoни poxбapии Aбдyлaxaд ^axopoв дap Шypoи вaзиpoн дap oн чo бyдaнд, мaн xarn oraopo иcтифoдa бypдaм. Maн бoвapй дoштaм, ки пeш aз xarna yтoки кopй бoяд тозaвy oзoдa бoшaд, шук^у шaxoмaт xeч ф oiwae нaдopaд». [10]

Чи тaвpe ки мo мeдoнeм, poxбap и В aзopaти кopxoи xopичиpo oдaтaн xaнгoми caфapxo якчaнд нaфap xaмpoxй мeкyнaд. Aммo Taлбaк Haзapoв кушиш мeкapд, ки xaмpoxaш тaнxo xaмкopoнaшpo гиpaд. Дap coлxoи aввaл yмyмaн тaнxo paфтa, чиxaти иктиcoдии caфapxopo бa нaзap мeгиpифт. Чунки бyччeти кишвap нa oн кaдap муа^^м буд (дaвpoни чaнги шaxpвaндй) вa нaмexocт, ки oн бoз xarn нoycтyвopтap гapдaд. nac aз чaнд мyддaт np eß идeнт aз ин кopaш xaбapд op шyдa, бa y гуфт,

x й г ё ё к к x x г й. Б ч ,

F ч л x , п л ю xy x y к

нecт. Бaъд aз ин, xaмчyн кoидa дap caфapxo xaмpoxaш тaнxo як »oprnarn^ Baзopaти кopxoи xopичиp o, ки дap ин ё oн coxa rna^yn буд, мeгиp ифт. Чи тaвpe ки, як xaмкacби xirrororn дap якe aз

xy x y г , x x ч ш y xy x л л лй x

нaмoяд. У дap xaйpaт мoндa буд, ки чи гута xaйaти Toчикиcтон ибopaт aз ду нaфap мeтaвoнaд

ч x , к г x 20 ш л ч

мeдиxaнд. [13]

Taлбaк Haзap oв бaъди ф aъoдияти nyp caмap и 12-c oдa acдaн 6o xoxиши xyд aз мaнcaби вaз ирт x x чй ъ . Х x ш ъ ш л п ш П

пeшниxoд кapдa буд. Aммo пpeзидeнт 6a^ aз ду coд (30 нoябpи coди 20O6) 6a иcтeъф o p aфтaнaш poзигй мeдиxaд. Худи aкaдeмик Taлбaк Haз ap oв вoбacтa 6a ин мacъaлa чунин мeгyяд: «Maн aз rnarn^ и вaзиpй 6o иpoдaи xyдaм paфтaм. Хoxиши 6a иcтeъф o paфтaнaмpo ду coд пeш б a np ea идeнт п ш x . M лл 70 - л x л x ш , 12 л

yx x й x ё ш . A П ъ л

шл^ф o paфтaнaм p œ игй дoдaнд». [13]

Умyмaн, зaмoни д ap rnarn^ и вaз 1фи кopxoи xopичй кapop дoштaн, 6a Taлб aк Haз apoß мyяccap гaшт, ки 6o 6raëp шaxcoни oбpyмaнди cиёcaтшинoc вa xoдимoни дaвлaтй вoxyp aA. У xaмeшa Пpeзидeнтpo xaнгoми caфapxoи xopичияш xaмpoxй кapдa, инчунин, 6a cифaти poxбapи Baзopaти

x x чй ё ш x ч x й ч , п x

кишвapxoи 6a мoнaнди ЙДM, HMA, Фpaнcия, Япoния, 4yvixypffli Mapдyмии Чин, Пoкиcтон, Хиндустхэн, Эpoн, Typ кия, Либия, AфFOниcтон вa дигap кишвapxoи чaxoн вoxypиxo гyзapoнидa, дap тaшaккyлy pyшди мyнocибaгx,oи дyчoнибaю биcёpчoнибa caxми бeaндoзaи xyдpo гуз oштaacт.

A мaълyмoтx,oи дap бoдo oвapдaшyдa 6ap мeoяд, ки Taлбaк Haз ap oв зaмoнe poxбapии В aзop an кopxoи xopичии 4yivixyp ии Toчикиcтонpo 6ap душ гиpифтa, 6a эxёи cиёcaти xop ичии кишвap шуруъ кapд, ки pyí^o^^ шёши кишвap дap coдxoи 1991-1992 вa oмилxoи бepyнae, ки onxopo rnyraxapp ик x , y л л лй x к к x л л ч й

. M л , П Ч x Т ч Э лй P x п ё x

Maчлиcи Одии 4ywixyp ии Т oчикиcтoн aз 20 anp eди шли 2012 oид 6a тaшaккyди cacara xopичии чyмxypй cyxaн poнд a, aз чyмдa, чунин ибpoз нaмyдa бyдaнд: «..,6a иддaти OFOЗ ëфтaни иxтидoф oти дoxидй, шиддaт ëфтaни oн вa ниxoят, зaбoнa зaдaнy дoмaн пaxн кapдaни oтaши чaнги тaxмидии ш x й, ш лг й к ё x ч ш л ё x л y

py шуд». [9]

Arnnvio нoвoбacтa aз шapoити мaвчyдa 6a Taлбaк Haзapoв мyяccap шуд, ки cacara xopичии п шг С л л к , ъ пл ч

caxми apзaнд aи xyдp o гуз opaд. A xarnmi xoтиp, имpyзxo Taлбaк Haзapoвpo xaмчyн пиp и (пaтp rnpx^ дипдoмaтияи точик юм мeбapaнд. Aap 6a мaънии дигap ^м, Taлбaк Haзapoв 6a xaйcи вaзиpи

x x чй x к ё x ч Т ч кл л кш

г ш , л y x x x пл x ё л x Ш к

Fap 6 вa xaмcoяxoи nypy нaздики кишвap aмoн мyнocибaтy xaмкopиxoи cyдмaндep o 6a pox мoнд вa

ч ч пл ч x ё ш .

Йфуз дaxxo шoгиpдoни Taлбaк Haзapoв дap дoxидy xopичи кишвap дap вaзифaxoи гyнoгyни

пл й ё x ч Ч x Т ч л к

ш x x ш гй .

Хaмpoxoн Зapифй, ки rnc aз мaнcaби вaзиpи кopxoи xopичй paфтaни Taлбaк Haзapoв ч ш y г , Т л H x г й . «Т л

Haзap oвич, ки туди 12 шл дap вaзиф aи вaз ^и кopxoи xopичй буд, д ap бунёди пoяxoи cиëcaти xopичии дaвлaти мo, xимoя вa тaтбики мaнфиaтx,oи миддии кишвap дap apcaи минтaкaвй вa

л л лй x г г ш . Б ш , x Т л

Haзap oв вaзop aipo дap як дaвpaи дyшвopy шaдиди xaëти xaлкy дaвдaт, ки з apyp an иcтикpopи cyлxy pœ oœrrn миддй, p aфъи o^Gaix^ дaxшaтнoки чaнги шaxpвaндй д ap xaмaи coxaxoи xaëти мaмдaкaт буд, p ox6 apй кapд. С oли 1996 aз як кишвap 6a caф apи кopй 6a xop^a p aфтaм вa бaъди дax coд 6a кишвapи дигap бapгaштaм, ки дap oн чo coxтopи мycтaxкaм вa xoкимияти ^p^^ara пpeзидeнтй тaъcиc ëфтa, cyбoт xyкмфapмocт вa иктиcoд бocypъaт pyшд мeкyнaд. Maн «эcтaфeтa»-po дap poxбapияти Baзopaти кopxoи xopичии чyмxypй кaбyд кapдa, aлбaтгa, тaмoми кyввapo 6a raop мeбypдaм, ки пaйвacтaгии кopи мaкoмoти cиëcaти xopичиpo нигox дoштa бoшaм». [14, c. 62]

Xyдoca xarnmi тaвp, aз тaxдидxoи бoдo rno 6 a xyдocae oмaдa мeтaвoнeм, ки дap д aвpoни pox6apmi Baзopaти кopxoи xopичии Чyмxypии Toчикиcтoнpo 6ap yxaa дoштaни aкaдeмик Taлбaк Haзapoв эxëи cиëcaти xopичй дap чaнд caмг cyp aт гиpифтa, oкибaт пoйгoxи мycтaxкaмepo бapoи arnaM нaмyдaни cиëcaти xopичй 6a вучуд oвapдa шуд:

1. Йк В x x ч Ч x Т ч п к г

ш ;

2. Б ю x В x x ч Ч x Т ч x гapдoнидa, дap тapкиби oн paëcaтy шyъбaxoи нaв кyшoдa шуд;

3. Шyмop aи нaмoяндaгиxoи дипдoмaтии кишвap дap xop ^a 6 a тaвp и нaзappac aфзoиш ëфтa, aкcapияти orao cox^ и 6 инoxoи нaв гapдидaнд;

4. К ш 39 ш ч x x пл й к , ъ 7 coзмoнy тaшкидoтxoи 6 aйнaлмидaлию минтaкaвй гapдид;

5. Acocxoи xy^R^ вa нaз apиявии cиëcaти xop ичй 6a вучуд oвapдa шуд;

6. Haмoяндaгoни вaзopaт дap тaшкид вa гyзapoнидaни гyфтyшyнидxoи миёни точишн ф a'Kmora иштиp oк кapд aнд вa aз мoxи янвapи шли 1996 то aнчoми oн (27 ию ни coди 1997) вaз иpи кopxoи xopичии Чyмxypии Toчикиcтoн Taлбaк Haзapoв xaйaти xyкyмaтиpo дap гуфтушунид poxбapй нaмyд, ки orn 6o имзo шyдaни С oз ишнoмaи умумии иcтикp opи cynx вa pиз oияти миддй дap Toчикиcтoн дap coди 1997 6a p acид;

7. Ч x Т ч ч ч x й x ъ к л г , ЧOЙгox вa мaкoми xyдp o дap orn пaйдo кapд.

АДАБИЁТ

1. 25 юдам дap naxw) и o ш (Зфи нaзapи Cиpoчи1дин Acto в) Cилcилa: Cиëcaти xopичии Тачниного н (СХТ). ^yraffiGe: Иpфoн, 2016. - 220 c.

2. Бoйшнии шaxcнн aкaдeмик Taдбaк Haзapoв. Лз Hanni cyxaнpoннн Taдбaк Haзapoв raGacra 6a pyзн кopмaндoнн xизмaтн диплoмaтй вa нфгитоxн бшюн нaвн Cappaëcaти кoнcyднн Baзopaтн кopxoн xop^^ 29.09.2016.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Диплoмaтия Taджикиcгaш: вчepa и cero дня. В z^yx то wiax. To м 2. Пд o бщeй peдaкциeй Xarnipo xo rn Зapифи (Cocтaвитeль Д. Haзpиeв) Cepня: Bnemffim шдитикa Taджикиcгaнa. - ^matfe «Иpфoн», 2011. - 296 c. илл.

4. Диплoмaтшш Toчикнcгoн: щфу ra нмpyз. ,3ap ду чилд. Чилди 1. (Зфи нaзapи XarnpoxoR Зapнфй) Cилcнлa: Cнëcaтн xop^ini Toчикиcтон. „n^atfe «Иpфoн», 2009, 296 c.

5. Лeбeдeв M.C., Шapнпoвa Д.Б. Диплoмaтия Taджикиcгaнa (к 50-летию coздaния Mшfflcтepствa Iшocгpaнныx дeл PecHyÊrarnai Taджикиcтaн). ИcтоpшIO -дoкyмemaды^ый OHepm. - ^rnat^ : Шapки Oзoд, 1994 г. - 28 c .

6. Назаров Талбак Назарович (к 75-летию со дня рождения). Душанбе, Бухоро, 2013, - 118 с .

7. Назаров Талбак Назарович (к 80 - летию со дня рождения). - Душанбе : ОАО «Чопхонаи Дониш», 2018. - 130 с.

8. Одили Нозир. Академик Талбак Назаров. Рохии нохамвор ва пурифтихори пири сиёсат ва дипломатияи точик [Манбаи электронй]. URL: https://pressa.tj/tajikistan/akademik-taIbak-nazarov-roxj-noxamvor-va-puriftihori-piri-siyosat-va-diplomatiyai-t04ik/_ (санаи мурочиат: 15.12.2020).

9. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон аз 20 апрели соли 2012. [Манбаи электронй]. URL: http://president.tj/node/1084 (санаи мурочиат: 29.01.2021).

10. Патриарх. Талбак Назаров о себе, о жизни и о тонкостях таджикской дипломатии. [Манбаи электронй]. URL: http://rr.eastera.tj/ru/news/life/person/20180315/patriarhtalbak-nazarov-o-sebe-o-zhizni-i-o-tonkostyah-tadzhikskoi-diplomatii (санаи мурочиат: 04.06.2021).

11. Сиёсати хоричии Точикистон дар масири истиклолият. (Зери назари Хдмро хо н Зарифй) Силсила: Сиёсати хоричии Точикистон. Душанбе : «Ирфо н», 2011, 340 с.

12. Талбак Назаров, Абдунабй Сатторзода. Дипломатияи муосири точик, Д ушанбе, Ирфон, 2006, 224 сах.

13. Талбак Назаров. Патриарх. Талбак Назаров о себе, о жизни и о тонкостях таджикской дипломатии [Текст]. Журнал VIP-zone, №5, 2009 года.

14. Хамрохон Зарифи. Многовекторная дипломатия Таджикистана (Статьи, интервью, выступления, хроника визитов и встреч) - Душанбе : Издательство ООО «Офсет», 2010 - 352 с.

15. Х х З . М ы л ы п л [Т ] / Х х З // Н г . - 9 п л 2008 года. - №15 (19621).

16. Чумьахон Темурзода. Каламрави ёдхо. Душанбе, «Шарки озод», соли 2021, 272 с.

17. Эмомалй Рахмон - бунёдгузори сиёсати хоричии Точикистон. (Зери назари Хдмрохон Зарифй). - Д ушанбе . «Ирфон», 2012, 272 с.

НАЦШИ ТАЛБАК НАЗАРОВ ДАР РУШДИ ВАЗОРАТИ КОР^ОИ ХОРИЧИИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН (1994-2006)

Муаллиф дар ин мацола нацши Талбак Назаровро дар рушди Вазорати кор^ои хориции Чумхурии Тоцикистон (сощои 1994-2006) мавриди барраси царор додааст. Муаллиф аз цумла цайд мекунад, ки Талбак Назаров ба щйси вазири коруои хорици на тащо дар татбици сиёсати хориции Тоцикистони тозаистицлол са^ми арзанда гузоштааст, балки дар як муддати куто^ ба шарофати цобилият^ои хоси дипломатии худ, ки дар Тоцикистон ба даст омадааст муносибатхо ва хамкории пурсамари мамлакати мо бо мамлакатхои Шарку Гарб, хамсояхои наздику дур. Дар ин замина у барои ба вучуд овардани мактаби нави дипломатиям точик бо гайрати калон мехнат кард.

Хрмзаммон, дар матлаб таъкид шудааст, ки дар давраи фаъолияти вазири коруои хориции Чумхурии Тоцикистон Талбак Назаров заминаи кадри, назарияви ва ууцуции сиёсати хориции Тоцикистон тщким ёфт.

Калимахри калидй: академик, дипломатия, муносибатхо, сохторщ сиёсати хорици, цанги шщрвандй, давра, Вазорати коруои хорици, кишвар^ои цауон.

РОЛЬ ТАЛБАКА НАЗАРОВА В РАЗВИТИИ МИНИСТЕРСТВА ИНОСТРАННЫХ ДЕЛ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН (1994-2006)

В данной статье автор рассматривает роль Талбака Назарова в развитии Министерства иностранных дел Республики Таджикистан (1994-2006 гг.). В частности, автор отмечает, что Талбак Назаров на посту министра иностранных дел не только сыграл значительную роль в реализации внешнеполитического курса нового независимого Таджикистана, но и в короткие сроки благодаря своим особым дипломатическим способностям наладил плодотворные отношения и сотрудничество между нашей страной и странами Востока и Запада, нашими ближними и дальними соседями. В этом контексте он усердно работал над созданием новой школы таджикской дипломатии.

В то же время в статье отмечается, что за время пребывания Талбака Назарова на посту Министра иностранных дел РТ были укреплены кадровая, теоретическая и правовая основы внешней политики Таджикистана.

Ключевые слова: академик, дипломатия, отношения, формирования, внешняя политика, гражданская война, период, Министерство иностранных дел, страны мира.

THE ROLE OF TALBAK NAZAROV IN THE DEVELOPMENT OF THE MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN (1994-2006)

In this article, the author examines the role of Talbak Nazarov in the development of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan (1994-2006). In particular, the author notes that Talbak Nazarov, as Minister of Foreign Affairs, not only played a significant role in the implementation of the

foreign policy of the newly independent Tajikistan, but also in a short time, thanks to his special diplomatic abilities, established fruitful relations and cooperation between our country and the countries of East and West, our near and far neighbors. In this context, he worked diligently to create a new school of Tajik diplomacy.

At the same time, the article notes that during the tenure of Talbak Nazarov as Minister of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan, the personnel, theoretical and legal foundations of Tajikistan's foreign policy were strengthened.

Keywords: academician, diplomacy, relations, formations, foreign policy, civil war, period, Ministry of Foreign Affairs, world countries.

Сведения об авторе:

Раджабзода Аъзамджон Нурали - соискатель кафедры дипломатии и международных отношений Академии государственного управления при Президенте Республики Таджикистан, Адрес: 734003, г. Душанбе, улица Саида Носира 33, тел.: (+992) 917604067; E - mail: ran.13031996@mail.ru

About the author:

Rajabzoda Azamjon Nurali - applicant for the Department of Diplomacy and International Relations of the Academy of Public Administration under the President of the Republic of Tajikistan, Adress: 734003, Dushanbe, SaidNosir Street 33, Phone: (+992) 917604067; E -mail: ran.13031996@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.