CC BY
4DOI 10.24412/2709-1201-2024-496-499
НА^ШИ ШИНОХТИ ЗАБОН ВА ОМУЗИШИ ОН ДАР ТА^КИМИ ШАХСИЯТИ КУДАКОНУ НАВРАСОН
РОЛЬ РАСПОЗНАВАНИЯ ЯЗЫКА И ЕГО ИЗУЧЕНИЯ В РАЗВИТИИ ЛИЧНОСТИ ДЕТЕЙ И ПОДРОСТКОВ
THE ROLE OF LANGUAGE RECOGNITION AND ITS STUDY IN THE PERSONAL DEVELOPMENT OF CHILDREN AND ADOLESCENTS
КАРИМОВА МУНИСА ГАЙБУЛЛОЕВНА
Омузгори Кафедраи Умумидонишгох,ии Психологияи Умумй Мдт Донишгохи Давлатии Хучанд Ба Номи Академик Бобочон Гафуров
Шари мухтасар: Шинохти фарщанги ;ар як цавму миллат бевосита ба шинохти забони он алоцаманд аст. Ба ; амин хотир хеле зарур аст, ки бояд нисбат ба омузиши забощо ва цабл аз ;ама шинохти фар%ангу забони модариву давлатии худ а%амияти хоса зо;ир намуда бошем. Омузиши забон синну сол надорад, зеро ма%з дар даврони кудакию навраси, инкишофи зе%нии ощо комил асту барои цабули иттилоот;ои нав ;амеша тайёр мебошад. бояд цайд кард, ки шинохти забон ва ба омузиши он фаро гирифтани кудакон як шохаи мух;ими ояндаи дурахшони ощост. Зеро ма%з тавассути донистанизабони давлати ва хорщй метавонхудро чун аъзоицомеа муаррифи кард.
Калимахоикалит: забон, омузиш,, донистан, кудакон,, наврасон.
Аннотация: Знание культуры каждого народа и нации напрямую связано со знанием его языка. Поэтому очень важно уделять особое внимание изучению языков и, в первую очередь, знакомству с нашим родным и государственным языком и культурой. Изучение языка не имеет возраста, поскольку именно в детстве и подростковом возрасте их интеллектуальное развитие является совершенным и они всегда готовы к получению новой информации. Следует отметить, что знание языка и вовлечение детей в его изучение -важная часть их светлого будущего. Потому что именно через знание государственного и иностранного языка можно представить себя членом общества.
Ключевые слова: язык, обучение, знания, дети, подростки.
Abstract: Knowledge of the culture of each people and nation is directly related to knowledge of its language. Therefore, it is very important to pay special attention to learning languages and, first of all, getting to know our native and state language and culture. Language learning has no age, since it is in childhood and adolescence that their intellectual development is perfect and they are always ready to receive new information. It should be noted that knowing the language and involving children in learning it is an important part of their bright future. Because it is through knowledge of the state and foreign languages that one can imagine oneself as a member of society.
Key words: language, learning, knowledge, children, teenagers
Забони давлатй яке аз нишонах,ои арзишманди хдр кавму миллат аст. Хеле мавридист, ки нисбат ба пойдориву човидонии он ахдмияти махсус зох,ир намуда, онх,о ба воситаи асосии тах,кими давлатдорй, инчунин равобити адабии гузаштаю оянда гардад. Бо боварии том метавон гуфт, ки забони точикй забони шевою гуворои шоирону нависандагон буд ва то кунун низ чунин аст. Х,оло нисбат ба осори адабии гузаштагонамон ру оварда, онро варакгардон намоем, дарк хох,ем кард, ки бо забони точикй чй махфумх,ои ибратбахши зиндагирол зебою бурро ифода намуда буаднд.
Имруз низ шоирону нависандагони муосир дар такя ба ин забон адабиёти форсу точикиро пойдору безавол мекунанд.
Фирдавсию Саъдию Х,офизу Хайём ва Камол барин ширинкаломон, ки бо забони ноби форсй - точикй эчод карда буданд, имруз тарики чанд забонхои давлатии мамлакатхои хорич тарчума гашта, хонандагони бешуморе дорад. Албатта ин боиси сарбаландию ифтихор аст, ки моро мепазиранду эхтиром мекунанд ва хатто барои дар шакли аслй мутолиаи асархои адибон забони моро меомузанд. Пас моро мебояд, ки нисбати шинохти забони худ бетафовут намбошем, онро аз хурд то бузург омузонему мохияти донистани забонхоро фахмонида бошем.
Тарбияи кудакону наврасон як раванди мураккаб ва бисёрмархила аст, ки дар хама гуна сохаи фаъолияти инсон мавчуд буда, вобаста ба полати равонии онхо наметавон баъзан холатхо ба хадафи хеш натичаи дилхох ба даст воард. Махз ба хамин хотир бедор кардани хисси ифтихормандй аз арзишхои олии милливу маънавй дар ниходи кудакону наврасон бояд сахмгузор буд. Зеро онхо дар айни камолот метавонанд, ки бо завки баландй омузиш дар шинохти забону фарханги миллат бархурдор гарданд. Агар кудаконро хануз аз синни хурдсоли забон омузем, дар оянда барои тахкими шахсияти эшон заминаи мусоиде фарохам меорад. Дар кадами аввал мебояд, ки нисбат ба дарки маънии онхо ахамияти махсус дода шавад. Хеле бамаврид аст, ки мо бояд завки кудакону наврасонро нисбат ба омузиши равияву самтхои гуногуни илмй ба назар гирифта бошем. Зеро барои хар як кудакон арзиши олй он аст, ки у бояд пешсафу хамадон бошад.
Дар замони муосир донистани забонхои хоричй хеле макоми махсусро касб намудааст. Месазад, ки омузиши он сархад надошта бошад ва синну сол низ бетафовут муайян шудааст. Барои баланд бардоштани завки омузиши шинохти забонхои хоричй дар ниходи кудакону наврасон зарур аст, ки мухити бавоярасии онхо пур аз маънй бошад, хадди акал аз яке аз атрофиёнаш бо забонхои хоричй бо у гуфтугу намояд. [1]
^айд карда мешавад, ки дар хдма холат тарбияи волидан дар ниходи кудак накши бориз дорад. Махз ба хамин хотир хеле хуб аст, ки волидон дорои хираду маънй бошанд. Заминаи донишхои мактабй махз дар оила гузошта мешавад. Асри нав такозо менамояд, ки хар яки мо бояд забондон бошем. Зеро чахонбинии васеъ аз донистани забон сарчашма мегирад. Ахамияти басо бузург дорад, ки бояд кудакону наврасон хануз аз синни навраси бояд ба омузиши забонхо рагбат пайдо намуда, онро аз худ намоянд.аммо то дарк накунанд, ки шинохту донистани он барои онхо чи нафъ ба бор меоварад, шавки онхоро бедор кардан кори сахл нест.
Албатта фаро гирифтани омузиши шинохти забонхо ва дарки маънии осори адибон, ки бо забони форсй - точикй руи аврок омадааст, дар дунёи кудакону наврасон аз нуктаи назари психологй хеле амали доманадор аст. Аммо тахкурсии онхоро мо бояд аз кудаки гузошта бошем. Барои хмин оянндаи дурахшону чахонбинии фарохи онхоро ба назар гирифта, бояд ба омузиши забонхо дар ниходи кудакон ахамияти чиддй дод. [2]
Рох^ои шинохти забон ва забономузй барои кудакону наврасон - маълум аст, ки дар замони мусоир чомеа бештар ру ба шабакахои ичтимои овардаву хама намуди маълумотхоро аз он ба даст меоранд. Аммо барои ба худ маълумоти заруриро хавола додан, агар дуруст навишта натавонем, хеч гох ба натича мушарраф нахохем шуд.
Агар ба таърихи таълимгирии кудакону наврасон нигох кунем, тарбияи фарзандон факат бар души мактаб вогузошта шуда буд. Тачрибахо нишон доданд, ки кудакони дар оилахои зиёиву бофарханг тарбияёфта дар чомеа накши босазои худро ба зудтарин фурсат ёфтаанд. Мухимтараш кобилияти дарки маънй дар онхо ба дарачае рушд кардааст, ки хануз дар синни мактаби худ дар чустучуи донишхои нав мегарданд. Ин барои ояндаи онхо кадами бузургест, ки у бо тамоми хастй хондану омухтан мехохад,
максади асосиаш хуб хондану забон омухтану чахон дидан аст. Албатта у дарк менамояд, ки барои чахонро бо чашми хирад дидан бояд дорои дониши кавй гардад. [3] Махз ба хамин хотир рохеро ба худ интихоб менамояд, ки хамеша муваффаку комгор дар амалигашти хадафхои кудаконаи худ бошад. Ва хамин талошхои азхудкунии донишхо барои ояндаи у заминаи мусоидеро хохад гузошт. Кушишу гайрат аз чониби худи наврасон барои омузиши забонхои хоричй мавкеи хос дорад. Зеро танхо хохиш метавонад, ки моро дар амали намудани максадхо маваффак намояд. Барои ин минбаъд системаи тахсилотро зарур буд, ки тагйир диханд, охиста - охиста дар охирхои асри 20 сохаи маориф чуни тасмим гирифт, ки волидон низ бояд барои таълиму тарбияи фарзандон сахми бевосита дошта бошанд. Вагарна бидуни таъсири тарафайн комилан фаро гирифтани онхо ба барномахои таълимии мактабй каме мушкил хохад буд.
Максади таълими мактаб на танхо аз руи барнома таълим додани кудакону наврасон, балки ба таври мутаносиб, хамачониба инкишоф додани шахсият, инчунин ташаккул додани сифатхо ба монанди масъулиятшиносй, интизоми худ, мустакилият ва гайра мебошад. Сипас баъди бархам хурдани собик Иттиходияи Шуравй дар ин системаи фаъолияти педагогон чорй намудани фанни омузиши забонхои русй ва баъдан забони англисй чой дода шуд.
Имкониящои шинохти забон дар раванди таълим - аксари муаллимони муосир ахамияти тахсилоти мактабй ва чй гуна чомеа дар холати ногувор карор доранд, дарк мекунанд. Махз барои хамин хаёти ояндаи наврасонро ба инобат гирифта, онхоро талкин менамоянд, ки бояд онхо хамчун кудакону наврасони муосир барои доштани фардои дурахшон ва касбияти муайян забон омузанд. Аммо равобити адабии дирузу имрузро агар мо мутолиа намоем, ба хулосае меомем, ки дар хакикат барои хуб дарк намудани мазмун бояд забоншиносу лугатдон бошем.[4] Зеро ахамияти забономузи дар ниходи кудакону наврасон хеле зарур буда, ин дониш метавонад онхоро дар айёми чавонй дар касбияти худ шухратёр намояд. Аммо иддае аз хоанндагони мактаб дарк наменамоянд, ки омузиши забонхои дигар манотикй олам барои онхо чи мохият дорад. Барои хамин беэътиной хам аз тарафи волидон ва хам аз тарафи кудакону наврасон зохир мегардад. Дар хамин холат вазифаи омузгор аст, ки онхо таргиб намуда, нисбат ба ояндаи кудакоун наврасон бетарафй накунанд. Фахмидани ин муаммо аллакай дар рохи халли омузиши забонхои хоричй кадами калон аст.
Мактаб хузури кудаконро дар чомеа таъмин мекунад ва чунон ки маълум аст, вазифаи омузгор аз он иборат аст, ки ба кудакон дуруст рохнамой кунад, аз тахкир пешгирй кунад ва нисбат ба мушкилоти хонандагон бетараф набошад. [5]
Насли муосир хукук ва озодии интихоби худро хеле кадр мекунад, аз ин ру, дар асоси принсипи демократия бунёд кардани раванди таълим мухим аст. Муаллим бояд бо хонандагон муошират кунад ва раванди таълим тавре сохта шавад, ки дар он фазои хамдигарфахмй ва дастгирии хамдигар хукмрон бошад. Муаллим барандаи коидаву теорема нест, балки шахси мухимест, ки дар хаёти кудак ва ташаккули шахсият ва дарки дониш, инчунин раванди забономузиии у иштирок мекунад. Албатта яке аз роххои мухиму муваффак дар омузиши забон робитаи озоди байни мактаб ва волидонро дар раванди таълим аст. Истифода аз адабиётхои бадеии шоирону нависандагон низ воситаест, то ба кудаконну наврасон аз илми забоншиносй бахравар намуда бошем. Маълум аст, ки чунин тачриба самараи назаррас дорад. Ба хамин хотир ба тахсилу омузиш фаро гирифтани кудакону наврасон агар як шохаи мухими хаёти у бошад, омузиш ва шинохти забонхои хоричй хаёти ояндаи уро пурнур хохад гардонида, уро фарди сохибкасб хоханд шинохт.
АДАБИЁТХ,ОИ ИСТИФОДАШАВАНДА:
1. Юнусов И. Педагогика. Душанбе 2005.
2. Ушинский К.Д. "Х,аёт ва фаъолияти педагогй" М-1984.
3. "Великий дидактика"- Коменский Я.А.
4. Коменский Я.А. - Даврах,ои синну солй аз нигохи у.
5. Начинаем читать по-русски. Пособие по чтению для иностранцев, начи- нающих изучать русский язык / И.В. Курлова. - М, 2008. 112 с
