МУЗЫКА САБАҒЫНДА БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

УДК 1174

МУЗЫКА САБАГЫНДА БАСТАУЫШ СЫНЫП ОЦУШЫЛАРЫНА ЖАЦА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЬЩ ТИ1МД1 ЖОЛДАРЫ

САЙМАНОВ ИМАНАЛИ

ага окытушы

^ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак-TYpiK университет! TYPKicraH каласы ^азакстан Республикасы

АЗБЕРГЕН ЭД1ЛЕТ

6В01406 Музыкалык бiлiм мамандыгыныц 3 курс cтудентi

Аннотация: Болашац музыка мугал1мтщ кэЫби мэдениетШц мэндг болт, оныц кэсттт цызметт1 ЖYзеге асыруга цабшеттшт жэне даярлыгыныц бейнеЫ болып табылатын кэсттт цузыретттктщ нег1з1 жогары оцу орнында цаланады. Мугал1мнщ инновациялыц 1с-эрекетт1 ЖYзеге асыру цузыреттшт, жалпы кэсттж цузыретттк сияцты, оныц букш кэсттт ом1р1 барысында цалыптасып, дамиды. Жогары оцу орындарында болашац музыка пэт мугалгмдергнгц инновациялыц технологияларды ЖYзеге асыруга кэс1би цузыреттштн цалыптастыру мэселеЫ, кец магынасында, отандыц экономиканыц, ондгргстгц инновациялыц дамуымен байланысты музыкалыц пэндерт оцытудыц жаца мгндеттергнен туындайды. Мысалы, мектептегг музыка пэнгнгц мазмуны оны оцыту Yдерiсiне енг1з1лт жатцан жацалыцтардыц царцынды осугмен, 12-жылдыц орта бшм тужырымдамасыныц талаптарына сэйкес мектептг бтгрушгшц бойында неггзгг цузыреттшктг цалыптастыру мтдеттергмен байланысты. Музыкалыц педагогика гылымы, мектептегг музыка пэшн оцыту эдгстемеа, оцыту технологиялары бойынша жацалыцтарды гздеу, мецгеру жэне цолдану мтдеттерт ЖYзеге асырмай, оцушыныц аталмыш оцу пэш децгешндегг цузыреттшктерт цалыптастыру мэселест шешуге болмайды.

Шлт свздер: инновация, музыка, мугалгм, жаца технологиялар, мектеп, педагогика, цалыптастыру, эдгстемеЫ, гылым, цузыретттк, оцыту.

Kipicne: Бiздщ зерттеу жумысымыз Yшiн болашак музыка м:рашмдерд1 дайындаудыц жалпы теориялык жэне эдюнамалык мэселелерш зерттеген жетекшi педагог - галымдар

B.И.Загвязинский, В.В.Гоноболин, А.И.Щербаков, В.А.Сластенин, Л.И.Новикова, Н.И.Болдырев, В.С.Ильина, Б.Т.Лихачев, З.И.Васильева, Н.В.Кузьмина, Н.Д.Хмель жэне т.б. ецбектерi ерекше мацызга ие.

Болашак мрашмдерд1 кэсштш даярлаудыц жалпы мэcелелерi О.А.Абдуллина,

C.Г.Вершловский, Л.Г.Арчажникова, Э.Б.Абдуллин, А.АДалыбекова, ^.ЖДаракулов, К.Э.ДYЙcенбаев, М.Н.Сарыбеков, Г.К.Нургалиева, Г.К.Ахметова, А.А.Калюжный, С.А.Жолдасбекова, А.Б.Абибулаева жэне т.б. ецбектершде карастырылды.

Окыту YДерiciнде инновациялык технологияларды жобалау теориясын дайындауга Г.К.Селевко, Н.Е.Щуркова, В.П.Беспалько, П.И.Пидкасистый, В.Н.Кваша, С.А.Лазарев, Л.В.Занков, Т.М.Ковалева, Е.М.Давыдова, И.Довгаль жэне т.б. галымдар комакты Yлеciн косты [25-34]. Ал, инновациялык технологияларды казiргi мектептщ оку-тэрбие Yдерiciнде мрашмнщ пайдалануы мэcелелерi В.М.Монахов, С.И.Зиновьев, С.Н.Лактионова, Т.И.Шамова, С.И.Архангельский, З.Ф.Есарева, Е.Михайлова, В.Ф.Самохин, Ж.К.Жанпейicова, А.Е.Эбiлкаcымова жэне т.б. зерттеулершде кeрiнic тапкан.

Соцгы жылдары отандык педагог-галымдардыц, мрашмдердщ инновациялык ic-эрекет^ болашак педагогтарды оган даярлау мэселелерше деген кызыгушылыктарыныц арткандыгын байкауга болады. Осы тургыда Ж.АДараев, Ш.Т.Таубаева, Г.^¥сайынов, А.Б.Нурлыбекова, ДМ. ЖYciбалиева, Б.Эбдiкэрiм¥лы, Б.А.Оспанова, Г.Е.Санай,

К.Бузаубакованыц жэне т.б. ецбектер1 ерекше атап етуге лайык. М¥Fалiмшц кэсштш кузыреттшп мэселесi бойынша 6ipKaTap зерттеу ж^мыстары жузеге асырылган. Олардыц iшiнде Б.Т.Кенжебеков, С.И.Ферхо, Г.Т.Ахметова, Н.Р.Шаметов, Ш.К.Жантiлеуова, Е.В.Набиева, Г.А.Колесникова, Г.О.Рахимбекова, А.ТДапанова, М.В.Семенованыц ецбектерi ерекше мацызга ие.

Дегенмен, зерттеу мэселесшщ эртYрлi аспектiлерi бойынша ецбектердщ кептiгiне карамастан, болашак музыка пэнi м¥Fалiмдершщ мектептеп оку-тэрбие YДерiсiнде инновациялык технологияларды жYзеге асыруга кузыреттшгш калыптастыру мэселесi психологиялык-педагогикалык зерттеулерде элi де жеткiлiктi децгейде карастырылмаган.

Осыган байланысты музыка сабагында мрашмдершщ мектептегi оку-тэрбие Yдерiсiнде инновациялык технологияларды жYзеге асыруга кэсiптiк кузыреттшгш калыптастырудыц кажеттiлiгi мен оныц теориялык жэне эдiстемелiк аспектшершщ дайындалмауы арасында карама-кайшылык туындайды.

Нег1зг1 бел1м: БYгiнгi тацда когамымыздыц жаца каркынмен дамуы, гылыми-техникалык прогрестердщ жетiстiктерi, елiмiздiц еркениеттi елдер катарынан керiнуi бiлiм беру жYЙесiне де ыкпал етпей койган жок. ХХ1 гасыр информациялык когам табалдырыгына аяк баскан сэтте-ак Республикалык бшм берудщ жаца жYЙесi, ягни бшм беру жYЙесiн акпараттандыру, жаца инновациялык технологиялардын iсi колга алынды.

^аз1рп заман талабы - окытудыц жаца технологияларын мецгеру. Окытудыц жаца технологияларыныц бiрi - акпараттык технология. Акпараттандыру технологиясыныц дамуы кезецiнде осы заманга сай бiлiмдi, эрi бiлiктi жумысшы мамандарын даярлау окытушыныц басты мшдет болып табылады. ^огамдагы акпараттандыру процестершщ каркынды дамуы жан-жакты, жаца технологияны мецгерген жеке тулга калыптастыруды талап етедь

Бiлiм беру реформасы - ^азакстанныц бэсекеге нактылы кабiлеттiлiгiн камтамасыз етуге мYмкiндiк беретiн аса мацызды к¥ралдардыц бiрi [1].

^азакстан Республикасыныц Президентi Касым-Жомарт Токаев «Эдшетп ^азакстан: зац мен тэртiп, экономикалык еам, когамдык оптимизм» атты ^азакстан халкына Жолдауында «Осы замангы бiлiм беру мен кэсттик кайта даярлау, «парасатты экономиканыц» негiздерiн калыптастыру, жаца технологияларды, идеялар мен кезкарастарды пайдалану, инновациялык экономиканы дамыту кажет.

Бiлiм беру реформасы табысыныц басты елшемi - тшсп бiлiм мен бiлiк алган елiмiздiц кез келген азаматы элемнщ кез келген елiнде кажетке жарайтын маман болатындай децгейге кетерiлу болып табылады» делшген. Сонымен катар 6y^ елiмiз бойынша элемдiк стандарттар децгешнде сапалы бiлiм беру кызметiн керсетуге кол жетюзу, On-line тэсiлiнде окыту тэжiрибесiн дамытып, елiмiзде оку теледидарын кдоу, оку жоспарларына жаратылыстану гылымдары бойынша, бiрiншi кезекте, математика мен акпараттандырудан косымша сагаттар немесе пэндер енпзу кажеттiгiн баса айтты [2].

Заман талабы оку YPДiсiнде компьютерлш технологияны енгiзу, оны кец келемде колдануды кажет етедi. Компьютерлiк технологияны колдану окытуга арналган программалык жабдыктарды (электрондык окулыктар т.б.) сабакта тиiмдi колдану пэн мрашмдершщ мол тэж1рибесш, iзденiсiн, эдiстемелiк шеберлiгiн кажет етедь

Музыка сабагында оку ж^мысын уйымдастырудыц негiзгi тYрi - сыныптык сабак жYЙесi екенi бэрiмiзге мэлiм. Осыган орай сабактыц калыптаскан дэстYрлi тYрiнен баска, дэстYрлi емес сабактар тYрлерi де пайда болуда. Олар кебшесе окытудыц жацаша эдiстерiне негiзделiп к^рылуда. Ондагы максаты - эрбiр сабактыц оку - тэрбиелш мYмкiншiлiктерiн ескере отырып, оны жаца сапалык сатыга кетеру. БYгiнде окыту ж^мысын осылай уйымдастыру мен эдiстiц жацалыгы баска устаздардыц жаца жагдайга байланысты оку-тэрбие процесш шыгармашылыкпен пайдаланудыц негiзгi елшемше айналуда. Окытудыц жаца инновациялык эдiстерi менi пэнге байланысты жаца технологияларды пайдалануга итермелейдi. Инновация деген угым латын тiлiнде жацарту, жацалык, езгерю енгiзу деген тYсiнiктi бiлдiредi. Оныц мэш - бiлiм беруге жэне ездшнен бiлiм алуга негiзделген кабшетп дамытады.

^a3ipri тацда окушы- акпаратпен кдруланган, жан-жакты дамыган т^лга. Оныц бiлiмдiк кабшеттерш дамыту Yшiн болашак муFaлiмдeр жан-жакты каруланган болуы керек. «Балага бiлiм бергенде, алыстан жакынга, таныстан жатка кeшiп, жаца бiлiмдi ecKi бiлiмге байлап беру керек»-деп магжан М.Жумабаев айткандай, окыту процесше жаца кезкараспен карау керек. Сын тургысынан ойлауды Yйрeнгeн окушы «Окушы-жаца тeхнологиялaр-м¥Faлiм» жYЙeciн калыптастырады, окушы-басты т^лга, жаца такырыпты акпарат ^3i - окып, кaжeттi мэлiмeттeрдi дэптерлерше тYciрiп, муFaлiмгe бере алатындай тYciнiкпeн кeлуi, техникалык окыту амал эдic-тэciлдeрi окушы мен устаз бiртутacтыFын кажет етш, eкeуiн де тынымсыз iздeнiмпaздыккa баулиды. Баланыц кандай да болмасын шыFaрмaны окуына бетбурыс жасап, одан эрi зeрттeуiнe, iздeнуiнe бaFдaр кeрceтeдi [3].

Техникалык окыту амал эдю-тэсшдершщ музыка пэнiнe ыкпалы, эceрi шеказ. Ол баланыц eркiн ойлауына, Yздiкciз жумыс жасауына жол ашады. Мектепте музыка caбaFындa инновациялык эдicтeрдi пайдаланудыц, окытудыц нeгiзгi максаты - окыту процесш баскаруды жeтiлдiру, тексеруден eзiн-eзi тексеруге, окытудан eзiн-eзi окытуFa кешу. Компьютeрлiк окытуда жаца бaFдaрлaнFaн окулыктар, окыту кужаттары, Yйрeту (окыту) машиналалары колданылады. Компьютeрлiк окытудыц eрeкшeлiктeрi: оку материалы жеке логикалы бeлшeктeргe бeлiнeдi; эр бeлiмдi мецгерген соц, окушы eздiгiнeн тecт-cурaктaрFa жауап бeрeдi; дурыс жауап бeрiлce, кeлeci бeлiмгe eтeдi; жауап кате болса, eзi бeлiмдi кайталап eтiп, cурaктaрFa тaFы да жауап береди Окытудыц бул тYрiнe нeгiз болFaн оку бaFдaрлaмacы оку материалын, оны мецгеру бaрыcындaFы окушыныц ic-эрeкeтiн, тексеру тYрлeрiн бiр тэртшпен ретке кeлтiрeдi. БaFдaрлaмaлaп окытудыц ^шт жактары: -оку материалыныц бeлшeктeнiлуi, - окушыныц бeлceндi eзiндiк жумысы, - туракты тексеру, - окыту каркыны мен оку материалы кeлeмiнiц даралануы, - техникалык окыту куралдарын пайдалану, - окушылардыц логикалык ойлау кабшетш арттырады; - оку eцбeгiнe кызь^ушыль^ын арттырады; - оларды eздiгiнeн саналы жумыс icтeугe Yйрeтeдi; - берш бiлiмгe, окытудыц жоFaры нэтижeciнe жетюзедг Максатымыз мына эрекеттер аркылы жYзeгe асады: сыни ойлау, eркiн шйлеу, iздeнic, бeлceндiлiк, ой бeлicу, тулFa аралык катынас. КYтiлeтiн нэтиже:

- Окушылар кeркeм, мэнeрлi ceйлeугe тeceлeдi;

- ШыFaрмaшылык жумыска белсене араласады;

- ДYниeтaнымы кeцeйeдi;

- Мазмундаманыц барлык тYрiн кызыFып орындайды;

- Бшм сапасы артады. Ал дэcтYрлi сабак кeзiндe окушылар бeлceндiлiгi тeмeн болaтындыFын бiлeмiз, eйткeнi бiрcaрынды сабактар окушыларды жалыктырады. ТОТ (техникалык окыту тэсшдер^ эдicтeрiн окып-YЙрeнe келе бшм беру жYЙeciнe, эciрece музыка пэншен тиiмдi жактары кeп деген шeшiмдeмiз.

ТОТ стратегиялары жэне iзгiлeндiрудi ^зде^ин окытудыц жаца технологияларын eнгiзe отырып, eзiн дамыта алатын Yнeмi жeтiлдiру аркылы eз бaFыт бaFдaрын айкындай алатын окушы тулFacын калыптастырады. Осы технологияны сабакта пaйдaлaнFaндa бiз мынадай нэтижeлeрдi кYтeмiз:

- Эз кабшеттерше карай мeмлeкeттiк стандартты сапалы бшм;

- Еркш эрi сыни ойлай бшетш, бeлceндi жэне бiлiктi;

- Эзiн-eзi тани алатын, eзiнe сене отырып, бшмше жaуaпкeршiлiкпeн карайтын;

- Оку процес кeзiндe aлFaн тYрлi мYмкiндiктeрiн eзeктi мэceлeлeрдi шешуде тацдай жэне колдана алатын;

- eз мYмкiндiгiншe ceнiмдi жэне жоFaры бaFa бeрeтiн;

- Танымдык бeлceндiлiгi жоFaры,

eз- icrne сныи турFыдaн карай бiлeтiн тулFa болады.

«Технология» грeктiц «teche»- eнeр, шeбeрлiк жэне «logos»- Fылым деген шзшен шыккан, яFни «шeбeрлiк туралы Fылым» деген мaFнaны бiлдiрeдi.

Окыту технологиясы мен эдicтeмe Fылымы бiр-бiрiмeн тыFыз байланысты. Эдicтeмe Fылымы «Неш окыту керек?», «Не Yшiн окыту керек?», «^алай окыту керек?» деген

сурак;тарга жауап iздесе, окыту технологиясы «Далай нэтижелi о^ытуга болады?» деген мэселенщ шешiмiн iздейдi. Олардыц максаты бiр, ягни окытудыц тиiмдi жолдарын карастыру. Окытудьщ тиiмдi жолдары окытудыц эр тYрлi эдiстерi аркылы аныкталады.

БYгiнгi тацда оку процесiнде окытудыц калыптаскан непзгг эдiстерiмен катар окытудыц жаца эдютер^ ягни инновациялык эдiстерi де жш колданылады. Оку процесiнде окытудыц озык технологиясын колдану - бYгiнгi ^ннщ eзектi мэселесi. Сондыктан да музыка мрашмдер1 Yнемi iзденiс Yстiнде. Олар заман талабына сай окушылардыц бшмш терецдету Yшiн, музыкага деген кызыгушылыгын арттыру Yшiн кеп ецбек етуде. Мектепте музыка сабагында басты талабы - сабактыц сапасын арттыра отырып сабак тYрлерi мен эдiстерiн танымдылык, бiлiмдiлiк децгейге жеткiзу. Осы максатта музыка пэнiнiц м¥Fалiмдерi сабак ету эдiстерiн толыктырып, эр уакытта iзденiсте болады. ^азiрri уакыт талабына сай, сабакты жацаша уйымдастырып, eзiндiк тыц iзденiстерге талпынып отырамыз. Музыка сабаFы eткiзу барысында окушыларды халык педагогикасы негiзiнде тэрбиелеп, окушылардыц сабакка кызы^уын арттырып, сабак беру эдiсiнiц тиiмдi тYрлерiн пайдаланып келемiз.

Бiз, ю-тэж1рибе eткiзу барысында, колданатын сабактыц жаца тYрлерi де сабактыц мазмунын, максатына, жYPу барысына карай дамытпалы саяхат сабак, ертеп сайыс сабак, ойын, жарыс сабаFы, тест эдiсiмен етюзшш келедi. Кецiнен колданылып жYрген технологиялардыц бiрi - «Музыка сабаFын децгейшк окыту технологиясы». Бул технология окушылардыц iзденушiлiк, eзiндiк жумыс iстеу, бiлiмдi сапалы кабылдау, шыFармашылыктарын арттыра тYсуге баFыттайды, мэселенi тиiмдi шешудiц жаца мYмкiндiктерiн аныктайды.

В.П.Беспалько оку материалын мецгерудiц 4 децгейiн усынады:

1. Окушылык (ученический);

2. Алгоритмдiк (алгоритмический);

3. Эвристикалык (эвристический);

4. Шы^армашылык (творческий) [4].

Галым окушылык децгейден бастап шы^армашылык децгейге дейiнгi даму кестесш былай кeрсетедi. Окушылык децгейде бшмнщ берiлуi, децгейлiк тапсырмалардыц юке асырылуы баFдарлама талабына сэйкестiгiне байланысты. Алгоритмдiк децгейде оку материалдарыныц тYсiнiктiлiгi, мазмуны децгейлiк тапсырмалардыц кYPделене тYсуiнен ацFарылады. Эвристикалык децгейде бiлiмнiц берiлуi жYЙелiлiгi, сабактастыFы, iздендiрушiлiк ерекшелiгi басым болып, децгейлiк тапсырмалардыц танымдык жаFынан жетiлуiне, терецдетiлуiне айрыкша назар аударылады. ШыFармашылык децгейде баланыц дарындылыFы, таланты, тапсырмаларды орындаудаFы iзденiмпаздыFы танымдык, рухани интелектуалдык шеберлiкке уштасады. Сонымен, окыту технологиясы бурыннан келе жаткан классикалык педагогика жетiстiктерiн пайдалана отырып, оны жаца эдiстермен байытып, бiлiм алуды окушыныц eзiндiк iс-эрекеттерi аркылы уйымдастыруды талап етедi. Сабак кезiнде децгейшк тапсырмалар орындау барысында окушы тeменгi децгейдi орындап кана шектелуi мYмкiн немесе бiрнеше децгей тапсырмасын укыптылыкпен, жауапкершiлiкпен мецгеруi мYмкiн.

Егер аз уакыттыц iшiнде окушы кeп тапсырма орындап Yлгерсе, ол окушыныц юкерлЫ, шеберлiгi, белсендiлiгi мен кабiлеттiлiгi жоFары. Окушыныц осындай зеректiгiн одан эрi дамыту Yшiн де децгейлiк тапсырмалар кажет. МуFалiм децгейлiк тапсырмалар аркылы сабак кезецдершде окушыныц танымдык ойын, белсендшггн, икемдiгiн арттыру жумыстарын шеберлшпен жYргiзе алады. Децгейлiк тапсырма непзшде оку объектiлерiнiц терец де шы^армашылык ара катынасы ескерiледi. Окушыныц eзiн eзi тануына, eз кYЙiн eзi сезiнуiне, iзденiмпаздык тудыратындай элеуметтiк - мэдени кещспк жасау кажет. Децгейшк окыту технологиясын келесiдей кылып колданамыз. ОкушыларFа децгейлiк тапсырмалар берiледi. Децгейшк тапсырмалар Yш децгейде жYргiзiледi. Эр сыныпта окушылардыц eз бетiмен жYргiзген жумыстары токсандык корытынды жумыстары, бакылау жумыстары есепке алынады. Эр окушыныц жеке дамуыныц кeрсеткiшi жасалады. Окушы eзiн -eзi бакылайды.

Жыл соцында эр окушыныц бшм сапасы корытындыланады. Жыл бойы курылFaн эр окушыныц бшм сапасыныц мониторингiciнeн оныц бшм децгей аныкталады. Окушы жыл бойы eзiнiц калыс кaлFaн жактарын есепке алып отырады. Дeцгeйлiк тапсырмаларды куруFa койылатын талаптар мынадай:

- бiрiншiдeн, муFaлiм дeцгeйлiк тапсырма курылатын сыныптыц бaFдaрлaмacын, мeмлeкeттiк, стандартты, базалык оку жоспарын толык бiлуi тиic;

- eкiншiдeн, окушыныц физио -психологиялык eрeкшeлiгi, кaбiлeтi, бiлiм децгеш нaзaрFa aлынFaны жeн;

- Yшiншiдeн, окушылардыц баска пэндерден aлFaн бiлiмдeрi ecкeрiлiп, пэнаралык байланыс жYзeгe асырылады;

- тeртiншiдeн, дeцгeйлiк тапсырмалар кызыкты, баланыц ойлау кaбiлeтiн дамытатын, ^ркемдш жоFaры, тiлi тYciнiктi болуы кажет;

- бесшшщен, тапсырмалар бiртiндeп ^рделене кeлiп, окушыныц жеке тулFaлык касиетш калыптастыру максатына сай мазмуны терец, жан-жакты болFaны жeн.

Дeцгeйлiк тапсырмалар дeгeнiмiз - окушылардыц ойлау, шйлеу, есту кaбiлeтiн дамытатын, элeумeттiк ^зкарасын калыптастыратын, iздeнушiлiккe баулитын, жeцiлдeн киыета, карапайымнан кYPдeлiгe карай сатылы тYPдe орындалатын жумыстар жYЙeci. Мундай жумыстар жYЙeci тeрт дeцгeйлiк тапсырмалардан турады:

- бiрiншi децгей тапсырмалары бшмнщ минималдык шeгi, мeмлeкeттiк стандарт талабына сэйкес, бaFдaрлaмa мeлшeрiнeн аспайтын, окушыныц жас ерекшелштерше сай болады;

- eкiншi децгей тапсырмалары тYрлeнiп, кYPдeлeнe тYceдi. Окушылар сынып бaFдaрлaмacынa сай такырыптарды мецгеру барысында жумыстыц барлык тYрлeрiмeн танысады. Окушы eз бетсмен iздeнeдi, жеке кaбiлeтiнe карай ецбек етедь Окушыныц ыкыласы eceдi, ceйлeуi, музыканы тYciнуi, кабылдауы, аспапта орындау кeрceткiштeрi мiндeттi децгейден элдекайда жоFaры болады. Осындай тaлaптaрFa байланысты окушы музыканы дурыс кабылдау, музыкалык бiлiмдi толыктыру, суракка жауап, музыкалык диалог куру сиякты тапсырмаларды eркiн мецгере бастайды;

- Yшiншi децгей тапсырмалары танымдык - iздeну, aлFaн бiлiмдi жинактау, бeкiтугe бaFыттaлaды. Бул тапсырмалар окушылардыц пэнге дэрежесшщ жоFaры болуымен, баланыц eз жеке басыныц бeлceндiлiгiмeн eз iciнe талдау жасай бiлуiмeн, бiлiмдi жаца жaFдaЙFa сай пайдалануымен сипатталады. Ол орындау; суреттеу; аспапта ойнау, ортaFa байланысты бейнелеу тапсырмаларын орындайды. СитуaцияFa байланысты эр тYрлi нускада диалог курады. Музыкалык такырыбы бойынша сурак кояды. Талдау, жинактау, салыстыру жумыстарын жYргiзeдi. Танымдык -iздeну тYPдeгi жумыстарды icкe асырып, eз безмен орындайды. Окушы YЙрeнгeн музыкалык материалдан eзiншe тужырым жacaуFa умтылады.

Бiрiншi сатыда окушы муFaлiм кeмeгiмeн бaFдaрлaмa бойынша тиянакты бiлiм алады, не окыса, соны кайталап айтып беред^ орындаушылык кызмет аткарады.

Екiншi сатыда осы aлFaн бiлiмiн тeрeцдeтiп, тYрлeндiрiп, eзгeртiлгeн тапсырмалар орындау аркылы окушы eз бeтiмeн ецбек eтeдi.

Yшiншi сатыда тaнымдык-iздeну жолындaFы тапсырмалар орындап, бала eз тужырымын жасайды. Сонымен педагогика iлiмiндe колданылатын дeцгeйлiк тапсырмалар аркылы окыту дeгeнiмiз - окыту YPдiciнiц бeлгiлi тYрi жэне сапалы окытуды уйымдастыру формаларыныц жиынтыFы, окыту жYЙeci. Окушылардыц музыкалык тiлiн дамыту Yшiн жYргiзiлeтiн дeцгeйлiк тапсырмалар - бiр жaFынaн, окушыныц бiлiмiн дамытушы, ал eкiншi жaFынaн, эдicтeмeлiк мiндeттeрдi жYзeгe асырушы.

ДaмыFaн eлдeрдeгi бшм беру жYЙeciндe ерекше мацызды мэселелердщ бiрi - окытуды акпараттандыру, яFни оку YPДiciндe акпараттык технологияларды пайдалану. ^аз1рп тацда eлiмiздe бiлiм беру жYЙeciндe жацашылдык катарына акпараттык кещспкт KYPУ eнгiзiлдi. Акпараттандыру жaFдaйындa окушылар мецгеруге raidi бiлiм, бiлiк, дaFдыныц кeлeмi кYннeн кYнгe артып, мазмуны eзгeрiп отыр. Бiлiм беру саласында акпараттык технологияларды

пайдалану аркылы бшмнщ сапасын арттыру, бшм беру YPДiсiн интенсификациялау мен модернизациялаудьщ тиiмдi тэсiлдерi iздестiрiлуде.

Мектепте музыка сабагында жаца инновациялык технологияларды пайдалану мен окушылардыц шыгармашылык к^реттшгш калыптастыру - басты максаты болып табылады. ^аз1рп заман талабына сай акпараттык технологияларды, электрондык окулыктарды жэне Интернет ресурстарды пайдалану окушыныц бiлiм беру Yрдiсiнде шыгармашылык кабiлетiн дамытуга мYмкiндiк беретшдшн мол.

Yшiншi мыцжылдык кезiнде когамныц даму кeрсеткiшi ретiнде акпараттык когамга ету iсi алынады да, ал оныц ец аныктаушы ролiн акпарат тYсiнiгi аткарады. Акпаратта жинау, сактау, ецдеу жэне тарату тэсiлдерi мен куралдары динамикалык тYрде eзгерiске ушырап, солар аркылы когамныц инфракурылымы калыптаса бастады (сурет-1).

Сурет 1 - Жаца акпараттык технологиялар

Музыка сабагыныц окытушылары Yшiн акпараттык технологияларды пайдаланудыц тиiмдiлiгi:

• окушыныц ез безмен жумысы;

• уакытын Yнемдеу;

• бшм-бшк дагдыларын тест тапсырмалары аркылы тексеру;

• шыгармашылык тапсырмалар орындау кезшде физикалык кубылыстарды тYсiндiру аркылы жYзеге асыру;

• кашыктыктан бшм алу мYмкiндiгiнiц туындауы;

• кажетп акпаратты жедел тYPде алу мYмкiндiгi;

• экономикалык тиiмдiлiгi;

• ю-эрекет, кимылды кажет ететiн пэндер мен тапсырмаларды окып Yйренуде (эн енер^ орындау шеберлiгi т.с.с.);

• карапайым кезбен кeрiп, колмен устап сезшу немесе кулак пен есту мYмкiндiктерi болмайтын табигаттыц тацгажайып процестерiмен эр тYрлi тэжiрибе нэтижелерiн кeрiп, сезшуге мYмкiндiк бередi;

• окушыныц ой-eрiсiн дYниетанымын кецейтуге де ыкпалы зор.

Окытушы сабагында акпараттык технологияныц тшмдшпн жYЙелi тYPде керсете бiледi. Акпараттык технологияны пайдалану iс-тэжiрибесi тиiмдi эдю деп ойлаймыз.

^азiрri мектептiц даму болашагы когамныц даму YPдiсiмен Yнемi eсiп отыратын акпарат кeлемiнiц эртYрлi тегiмен аныкталады. Окушыларга бiлiм беруде жаца окыту

технологияларын колдану, инновациялык бaFыттa жумыс жасау заман талабына сай талап етслуде. Оку процесшде компьютeрдi тиiмдi пайдалану жэне колдану кешнп жылдары айтарлыктай оц тэжiрибe бeрiп отыр. Атап айтсак, окушылардыц eз бeтiмeн iздeнici, пэнге деген кызыFушылыFын арттырып, шыFaрмaшылыFын дaмытуFa, оку кызмeтiнiц мэдeниeтiн кaлыптacтыруFa, дербес жумыстарын уйымдacтыруFa ерекше колайлы жaFдaй туFызып отыр.

Электрондык оку куралы - бул оку курсыныц ец мацызды бeлiмдeрiн, сонымен бiргe музыкалык шыFaрмaлaр жинaFы, аныктамалар, энциклопедиялар, музыкалык материалдар, оку эксперименттерш жYргiзу нускаулары, прaктикумFa, курстык жэне дипломдык проeктiлeргe нускау жэне т.б. бшм бeрудi баскаратын электрондык оку куралы.

Сонымен катар электрондык окулыктарды музыка caбaFындa пайдалану кeзiндe окушылар бурын aлFaн бiлiмдeрiн кeцeйтiп, eз безмен шыFaрмaшылык тапсырмалар орындайды. Эрбiр окушы тaцдaлFaн такырып бойынша тапсырмалар мен тарау бойынша тест жумыстарын орындап, анимациялык практика тапсырмаларымен жумыс жacaуFa дaFдылaнaды. Электрондык окулык аркылы тYрлi суреттер, видeокeрiнicтeр, дыбыс жэне музыка тыцдатып кeрceтугe болады. Бул, эрине муFaлiмнiц тaктaFa жазып тYciндiргeнiнeн элдекайда тиiмдi, эрi эceрлi. Мeцгeрiлуi киын сабактарды компьютeрдiц кeмeгiмeн окушылaрFa уFындырca, жаца такырыпка деген баланыц куштарлы^ы оянады деп eceптeймiз. Осылайша окыту куралдарыныц бiрi - электрондык окулык. Ол окушыларды даралай окытуда жаца информацияларды жeткiзугe, сондай-ак игeрiлгeн бшм мен бiлiктeрдi тecтiк бaкылaуFa aрнaлFaн бaFдaрлaмaлык курал.

^siPd тацда эр мектепте эдютемелш кабинетте медиотека жасалып, онда окытушылардыц электрондык сабактары бар (Сурет 2).

Сурет 2 - электрондык сабак Жаца акпараттык технологияларды музыкалык бшм беруде пайдаланудыц тaFы бiр eрeкшeлiгi - окушылардыц бшмш растайтын корытынды бакылау уйымдастыру жэне eткiзу. Дербес компьютерлерге арнайы тест бaFдaрлaмaлaры eнгiзiп, окушыларды бакылаудац тест сурактарына eз бeтiншe дайындалу мYмкiндiгiнe ие болады.

Бiлiм - болашак бaFдaры, кез-келген маман даярлайтын оку орынныц басты мiндeттeрiнiц бiрi - жеке туетаныц кузiрeттiлiгiн дамыту.

^Куз1рет - окушыныц жеке жэне коFaм талаптарын кaнaFaттaндыру мaкcaтындaFы табысты ic-эрекетше кaжeттi бiлiм дaйындыFынa элeумeттiк тапсырыс.

^узыреттшк - окушыныц эрекет тэсшдерш жан-жакты игeруiнeн кeрiнeтiн бiлiм нэтижеа. Акпараттык кузырeттiлiк - бул жеке ту^аныц эртYрлi акпаратты кабылдау, табу, сактау, оны жYзeгe асыру жэне акпараттык - коммуникациялык технологияныц мYмкiндiктeрiн жан-жакты колдану кaбiлeтi. Окушылардыц тупкшкп кузiрeттiлiктeрi - бiлiм бeрудiц жаца нэтижелер. ^^реттшкт окушыныц пэн бойынша игерген бшм, бшгшщ

жинагы деп кабылдауга келмейдь Ол - оку нэтижесшде eзгермелi жагдайда мецгерген бшм, бшк, дагдыны тэжiрибеде колдана алу кабшеп болып табылатын жаца сапа.

^орытынды: Акпараттык кузiреттiлiктi калыптастырудыц басты максаты -окушыларды акпаратты беру, тYрлендiру жэне оны колдану бiлiмдерiмен каруландыру, олардыц компьютерлiк технологияны ез кызметтерше еркiн, тиiмдi пайдалана алу кабшеттерш калыптастыру.

Пэн окытушылары бшм беру жYЙесiн акпараттандыруды дамыту багытында жалпы орта мектептщ оку - тэрбие YPДiсiн акпараттандыру мен барлык пэндерге акпараттык -коммуникациялык технологияныц мYмкiндiктерiн пайдалану жэне ез пэнш окытудыц сапасын арттыру жагдайында олардыц акпараттык кузырлылыгы калыптаскан тулга болуы кажет.

Баскаша айтканда, бул кещспкке ец алгаш енiп, оны жYЙелi жэне кэсiби багытта енуiн камтамасыз ететiн муFалiм. БYгiнгi кYнi акпараттар агымы ете кеп. Акпараттык ортада жумыс жасау Yшiн кез келген педагог ез ойын жYЙелi турде жеткiзе алатындай, коммуникативтi жэне акпараттык мэдениет дамыFан, интерактивтiк тактаны пайдалана алатын, Он-лайн режимiнде жумыс жасау эдютерш мецгерген муFалiм болуы тшс.

Мектепте музыкалык бiлiм беруде акпараттык технологияларды пайдалану мен окушылардыц акпараттык к^реттшгш калыптастыру корытындылай келе темендепдей усыныстарFа токталамыз:

- мектепте музыка сабаFын eткiзу барысында казiргi замаета сай жаца акпараттык курал - жабдыктармен жабдыктау, интерактивтi такталар мен мультимедиялык кабинеттермен жэне арнаулы пэндер бойынша электрондык окулыктармен камтамасыз ету;

- музыкалык бшм саласында окытудыц жаца акпараттык технологияларын пайдалану бойынша бшм жетiлдiру курстарын жиi уйымдастыру;

-акпараттык кузiреттiлiктi калыптастырудан кYтiлетiн нэтиже жаца замаета сай акпараттык мэдениет мен кузiреттiлiгi калыптаскан, теориялык бшмдерш iс жYзiнде колдана алатын, музыка пэнш баска пэндермен байланыстыра алатын жеке туета калыптастыру.

Акпараттык - коммуникациялык технологияны оку - тэрбие YPДiсiнде колдану окушыныц ез маманды^ына кызыFушылыFын арттырып, шыFармашылык шабытын шыцдап, Fылыми кезкарасын калыптастырып, мамандык сапасын арттырып, ецбек нарыFындаFы бэсекеге кабшетп мамандар даярлауда Yлесi мол.

Бшм беру жYЙесiндегi элемдiк денгейге жету максатындаFы талпыныстар, тYрлi кэсiптiк баFдарламаларFа негiзделген жаца типтегi оку орындарыныц пайда болуы болашак мамандарды даярлау юше накты талаптар кояды. ^OFам суранысына сэйкес жYргiзiлiп жаткан езгерютер жоFары оку орындарында жаца тиштк курылымдар мен эдiстердi енгiзудi, элемдш стандарттарFа сай мамандарды даярлау максатында жоFары оку орны окытушыларыныц ез кэсштш iс-эрекетiн Fылыми негiзде жYзеге асыруын шарттайды. Нарык экономикасыныц кажеттшктерш канаFаттандыру жэне экономиканыц, eндiрiс салаларыныц дамуына сай жастарды кузыреттi туета ретiнде калыптастыру Yшiн окытушылар окытудыц инновациялык технологияларын пайдаланып, оны онан эрi жетiлдiрудi жYзеге асыра алуы кажет.

1. ^азакстан РеспубликасындаFы 202-2025 дейiнгi бiлiм берудi дамыту тужырымдамасы.

2. Мемлекет басшысы ^асым-Жомарт Токаевтыц «Эдiлеттi ^азакстан: зац мен тэртш, экономикалык eсiм, коFамдык оптимизм» атты ^азакстан халкына Жолдауы. 2024 жылFы 02 кыркYЙек.

3. Жумабаев М. Педагогика.- Алматы: Рауан, 1993. - 154 б.

4. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии.- М "Педагогика ", 1998

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1: