CC BY
12
Вестник КозНЛЛУ № I - 2020
УДК 613.62
Л.Ж. Умирбекова, Л.К. Бактыбаева
Казахский Национальный университет имени Аль - Фараби
МУЗЫКАЛЫК; МЕКТЕПТЕ О^ИТЫН О^УШЫЛАРДЬЩ ПСИХОФИЗИОЛОГИЯЛЫК ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1 (ЭДЕДИ ШОЛУ)
Дарынды балаларга арналган мектеп - интернат оцушыларыныц ертецг! кун! ел!м!зде жем!ст! цызмет ету, болашагы жарцын болу уш!н орта мектеп оцу кезшде физиологилыц жэне психологиялыц цадагалауда болуы ти!с. Цаз!рг! тацда дарынды балаларга оку процесшде улкен жуктеме тусед!. Дарынды балалар оцу процеамен б!рге олардыц ерекше цасиеттерш дамыту уш!н цосымша сабацтарта цатысады. Музыкалыц аспапты игеру кезшде балаларга улкен жуктеме тусед!. Нэтижес!нде олардыц арасында вте квп окушылар эр турл! профессионалды аурулармен кездескен. Урмел! музыкалыц аспаптармен ойнайтын оцуш^тардыц арасында гипертензиондыц синдром жэне квз аурулары 54,2 % кездескен. Контрабас ауыр урмалы музыкалыц асапаптармен ойнайтын балалардыц арасында невроздар мен невромиозиттер 24,5% кездескен. Сколиоз, бронхит, дискинезия аурулары оцушылардыц арасында да т!ркелген.
ТYйiндi свздер: мектеп-интернат, денсаулыц, физиология, педагогика, психология, пульсоксимеметр, антропометриялыц влшемдер.
Юркпе.
Жалпы бШм беру жуйей , педагогика жэне физиология гылымдары стрвтегияльщ багыты мен жалпы максатын , бШм берудi жузеге асырудыц жолдары мен эдктерш айкындауды , ертецп уакыт талабы тургысынан кайта карау жэне оку жуктемесшщ бала денсаулыгына эсерш аныктап аныктап кадагалау кезецш бастан кешiруде . Кабыетп , дарынды балаларды белектеп окытудыц дуние жузШк тэж1рибеде гасырдан астам тарихы бар . Ол когамныц еркениеттi дамуындагы ец KYрделi элеуметтiк проблемасы . 1996 жылы Елбасаныныц арнайы Дарынды балаларга арналган мектептерд мемлекеттiк колдау жэне дамыту женiндегi жарлыгы , дарынды балаларга бтм берудiц мемлекеттш децгейiндегi мацыздылыгы жэне оныц бiздiц жагдайымыздагы кекейкестiлiгiн керсетедi. Казакстан Республикасыныц Алматы облысында орналаскан маманданд^1рылган мектеп окушыларын, соныц iшiнде Ахмет Жубанов атындагы дарынды балаларга арналган Республикалык Казак Мамандандырылган музыка мектеп -интернатыныц 7- 9 сынып окушыларына тYсетiн оку ЖYKтемесiн арнайы эдктермен аныктап , денсаусыктарына калай эсер ететшш бiлiп , денсаулыгын жаксартуга , KYPделi аскынулардыц алдын алу шараларын аныктау . Себебi мундай маманданд^1рылган мектеп окушыларына жалпы бШп беру багдарламасынан белек музыка аспаптарын игеру керек . Бул ез кезегшде окушыларга белгiлi бiр децгейде физикалык жэне психикалык эсер етедь Зерттеудщ максаты. Маманданд^1рылган мектеп окушыларыныц денсаулыгына оку ЖYKтемесiнiц эсерiн зерттеу. Эдеби шолу.
Элеуметтенуге ыкпал ететiн тетштердщ бiрi даралык - бул шыгармашылык кабiлеттердiц, оныц iшiнде музыкалык ерекшелш болуы. Fылымда бiр уакытта окыган музыкант Б.М.Теплов музыкалык кабiлеттер мен дарындылык мэселесiн алгашкылардыц бiрi болып шешкен[1]. Теплов музыкалык дарындылыкты музыкалык к-эрекетте сэттi игеру MYMкiндiгi байланысты болатын кабiлеттердiц сапалык ерекше ерекше жиынтыгы ретiнде аныктады[2]. Музыкалык дарындылыктыц оны дарындылыктан енердiц баска TYрлерiмен ерекшелендiретiн ерекшелiгi - музыкалык кабшеттщ болуы, ол жеке тулганыц музыка шыгаратын ерекше сезiмталдыFымен керiнедi жэне одан эсер ету кабшеттШпн арттырады. Музыкалык дарындылык тек мюзиклге кайтып келмесе де, осы мэселе тещрегшде пiкiрталастар элi де жалFасуда. Нэтижесшде дурыс диагноз кою жэне балалар мен жасеспiрiмдердiц дарындылыFын дамыту Yшiн тиiстi баFдарламалар куру мэселелерi мацызды болып табылады. Музыкалык кабiлеттер ерте жастан кершедь Дегенмен, музыкалык кабшеттщ ерте керiнiстерiнiц болмауы олардыц мулде жок екенiн элi бiлдiрмейдi, ейткеш музыкалык кабiлеттiц даму барысы жеке карастырылады [1]. Дэл осы музыкалык дарындылыктыц даму ерекшелМ олардыц биологиялык
детерминанттарына катысты KYMэн туFызады. Сонымен бiрге, бiр жаFынан, эр баланыц музыкалык болашаFы сезсiз болуы тест нэтижелерi бойынша болжау MYMкiн [3], екiншi жаFынан, американдык психолог Б.Р. Эндрю музыкалык кабшеттердщ туа бiткен таботатын ескере отырып, олардыц дамуы Yшiн белгiлi бiр жастаFы окытудыц релш ерекше атап еттi: «... музыканы Yйренуге MYMкiндiк берiлмейiнше, ешбiр баланы музыкалык емес деп санауFа болмайды» [4]. Сонымен бiрге Д.К. Кирнарская (2004) элйздш деп санайды (демек, есту анализаторы аймаFындаFы ЖYЙке ЖYЙесiнiц жоFары сезiмталдыFы) адамныц музыкалык кабшеттерш элi аныктай алмайды, ал ЖYЙке процестерiнiц жоFары динамикасы окыту кабшеттерш элi аныктай алмайды [5].
ЖоFарыда айтылFандарFа суйене отырып, зерттеудiц максаты музыкалык кабiлеттерi бар жасесшрiмдердiц, улдар мен кыздардыц психофизиологиялык ерекшелiктерiн зерттеу болды. Осы психофизиологиялык ерекшелiктерiне карай эр окушы турлi аскынуларFа шалдытады. Музыкалык кэсiптердегi адамдардыц кэсiптiк аурулары кепшШк сенетiндей сирек емес. Элем бойынша статистикаFа сэйкес, музыканттардыц шамамен 90% -ында кэсiптiк аурулар бар. Колдыц кэсiби ауруларымен ауыратын эйгШ музыканттардыц есiмдерi белгiлi: С. Рахманинов, А. Тосканини, С. Танаев, Т.Нейгауз, С. Роберт Шуман музыканттардыц кэйби ауруынан катты зардап шектi, ол оны фортепианода ойнауды токтатуFа жэне саз шыFаруFа баса назар аударуFа мэжбур еттi. Х1Х Fасырдыц аяFында пианистердiц кол аурулары жиiлеп кетть бул кейбiр музыканттарды окыту эдктемейнщ негiздерiн кайта KарастыруFа мэжбур етть Бул мэселенi шешудiц езектiлiгi бYгiнгi шындыкта да бар. Берлинде музыканттардыц денсаулык сактау институты курылды, онда музыканттардыц кэйби аурулары, оларды емдеу жэне алдын-алу мэселелерi зерттеледi.Музыкалык аспаптарда ойнау кезшде функционалды шамадан тыс ЖYKтеме жоFарFы аяк-колдардыц бiркатар ауруларына (миозит, бурсит, эпикондилит, ганглия, тендовагинит, периартрит, легаментит жэне т.б.) экелш соктырады, бул тек ауырсынуды Fана емес, сонымен катар музыканттыц жумыс iстеу кабiлетiн жэне кейбiр жаFдайларда кайта даярлауды талап етедi . Музыканттар арасында кэсiптiк аурулардыц пайда болуыныц басым турлерiне мотор ж^ейн^ бузылуына (козFалыс ЖYЙесiнiц калыпты емес, утымды функцияларын бузу, булшыкеттердiц «штаммдары») жаткызу керек, нэтижесiнде булшыкет жиырылуы жиi журедi, бул эдетте спазм деп аталады жэне невралгиялык сипаттаFы ауырсыну. Кэсiби невралгия - бул брахиальды плексальды невралгия (жоFарFы аяк-колдыц айналасына катысты). Кебiнесе нейромиалгия жэне нейромиозит, нейротендомиозит деп аталады [6]. Дискинезия - бул пианистердщ, скрипкашылардыц, трумперлердщ, барабаншылардыц, дирижерлердiц кэсiби ауруы, оларда эдебиетте кептеген есiмдер кездесед - YЙлестiрушi
УекЫЬ КагПГШ № I - 2020
невроздар, кэйби невроздар, ;ысылу, ;ысылу, графоспазм жэне, сайып келгенде, «кэйби дискинезия». Бул ауру кэсiби жумыс кезiнде ;озгалыстарды Yйлестiрудiц бузылуымен сипатталады, оныц шарты жылдамды; пен ;озгалыстардыц жогары Yйлестiрiлуiнiц Yйлесiмi болып табылады . Yрмелi аспаптарда ойнайтын музыканттарда ерiнге тэн дискинезия бар, олар ершнщ Yйлестiрiлген неврозына ушырайды . Кэйби дискинезия кебшесе жогары бшшт музыканттар арасында дамиды жэне ;айгылы болып табылады, ейткенi музыкант Yшiн бас;аларга ;араганда ез кэсiбiн езгерту ;иынга согады. Тацдалган салада эрi ;арайгы белсендiлiктi жогалту туралы ойлау кебшесе нау;астыц депрессиялы; кецiл-KYЙiн сез^ге ;иын жэне керсетiлген реактивтi ;абаттармен «еседi». Yрмелi аспаптарда ойнау кезшде iшiлiк ;ысымныц уза; жэне жш кетерiлуi, iш ;абыргасыныц кернеуiне байланысты теменгi ая;тыц тамырларынан ;анныц агып кетуше кедергi келтiредi, бул варикозды веналарга экеледi. Бул орындаушылар тобыныц уза;;а созылган тура;ты сипаттамасымен KYPделенедi, ейткенi теменгi ая;тыц булшы;еттерi жиырылмаган жагдайда, ая;тыц терец жэне Yстiрт тамырларынан ;анныц шыгуына ы;пал ететш негiзгi механизм [7]. Газ алмасуыныц нашарлауы жэне дем шыгару келемшщ улгаюы эншiлер Yшiн жасырын эмфизема туралы рс ЖYзiнде денi сау адамдардыц тужырымдамасына сэйкес), сондай-а; YPмелi аспаптарда ойнайтын музыканттар Yшiн. Эксперименттш жолмен, уза; жэне ;ар;ынды дем шыгару ар;ылы шабыттау жэне жарамдылы; кезецдерiнiц уа;ытша ;атынастарыныц бузылуы бiрыцFай функционалды ЖYЙенiц жумысына Yлкен талаптар ;оятындыгы аны;талды: екпе - ЖYрек [8]. Кебiнесе сахнага шыгу ауыр, жабы; костюмдермен ЖYPУДi талап етедь бул дененiц ;ызып кетуше, тыныс алудыц YЙлестiрiлуiне жэне дауысты тануды ;иындатады. Кейде актер отырганда, жатарда немесе бас;а ;алыпта эн айтуга мэжбYP болады, бул дауыстыц кеп шиелешйн талап етедi. 9зiнiц ариясымен енер керсету уа;ытын жiберiп алмау Yшiн, сахнадагы серiктестерге сез беру Yшiн актер у;ыпты, жиналуы керек, бул ЖYЙке ЖYЙесiнiц кеп шиелешйн ;ажет етедi. Спектакль кезiнде опереттаныц эртiстерi жиi сейлеу мэнерiнен эн айтуга жэне керiсiнше ауысуы керек. Муныц бэрi, сонымен ;атар сахнада айтарлы;тай ;озгалыс, билер дауысты; жэне тыныс алу аппараттарыныц кеп шиелешйн ;ажет етедi жэне кебiнесе эртYрлi дауысты; бузылулармен бiрге ЖYредi. Эншшердщ, хордыц жэне опереттаныц эртiстерiнiц жумыс шарттары аспапты; музыканттардыц жумыс жагдайынан езгеше. Олар кебiнесе жогаргы тыныс жолдарыныц сал;ындауына бейiм, бул вокальды аппараттыц сал;ындауга сезiмталдыFына жэне шыгармашылы; белсендiлiк жагдайына байланысты. Суретшiлер декорацияныц езгеруi кезiнде, эсiресе кектемде жэне кузде, театрлар жылытылмаган жэне белме температурасы темен болган кезде суы; тиюi мумкiн [9]. 30 жастан ас;ан музыканттарда кэсiптiк аурулар сирек кездеседъ ал жагдайлардыц 72% -ында олар 25 жас;а дейiнгi адамдарда кездеседь эсiресе 18-23 жас аралыгындагы адамдарда жиi кездеседi. Бул оркестрдщ музыканттары, камералы; орындаушылар, солистер ездершщ кэсiби ;ызметке ;ажеттi кэсiби аспаптарга, дауыс;а ;атысты техникасын игерiп, кэйби сахнага шы;;ан кездегi жас децгеш. Алайда, бул эдiс пен кэйби шеберлш музыкантты физикалы; жэне эмоционалды шамадан тыс жуктеме нэтижесiнде «бузылулардан» ;оргауга элi де жа;сы емес. Кэйби сахнадагы алгаш;ы ;адамдар, эдетте, музыка мектебшде, консерваторияда о;ыган кезещмен сэйкес келедi. Кэсiби аурулар непзшен музыканттыц жеке басыныц ;алыптасу сатысына, бас;аша айт;анда, орындаушылы; жэне шыгармашылы; шеберлштщ даму кезецiне жатады деп тужырым жасауга болады.
Алайда, жас;а ;арамастан, кэйби аурулары бар нау;астардыц 82% -ында музыка ойнау уа;ыты 10 жылдан асады, ал 40% - 15 жылдан асады, ейткенi музыканттар эдетте 4-6 жастан бастап ойнайды .
Кебше музыка пэнiнiц муFалiмдерi музыканттардыц кэсiби ауруларыныц алдын-алу iсiмен дерлш айналыспайды жэне
кебшесе бул салада теориялы; дайынды;тары жеткпейдъ Бiр;атар музыканттар физикалы; жаттыгулардыц орындаушылы; техниканы жетiлдiруде де, кэсiптiк аурулардыц алдын-алу жэне емдеу саласында да ;ажетттп мен мацыздылыгын атап етед [1, 6, 7, 7, 10]. Олардыц кейбiреулерi тацертецгiлiк жаттыгулардыц, су процедураларыныц, ;атаю мен массаждыц, мотор терапиясыныц жэне ойнаудыц, эн айтудыц, ЖYргiзудiц алдында арнайы жаттыгулардыц емдш эсерiн атап етедi. Бiр;атар авторлар булшы; еттердi тура;ты дамытумен жэне жаттыгумен айналысуга, ;ыс;ы жэне жазгы спорт TYрлерiмен, керкем гимнастикамен, тенниспен, устел теннисiмен, бадминтонмен жэне есу спортынан айналысуга кецес бередi. Музыка муFалiмдерi ;ару-жара; ая;-;ол, ары;тауга арналган жаттыгуларды, демалуга, ;имылдарды созуга жэне уйлестiруге, сырт;ы тыныс алу функцияларын кушейтуге арналган жаттыгуларды усынды. Кептеген авторлар шыдамдылы; барлы; маманды;тагы музыканттар ушiн басты физикалы; сапа деп бiрауыздан айтады.[10]. Кэсiби аурулардыц алдын-алу кезiнде музыканттыц дайындыгы, орындаушылы; жэне ендарктш ;ызметiнiц мацызды аспектiсi - эрдайым музыканттыц езiне тэуелдi емес саба;тар, репетициялар, концерттер уйымдастыру. Кебшесе о;у-ендiрiстiк жумыстар екi реттiк жуктемелердi тацдайды: тацертец - жаттыгуларда, кешке -;ойылымдарда. Кешке жэне тунде жумыс iстеу ете шаршагыш. Мундай саба;тар мен жумыс жумыс пен тыныгу режимiн ;атац са;тауды талап етедъ Бул жумыс тыныгуга арналган узiлiстермен ауыс;ан кезде утымды болады. Ба;ылаулар музыкант 30-40 минуттан арты; узiлiссiз ойнамауы керек екенiн керсетп. 40 минуттан кейiн 5-10 минутты; Yзiлiс жасау усынылады, ейткенi 40 минуттан астам уа;ыт;а созылган ойын жуйке-;имыл аппаратыныц шаршауына экеледi. 3-4 сагатты; саба;тан кейiн тыныгу узагыра; болу керек. Жас жетiлмеген денет шамадан тыс жумыстармен ауырлатпау керек, музыкалы; багдарламаны утымды ;урастыру ;ажет. Денсаулыгыныц нашарлыгы, шамадан тыс жумыс, Ммдш iшу жэне темекiге тэуелдтк, таза ауа, уй;ыныц аздыгы жэне физикалы; белсендтк кэсiби жэне кернега аурулардыц тез басталуына ы;пал ету мумкiн [11]. Кэсiби аурулары бар пациенттердщ тарихында, эдетте, бул булшы;ет штаммыныц негiзiнде созылмалы шаршаумен жэне жумыс ктемейтш сэттермен жэне кэйптш шамадан тыс жуктемелермен байланысты. Кэйби аурулар булшы;ет пен функцияныц табиги физиологиялы; зацдылы;тарыныц бузылуынан туындайды, бул жумыс дагдылары мен агзаныц физикалы; сипаттамаларыныц бурмалануынан, сондай-а; орындаушы аппаратты жатты;тырудан туындауы MYMкiн.
Музыканттардыц кэйби жэне шыгармашылы; эрекеттерiн талдаганнан кейiн, ЖYзу олар ушiн физиологиялы; непзделген негiзгi спорт екенiн тэж1рибе ЖYзiнде аны;тады. Жузу жаттыгулары тыныс алу жуйесiне жагымды эсер етедь оныц ;^Iзметiн жетiлдiредi, бул рухани музыканттард^1ц, вокалистердiц жэне хор дирижерлершщ кэсiби ;^Iзметiнде ;ажет .ЖYзу алдын-алу ;уралы жэне эртYрлi аурулард^1 емдеу эдта ретiнде белгiлi. Суда ;ац;алы; булшы;еттердiц статикалы; жумысы iс ЖYзiнде жойылып, булшы;еттер босацсуга мумкiндiк алады. Омырт;ага жуктеме азаяд^1, бул радикулит, сколиозды емдеуде пайдалы фактор. Белсенда ЖYзу сыны;тармен, буындармен байланысты TYрлi жара;аттарды емдеуге кемектеседi. Музыканттар спорт ойындарымен шугылдануы керек. Баскетболмен айналысатындар жалпы ;абылданган дене шыны;тыру багдарламаларымен айналысатын моториканы дамыту бойынша жастардан едэуiр алга шыгад^1. Бул эйресе музыканттар Yшiн, эсiресе дирижерлер ушiн ете мацызд^1 болатын жалпы динамикалы; YЙлестiру сия;ты моториканыц компоненттерiнде ай;ын болд^1 . Допты еткiзу жэне устап алу жаттыгулары керу ;абшетш жа;сартад^1. Темен тусiрiлген доппен ойнаганда (баскетбол, волейбол) жара;ат алу мумкiндiгi азайтылып ;ана ;оймайд^1, сонымен ;атар ;олдыц кушi мен икемдiлiгi дамиды. Ец ;ол жетiмдi (;ауiпсiздiк жэне музыканттыц кэйби мацызды физикалы;
WW
;асиеттерш тэрбиелеу тургысынан) - бул теннис,
бадминтон жэне устел тенний[12].
Цорытынды.
Корыта келгенде тек ;ана музыкалы; аспаптарда ойнайтын балалар гана емес 0кпесiнiц жагдайы, булшы; етшщ тонусына ;атты мэн бермейтiн , ;арапайым мектеп окушылары да жалпы денсаулыгы мен физиологиялы; профилактикалы; жаттыгулар жасамайды . Бундай жагдайларды хабардар ету децгешнщ T0мендiгi, бiлiм алу удерга кезiнде тек бiр багыттагы жолды устануында, профилактикалы; алдын алу шараларын дурыс устанбаса
Вестник КозНМУ № I - 2020
нэтижей ;андай болатыны, оныц себептерiнен ;андай ;иышылык;тарга , ягни жаца дамып келе жат;ан агзага керi эсер етш, патологиялы; процестердiц пайда болуына жол ашатынын арнайы эдiстермен жоспарлы турде мэлiметтердi тарату керек. МуFалiмдердiц ;айта дайындьщтан 0тiп, арнайы эдебиеттермен жумыс жасалган дурыс. Жетiстiкке жетудщ бiрден-бiр жолы комплекстi турде эр аспапта ойнайтын педагог-музыканттар, физ-тэрбиешi, арнай мамандандырылган дэрiгерлер оку Yрдiсiнiц эр децгейшде бiрге жумыс жасауында.
1 Теплов Б.М. Психология музыкальных способностей. - М.: Изд.: АПН РСФСР, 1947. - 35 с.
2 Теплов Б. М. Избранные труды в двух томах. - М.: Педагогика, 1985. - T.I . - 43 с.
3 Seashore C. Measures of Musical Talent // Psychol Rew. -1930. - №2. - P. 37-42.
4 Эндрюс Б. Р. Цит.: Пашковская С. С. Фонетические и музыкальные способности в дифференцирующей модели обучения русскому произношению // Вестник ИГЛУ - 2010. - №2(10). - С. 167-175.
5 Кирнарская Д.К. Психология специальных способностей. Музыкальные способности. - М.: Таланты - XXI век, 2004. - 112 с.
6 Пронькова Е.Н. Клиника, лечение и профилактика профессиональных заболеваний рук у музыкантов: Автореф. Дис. ... канд.мед.наук - М., 1967. - 17 с.
7 Грацианская Л.Н., Ковшило В.Е. Справочник по профессиональной патологии. - Л.: «Медицина», 1981. -149 с.
Т1З1М1
8 Шнайдер А.А. Функциональное состояние кардиореспираторной системы и физическая работоспособность музыкантов различных специальностей: Автореф. Дис. ... канд.ед.наук - Фрунзе, 1988. - 18 с.
9 Остапкович В.Е., Брофман А.В. Профессиональные заболевания лор-органов. - М.: «Медицина», 1982. - 100 с.
10 Шмидт-Шкловская. О воспитании пианистических навыков. Издание 2-е. - Л.: «Музыка», 1985. - 60 с.
11 Струве Б.А. Профилактика профессиональных заболеваний (смычковая группа). - Л.: «Музыка», 1985. -60 с.
12 Лебедев В.М., Жук Э.И. Влияние различных форм физических упражнений на моторную зрелость 7-10-летних детей // Теория и практика физической культуры. -1982. - №7. - С. 31-36.
Л.Ж. Умирбекова, Л.К. Бактыбаева
Казахский Национальный университет имени Аль - Фараби
ПСИХОФИЗИОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ УЧАЩИХСЯ В МУЗЫКАЛЬНОЙ ШКОЛЕ
Резюме: Чтобы завтрашний день у детской школы-интернат для одаренных детей был плодотворным и ярким, необходимо проводить контроль за здоровьем учащихся. В настоящее время дети в специализированных школах испытывают большую учебную нагрузку. Наряду с процессом обучения одаренные дети обучаются на дополнительных занятиях. В результате многие ученики столкнулись с различными профессиональными заболеваниями. Среди учеников, играющих на музыкальных инструментах, гипертоническая болезнь и глазные
заболевания составляют 55,2%. Среди детей, играющих на контрабасе было обнаружено 23,5% детей, страдающих следующими заболеваниями: неврозами, нейромикозами и заболевания опорно-двигательного аппарата. Также были зарегистрированы заболевания: бронхит, дискинезия желчевыводящих путей.
Ключевые слова: школа-интернат, здоровье, физиология, педагогика, психология, пульсоксимеметр,
антропометрические данные.
L. Umirbekova, K. Baktybaeva
Al-Farabi Kazakh National University
PSYCHOPHYSIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF STUDENTS IN THE MUSICAL SCHOOL
Resume: A gifted children's boarding school for children with disabilities should be physiologically trained in high school so that tomorrow is fruitful in the country and bright in the future, so that a gifted children's school is fruitful in the country should be supervised. At present, gifted children are experiencing a great burden on the educational process. Gifted children participate in additional lessons on the development of special qualities along with the learning process. As a result, many
students faced various occupational diseases. Among students playing musical instruments, the syndrome of hypertension and eye diseases amounted to 55.2%. It was found that neurosis and neuromycosis account for 23.5% among children with double bass gravitational-musculoskeletal failure. Closus, bronchitis, and dyskinesia were also reported among schoolchildren. Keywords: boarding school, health, physiology, pedagogy, psychology, pulse oximetry, anthropometric data.
